Accueil

Mémoires et documents de la Société d’histoire de la Suisse romande

Edition numérique

Ernest CHAVANNES

Comptes de la Châtellenie de Chillon
du 24 février 1402 au 23 février 1403.

Subside accordé au comte de Savoie dans la même Châtellenie, en 1402.

Dans MDR, Seconde série, 1890, tome II, pp. 1-150

© 2024 Société d’histoire de la Suisse romande

COMPTES DE LA CHATELLENIE DE CHILLON

du 24 février 1402 au 23 février 1403.




SUBSIDE ACCORDÉ AU COMTE DE SAVOIE

dans la même Châtellenie, en 1402.




PUBLIÉS PAR

ERNEST CHAVANNES

membre de la Société d’histoire de la Suisse romande.




/3/

AVANT-PROPOS

On sait que les comptes des châtellenies du Pays de Vaud et du Chablais, pendant la domination de la maison de Savoie sur ces contrées, sont conservés aux Archives Piémontaises à Turin. C’est dans ce riche dépôt seulement que l’on peut consulter et étudier ces précieux documents qui jettent un si grand jour sur la situation économique, sociale et politique de notre pays, du 13e au 16e siècle.

Néanmoins il existe, aux archives cantonales vaudoises, des copies contemporaines, plus ou moins complètes, de quelques-uns de ces comptes, embrassant, avec plusieurs lacunes, les années 1395 à 1410.

Le châtelain de Chillon, qui avait en même temps le titre de bailli du Chablais, avait un lieutenant qui le remplaçait peut-être pendant ses absences, mais qui paraît avoir été surtout chargé de la comptabilité. De 1395 à 1410, les châtelains furent Jacques Champion ; Amédée Champion, son fils, et Amédée de Chalant ; ils /4/ conservèrent pendant tout ce temps le même lieutenant, qui était François Bouvier. Or, ce François Bouvier était l’ancêtre de Fernand Bouvier, aussi lieutenant du bailli bernois de Chillon, en 1588, époque à laquelle il fut compromis dans la conspiration qui cherchait à remettre le Pays de Vaud sous la domination de la Savoie. Fernand Bouvier réussit à s’échapper, comme on sait, mais ses effets et ses papiers furent saisis par Messieurs de Berne.

Parmi ces papiers se trouvaient les copies des comptes rendus par son ancêtre, le vice-châtelain, près de deux siècles auparavant. Ces documents ont été retrouvés dans les archives du tribunal de Vevey, d’où ils ont passé aux Archives cantonales. Voilà pourquoi nous possédons maintenant ces copies dont on publie aujourd’hui une partie.

On voit, par le compte de 1402 à 1403 ci-après et par le compte du subside de l’an 1402, qui le suit, que, à cette époque la châtellenie de Chillon comprenait, sur la rive droite du Rhône, une partie de Montreux, Villeneuve, Chessel, Roche, Aigle, Leysin, les Ormonts, Saint-Triphon, Bex, Gryon ; sur la rive gauche du Rhône cette châtellenie s’étendait depuis le lac Léman jusqu’à Vionaz. Mais les droits des seigneurs locaux, soit laïques, soit ecclésiastiques, et ceux du comte de Savoie, le suzerain, étaient fort enchevêtrés dans cette contrée, comme du reste l’étaient tous les droits seigneuriaux au moyen âge.

On trouve une riche mine de renseignements sur ces /5/ contrées dans les Documents relatifs à l’histoire du Vallais, publiés par M. l’abbé Gremaud (M. D. R. xxix à xxxiv). Le diocèse de Sion s’étendant sur la rive gauche du Rhône jusqu’au lac Léman et sur la rive droite jusqu’à l’Eau froide près de Villeneuve, de plus les Evêques de Sion ayant possédé des droits considérables à Chillon et à Montreux, parmi les documents contenus dans les cinq volumes de M. l’abbé Gremaud, un grand nombre se rapportent aux différentes parties de la châtellenie de Chillon.

 


/6/
/7/

COMPTES DE LA CHÂTELLENIE DE CHILLON

du 24 février 1402 au 23 février 1403




Transcriptum computi viri nobilis Amedei Championis, filii et heredis domini Jacobi Championis, legum doctoris et militis, quondam baillivi Chablaysii et castellani Chillionis, pro illustri principe domino nostro domino Amedeo, Sabaudie comite ; qui locus et castellania, una cum quibusdam aliis locis et castellaniis in baillivatibus Chablaysii et Breissie existentibus, tradicti fuerunt per dominum illustri principisse domine Bone de Borbonio, Sabaudie comitisse, avie domini, in assectamentum et assignacionem sui duarii, ut dicitur in computo precedenti, et propter obitum ipsius domine ad manus domini dicta loca pervenerunt – de reddictibus et exitibus eiusdem castellanie, a die vicesima quarta inclusive mensis februarii anno domini millesimo quater centesimo secundo usque ad diem XXIIIItam exclusive dicti mensis februarii anno domini millesimo ccccmo tercio, videlicet de uno anno integro. Receptus apud Chamberiacum, presentibus Amblardo Gerbaysii, Anthonio Barberii, Petro Magnini et Anthonio Domengii, /8/ magistris et audictoribus computatorum domini, per Andream Cusini de Chamberiaco clericum domini, reddictusque per Petrum de Boveto, procuratorem dicti baillivi et castellani, qui de sua procuracione fidem fecit per literam dicti Amedei, datam Viviaci, die XXIIII februarii anno predicto M° CCCC° tercio, quam reddit manu dicti Amedei subscriptam et signatam, et examinatus die XII mensis aprilis anno quo supra 1 .

Qui procurator juravit, et sub pena XXV libr. fortium tociens comictenda per dictum castellanum, quociens contrarium reperiretur, bene et fideliter computare de omnibus et singulis receptis et libratis per ipsum aut alium eius nomine in dicto officio factis pro domino quoquo modo, castrumque et edifficia domini ad sostam tenere sumptis domini moderatis. /9/

 

Frumentum.

Idem reddit computum quod recepit in dicta castellania de reddictu per annum, ut in computo precedenti, circa festum nativitatis Domini anno Dom. millesimo CCCCmo tercio.     XI cup. frumenti.

Recepit ab heredibus mistralis Villenove pro firma molendini Chillionis unius anni finiti in festo nativitatis Domini, anno Dom. M° CCCC° tercio.     III mod. frumenti.

Recepit a quatuor personis in vicesimo septimo computo precedenti declaratis, de bonis Jaquetis de Mollens quondam domino excheytis, de reddictu per annum, ut in computo precedenti, circa festum nativitatis Domini, quo inceperunt currere, anno Dom. millesimo quatercentesimo tercio.     II cup. I quart. frumenti.

Recepit a Colleto Chouczon de Novilla, pro censa cuiusdam pecie terre, de bonis dicti quondam Jaqueti sibi perpetuo accensatis, ut in computo precedenti, eodem termino, anno Dom. millesimo quatercentesimo tercio.     II cup. frumenti.

Recepit ab Octhonino Rocignioud habitatore Noville pro censa cuiusdam pecie terre sibi accensate, pro tanto de firma per annum, ut in computo precedenti, anno Dom. M° CCCCmo secundo.    III cup. I quart. frumenti.

Recepit ab heredibus Colleti Boys de Novilla pro censa cuiusdam pecie vinee de bonis dicti Jaqueti pro tanto accensate in anno Domini M° IIII° secundo.     I cup. frumenti.

Recepit ab heredibus Johanis de Bel Johan pro firma seu censa duarum posarum terre de bonis dicti Jaqueti quondam sibi accensatis pro tanto, ut in computo precedenti, /10/ in festo beati Andree anno dom. M° CCCC° secundo.     III bich. frumenti.

Recepit a Johanne Genero pro duabus posis terre de bonis dicti Jaqueti sibi accensatis pro tanto ipso anno, et computat de dicta censa pro termino festi nativitatis Domini quo inceperunt currere anni Dom. mill. CCCCmi tercii.     I. cup. frumenti.

Recepit ab Aymone Richardi de Novilla pro una posa terre de bonis dicti Jaqueti quondam sibi accensatis pro tanto de firma per annum. Et computat de dicta firma pro termino festi Nat. Dom. quo inceperunt currere anni Dom. millesimi CCCCi tercii.     I cup. frumenti.

Recepit a dicto Bel Johan pro duabus posis terre de bonis dicti Jaqueti quondam sibi accensatis pro tanto, ut in computo precedenti, in festo Nat. Dom. quo inceperunt currere anni Dom. millesimi CCCCmi tercii.     I cup. frumenti.

Recepit ab heredibus Guychardi de Novilla pro duabus posis terre de bonis dicti Jaqueti quondam sibi accensatis pro tanto per annum, ut in computo precedenti, in festo Nat. Dom. quo inceperunt currere anni Domini millesimi CCCCmi tercii.     I cup. et dim. frumenti.

Summa, computatis duobus quartis pro uno bicheto, duobus bichetis pro una cupa, et duodecim cupis pro uno modio, ut in computo precedenti :
V mod, I cup. et dimid. frumenti, de quibus
respondet infra in computo Aillii 1 . /11/

 

Avena.

Idem reddit computum quod recepit in dicta castellania de reddictu per annum, ut in computo precedenti, in festo beati Nycolay anno dom. M° CCCC° secundo, ab heredibus Martini de Rena.     II mod. avene ad parvam mensuram Villenove Chillionis.

Recepit ab hominibus de Chassello de garda per annum, ut in computo precedenti, in festo beati Nycolay anno Dom. millesimo CCCCmo secundo.     III mod. avene ad mensuram Viviaci.

Recepit ab hominibus burgi Chillionis, ubi levatur a quolibet foco una cupa avene ad mensuram Viviaci per annum, exceptis viduis, prebendariis et hominibus habentibus anberionos 1 , ut in computo precedenti anno Dom. M° CCCC° secundo.     XI cup. avene ad mens. Viviaci.

Recepit ab hominibus Monstruaci de garda per annum, ut in computo precedenti, in festo beati Nycolay anno Dom. millesimo CCCCmo secundo.     III mod. avene ad eandem mensuram.

Recepit ab Anthonio Dalliens pro quodam modico casali sito in villa Chillionis sibi albergato pro tanto de reddictu per annum, ut in computo precedenti, in festo beati Nycolay anno Dom. M° CCCC° secundo.     I cup. avene ad eandem mensuram.

Summa :
II mod. avene ad parvam mensuram Villenove Chillionis.
Et VII mod. avene ad mensuram Viviaci. de quibus
respondet infra in computo Aillii. /12/

 

Michie.

Idem reddit computum quod recepit in dicta castellania a priore Lustriaci, pro garda ville de Viona, per annum, ut in computo precedenti, in festo Penthecostes anno Dom. M° CCCCmo secundo 1 .     L michias.

Summa.
L michie. vendite infra.

 

Vinum.

Idem reddit computum quod recepit a priore Lustriaci pro garda vinee de Viona per annum ut in computo precedenti in festo Penthecostes anno Domini millesimo CCCCmo secundo.     III sest. vini ad mensuram Viviaci.

Recepit a Reynaudo et Johanne Vioneti de Chillione, de redditu per annum pro quadam vinea sita en Perremyl in perrochia Monstruaci, de bonis Jaqueti de Mollens domino excheytis ut supra, ut in computo precedenti, in vindemiis anno Dom. M° CCCC° secundo.     V sest. et dim. vini ad mensuram Viviaci.

Recepit de exitu vinee domini de Chillion per dominum imperpetuum tradicte Johanni filio Ansermi de Veytour, Petro Goner, Johanneto Cochardi, Perreto naturali domini Aymonis de Verdone, Jaquemeto Papeti, Vincencio Mugnerii, et Lugrino Cochardi, burgensibus Chillionis, recepientibus pro se et suis heredibus et successoribus universis, unacum introitibus et exitibus, juribus et pertinenciis dictorum vinee et clausi, prout et quemadmodum jacent et se protendunt. Retentis domino et reservatis omnino domo vinee predicte, torculari, tinis, doliis et aliis utensilibus in eadem domo existentibus sub pactis et condicionibus /13/ infrascriptis. Et primo, quod dicti homines debeant et perpetuo teneantur dictam vineam in singulis eius partibus fodere et excollere, propagare et fimo in locis necessariis nutrire fideliter et taliter quod ipsam vineam ob deffectuni boni regiminis perpetuo aliqualiter declinare non contingat. Et quod dicti homines et eorum singuli, ipsorumque heredes et successores domino et suis debeant et teneantur expedire in domo seu torculari predictis et in tinis domini reponere imperpetuum annis singulis medietatem tocius vindemie que creverit in eadem vinea. Eciam homines predicti et eorum successores debeant et teneantur castellano Chillionis vel eius locumtenenti annis singulis signifficare tempus vindemiandi per octo dies ante, ita quod dolia et tinas domini possit facere religare pro parte domini ipsius vindemie in ipsis reponenda. Ut per literam domini de dicta tradicione, data die XXII mensis febrarii anno dom. M° CCCLXVIII°, in vicesimo nono computo precedenti copiatam. Et computat de dicta medietate predicti exitus domino pertinente pro anno dom. M° CCCC° secundo ; et respondet minus de quinque modiis et tribus sestariis vini quam in computo precedenti pro anno dom. M° CCCC° primo, propter sterelitatem dictarum vinearum que in ipsis et aliis vineis circum vicinis viguit ipso anno, ut dicit et suo asserit juramento 1 .     II mod. vini ad mensuram Viviaci.

Summa, computatis duodecim sestariis pro uno modio, ut in computo precedenti.
II mod. VIII sestar et dim. vini ad mensuram Viviaci, de quibus
respondet infra in computo Aillii. /14/

 

Troytie.

Idem reddit computum quod recepit in dicta castellania de reddictu per annum, ut in computo precedenti, in festo beati Nycolay anno Dom. M° CCCC° secundo.     VIII troytias.

Summa :
VIII troytie, vendite in fine computi.

 

Cera.

Idem reddit computum quod recepit ab heredibus Johannis de Castellario, habitatoris Sancti Gingulphi, de garda per annum, ut in computo precedenti, in anno Dom. M° CCCCmo secundo.     I libram cere.

Summa :
I libra cere, de qua respondet infra in computo Aillii.

 

Calx.

De calce debita in dicta castellania, videlicet de calce quam dominus percipere debet in perrochia de Viona, Vuvriaci et Portus Vallesii, ubi dominus percipit in calce cuiuslibet rafurni, a Pineta de Aydiez usque ad Charboneres, decem modia calcis, et de quolibet radio quinque modia. Et debet habere dominus quadraginta modia calcis in quolibet rafurno, precio quolibet modio XVIII den. Laus., ut in computo precedenti, pro qua calce fuit computatum in decimotercio computo precedenti, recept. a Johanne Chenau de Eydiez pro quinque modiis calcis radii, valente quolibet modio XVIII den. ut supra, pro anno dom. M° CCCmo octuagesimo de quinque modiis calcis – Nichil computat, quia nulli rafurni vel radii facti fuerunt ibidem per tempus de quo computat, ut dicit et suo asserit juramento dictus procurator. Et ut dicitur in computo /15/ precedenti, dominus nichil percipit nisi in illis qui venduntur, in quo plura alia in eodem de dicta calce continentur.

 

Denarii census.

Idem reddit computum quod recepit in dicta castellania de reddictu per annum, ut in computo precedenti, inclusis tribus particulis in trigesimo septimo computo precedenti declaratis, in festo beati Nycolay anno Dom. M° CCCC° secundo.     XXIIII libr. XII s. V den. Gebenn.

Item,     III s. III den. Laus,
Et     III s. I den. Maur.

Recepit a personis particulariter et speciffice nominatis in quatuordecim particulis in computo precedenti de anno M° CCCCmo nonagesimo quinto descriptis, de reddictu per annum in festo beati Nycolay anno Dom. millesimo CCCC° secundo.     XLVI s. IIII den. Laus.

Item.     V. s. VII den. Gebenn.
Item.     VI den. Maur.
Item.     VIII den. gross. tur. veteres
Et.     I flor. vet

Summa :
XLIX s. VII den. Laus.
XXIII libr. XVIII s. Gebenn.
III S. VIII den. Maur.
VIII den. grossi tur. veteres.
Et I flor. veter.

 

Garde.

Idem reddit computum quod recepit in dicta castellania de gardis et recognicionibus per annum, ut in computo /16/ precedenti, in festo beati Nycolay anno Dom. millesimo CCCCmo secundo.     XXIII s. Gebenn.

Et     I obolum auri.

Recepit a Perrodo Fabri de Castro de Oyez pro eodem, in festo beati Nycolay anno Dom. M° CCCCmo secundo.     I flor. b. p. vet.

Summa :
XXIII s. Gebenn.
I flor. b. p. vet.
Et I obol. auri.

 

Firme.

Idem reddit computum quod recepit a Petro de Villa nova pro firma rippagii Ville nove unius anni finiti die prima mensis maii anno Dom. millesimo CCCC° secundo, nec inde plus habuit, ut dicit et suo asserit juramento.     XL s. Gebenn.

De firma banchiarum macelli Ville nove Chillionis, pro qua fuit computatum in decimo computo precedenti de sexdecim solidis sex den. Gebenn. pro uno anno finito in carnispervio anno Dom. M° CCC nonagesimo secundo, de et pro quibus levari solent pro qualibet bancha quinque solidi sex den. Gebenn, ut dicitur in computo precedenti, nichil computat, quia nichil inde recepit, pro eo quia nulle banchie sunt ibidem, et quia eciam ala et banchie dicti macelli sunt et fuerunt jamdiu est dirrupte per literam publicam dicte dirrupcionis in nono computo precedenti reddictam et plenius designatam. Quibus non obstantibus, prout in computo precedenti eidem castellano fuit iniunctum, iterato iniungitur sibi quod dictam alam et banchias reffici et reparari procuret utiliori /17/ modo quo fieri poterit pro domino, ut de dicta firma dictarum banchiarum computet domino in suo sequenti computo 1 .

Recepit a Jaqueto Avena pro firma banni vini quod venditur apud Villam novam per quindecim dies post pascha. Et computat pro termino festi pasche anno Dom. millesimo quatercentesimo secundo.     V flor. b. p. veter.

Recepit a Jaqueto Borgesii burgensi Ville nove pro firma piscarie domini de Conchia unius anni finiti in festo purificacionis beate Marie virginis anno Dom. M° CCCC° tercio, pro firma sibi data per Franciscum Boverii locumtenentem dicti castellani pro XVI flor. p. p. subscriptis, tanquam plus offerenti. Et respondet minus ad firmam pro anno supradicto quam fuerit computatum in computo precedenti ad exitum, de decem den. obol. grossis parvi ponderis. Nec inde plus habere potuit, quia licet dictam firmam pluries cridari fecerit, locis, modis, temporibusque debitis et consuetis, nullum alium invenit qui de eadem ad firmam nec exitum plus neque tantum se daturum obtulerit, de quibus cridis fidem facit per IIIIor notas instrumentorum dictarum cridarum receptorum per Amedeum Verdeti notarium, sub anno Domini millesimo CCCC° secundo, diebus XVIII et XXV mensis januarii, item prima et VIIIa mensis februarii, quas reddit in quodam folio papiri scriptas et manu dicti notarii signatas, et iniungitur sibi quod dictam firmam et alias infrascriptas locis, modis, temporibusque debitis et consuetis cridari faciat et plus offerentibus tradat easdem ; taliter quod de ipsis in suo sequenti computo utilius pro domino valeat computare et de cridis et diligencia inde /18/ super hoc fiendis per publica instrumenta sufficienter informare 1 .     XVI flor. p. p.

Recepit a Nantermeto de Aillio burgensi Ville nove pro firma piscarie amblarie cluse Chillionis unius anni finiti in festo nativitatis Domini, quo inceperunt currere, anni Dom. M° CCCC° tercii, pro firma sibi data per locumtenentem dicti castellani ipso anno pro XXIIII S. Laus. subscriptis, tanquam plus offerenti. Et fuit diminuta dicta firma ipso anno de sex solidis Laus., et inde nichil plus habere potuit, quia licet ipsam firmam pluries cridari fecerit locis, modis, temporibusque debitis et consuetis, tamen nullum alium invenit qui de eadem plus neque tantum se daturum obtulerit ; de quibus cridis fidem facit per notas IIIIor instrumentorum dictarum cridarum receptis per Amedeum Verdeti notarium, sub anno domini MCCCC° primo diebus VIIa, XIIII, XXI mensis decembris, item et XXVIII dicti mensis decembris anno Dom. M° CCCC° secundo a nativitate domini sumpto, quas reddit in quodam folio papiri scriptas et manu dicti notarii signatas. Et fit sibi similis iniunccio que supra 2 .     XXIIII s. Laus.

De firma duarum loyarum in quibus piscatur in Rodano, pro quibus levantur pro qualibet loya duo solidi gebennenses /19/ per annum in festo beati Martini yemalis, et de quibus fuit computatum in XXVII° computo precedenti de quatuor solidis gebenn. – Item, et de una alia loya pro qua fuit computatum in decimo octavo computo precedenti de duobus solidis gebenn. – Nichil computat, quia dicte loye omnes a Monteolo infra dirupte et destructe fuerunt in anno Dom. M° CCCLXXIII, ut dicitur in computo precedenti. Et prout in eidem computo sibi fuit iniunctum, iterato iniungitur sibi quod dictas loyas cum aliis si que reperiantur ibidem ad firmam tradi procuret, taliter quod de ipsis valeat in suo sequenti computo domino utilius respondere 1 .

Recepit a Petro de Lausanna de Villanova pro firma parvi culeti posterioris unius anni finiti in festo purificacionis beate Marie virginis anno Dom. M° CCCC° III° ; nec inde plus habere potuit ipso anno ut dicit et suo asserit juramento. Et fit sibi similis iniunctio que supra.     I flor. b. p. vet.

Recepit a Nycodo Curbaudi domicello, burgensi Ville nove, pro firma linguarum boum et lomborum porcorum occisorum in macello Ville nove, unius anni finiti in carnispervio anno Dom. M° CCCC° tercio, per firmam sibi datam per dictum locumtenentem ipso anno pro sexdecim solidis gebennens. tanquam plus offerenti. Et fuit diminuta dicta firma ipso anno de sex solidis gebenn., quia licet ipsam pluries cridari fecerit locis, modis, temporibusque debitis et consuetis, nullum alium invenit qui de ipsa plus neque tantum se daturum obtulerit, de quibus cridis fidem facit per IIIIor notas instrumentorum earundem receptas per /20/ Amedeum Verdeti notarium, sub anno Dom. M° CCCC° secundo, diebus XVIII et xxv mensis januarii, item prima et octava mensis februarii, quas reddit in quodam folio papiri scriptas et manu dicti notarii signatas ; nichilominus tamen fit eidem similis iniunccio que supra 1 .     XVI S. gebenn.

De locagio domus domini de Villanova, pro qua dari solent triginta solidi maur. de locagio per annum, nichil computat, quia genitor quondam domini dictam domum donavit Perrino tailliatori suo, ut in computo precedenti.

Recepit ab Alberto de Prato burgensi Villenove pro firma leyde mercati Villenove Chillionis unius anni finiti in festo nativitatis Domini, quo inceperunt currere anni Dom. Mi CCCCmi tercii, per firmam sibi datam per locumtenentem dicti castellani ipso anno, pro novem libris gebenn. tanquam plus offerenti. Et fuit diminuta dicta firma ipso anno de sexaginta solidis gebenn., quia licet dictam firmam pluries locis, modis, temporibusque debitis et consuetis cridari fecerit, tamen nullum alium invenit qui de eadem plus neque tantum se daturum obtulerit ; de quibus cridis fidem facit per quatuor notas instrumentorum earundem, receptis sub anno Dom. M° CCCC° primo, diebus VIIa, XIIII et XX prima mensis decembris, item et die XXVIII dicti mensis anno Dom. M° CCCC° secundo a nativitate Dom. sumpto, quas reddit in quodam folio papiri scriptas et manu Amedei Verdeti notarii signatas, nullas que drullias proinde recepit, ut dicit suo juramento, et fit sibi similis iniunccio que supra 2 .     IX libr. gebenn.

/21/

Recepit a Girardo Anime ? de Chillione pro firma furni domini de Chillione unius anni finiti die undecima mensis junii anno Dom. M° CCCC° secundo per firmam sibi datam per dictum locumtenentem pro quatuor florenis boni ponderis veter. ipso anno, tanquam plus offerenti. Et fuit diminuta dicta firma ipso anno de uno floreno veteri, nec inde plus habere potuit, licet ipsam pluries cridari fecerit locis, modis, temporibusque debitis et consuetis ; de quibus cridis fidem facit per notas IIIIor instrumentorum earundem receptas sub anno Dom. M° CCCC° primo, diebus XXV mensis maii, prima, octava et XIIa mensis junii, quas reddit in quodam folio papiri scriptas et manibus Amedei Verdeti et Guillermi de Longavilla notariis signatas, nullasque drullias proinde recepit, ut dicit suo juramento. Nichilominus tamen fit eidem similis iniunccio que supra 1 .     IIII flor. b. p. vet.

Recepit a Perrodo Agnessii pro firma furni domini Ville nove unius anni finiti die quarta mensis maii anno Dom. millesimo CCCC° secundo, per firmam sibi datam per locumtenentem dicti castellani pro duodecim florenis parvi ponderis ipso anno, tanquam plus offerenti. Et fuit diminuta dicta firma ipso anno de undecim florenis septem denariis obol. grossis parvi ponderis ; nec inde plus habere potuit, licet ipsam pluries cridari fecerit locis, modis, temporibusques debitis et consuetis ; de quibus cridis fidem facit. per IIIIor notas instrumentorum earundem receptas per Amedeum Verdeti notarium, sub anno Dom. M° CCCC° primo, /22/ diebus XIII, XX, et XXVII mensis aprilis, item et die Vta mensis maii, quas reddit in quodam folio papiri scriptas et manu dicti notarii signatas, nullasque drullias proinde recepit, ut dicitur suo juramento ; et fit sibi similis iniunccio que supra 1 .     XII flor. p. p.

De exitu corticis qui recuperari solet per manus Bosonis Cornolerii nichil computat, quia nichil inde recepit per tempus de quo computat ut dicit 2 .

Recepit a Jaqueto Borgesii pro firma piscarie Rodani a Monteolo usque ad lacum, exceptis loyis et vannellis, per firmam sibi datam per dominam per unum annum inceptum die festi beate Marie Magdalenes anno Dom. M° CCCCmo primo, et finitum eadem die festi Marie Magdelenes anno Dom. M° CCCCmo secundo, ut per ipsius domine literam de tradicione et concessione predictis, datam apud Matisconem die XXa mensis augusti anno Dom. M° CCCC° primo, quam reddit sigillo domine sigillatam et recepit minus pro dicto anno finito in festo beate Marie Magdalenes anno Dom. M° CCCCmo secundo quam in computo precedenti, secundo et tercio computis precedentibus de XL florenis p. p. Et fit sibi similis iniunccio que supra 3 . /23/     IIIIxx flor. p. p.

Recepit a Guillemeto Genevesii clerico et secretario domini pro firma papirorum curie Chillionis unius anni finiti die XXIII mensis septembris anno Dom. M° CCCCmo secundo, per firmam sibi datam per dominum spacio quatuor annorum et ultra, dum bene fecerit et domini fuerit voluntas, sub censa seu firma inde domino dari et solvi consueta, per literam domini datam die XXIII septembris anno Dom. M° septuagesimo tercio in decimo octavo computo precedenti ostensam.     III flor. b. p. vet.

Recepit a Jaqueto lo guiencho de Chassey pro firma portus de Chassey 1 unius anni finiti die nona mensis januarii anno Dom. M° CCCCmo tercio per firmam sibi datam per Franciscum Boverii locumtenentem dicti castellani pro quinque florenis b. p. veter. subscriptis ipso anno tanquam plus offerenti. Et fuit diminuta dicta firma ipso anno de duobus florenis b. p. veter. quia licet dictam firmam pluries locis, modis, temporibusque debitis et consuetis cridari fecerit, tamen nullum alium invenit qui de eadem plus neque tantum se daturum obtulerit ; de quibus cridis fidem facit per IIIIor notas instrumentorum earundem receptas per Amedeum Verdeti notarium sub anno Dom. M° CCCC° primo, diebus xxa prima mensis decembris, XXVIII dicti mensis decembris anno Dom. M° CCCC° secundo, quinta mensis januarii, item et die XII dicti mensis januarii, quas reddit in quodam folio papiri scriptas et manu dicti notarii signatas, nullas que drullias proinde recepit ut dicit et suo asserit juramento. Nichilominus tamen fit eidem similis iniunccio que supra 2 . /24/     V flor. b. p. veter.

De firma furni domini siti in Palude infra civitatem Lausanne, qui domino pervenit ex composicione per dominum facta cum domina Margarita uxore quondam domini Rodulphi comitis Gruerie, pro qua fuit computatum in XIIIIto computo precedenti de decem libris Laus., nichil computat, quia de ipsa respondet et computat castellanus Cletarum, ut dicit et dicitur in computo precedenti 1 .

Summa :
XXIIII s. Laus.
XI libr. XVI s. Gebenn.
CVIII flor. p. p.
Et XVIII flor. b. p. veter.

 

Sufferte homagii.

Idem reddit computum quod recepit a Jacobo, filio quondam et herede domini Petri de Ponte quondam de Gebennis, pro sufferta homagii per ipsum domino debita pro mistralia Ville nove Chillionis, pro qua sufferta dictus dominus Petrus dare convenit domino unum florenum boni ponderis per annum per quinque annos inceptos in festo nativitatis Domini anno Dom. MCCCLIIIcio, incipiente prima solucione in primo festo, ut in computo precedenti. Et computat de ipsa sufferta pro uno anno finito in festo nativitatis Domini incipiente currere anno Dom. M° CCCCmo tercio.     I flor. aur. b. p.

Recepit a Johanne de Blonay pro hereditate Jacobi Albi de Vuvriaco pro centum solidis Mauris. quos percipiebat Hugonetus Pontays et eius fratres sibi vendictis precio occies viginti floren. ut in computo precedenti et computat pro anno Dom. MCCCCmo secundo. /25/     XV s. Laus.

Recepit ab heredibus Nantermi Borgesii quondam pro sufferta cuiusdam homagii debiti pro certis bonis que tenent de bonis que quondam fuerunt Hugonis Patini de Chillione sibi per dominum confirmatis, ut in computo precedenti. Et computat pro anno Dom. M° CCCC° secundo. Et prout in computo precedenti eidem castellano fuit iniunctum, iterato iniungitur sibi quod in computo sequenti apportet literam dicte sufferte.     XII den. Gebenn.

Summa :
XV s. Laus.
XII den. Gebenn.
Et 1 flor. auri b. p. vet.

 

Theysie domorum.

Idem reddit computum quod recepit pro theysiis domorum Ville nove Chillionis, in festo beati Martini yemalis anno Dom. M° CCCCmo secundo. Et levantur ibidem pro qualibet theysia domus a parte anteriori octo denarii Gebenn., ut in computo precedenti.     XIX lib. XIIII s. x den. Gebenn.

Summa :
XIX libr. XIIII s. X den. Gebenn.

 

Peyssonagium.

Idem reddit computum quod recepit de exitu peyssonagii nemoris domini de Villareto in anno Dom. M° CCCCmo secundo ; nec inde plus habere potuit ut dicit et suo asserit juramento.     XL s. Laus.

De exitu peyssonagii nemoris domini de Plano Faeto nichil computat pro anno domini M° CCCCmo secundo, quia nulle glandes fuerunt ibidem ipso anno, ut dicit et suo asserit juramento 1 .

Summa :
XL s. Laus.
/26/

 

Laudes et vende in quibus mistralis percipit decimam partem.

De laudibus et vendis in quibus mistralis percipit deciman partem nichil computat, quia nichil de et pro eisdem recepit per tempus de quo computat, ut dicit 1 .

 

Laudes et vende proprie domini.

Idem reddit computum quod recepit a Peroneto de Molendino pro re empta a Johanne, filio Raymondi de Molendino, precio XX libr. Laus.     LXVI s. VIIII den. Laus.

Recepit a Caterina, filia Petri lathomi, uxore Johannis /27/ de Viou, pro re sibi tradicta precio IIII libr. Laus.     XIII s. IIII den. Laus.

Recepit a Jaquerodo Cochard de Chillione pro rebus per eum emptis a Johanne, filio quondam Francisci de Putheo, precio sex libr. Lausann.     XX s. VIII den. Laus.

Recepit a Roleto Tessat de Veytour pro rebus per eum emptis a Johanne, filio quondam Francisci de Putheo, precio VI libr. Laus.     XX s. Laus.

Recipit a Girardo, filio Valterii de Moleria pro rebus per eum emptis a dicto Johanne de Putheo, precio XL s. Laus.     VI s. VIII den. Laus.

Summa :
VI libr. VI s. VIII den. Laus.
1 .

 

Banna concordata.

Idem reddit computum quod recepit a Mermodo Chessel inculpato intrasse domum habitacionis cuiusdam mulieris habitantis in Villa nova.     XXIIII s. Laus.

Recepit a Aymone Mugnerii de Chillione inculpato de pougno percuxisse dictum frare Girard.     XV s. Laus.

Recepit a Jaqueto Millat inculpato quasdam iniurias dixisse de dompno Petro de Travarens.     IX s. Laus.

Recepit a Colleto de Cresbelley inculpato percuxisse quendam canem suorum vicinorum.     XV s. Laus.

Recepit a Johanne filio Peroneti de Cresbelley inculpato in prato domini de Chambon quendam lapidem cepisse.     IX s. Laus.

Recepit a Guillermo Bernard inculpato lutum seu /28/ fangiam traxisse seu posuisse in domo seu parte Jaquete de Monjour.     XVI s. Laus.

Recepit a dicto Pacot de Reyna pro penis spretis racione cuiusdam bladi Mermete de Reyna.     VI s. Laus.

Recepit a Perrodo Margarodi pro verbis iniuriosis dictis Jacomino Ballifard.     IX s. Laus.

Recepit a Jaqueto Lymat inculpato depastisse clausum Johannete relicte Colleti Boix.     VII s. VIII den. Laus.

Recepit a Francisco de Ballery et Petro Doulon pro verbis iniuriosis per eosdem alter alteri dictis.     XII s. Laus.

Recepit a Guillermo Leysin inculpato verba iniuriosa dixisse Jaquemete relicte Perreti de Monjour.     IX s. Laus.

Recepit a Perreta relicta Perreti Bernard et Mermeto eius filio inculpatis intrasse bona 1 absque inventario faciendo.     XVIII s. Laus.

Recepit a Jaquemeto Albi burgensi Ville nove, quia inculpabatur intrasse domum Johannis de Sancto Triphone quondam, non obstante sayssina ibidem de mandato domini apposita, et quedam bona mobilia in eadem domo existencia de eadem domo extraxisse.     XXX flor. p. p.

Presente judice. – Recepit ab Hugone Richon, quia inculpabatur quandam peciam carnis cocte extraxisse de domo Jaquemeti Avenaz ultra eius voluntatem.     IIII s. VI den. Laus.

Summa :
VII libr. XIII s. x den. Laus.
Et XXX flor. p. p. 2 .
/29/

 

Banna condempnata.

De bannis condempnatis in quibus castellanus percipit duos solidos in qualibet libra bannorum condempnatorum, ut in computo precedenti, nichil computat, quia nichil inde recepit per tempus de quo computat, ut dicit 1 .

 

Banna de arragio.

De viginti solidis Laus. in quibus Mermeta, filia Johannis Tissot de Villa nova, uxor Aubertini Revilliodi, extitit condempnata, quia inculpabatur furtive cepisse in domo Johannis de Sancto Triphone unum mantile – non computat, quia dicta mulier ante sentenciam contra ipsam latam patriam absentavit, nullis bonis sibi relictis super quibus dicta condempnacio in toto vel in parte possit exigi, ac tamen, prout in computo precedenti eidem castellano fuit iniunctum, iterato iniungitur sibi quod bona dicte mulieris perquirat, et si pro eadem fuerint aliqui fideiussores /30/ constituti, taliter quod super suis bonis aut aliter a dictis fideiussoribus suis dictam condempnacionem recuperet, taliter quod de eadem valeat in suo sequenti computo domino computare aut aliter sufficienter rendere sine deffectu quocunque.

 

Sufferta.

De quadraginta solidis in quibus Johannes Clerici de Reyna extitit condempnatus, eo quia inculpabatur iniuriose dixisse Bertrando de Chavannes olim servitori domini de Turre Murtrissiere episcopi Sedunensis quondam, non conputat, quia domina medietatem dicte condempnacionis remisit et quictavit de gracia speciali dicto Johanni et reliquam medietatem posuit in sufferta non recuperandi usque ad beneplacitum domini et domine, ut per literam domine de remissione et sufferta predictis datam Rippaillie die XXIII augusti anno Dom. M° CCCLXXX primo, quam reddidit in XIIIcio computo precedenti.

De triginta florenis auri boni ponderis debitis per Jordanum Jocta de Castro pro quadam concordia facta cum domino Girodo Biatricis judice tunc Chablaysii, et cum Amedeo de Passu tunc locuntenente baillivi protunc ibidem existente, ultra alios triginta florenos de quibus in XXIIIIto computo precedenti fuit domino computatum, quia roncinas Bondonis de Martigniaco cepit et secum duxit et vendidit latenter et furtive, nichil computat, quia dominus dictos triginta florenos de concordia supradicta ad recuperandum restantes, posuit in sufferta non recuperandi usque ad eius beneplacitum. /31/

 

Composiciones.

Idem reddit computum quod recepit a communitate Chillionis, pro eo quod quedam res per eosdem recognite fuerunt commisse domino, quia dicti recognoscentes ipsius communitatis non fuerunt congruis temporibus per dictum dominum laudati nec eciam retenti, et pro penis inde super hoc commissis.     XIIII flor. p. p.

Recepit ab Henrico Cuenet pro eodem et eadem causa.    VI s. Laus.

Recipit a Nantermeto Pacot pro eodem et eadem causa.    XXIIII s. Laus.

Recepit à Nycodo Corderii pro eodem et eadem causa.    IIII flor.

Recepit ab Aymone Gram pro eodem et eadem causa.    II flor. p. p.

Recepit ab Hudrico Lobuery de Villa nova pro eadem causa.    III flor.

Recepit a Perrodo loz Bueix pro eodem et eadem causa.    III flor. p. p.

Recepit a Jaqueta relicta Johannis Felissaz pro eodem.    VIII s. Laus.

Recepit a Johanneta Curnillietaz pro eadem causa.    VIII s. Laus.

Recepit a Johanne Brunet pro eodem et eadem causa.    VIII s. Laus.

Recepit a Guillermo Ruffi pro eodem et eadem causa.    XXIIII s. Laus.

Recepit a Johanne Bonner pro eodem et eadem causa.    XXIIII s. Laus. /32/

Recepit a Johanne Chouczon pro eodem et eadem causa.    II flor. p. p.

Recepit a Colleto Chouczon pro eodem et eadem causa.    II flor. p. p.

Recepit a Jaquemeto Affettierez pro eodem et eadem causa.    II flor. p. p.

Recepit ab Aymone Richardi pro eodem et eadem causa.    III flor. p. p.

Summa :
CII s. Laus.
Et XXXV flor. p. p.
1 .

 

Excheyte.

De excheytis nichil computat, quia nichil de et pro eisdem recepit per tempus de quo computat, ut dicit.

 

Introgia.

De introgiis nichil computat, quia nichil inde recepit per tempus de quo computat, ut dicit.

 

Inventa.

De inventis nichil computat, quia nichil inde recepit per tempus de quo computat, ut dicit 2 . /33/

 

Parvum pedagium.

De firma parvi pedagii Ville nove Chillionis, pro qua fuit computatum in octavo computo precedenti pro anno finito in festo nativitatis Domini quo inceperunt currere anni Dom. M° CCC nonagesimi tercii, ad racionem ducentorum florenorum boni ponderis veterum, nichil computat pro uno anno finiendo die octava mensis marcii anno Dom. M° CCCC° tercio, quia domina dictum pedagium cum eius emolumentis tradidit ad firmam Jaqueto Borgesii de Villa nova ipso anno, pro ducentis et decem florenis auri parvi ponderis, qui Jaquetus pro ipsa firma computavit in suo computo dicti pedagii, finito die vicesima exclusive mensis Februarii anno predicto, de ducentis quadraginta florenis parvi ponderis, non obstante tradicione sibi sicut supra per dominam facta, ex ordinacione magistrorum computorum domini in dicto computo facta. Et iniungitur sibi quod dictum pedagium cridari faciat et plus offerenti tradat eundem utiliori modo quo poterit pro domino.

Et est sciendum quod Johannes Pellicerii de Viviaco, olim pedagiator ibidem ante dictum Jaquetum Borgesii debet domino computare de exitibus, valore et emolumentis dicti pedagii de tribus annis quibus dictum pedagium tenuit ante dictum Jaquetum Borgesii.

Item sciendum est quod Franciscum Cornerii seu eius heredes, olim pedagiator magni pedagii Ville nove Chillionis, debet domino computare de exitibus, valore et emolumentis dicti pedagii pro tempore quo dictum pedagium ad manus domine pervenit usque ad diem expedicionis /34/ facte de dicto pedagio de mandato domine Petro de Lausanna pedagiatori ibidem constituto per dominam post ipsum, ut dicitur in computo precedenti 1 .

 

Census mensurarum vini.

Idem reddit computum quod recepit a sindicis Ville nove Chillionis pro commissione sibi facta per dominum Johannem de Blonay quondam baillivum ibidem et per dominum comitem quondam avum paternum domini ad perpetuitatem confirmata, quod dicti sindici possint ordinare mensuratores vinorum et constituere essanatorem navigiorum seu emptorem piscium pro tanto per annum, ut in computo precedenti. Et computat pro festo beati Nycolay anno Dom. M° CCCCmo secundo.    III flor. b. p. vet.

Summa :
III flor. b. p. veteres.
/35/

 

Vendiciones.

Idem reddit computum quod recepit de et pro precio quinquaginta michiarum per ipsum ut supra debitarum et sibi vendictarum, qualibet michia duobus denariis Laus. more solito, ut in computo precedenti.     VIII s. IIII den. Laus.

Summa dictarum vendicionum
VIII s. IIII den. Laus.

Summa tocius recepte huius computi
XXVI libr. I den. Laus.
LVI libr. XII s. X den. Gebenn.
III s. VIII den. Maur.
CLXXIII flor. p. p.
XXIIII flor. VII den. gross. b. p. vet.
Et I obol auri 1 ,
de quibus /36/
respondet infra in summa tocius recepte trium computorum.

 


 

Transcriptum computi eiusdem castellani de redditibus et exitibus eiusdem castellanie apud Aillium et ab Aillio superius per tempus de quo computat, ut supra.

 

Frumentum.

Idem reddit computum quod recepit ibidem de reddictu per annum, ut in computo precedenti, in festo beati Nycolay anno Dom. M° CCCCmo secundo, deducto uno modio frumenti ad mensuram Aillii, quod modium unacum sex cupis avene, decem septem sestariis vini, decem libris decem solidis et duobus denariis Maur. de reddictu per /37/ annum, qui fuerunt de bonis Aymonis de Saillion et quos dominus quondam avus paternus domini donavit in feudum domino Petro de Compesio militi sub homagio ligio, ut per literam domini copiatam in dorso quinquagesimi secundi computi precedentis.     XII mod. X cup. et dim. frumenti ad mensuram Aillii.

De uno modio, tribus cupis et tercia parte unius cupe frumenti ad mensuram Sancti Mauricii debitis apud Baccium, pro eodem non computat, quia dominus ipsum frumentum et alias quantitates bladi, pecunie et rerum aliarum infra in suis titulis scriptarum, que fuerunt Johannis de Bacio domicelli quondam, unacum directo dominio, mero et mixto imperio et juridicione omnimoda et hominibus, si qui sint in rebus donacionis ipsius, donavit domino Guychardo Tavelli et domino Girardo eius fratri in augmentum feudi quod ab eodem tenent 1 , ut dicitur in computo precedenti.

 

Remanencia sui computi Chillionis suprascripti.

Recepit a se ipso que debebat pro remanencia sui computi Chillionis suprascripti.     V mod, II cup. et dim. frumenti ad mensuram Chillionis.

Summa :
XII mod. X cup. et dim. frumenti ad mensuram Aillii.
Et V mod. II cup. et dim. frumenti ad mensuram Chillionis,
de quibus
respondet infra in computo Monstruaci. /38/

 

Avena.

Idem reddit computum quod recepit apud Panex tam de reddictu quam peyssonagio per annum, ubi levantur a quolibet foco habente boves ad carrucam due cupe avene ad mensuram Aillii, et quolibet foco non habente boves ad carrucam una cupa avene, ut in computo precedenti, et computat pro anno Domini M° quatercentesimo secundo.     XIIII cup. avene ad mensuram Aillii.

Recepit in perrochia de Olono pro bocheagio per annum in festo beati Nycolay anno Dom. M° CCCC° secundo, ut in computo precedenti.     II mod. avene.

Recepit apud Olonum pro promissa de Olono in festo nativitatis Domini quo inceperunt currere anno Dom. M° CCCCmo tercio.     IIII mod. I cup. avene.

Recepit a Mermeto Mugnerii de Fontanay, de reddictu per annum pro molendino de Fontanay ut in computo precedenti, in festo nativitatis Domini, quo inceperunt currere anno Domini M° CCCC tercio.     XV cup. avene.

De tribus modiis et sex cupis avene ad mensuram Sancti Mauricii debitis apud Bacium de reddictu per annum non computat, quia dominus ipsa donavit Girardo et Guichardo Tavelli fratribus, ut superius in frumento.

Recepit a Perrodo Mellieyret de Bacio pro firma bastonerie de Bacio unius anni finiti in festo beati Nycolay anno Dom. M° CCCC° secundo.     I mod. avene ad mensuram Aillii. /39/

 

Remanencia sui computi Chillionis suprascripti.

Recepit a se ipso que debebat pro remanencia sui computi Chillionis suprascripti.     II mod. ad parvam mensuram Villenove Chillionis.

Et     VII mod. avene ad mensuram Viviaci.

Summa :
IX mod. vI cup. avene ad mensuram Aillii.
II mod. avene ad mensuram Villenove Chillionis.
Et VII mod. avene ad mensuram Viviaci
, de quibus
respondet infra in computo Monstruaci.

 

Fabe et ordeum.

De uno modio ordei ad mensuram Sancti Mauricii et uno modio fabarum debitis apud Bacium de reddictu per annum non computat, quia dominus ipsa donavit dominis Girardo et Guychardo Tavelli fratribus, prout superius in frumento.

 

Alpagium.

Idem reddit computum quod recepit de exitu alpagii moncium de Alpa rossa, de Hona, de Hoczona, de Recula, de Hoczonet et de Vuaz, et levantur in dictis montibus pro qualibet chavanna ubi fit fructus unus caseus et unus seraceus de grossioribus qui reperiuntur in ipsis, in festo beati Nycolay anno Dom. M° CCCC° secundo. Et castellanus Montheoli racione castri Montheoli percipit tantumdem in tribus dictorum moncium, videlicet in Alpa rossa, in Hoczona et in Vuaz, ut in computo precedenti. Nec inde plus recepit, ut dicit et suo asserit juramento et non sunt nec /40/ fuerunt ibidem plures nisi duodecim chavanne per tempus de quo computat, ut dicit.     XII seraceos.

Et     XII caseos.

Recepit a domino abbate Altecriste pro garda alpis de Chavorina per annum, in festo beati Nycolay anno Dom. M° CCCC° secundo.     I seraceum.

Summa :
VII casei.
Et XIII ceracei,
de quibus
respondet infra in computo Monstruaci.

 

Castrones.

Idem reddit computum quod recepit in dicta castellania de reddictu per annum pro pasqueragio alpium de Molario, de Haczonet et de Miez in festo beati Nycolay anno Dom. M° CCCC° secundo, ut in computo precedenti.     VIII castrones.

Recepit ab illis de Yvorina de meynadis per annum in festo beati Nycolay anno Dom. M° CCCC° secundo.     VII quarteron. castronum.

Summa :
VIII castrones.
VII quarteron. castronum,
de quibus
respondet infra in computo Monstruaci.

 

Galline.

Idem reddit computum quod recepit in dicta castellania de reddictu per annum de caponeria que levatur apud Vionam, videlicet a quolibet foco una gallina, et crescentibus focis crescere debet caponeria, et vacante foco vacat, videlicet a sexaginta tribus focis seu personis in vicesimo sexto computo precedenti declaratis et nominatis et duabus personis ibidem post modum inventis quorum nomina ignorat, /41/ et prout in computo precedenti eidem castellano fuit iniunctum, iterato iniungitur sibi quod de dictis nominibus se informet, taliter quod in suo sequenti computo valeat et debeat ipsas personas infalibiliter nominare. Deductis sex gallinis quas percipit mistralis pro recuperacione sua, ut in computo precedenti, in carnispervio anno Dom. M° CCCC° tercio. Nec sunt ibidem aliqui foci de augmento, ut dicit 1 .     LIX gallinas.

Recepit ab hominibus Portus Valesii pro caponagio per annum ; et levatur a quolibet homine focum faciente ibidem una gallina in carnis pervio anno Dom. M° CCCCmo tercio.     XX gallinas.

De viginti octo gallinis debitis apud Bacium de reddictu per annum non computat, quia dominus ipsas donavit dominis Girardo et Guychardo Tavelli, occasione qua supra in frumento.

Summa :
LXXIX galline,
de quibus
respondet infra in computo Monstruaci.

 

Piper.

Idem reddit computum quod recepit in dicta castellania de reddictu per annum, ut in computo precedenti, in anno Dom. M° CCCC° secundo.     III libr. piperis.

De excitu nundinarum Seduni mense Augusti anno Dom. M° CCCC° secundo, ubi levatur a quolibet mercatore de Lausanna ultra Juriam et ultra Alamagniam veniente ad nundinas predictas una libra piperis, nichil computat, quia nulli mercatores fuerunt ibidem per tempus de quo computat, ut dicit et suo asserit juramento. /42/

Summa :
III libre piperis,
de quibus
respondet infra in computo Monstruaci 1 .

 

Cera.

Idem reddit computum quod recepit in dicta castellania Aillii de reddictu et gardis per annum in festo beati Nycolay anno dom. M° CCCCmo secundo, deductis viginti novem libris cere de quibus fuit computatum in trigesimo primo computo precedenti, quatuor libr., cere pro octo focis hominum Bertoleti de Greysiaco vacantibus, videlicet pro quolibet dimidia libra cere, de sexdecim focis in trigesimo computo precedenti particulariter nominatis quos dictus Bertoletus de Greysiaco habet apud Finalet ; et addicta una libra cera pro duobus focis ibidem de novo apud Finalet repertis ultra dictos octo focos in secundo computo precedenti nominatos, in quo loco de Finalet quilibet focus debet domino dimidium libram cere de garda per annum ; et si augmentarentur deberet computare de augmento et econverso. Et non sunt ibidem nisi decem foci ad presens de sexdecim focis supradictis 2 . Et prout in computo precedenti eidem castellano fuit iniunctum, iterato iniungitur sibi quod quolibet anno apportet nomina /43/ focorum vivencium dicti loci de Finalet, ita quod quando augmentabuntur debeat computare de augmento et econverso.     XXVI libr. cere.

Recepit a Johanne Salterii de Bacio, de garda per annum in festo beati Nycolay anno Dom. M° CCCC° secundo.     I libr. cere.

Recepit a domino Guillermo Andree, priore Aillii, de garda per annum in qua se et dictum eius prioratum posuit pro tanto per annum ; ut in dorso octavi computi precedentis, in anno Dom. M° CCCC° secundo. Et iniungitur sibi quod in suo computo sequenti apportet literam dicte garde 1 .     II libr. cere.

 

Remanencia sui computi Chillionis suprascripti.

Recepit a se ipso quam debebat pro remanencia sui computi Chillionis suprascripti.     I libr. cere.

Summa :
XXX libr. cere,
de quibus
respondet infra in computo Monstruaci. /44/

 

Fenum.

Idem reddit computum quod recepit apud Vuvriacum et Miez pro fenatagio per annum in festo beati Nycolay anno Dom. M° CCCCmo secundo, et levatur pro quolibet foco ubi reperitur unus fassus feni, ut in computo precedenti 1 .     XXVIII fass. feni.

De exitu seu firma pratorum domini de Foreto et campi Gimberti continencium circa quinquaginta seytoratas prati, pro qua firma seu exitu fuit computatum in nono computo precedenti de quindecim charratis feni, quarum quelibet charrata vendi solita est sex solidis Laus., ut in computo domini Johannis de Blonay militis, baillivi ibidem quondam, de anno Dom. M° CCC° sexagesimo octavo, non computat in feno pro anno Dom. M° CCCCmo secundo, quia dicta prata et exitus eorum tradidit ad firmam dicto anno pro quinquaginta solidis Maur. de firma, de quibus respondet infra sub titullo firmarum.

De exitu seu firma prati domini de Chambon pro quo fuit computatum in novo computo precedenti de quinque charratis feni pro uno anno finito mense junii anno Dom. M° CCCmo nonagesimo tercio, non computat in feno pro anno Dom. M° CCCCmo secundo, quia dictum pratum tradidit dicto anno ad firmam pecunie pro uno floreno p. p. de quo infra respondet sub titullo firmarum 2 .

Summa :
XXVIII fass. feni,
de quibus
respondet infra in computo Monstruaci. /45/

 

Vinum.

Idem reddit computum quod recepit in dicta castellania de reddictu per annum apud Aillium et Bacium, ut in computo precedenti, anno Dom. M° CCCCmo secundo, deducta quinta parte unius sestarii vini debita pro rebus Johannis de Bacio occasione donacionis facti Tavellis, ut supra in fumento.     II sest. vini ad mensuram Aillii.

Recepit a Peroneto filio Maurisii Le Man de Posa de reddictu per annum in festo nativitatis Dom. incipiente currere anno Dom. M° CCCCmo tercio et qui reddictus quondam debebantur Mileto Rachier vicedompno Aillii defunti sine liberis, cuius bona domino pervenerunt, eo quia dictus Miletus erat bastardus.     dim. sest. vini ad mensuram Aillii.

 

Remanencia computi Chillionis suprascripti.

Recepit a se ipso que debebat pro remanencia sui computi Chillionis suprascripti.     II mod. vIII sest. et dim. vini ad mensuram Viviaci.

Summa :
II sest et dim. vini ad mensuram Aillii.
Et II mod. VIII sest. et dim. vini ad mensuram Viviaci
de quibus
respondet infra in computo Monstruaci 1 . /46/

 

Panes.

Idem reddit computum quod recepit in dicta castellania de reddictu per annum, ut in computo precedenti, in anno Dom. M° CCCCmo secundo.     IX panes.

Summa :
IX panes
, venditi infra.

 

Denarii census.

Idem reddit computum quod recepit in dicta castellania de reddictu per annum in festo beati Nycolay anno Dom. M° CCCCmo secundo, deductis decem libris decem solidis et duobus denariis Maur., occasione qua supra in frumento, qui et que erant de bonis Aymonis de Saillion quondam, ut in computo precedenti.     XXXI libr. XVII s. XI den. Maur.
Et XII den. Gebenn.

De XLV solidis novem den. Maur. debitis apud Bacium de reddictu per annum nichil computat, quia dominus ipsos donavit Tavellis, ut dicitur in computo precedenti.

Recepit ab heredibus Vioneti Reynaud de Aillio de reddictu per annum, ultra alia tributa inde dari solita, per ipsum acquisito a domino Guidone Thome et Petro de Castillione, ut in computo precedenti, in festo beati Nycolay anno Dom. M° CCCCmo secundo.     III den. Maur.

Recepit ab hominibus de Vuvriaco et de Viona pro manoperibus per ipsos domino debitis per annum die prima mensis maii et computat pro prima die mensis maii anno Dom. M° CCCCmo secundo.     LXV s. Maur.

Recepit a liberis Jaqueti Guersat de reddictu per annum in festo beati Nycolay anno Dom MCCCC° secundo.     XXX s. Maur. /47/

Recepit a certis personis nominatis in quinquagesimo sexto computo precedenti et trigesimo sexto computo, in duabus particulis, ut in computo precedenti, in festo beati Nycolay, anno Dom. M° CCCC° secundo.     III s. X den. Maur.

Recepit in dicta castellania ab hominibus de Vuvriaco, de Viona et de Miez de LXXIX s. IX den. Maur. de quibus computavit in XXX° primo computo precedenti in titullo denariorum census pro breneria et canabo per annum in anno Dom. M° CCCCmo secundo, ut in trigesimo tercio computo precedenti, ubi de ipsis per particulas computavit, quia reperitur per extentas domini quod debentur et levantur per focos in dictis locis, ita quod foco crescente crescunt breneria et canabus, et foco vacante vacant, ut dicitur in computo precedenti. Et primo, recepit apud Vuvriacum et Miez a IIIIx IIII focis nominatis in XXX° secundo computo precedenti existentibus in dictis locis, solvente quolibet duos denarios Maur. pro breneria et tantumdem pro canabo per annum, exceptis focis hominum Tavellorum de Gebennis qui non solvunt nisi duos denarios pro breneria tantum, et exceptis tribus albergis existentibus in dicta parrochia Vuvriaci, videlicet albergo de Media villa, albergo de Clauso et albergo Sancti Martini, que nichil solvunt, ut in dictis extentis continetur factis per Nantermodum de Putheo notarium, sub anno Dom. M° CCCLIII die quinta julii in trigesimo tercio computo precedenti ostensis. Et prout in computo precedenti eidem castellano fuit iniunctum, iterato iniungitur sibi quod in singulis suis aliis computis sequentibus apportet nomina focorum et personarum dictam breneriam et canabum debencium cum litera testimoniali curatorum et trium vel quatuor proborum, /48/ ut sciatur si sint aliqui foci de augmento, et nulli sunt ibidem foci de augmento, ut dicit et suo asserit juramento 1 .     XXVIII s. Maur.

Recepit a quinque hominibus Tavellorum nominatis in trigesimo tercio computo precedenti, solvente quolibet duos den. Maur. pro breneria tantum per annum, ut supra, in anno Dom. M° CCCC° secundo.     x den. Maur.

Recepit apud Vionam a sexaginta quinque focis de Viona, inclusis duobus focis in vicesimo primo computo precedenti de novo augmentatis, ut supra in titullo gallinarum, solvente quolibet secundum dictas extentas duos den. Maur. pro canabo tantum per annum, ultra gallinas de quibus ut supra computat, et foco vacante vacat, ut in computo precedenti in anno Dom. M° CCCC° secundo ; inclusis sex den. Maur. pro tribus focis in vicesimo septimo computo precedenti augmentatis apud Portum Valesii, ut supra in titullo gallinarum. Et sic restant qui defficiunt pro focis mortuis et vacantibus in dictis tribus locis ut supra proxime dictis, triginta novem solidi septem denarii Maur. de quibus minus computat quam in trigesimo quarto computo precedenti. Et prout in computo precedenti eidem castellano fuit iniunctum, iterato iniungitur sibi quod in singulis suis computis sequentibus veniat informatus de augmento supradicto et aliis, si et quando contingeret evenire, computare paratus. Dicit tamen et suo asserit juramento quod nulli sunt ibidem foci de augmento per tempus de quo computat.     XI S. III den. Maur.

Recepit ab heredibus domini Guillermi de Castillione militis de reddictu per annum debito pro vinea domini de /49/ Aillio eidem domino Guillermo vendicta per Perrodum Mariete de Aillio, cui Perrodo dominus dictam vineam albergavit imperpetuum pro quatuor libris Maur. de servicio per annum, ut in computo precedenti, in festo beati Andree anno Dom. M° CCCC° secundo.     IIII libr. Maur.

Recepit a Jaquemeto Bruneti de Yvornia de reddictu per anno in festo beati Nycolay anno Dom. MCCCC° secundo, ut in computo precedenti.     XII den. Maur.

Recepit a Perreto de Boulo de Aillio de reddictu per annum, ut in computo precedenti, in festo beati Nycolay anno Dom. M° CCCCmo secundo. Et licet in computo precedenti eidem castellano fuisset iniunctum expresse quod in presenti computo apportaret particulas reddictuum pro facienda deducione quinquaginta florenorum annualium donatorum dominis Bertodo et Nycodo Tavelli militibus 1 , de quibus mencio fit infra in deducionibus et libratis presentis computi, dicit dictus procurator, prout dictum fuit in computo precedenti, quod licet diligenciam super hoc fecerit, nullam tamen informacionem veram habere potuit de predictis, ut dicit ; quare fit sibi similis iniunccio que supra.     I den. Maur.

Recepit ab heredidus domini Guillermi de Castillione militis, domini de Larringio, de reddictu per annum pro quadam domo cum curtili, ut in computo precedenti, in festo beati Andree anno Dom. M° CCCC° secundo.     V s. Laus.

Recepit a quadraginta personis in XL particulis vicesimi primi computi precedentis particulariter nominatis de reddictu per annum qui fuit Mileti Rachier vice dompni Aillii /50/ quondam deffunti sine liberis, cuius bona domino pervenerunt eo quia dictus Miletus erat bastardus, prout supra in titullo vini continetur. Et computat pro termino festi nativitatis Domini quo inceperunt currere anni Dom. millesimi CCCCmi tercii, ut in computo precedenti.     III s. IIII den. et VItus Ius den. Maur.

Recepit a Perrodo de Villar de Bacio de reddictu per annum invento per Guillermum de Maillione commissarium et procuratorem domini, in festo beati Nicolay anno Dom. M° CCCC° secundo, ut in computo precedenti.     IIII den. Maur.

Recepit a Francesia filia magistri Johannis carpentatoris Ville nove Chillionis de reddictu per annum pro certis rebus sibi albergatis pro tanto de reddictu, augmento servicii et sufferta homagii per annum et pro aliis oneribus et tributis plenius declaratis in computo precedenti de anno Dom. M° CCC nonagesimo sexto et decimo septimo computo precedenti, in quo litere dictorum albergamentorum de verbo ad verbum sunt inserte. Et computat de dicto reddictu pro termino festi beati Michalis anno Dom. M° CCCC° secundo.     VI den. Maur.

Recepit a Johanne Verdeti de Aillio de reddictu per annum, ut in computo precedenti, in anno Dom. M° CCCC° secundo 1 .     II den. Maur.

Summa :
V s. Laus.
XII den. Gebenn.
XLIII libr. IIIs VII den. et VItus Ius den Maur.
/51/

 

Sufferte homagii.

Idem reddit computum quod recepit a Francesia filia magistri Johannis carpentatoris pro sufferta homagii certarum rerum que quondam fuerunt Johannis Albi eiusdem Francesie filii quondam, eidem Francesie per mortem ipsius Johannis per dominum albergatarum, et pro reddictibus, serviciis, usagiis et oneribus aliis supra plenius in titullo denariorum census declaratis ; pro, tanto de sufferta perpetua per annum, et ut eciam in titullo excheytarum decimi octavi computi precedentis plenius continetur. Et computat de eadem sufferta pro termino festi beati Michælis anno Dom. M° CCCC° secundo.     XII den. Maur.

Recepit a Nycoleto Tavelli, filio Johannis Tavelli notarii, pro sufferta homagii perpetua per annum, pro certis bonis, rebus et possessionibus apud Aillium situatis sibi per dominum remissis et quictatis pro tanto de sufferta perpetua per annum et pro aliis servitutibus et usagiis domino debitis, prout plenius declaratur in literis domini de confirmacione, quarum tenores in XVII° computo precedenti de verbo ad verbum sunt inserti. Et computat pro termino festi beati Andree anno Dom. M° CCCC° secundo.     VI den. Maur.

Summa :
XVIII den. Maur.
/52/

 

Garde et recogniciones.

Idem reddit computum quod recepit in dicta castellania de gardis et recognicionibus per annum, ut in computo precedenti, in festo beati Nycolay anno Dom. M° CCCC° secundo.     VIII libr. XII s. Maur.

Recepit a quatuor personis particulariter nominatis in sexto computo precedenti in festo beati Nycolay anno Dom. M° CCCC° secundo 1 .     III s. II den. Maur.

Et     V den. gross. turon.

Recepit a Johanne Borgoignion habitatore Bacii pro garda per annum ad eius vitam, ut in computo precedenti, in festo beati Nycolay, anno Dom. M° CCCC° secundo.     XII den. Maur.

Recepit a Morello Borgoignonis habitatore Bacii pro garda per annum ad eius vitam, ut in computo precedenti, in festo beati Nycolay anno Dom. M° CCCC° secundo.     XII den. Maur.

Summa :
VIII libr. XVII s. II den. Maur.
Et V den. gross. b. p. veter.
/53/

 

Taillie et receptum.

De centum quatuordecim solidis Maur. debitis apud Bacium per homines tailliabiles domini datis Tavellis, decemocto denariis debitis ibidem pro recepto, et decem solidis debitis ibidem pro corvatis in festo beati Nycolay, non computat, quia dominus ipsos donavit Tavellis, ut supra in frumento.

De viginti una libris septem solidis et sex denariis Maur. de quibus fuit computatum in decimoquinto computo precedenti de tailliis que quondam debebantur Aymoni dErdes domicello apud Bacium in festo beati Nycolay anno Dom. M° CCC° octuagesimo quinto, quas dictus castellanus recuperari fecit per salterium de Bacio de mandato domine sibi facto per Guillemetum Genevesii secretarium domini, videlicet a pluribus et diversis personis que dictas taillias dicto quondam Aymoni debebant per annum dicto termino, deducta parte dicti salterii percipientis in singulis viginti solidis duodecim denar. pro recuperacione dictarum tailliarum, ut dicitur in dicto decimoquinto computo precedenti, nichil computat, quia dominus dictas taillias vendidit domino Johanni de Vernesio militi, de quaquidem vendicione dictus dominus Johannes literam habet a domino, ut dicit. Et cum dicto castellano fuerit iniunctum quod originales literas dicte vendicionis seu tradicionis a dicto domino Johanne procurasset habere et ipsas in presenti computo apportasset, taliter quod modus ipsius vendicionis seu /54/ tradicionis videretur et ibidem declararetur, aliter de dictis tailliis pro [tempore] quo fuerunt ibidem castellani et sequentibus computis in recepta computasset, dicit dictus procurator quod diligenciam quantam potuit super hoc fecit ac tamen dictas literas a dicto domino Johanne de Vernesio habere non potuit, quoniam dictus dominus Johannes pro maiori parte temporis de quo supra computat stetit extra patriam Chablaysii et Gebennesii, tam in Breissia quam alibi cum domino 1 . Quapropter iterato et expressius fit eidem similis iniunccio que supra et videatur in computo sequenti quibus die et anno dicte taillie tradicte seu vendicte fuerunt eidem domino Johanni, sic quod de ipsis tailliis pro annis Domini MCLXXXVI, LXXXVII, LXXXVIII, LXXXIX, nonagesimo, nonagesimo primo, nonagesimo secundo, nonagesimo tercio, nonagesimo quarto, nonagesimo quinto, nonagesimo sexto, nonagesimo septimo, nonagesimo octavo, nonagesimo nono, CCCC°, CCCC° primo et CCCC° secundo computet in recepta, nisi de dictis originalibus literis fidem plenariam fecerit. in computo sequenti.

 

Theisie domorum.

Idem reddit computum quod recepit pro theysiis domorum burgi Aillii in festo beati Nycolay anno dom. M° CCCC° secundo, et levantur pro qualibet theysia a parte anteriori /55/ sex denarii Maur., ut in computo precedenti.     IIII libr. XV s. VI den. Maur.

Summa :
IIII libr. XV s. VI den. Maur.

 

Firme.

Idem reddit computum quod recepit a Girardo Vuarachy pro firma leyde mercati Aillii et pedagio Theotonicorum unius anni finiti in festo purifficacionis beate Marie virginis anno Dom. M° CCCC° tercio 1 .     VI libr. Maur.

Recepit de exitu banni vini quod dominus percipit apud Aillium per quindecim dies post festum pasche ; et computat pro festo pasche anno Dom. M° CCCC° secundo ; nec inde plus recepit, ut dicit suo juramento.     X s. Maur.

De firma mistralie vice dompnatus Aillii quam dominus percipere solebat uno anno et heredes Peroneti de Ponte alio anno, ut in computo precedenti, et quam partem quam dominus ut supra percipere solebat dominus tradidit et assignavit dominis Nycodo et Berthodo Tavelli in exoneracionem quinquaginta florenorum annualium sibi per dominum tradictorum et donatorum, de quibus supra fit mencio in titullo denariorum census, pro sex libris IIIIor s. Maur. annualibus, de quo vicedompnatu pro uno anno integro domino insolidum tunc pertinente fuit in trigesimo septimo computo precedenti de undecim libris Maur. computatum. Et sic deducta parte dicti vicedompnatus assignata Tavellis predictis ut supra – non computat nec ab inde computabitur domino occasione tradicionis et /56/ assignacionis predictarum. Alia autem pars que dictis heredibus Peroneti de Ponte annis alternis ut supra pertinebat domino evenit ob mortem Mileti Rachier heredis dicti Peroneti de Ponte, pro eo quia dictus Miletus erat bastardus et sine heredibus decessit, ut in computo precedenti ; et de qua firma fuit domine computatum in dicto computo precedenti de triginta duobus florenis b. p. veter. pro uno anno finito die prima mensis augusti anno Dom. M° CCCC° primo ; non computat hic de dicta firma pro uno anno finito die prima mensis augusti anno Dom.. M° CCCC° secundo, quia ipsam percipiunt illi de Tavellis. Et subsequenter dictum vice dompnatum percipiet dominus uno anno, et illi de Tavellis alio anno, ut dicitur in computo precedenti.

Recepit a liberis Perrodi Grassi pro duodecima parte quam dominus percepit in alpagio et rivagio de Bacio. Et residuas partes percipiunt Bertoletus de Greysiaco, seu ipsius heredes, Johannes de Blonay, dominus episcopus Sedunensis, Perrodus de Porta et heredes Johannis Grassi, ut dicitur in computo precedenti. Et computat pro anno Dom. M° CCCC° secundo. Et cum dicto castellano in computo precedenti fuerit iniunctum quod partem dicto domino episcopo ut supra pertinentem poneret et reduceret ad manus domine et exigeret quicquid de et pro eo provenit ab anno dom. M° CCC° nonagesimo quarto citra, quo anno mense augusti 1 fuerunt facte convenciones inter dominum quondam genitorem domini et dominum episcopum et capitulum Seduni, per quas domino quictaverunt /57/ quicquid habebant citra aquam Morgie existens, inter Montem Ordeum et Contegium, quod adimplere non potuit propter dissensiones et guerras in dicta patria existentes ; nichilominus tamen fit eidem similis iniunccio que supra.     IIII s. Maur.

Recepit pro firma exitus pratorum domini de Foreto et campi Gimberti continencium circa quinquaginta seytoratas prati, pro qua fuit computatum in nono computo precedenti de quindecim charratis feni, quarum quelibet vendi solet sex solid. Laus, ut in computo precedenti. Et computat de exitu dictorum pratorum pro uno anno finito mense junii anno Dom, M° CCCC° secundo. Nec inde plus habere potuit, ut dicit suo juramento 1 .     L s. Maur.

Recepit a Johanne Evrardi alias Pellicerii pro firma prati domini de Chambon unius anni finiti mense junii anno Dom. M° CCCCmo secundo per firmam sibi datam per Franciscum Boverii locumtenentem dicti castellani ipso anno pro uno floreno parvi ponderis tanquam plus offerenti. Et fuit diminuta dicta firma ipso anno de duobus florenis quatuor denariis obolo grossis, de quibus minus respondet quam in secundo computo precedenti, nec inde plus habere potuit, quia licet ipsam firmam pluries cridari fecerit locis, modis, temporibusque debitis et consuetis, nullum alium invenit qui de dicta firma plus neque tantum se daturum obtulerit ; de quibus cridis fidem facit per notas or instrumentorum earundem receptas sub anno Dom. M° CCCC° secundo diebus XVII, XXIII et ultima mensis maii, item et septima mensis junii, quas reddit in quodam folio papiri scriptas et manu Amedei Verdeti signatas. Et iniungitur sibi quod dictam firmam cridari faciat et plus /58/ offerenti tradat eamdem sic quod in suo sequenti computo utilius pro domino valeat computare 1 .     I flor. p. p.

Summa :
IX libr. III s. Maur.
Et I flor p. p.

 

Laudes et vende.

Idem reddit computum quod recepit ab Anthonio de Clos de Lesino pro rebus emptis a Vioneto Girodi precio XVII flor. b. p.     XIX s. X den. Maur.

Recepit a Jaqueto Nycolan pro re empta a Vyoneto Girodi precio XXVIII sol. Maur.     IIII s. VIII den. Maur.

Recepit ab Agnesina relicta Reynerii de Arbignion pro re empta nomine suo et liberorum suorum a Johanne Liona, precio XXVIII s. Maur.     IIII s. VIII den. Maur.

Recepit a dicta Agnesina nomine quo supra pro re empta a Margarita relicta Valterii de Fontaney et Francesia eorum filia, precio XX s. Maur.     III s. IIII den. Maur.

Recepit a dicta Agnesina pro re empta nomine quo supra a Johanne Liona de Fontaney, precio XII s. Maur.     III s. IIII den. Maur.

Recepit a dicta Agnesina pro re empta nomine quo supra a Colleta uxore Jaqueti Charbonier et Peroneto eorum filio, precio LX s. Maur.     X s. Maur.

Recepit ab Andrea Anuset et Jaqueto de Crestello pro re empta a Colleto de Buy, precio XV s. Maur.     II s. VI den. Maur.

Recepit a Vullierma relicta Jaquerii Autabor pro rebus /59/ emptis a Martino Toly et Peroneta eius uxore, precio X libr. Maur.     XXXIII s. IIII den. Maur.

Recepit a Johanne Voudrauz de Veges pro re empta a Vioneto Girodi, precio V flor. b. p. et V s. Maur.     VI s. VIII den. Laus.

Recepit a Johanne filio Johannis Blanchodi pro re Johanni eius filio donata per Perrodum Terrier, extimata valere XX s. Maur.     XX den. Maur.

Recepit a Roleto de Veges pro rebus emptis a Vioneto Girodi, precio VI flor. b. p. et II s. Maur.     VII s. IIII den. Maur.

Recepit ab. Anthonio de Clos pro re empta a Vioneto Girodi, precio XXII s. Maur.     III s. VIII den. Maur.

Recepit a Roleto Girardi pro rebus sibi donatis per Johannem Girardi de Lesino, extimatis valere XL s. Maur. pro laude tantum.     III s. IIII den. Maur.

Recepit a dompno Johanne Rosseti capellano pro rebus emptis a Vullermo de Morier ?, precio XL s. Maur.     VI s. VIII den. Maur.

Recepit a liberis Johannis Escolon de Aillio pro re accensata a domino Aymone Albi canonico Sancti Mauricii Agaunensis pro introgio XVI s. Maur.     II s. VIII den. Maur.

Recepit a Vulliermo Bouget de Ormont pro re empta a Vicencio Mant et Johanne Pellicier, precio IIIIor flor. b. p.     IIII s. VIII den. Maur.

Recepit a Johanne Stephanodi de Ormont pro re empta a Johanne filio quondam Jaqueti Mostier, precio XII libr. Maur.     XL s. Maur.

Recepit a Johannodo filio Perrodi de Drappello pro re sibi in excambium tradicta per Vionetum filium Girodi /60/ Thome extimata valere IIII libr. Maur., pro laude tantum.     VI s. VIII den. Maur.

Summa :
VIII libr. V s. Maur
1 .

 

Banna concordata.

Idem reddit computum quod recepit a Perreto Ducis de Leysino quia inculpabatur deterrasse uxorem Jaqueti du Mellier pro cindendo eandem.     VI flor. p. p.

Recepit a Jaqueto du Mellier et eius matre inculpatis cidi fecisse dictam mulierem, prout supra.     IIII flor. et dim. p. p.

Recepit a Johanne et Perrodo filiis Johannis Aymonodi inculpatis amovisse quasdam oves bastonerio de Bacio.     III flor. p. p.

Recepit a Bosone, filio Bosonis de Nuce de Vuvrier, inculpato intrasse domum Peroneti Quefarey ultra eius voluntatem et eius uxoris.     X s. VI den. Maur.

Recepit a Mermeto Dilliodi inculpato iniuriasse grosso Petro.     III s. Maur. /61/

Recepit a Johanne Bellalix inculpato vindemiam unius vinee quam faciebat sibi tradictam per Ludovicum de Compesio deportasse.     III s. IX den. Maur.

Recepit a Vioneto Girodi inculpato percuxisse de pugno Vulliermum de Morer et eciam solvi fecisse Vulliermo Marguit unum potum vini ultra eius voluntatem.     IX s. Maur.

Recepit a Johanne Curta pro se et eius mancipio inculpato cidisse quasdam virgas in nemore Johannis Thomassier.     III s. IX den. Maur.

Recepit a Johanne Bron Periner pro penis spretis.     IIII s. VI den. Maur.

Recepit a magistro Guillermo Saltore pro verbis iniuriosis dictis Mermeto Jaiodi et quia inculpabatur pignorasse unum borserium de suo fardello pro uno poto vini.     VI s. Maur.

Recepit a Perreto, filio Johannodi Duchodi, inculpato extrassisse de quodam stabullo suam equam quam Missillier ibidem reposuerat.     VI s. IX den. Maur.

Recepit a dicta Johanneta inculpata verba iniuriosa dixisse Mermeto Surini.     IIII s. VI den. Maur.

Recepit a Petro Albi de Aillio inculpato quandam cridam que fiebat per famill. in ecclesia de Aillio turbasse.     IIII flor. et dim. p. p.

Recepit a Nantermeto Roioz inculpato recollexisse fenum cuiusdam planchie heredum Johannis de Yvorna.     VI s. Maur.

Recepit a Mermeto Muriset pro penis spretis.     IX s. Maur.

Recepit ab Ansermeto Muriset pro eodem.     VI s. Maur.

Recepit a Johanne Liona pro eodem.     III s. Maur.

Recepit a Mermeto Morier inculpato extraxisse quendam /62/ lapidem in una fenestra dompni Nantermi Malacarnis.     III s. IX den. Maur.

Recepit a Johanne Corent inculpato extraxisse fenum de quadam possessione sue nurus et de terra eiusdem arasse ultra eius voluntatem.     I flor. et dim. p. p.

Recepit a Johanne Mugnerii de Yvorna inculpato falcasse fenum et sibi appropriasse Nanterme Cornioliery.     III flor. p. p.

Recepit a Mermeto Surrin pro eius fratre inculpato removisse quasdam equas famill. Aillii.     IX s. Maur.

Recepit ab eodem pro verbis iniuriosis dictis Johanni Dilliodi.     VI s. IX den. Maur.

Recepit a Johanne du Praz inculpato percuxisse Nantermetum de Drapello.     IIII s. VI den. Maur.

Recepit a Vulliermo Haer pro eius uxore inculpata percuxisse uxorem Hugonis Haier.     IIII s. VI den. maur.

Recepit a Reymondo Burgnet de Vuvriaco inculpato quasdam bugias prope Vuvriacum reperisse et eas incontinenter curie non apportasse, sed eas deportasse ad ecclesiam perrochialem dicti loci et super hiis certas penas commississe.      XV flor. p. p.

Recepit ab hominibus Guichardi Tavelli de Bacio, de XXV flor. parvi ponderis ad quos cum dicto castellano composuerunt pro facto monetarum ; remissis dictis hominibus per dominam de gracia speciali ad supplicacionem dicti Guichardi viginti florenis de dicta composicione, ut per literam domine de remissione predicta cum mandato non compellendi dictos homines ad solvendum predictos viginti florenos, datam apud Matisconem die IIIIta julii anno Dom. M° CCCC° primo, sigillo domine sigillatam et manu Georgii Clarmondi eius secretarii signatam.     V flor. p. p. /63/

Recepit a Nantermeto Albi inculpato crosasse et complevisse quandam reyam seu ergeres domini prioris Ailli, ultra eius voluntatem.     VII s. VI den. Maur.

Recepit a Johanne Dilliodi inculpato transivisse per quoddam pratum Francisci Malliardi ultra eius voluntatem.     IIII s. VI den. Maur.

Recepit a Petro Albi pro eius uxore pro eodem et eadem causa.     III s. IX den. Maur.

Recepit a Johannodo Duchodi mistrali de Leysino inculpato quandam possessionem seu raspa Petro de Veges albergasse pro tallia que in manibus suis debebatur pro dicta possessione absque licencia aliquali.     XXXVII s. VI den. Maur.

Recepit a Berteto Mistralis pro quadam barra per eum fracta ad causam subsidiorum.     IIII s. VI den. Maur.

Summa :
VIII libr. II s. Maur.
Et XLII flor. et dim. p. p.
1 . /64/

 

Banna condempnata.

Idem reddit computum quod recepit a Perrono de Veyges per dominum Henricum de Flumine, in legibus licenciatum, judicem Chablaysii, condempnato, quia reperiebatur quandam seissinam in quadam quantitate sui vini appositam, instante Petremondo Asinerii, minime tenuisse.     XX s. Maur.

Summa, deducta parte castellani capientis duos solidos in qualibet libra bannorum condempnatorum, ut in computis precedentibus.     XVIII s. Maur.

 

Introgia.

Idem reddit computum quod recepit a Johanne Richier, filio Johannis Richier de Yvorna, pro introgiis cuiusdam pecie prati vacantis eidem Johanni per Franciscum Boverii locumtenentem dicti castellani albergate pro tanto de introgiis, et pro uno denario Mauric. de novo reddictu solvendo anno quolibet perpetuo per dictum Johannem Richier et suos domino et suis in manibus dicti castellani Aillii presentis et futuri, termino quo alii reddictus ut supra solvuntur. Et inde nichil plus habere potuit ut dicit suo juramento ; et iniungitur sibi quod instrumentum albergamenti predicti in suo sequenti computo apportet taliter quod modus eiusdem videatur, et si necesse fuerit in eodem computo inseratur.     X s. Maur.

Recepit a Johanne Barioliodi de Yvorna pro introgiis cuiusdam pecie pratis vacantis per dictum locumtenentem eidem Johanni albergate pro tanto de introgiis et pro duobus denariis de novo reddictu solvendo domino et suis, termino quo alii reddictus ut supra domino solvuntur in /65/ manibus dicti castellani, et fit sibi similis iniunccio que supra.     X s. Maur.

Recepit ab Anthonio Curtaz pro introgiis cuiusdam pecie planchie eidem Anthonio per dictum locumtenentem albergate pro tanto de introgiis et pro duobus denariis Maur. de novo reddictu annuali solvendo domino et suis per eundem Anthonium et suos anno quolibet perpetuo, termino quo alii reddictus ut supra solvuntur in manibus dicti castellani presentis et futuri ; et fit eidem similis iniunccio que supra.     XIII s. Maur.

Recepit a Johanne, Girardo et Perreto, liberis Thome Aulo, et Johanneta ipsorum liberorum matre, pro introgiis hereditatis rerum et bonorum tam mobilium quam immobilium Johannis Girardi de Leysino, hominis quondam tailliabilis domini sine liberis deffunti, ob cuius mortem dicta bona domino fuerunt excheyta et [per] dictum locuntenentem eisdem liberis et matri albergata pro tanto de introgiis et pro serviciis, usagiis, taillis et tributis aliis perinde domino debitis et solvi consuetis. Et inde nichil plus habere potuit ut dicit et suo asserit juramento ; nichilominus tamen iniungitur sibi quod instrumentum dicti albergamenti in suo sequenti computo infalibiliter apportet, sic quod modus eiusdem in eodem videatur, et, si fuit necesse inseratur.     XX flor. p. p.

Summa :
XXXIIII s. Maur.
Et xx flor. p. p.
1 . /66/

 

Excheyte.

De excheytis nichil computat, quia nichil de et pro eisdem recepit per tempus de quo computat, ut dicit et suo asserit juramento.

De ducentis florenis parvi ponderis ad quos cum dicto domino Jacobo Champion quondam castellano composuit Petrus de Sancto Germano pro rebus et hereditate liberorum Oliverii de Sancto Triphono quondam, que domino dicebantur fore commisse, nichil computat, quia nichil pro dicta composicione recepit, sed domina, ut dicunt dictus castellanus et Nyco Mathille familliaris et commissarius domine, qui asserit de dicta composicione certam partem recepisse pro domina et tradidissse in manibus Georgii Clarmondi secretarii et clerici expensarum hospicii domine. Nichilhominus tamen iniungitur sibi quod de predictis in suo sequenti computo doceat per literam domino aut aliter sufficienter, alias super ipsum ponentur in suo computo in recepta.

De bonis mobilibus, terris, viridariis, domibus et aliis possessionibus Mileti Rachier quondam vicedompni Aillii excheytis domino, pro eo quia dictus Miletus erat naturalis et decessit sine liberis, ut in pluribus computis precedentibus et ut supra in titullo vini et in denariorum censu continetur, que bona tam mobilia quam immobilia Guillermus de Mallion procurator domini quondam ibidem tenuit ex commissione per dominum sibi facta de vendendo et alienando dicta bona prout sibi videretur utilius pro domino, qui dominus de Maillione seu eius heredes de ipsis domino computare debebant, ut dicitur in computo precedenti ; – nichil computat, quia dicte res et possessiones /67/ sunt per dominum albergate pluribus personis, ut in XVII° computo precedenti in titullo denariorum census et excheytarum descriptis, in quo computo litere domini dictorum albergamentorum de verbo ad verbum in dictis titullis sunt copiate 1 .

 

Excheyte usurariorum.

De excheytis usurariorum nichil computat, quia nichil de et pro eisdem recepit per tempus de quo computat, ut dicit 2 .

 

Placita.

Idem reddit computum quod recepit a Johanne filio Jaqueti Moctier pro placito per ipsum debito ob mortem dicti Jaqueti eius patris quondam.     IX den. Maur.

De aliis placitis ibidem debitis domino, tam ob mortem domini nostri quondam Sabaudie comitis die prima mensis novembris anno dom. millesimo CCC° nonagesimo primo deffunti, quam alias, nichil computat quia nullos alios invenit ibidem dicta placita debentes, ut dicit. Quare iniungitur sibi quod de ipsis se diligenter informet taliter quod de eisdem in suo sequenti computo valeat sine deffectu computare 3 .

Summa :
IX den. Maur.
/68/

 

Vendiciones.

Idem reddit computum quod recepit de et pro precio novem panum per ipsum ut supra debitorum et sibi vendictorum more solito, quolibet pane duobus denariis Maur. ut in computo precedenti.     XVIII den. Maur.

Summa dictarum vendicionum :
XVIII den. Maur.

Summa tocius recepte huius computi :
V s. Laus.
XII den. Gebenn.
IIIIxxV libr. III s. VItus unius den. Maur.
LXIII flor. et dim. p. p.
Et V den. gross. b. p. veteres
de quibus
respondet infra in summa tocius recepte trium computorum.

 


 

Transcriptum computi eiusdem baillivi et castellani Monstruaci, ex acquisito et empto factis per dominum de dicto loco Monstruaci et pertinenciis eiusdem a domino Edduardo de Sabaudia episcopo Sedunensi, de reddictibus et exitibus eiusdem castellanie per tempus de quo computat, ut supra 1 .

 

Frumentum.

Idem reddit computum quod recepit in dicta castellania de reddictu per annum in festo beati Nycolay anno dom. /69/ millesimo CCCCmo secundo, ex acquisito et empto suprascriptis ac personis in sexaginta quatuor particulis in vicesimo primo et vicesimo secundo computis precedentibus descriptis.     III modios XI cupas I quart. XIIm unius quarti frumenti ad mensuram Viviaci.

Et     I cupam cumulam ad eandem mensuram.

 

Remanencia computi Aillii suprascripti.

Recepit a se ipso que et quas debebat pro remanencia sui computi Ailli suprascripti.     XII mod. X cup. et dim. frumenti ad mensuram Aillii.

Et V mod. II cup. et dimid. frumenti ad mensuram Chillionis.

Summa :
Computatis duobus quartis pro uno bicheto, duobus bichetis pro una cupa, et duodecim cupis pro uno modio ; computatisque tresdecim modiis frumenti ad mensuram Ville nove pro duodecim modiis frumenti ad mensuram Viviaci seu Chillionis vel Monstrue, que sunt heedem ; et decemocto modiis frumenti ad mensuram Aillii pro duodecim modiis frumenti ad mensuram Ville nove, quia sic /70/ equipollantur et equipollere dicuntur, ut dicitur in computo precedenti.
XVII modii III cupe, quartus unius cupe ad mensuram Viviaci. Venditi infine computi.

 

Avena.

Idem reddit computum quod recepit in dicta castellania de reddictu per annum in festo beati Nycolay anno Domini millesimo CCCC° secundo, ex acquisito facto per dominum ut supra in frumento, a personis in viginti sex particulis descriptis in vicesimo secundo computo precedenti.     II mod. II cup. avene ad mensuram Viviaci.

 

Remanencia sui computi Aillii suprascripti.

Recepit a se ipso que et quas debebat pro remanencia sui computi Aillii suprascripti.     IX mod. VI cup. avene ad mensuram Aillii.

Item.     II mod. avene ad parvam mensuram Villenove Chillionis.

Et     VII mod. avene ad mensuram Viviaci.

Summa,
computatis mensuris ut supra in frumento :
XVI modii X cupe I quart. et VItus unius quarti avene ad mensuram Viviaci. Venditi in fine computi.

 

Nuces.

Idem reddit computum quod recepit in dicta castellania de reddictu per annum a personis in quindecim particulis in XXIIdo computo precedenti declaratis et nominatis, ex acquisito facto per dominum, ut supra in frumento, in festo beati Nycolay anno Dom. M° CCCC° secundo. /71/    VII cup. tres quart. dimid. quart. unius cupe et XXIIIItum unius quarteronis nucum.

Summa :
VII cupe tres quart., dim. quart. unius cupe et XXIIIItus unius quarteronis nucum.
Vendite in fine computi.

 

Alpagium.

Item reddit computum quod recepit de exitu alpagii moncium de La Canna et de Lussel sitorum vertus montem de Geman 1 , unius anni finiti in mense Augusti anno Dom. M° CCCC° secundo, deductis duobus caseis qui dari consueverunt hominibus portantibus fructum unius dictarum alpium ab alpe apud Monstruez. Et de portu fructus alterius alpis satisfactum est in pecunia. Et debet dominus sumptuare duas magnas chouderias, in quolibet monte unam, ad reponendum lac ibidem, dum fiunt in dictis locis fructus, ut dicit et dicitur in computo precedenti. Et prout in computo precedenti dicto castellano fuit iniunctum, iterato iniungitur sibi quod se diligenter informet de modo levandi dictum alpagium, taliter quod in suo sequenti computo veniat plenarie informatus. Et inde nichil plus recepit ut dicit et suo asserit juramento.     XII seraceos et XIX caseos.

 

Remanencia sui computi Aillii suprascripti.

Recepit a se ipso quos debebat pro remanencia sui computi Aillii suprascripti.     XIII seraceos et XII caseos.

Summa :
XXV seracei. Venditi in fine computi
Et XXXI casei.
Venditi in fine computi. /72/

 

Castrones, remanencia computi Aillii suprascripti.

Idem reddit computum quod recepit a se ipso quos debebat pro remanencia sui computi Aillii suprascripti.     VIII castrones.

Et     VII quarteria castronum.

Summa :
VIII castrones
Venditi in fine computi.
Et VII quarteria castronum Venditi in fine computi.

 

Galline, remanencia computi Aillii suprascripti.

Idem reddit computum quod recepit a se ipso quas debebat pro remanencia sui computi Aillii suprascripti.     LXXIX gallinas.

Summa :
LXXIX galline.
Vendite in fine computi.

 

Piper, remanencia computi Aillii suprascripti.

Idem reddit computum quod recepit a se ipso quod debebat pro remanencia sui computi Aillii suprascripti.     IIII libras piperis.

Summa :
IIII libre piperis.
Vendite in fine computi.

 

Cera.

Idem reddit computum quod recepit in dicta castellania de reddictu per annum, videlicet a Johanne Clavoren mugnerio, pro molendino de Carrucet, in festo purifficationis beate Marie virginis anno Dom. M° CCCC° secundo.     VII libr. cere.

De quatuor libris cere debitis per curatum de Monstruez de reddictu semel quolibet anno quo dominus intrat castrum de Monstruez, solvendis in festo beati Michaelis immediate sequenti ; et nisi dominus intraret dictum castrum, /73/ posito quod intraret per castellaniam predictam, dictus curatus non tenetur ad solucionem dictarum quatuor librarum cere, ut dicitur in computo precedenti, non computat pro termino festi beati Michalis anno Dom. M° CCCC° secundo, quia dominus castrum predictum de Monstruez non intravit per tempus de quo computat, ut dicit et suo asserit juramento.

 

Remanencia sui computi Aillii suprascripti.

Recepit a se ipso quas debebat pro remanencia sui computi Aillii suprascripti.     XXX libras cere.

Summa :
XXXVII libre cere.
Vendite in fine computi.

 

Fenum, remanencia sui computi Aillii suprascripti.

Idem reddit computum quod recepit a se ipso quos debebat pro remanencia sui computi Aillii suprascripti.     XXVIII fassus feni.

Summa :
XXVIII fassus feni.

 

Vinum.

Idem reddit computum quod recepit in dicta castellania a quinque personis in quinque particulis in vicesimo secundo computi precedenti descriptis et nominatis, de reddictu per annum in vindemiis anno Dom. M° CCCC° secundo. Et non solvuntur nisi duodecim sestaria pro quolibet modio reddictus predicti, licet consuetum sit in dicta castellania tradere in vindemiis tantum quatuordecim sestaria pro quolibet modio. Et recipit dictum reddictum per clo ut dicit et dicitur in computo precedenti. Non obstantibus tamen predictis, prout eidem castellano in computo /74/ precedenti fuit iniunctum, iterato iniungitur sibi quod se diligenter informet de modo levandi dictum reddictum taliter quod in suo sequenti computo possit de modo levandi dictum reddictum plenius et melius informare sine deffectu quocunque.     I modium X sextaria vini ad mensuram Viviaci.

Recepit de exitu decime quam dominus percipit ibidem recollecte per manum Johannis de la Varay in anno Domini M° CCCC° secundo, deducta parte ipsius Johannis ipsam decimam recolligentis et certarum aliarum personarum partem habencium ac percipiencium in dicta decima, nec scit declarare modum levandi dictam decimam, nec eciam partem quam dominus percipit in eadem decima, licet hoc in computo precedenti eidem castellano fuerit iniuncium ; iterato inungitur sibi quod predicta declaret ac nomina personarum in ipsa decima percipiencium quamque partem in eadem percipiunt et percipere soliti sunt in suo sequenti computo apportet sine deffectu quocunque. Et levatur dicta decima per clo, ut dicit et dicitur in computo precedenti ; quando eciam vinum mensuratur, tunc modium continet quatuordecim sestaria, et hoc in vindemiis tantum ; et a vindemiis usque ad festum beati Martini yemalis continet tresdecim sestaria si mensuratur sine clo ; et toto alio tempore, qualitercunque mensuretur, modium continet duodecim sestaria vini tantum. Et respondet minus de septem sestariis cum dimidio vini quam fuerit computatum in computo precedenti propter sterilitatem vinearum que ibidem dicto anno Dom. M° CCCC° secundo fuit, nec inde plus habere potuit dicto anno, ut dicit et suo asserit juramento 1 . /75/     V sestaria vini.

Recepit de exitu vinee domini de Monstruez quam tenent certe persone quarum nomina ignorat in anno Dom. M° CCCC° secundo ; et debet dominus percipere terciam partem vini in dicta vinea crescentis, et illi qui dictas vineas faciunt percipiunt duas partes, ut dicit et dicitur in computo precedenti, nec inde plus recepit ut dicit suo juramento ; et respondet minus de quatuor sestariis et una cupa vini quam in computo precedenti 1 .     IX sestaria vini.

Recepit a Vincencio de Bren pro terragio unius fossorate vinee, et levatur dictum terragium aliquando plus et aliquando minus in vindemiis, anno Dom. M° CCCC° secundo, ut in computo precedenti.     I cupam vini ad eandem mensuram.

Recepit a Perrussodo de Plan Erant pro terragio unius fossorate vinee in vindemiis anno Dom. M° CCCCmo secundo.     I cupam vini ad eandem mensuram.

Recepit ab Hudrico et Margarita de Tavellis de Viviaco pro exitu vinearum suarum sitarum in loco dicto Basset in mandamento illorum de Serrata, in quibus dominus percipit septimam partem vini seu vindemie ibidem provenientis, ut dicit, et computat pro termino vindemiarum /76/ anno Dom. M° CCCC° secundo ; nec inde plus recepit ut dicit.     I cupam vini ad eandem mensuram.

Recepit de terragio de Basset reperto ut in computis precedentibus, et levatur dictum terragium super quibusdam vineis hominum et personarum dou Basset, et nescit declarare qualiter levatur, sed hoc declaret ad plenum in suo sequenti computo. Et computat de dicto terragio pro termino vindemiarum anno Dom. M° CCCC° secundo ; nec inde plus recepit dicto anno ut dicit suo juramento.     III sestaria vini ad mensuram Viviaci.

 

Remanencia sui computi Aillii suprascripti.

Recepit a se ipso que debebat pro remanencia sui computi Aillii suprascripti.     II sest. et dim. vini ad mensuram Aillii.

Et     II mod. VIII sest. et dim. vini ad mensuram Viviaci.

Summa :
II sestaria et dimidium vini ad mensuram Aillii.
Et VI modia I cupa vini ad mensuram Viviaci.
Vendita in fine computi.

 

Corvate.

Idem reddit computum quod recepit a viginti sex personis in XXti sex particulis vicesimi secundi computi precedentis nominatis et descriptis, pro corvatis per annum, et debet quelibet ipsarum viginti sex personarum corvatam unius diei tantum, videlicet in quadragesima quando vinee domini prima vice foduntur et ipsa die debentur eisdem personis sumptus per dominum ministrari, ut dicit et dicitur in computo precedenti. Et fit eidem castellano similis iniunccio que supra in titullo vini, et computat de eisdem /77/ corvatis pro anno Dom. M° CCCC° tercio, ut in computo precedenti.     XXVI corvatas.

Summa :
XXVI corvate.
Vendite infra.

 

Panes.

Idem reddit computum quod recepit a Johanne de Lavarey de meynadis per annum in festo nativitatis Domini quo inceperunt currere anno Dom. M° CCCC° tercio, et debent valere duo panes infrascripti unum bichetum frumenti, ut in computo precedenti.     II panes.

Summa :
II panes.
Venditi infra.

 

Tractus ursorum.

De tractibus ursorum qui capiuntur per homines perrochie Monstruaci in territorio domini dicte perrochie, pro quibus levantur pro tractu cuiuslibet ursi qui capitur ibidem caput et una plota et budellus cularis, ut dicitur in decimo nono computo precedenti, in quo fuit domino computatum de tribus tractibus ursorum, — nichil computat, quia nulli capti fuerunt ibidem per tempus de quo computat, ut dicit.

 

Denarii census.

Idem reddit computum quod recepit in dicta castellania de reddictu per annum a personis in quater viginti septem particulis in vicesimo primo computo precedenti particulariter nominatis et descriptis, in festo purificationis beate Marie virginis anno Dom. M° CCCC° tercio, ut in computo precedenti.     XLIII s. IIII den. Laus.

Item.     LXI s. VII den. Gebenn.

Et     VI s. VI den. Maur. /78/

De quadraginta quinque solidis Maur. debitis per curatum Monstruaci solvendis in festo beati Michalis immediate sequenti semel, quolibet anno quo dominus intrat predictum castrum Monstruaci ; et nisi dominus intraret predictum castrum posito quod intraret per dictam castellaniam, dictus curatus non tenetur ad solucionem dictorum quadraginta quinque solidorum Maur., ut dicitur in computo precedenti, – non computat pro termino festi beati Michalis anno Dom. M° CCCC° secundo, quia dominus dictum castrum Monstruaci non intravit per tempus de quo computat, ut dicit.

Recepit a Jaquerodo de Prez perrocchie Monstruaci de reddictu per annum pro quadam pecia terre vacante sibi albergata pro tanto de reddictu per annum, ut in computo precedenti, in festo beati Nycolay anno Dom. M° CCCC° secundo.     II den. Laus.

Summa :
XLIII s. VI den. Laus.
LXI S. VII. den. Gebenn.
Et. VI s. VI den. Maur.

 

Taillie.

Idem reddit computum quod recepit a quadraginta tribus personis in vicesimo secundo computo precedenti nominatis, hominibus tailliabilibus domini, de tailliis per annum in festo purifficacionis beate Marie virginis anno Dom. M° CCCC° tercio.     XXIX libr. XIX s. III den. Laus.

Summa :
XXIX libr. XIX s. III den. Laus.

 

Firme.

Idem reddit computum quod recepit ab Anthonio de Chillione pro firma piscarie et amblarie de Monstruez quam dominus percipit ibidem tempore quadragesime /79/ duobus diebus in eddomada, et Johannes de Blonay, dominus de Orons, et curatus de Monstruez percipiunt reliquis diebus, ut dicitur in decimo quarto computo precedenti. Et computat de dicta firma pro tempore quadragesime anno Dom. M° CCCC° tercio, nec inde plus reperire potuit, ut dicit suo juramento.     II flor. b. p. veteres.

Summa :
II floreni b. p. veteres.

 

Menayde.

Idem reddit computum quod recepit ab undecim personis in undecim particulis vicesimi secundi computi precedentis nominatis, de meynadis per annum in festo nativitatis Domini incipiente currere anno Dom. M° CCCC° tercio.     VI S. I den. Laus.

Et     V s. X den. obol. Gebenn.

Summa :
VI s. I den. Laus.
Et v s. x den. obol. Gebenn.

 

Fenatagium.

Idem reddit computum quod recepit a viginti sex personis in vicesimo secundo computo precedenti particulariter nominatis, de fenatagio et caponeria per annum in festo purifficacionis beate Marie virginis anno Dom. M° CCCC° tercio ; et pro quo fenatagio solebant solvere trossas feni, et pro caponeria capones per annum, et postmodum fuit eisdem conversum ad pecuniam. Et prout in computo precedenti eidem castellano fuit iniunctum, iterato iniungitur sibi quod extentas domini receptas per Guillelmum de Maillione notario quondam ab heredibus dicti Guillelmi vel ab alio cui eius prothocolla dictarum extentarum sunt /80/ commissa habere procuret, taliter quod de predictis in suo sequenti computo valeat plenius informare sine deffectu quocunque.     XLV s. VI den. Laus.

Summa :
XLV s. VI den. Laus.

 

Laudes et vende.

Idem reddit computum quod recepit a Johanne, filio quondam Jaqueti Resiery de Tersier, perrocchie de Blonay, et Jaqueto eius fratre, pro re per eum empta a Roleto Magnini de Blonay, precio XV libr. Laus.     L s. Laus.

Recepit a Colleto de Membrat, genero Vincencii Billiard, pro re per eum empta a Johanne Vionet et Perreta eius uxore, precio XXII s. Laus.     III s. VIII den. Laus.

Recepit a Jacolleta, filia quondam Mermeti dicti Corgon, uxore Johanneti Godet, pro re empta a Nycodo, filio quondam Thome Fabri, precio XL s. Laus.     VI s. VIII den. Laus.

Recepit a Johanne Pastore pro re empta a Johanne, filio Francisci de Putheo quondam, precio XX s. Laus.     III s. IIII den. Laus.

Recepit a Vincencio de Nuce de Mustruaco et Johanneta eius uxore, pro re empta a Johanne de Putheo, precio XL s. Laus.     VI s. VIII den. Laus.

Summa :
LXX s. IIII den. Laus.
1 . /81/

 

Banna concordata.

Idem reddit computum quod recepit a Johaneto Christini pro penis spretis.     VI. s. Laus.

Recepit a Johaneto Berthodi quia cidit de memore du Devens.     IIII s. VI den. Laus.

Recepit a Petro Pudra pro eodem.     V s. III den. Laus.

Recepit a Perrussodo Julliodi inculpato verba iniuriosa dixisse Mermeto Jobset.     VI s. IX den. Laus.

Recepit a Jaquerio Vuyber pro penis spretis.     IIII s. VI den. Laus.

Summa :
XXVII s. Laus.
1 .

 

Banna minuta.

Idem reddit computum quod recepit de exitu minutorum bannorum que obvenerunt ibidem per tempus de quo computat, nec inde plus habuit ut dicit suo juramento.     VIII s. Laus.

Summa :
VIII s. Laus.
2 .

 

Introgia.

De introgiis nichil computat, quia nichil de et pro eisdem recepit per tempus de quo computat, ut dicit.

 

Excheyte.

De excheytis nichil computat, quia nichil inde recepit per tempus de quo computat, ut dicit. /82/

 

Vendiciones.

Idem reddit computum quod recepit de et pro precio duorum panum per ipsum debitorum ut supra et sibi venditorum more solito, ut in computo precedenti quolibet pane XV den. Laus.     II s. VI den. Laus.

Recepit de et pro precio XXVI corvatarum per ipsum debitarum ut supra et sibi venditarum more solito, qualibet corvata V den. Maur.     X s. X den. Maur.

Summa dictarum vendicionum :
II s. VI den. Laus.
Et X s. X den. Maur.

 

Composiciones.

De composicionibus nichil computat quia nichil de et pro eisdem recepit per tempus de quo computat, ut dicit 1 .

Summa tocius recepte huius computi :
XL libr. II s. II den. Laus.
LXXVII s. V den. obol. Gebenn.
XVII s. IIII den. Maur.
Et II flor. boni ponderis veteres,
de quibus
respondet infra in summa tocius recepte trium computorum 2 . /83/

Summa tocius recepte horum trium computorum :
LXVI libr. VII s. III den. Laus.
LX libr. I s. III den. obol. Gebenn.
IIIIxxVI libr. IIII s. et VItus unius den. Maur.
IIcXXXVI flor. et dim. p. p.
XXVII flor. I den. gross, b. p. veteres.
Et I obol. auri 1 ,
de quibus. /84/

 

Opera castri.

Libravit in operibus et reparacione castri domini de Chillione, de mandato domini sibi quondam domino Jacobo baillivo et castellano facto de reparando et restaurando et aptari faciendo edifficia dicti castri reparacione indigencia, /85/ sumptibus domini moderatis, prout sibi videretur faciendum, ut per literam domini de testimonio premissorum cum mandato sine diffictu quacunque allocandi predicto baillivo et castellano illas pecuniarum quantitates quas pro dictis reparacionibus expedierit et libraverit habitam, cum copia dicte litere domini, literis testimonialibus operariorum dictas reparaciones necessarias faciencium, cum testimonio trium vel quatuor burgensium Ville nove de dictis reparacionibus factis et completis, datam Chamberiaci die ultima mensis novembris anno Dom. M° CCCC° in tercio computo precedenti ostensam, cuius copiam reddit, manu Johannis Loys notarii signatam, videlicet in pluribus eius locis necessario reparatis, prout infra particulariter describitur. – Primo, videlicet, magistro Henrico Lucat de Viviaco carpentatori, manu dicti Francisci Boveri eius locuntenentis, pro novem trabibus, qualibet longitudinis triginta sex pedum per ipsum emptis, qualibet trabe precio duodecim solidarum Laus. bone monete, incluso charreagio CVIII s. Laus. bone monete. – Item, in empcione et pro precio septem duodenarum lovorum seu postium per eundem emptorum et in reparacionibus subscriptis cum dictis trabibus implicatorum per dictum magistrum Henricum, qualibet duodena decem solid. Laus. incluso charreagio LXX s. Laus. – Item, et pro duabus aliis trabibus longitudinis supradicte emptis per dictum magistrum Henricum pro dicta reparacione, qualibet precio duodecim solidorum Laus.: XXIIII s. Laus. Que trabes et postes per dictum magistrum Henricum et alios carpentatores subscriptos implicate fuerunt in traveysona superiori magne stuphe dicti castri Chillionis, que de ipsis reparata fuit, et facti fuerunt de dictis trabibus tiragii dicte magne stuphe. /86/ – Item, salario et expensis dicti magistri Henrici et duorum aliorum carpentatorum qui cum eidem vacaverunt ad implicandum dictas trabes et postes in locis supradictis pro reparacione predicta viginti septem diebus, capiente quolibet dictorum trium carpentatorum per diem, tam pro salario quam expensis, duos solidos et octo denarios Laus. predictorum, ut in pluribus computis precedentibus : X libr. XVI s. Laus. – Item, salario et expensis duorum manoperariorum viginti septem dierum, quibus cum dictis carpentatoribus ad idem vacaverunt, ipsos ad predicta juvando et portando terram dicte traveysone extra dictum castrum, capiente quolibet dictorum manoperariorum per diem, tam pro salario quam expensis, decem octo denarios Laus. predictorum : IIII libr. I s. Laus. ut per notam instrumenti de testimonio premissorum, confessioneque et recepta per dictum magistrum Henricum facta de dictis particulis, continente attestacionem factam per dictum magistrum Henricum, per Colletum Galliodi, Henricum Cuenet, Hugonetum Richon, Johannem Combens et Perrodum Marialbodi, burgenses Ville nove testificantes suis juramentis quod marrinus et maeriee ut supra empte sunt implicate in dicto castro in reparacione superius designata que necessario fuit facta et est sufficienter et perfecte completa, receptam sub anno Dom. M° CCCC° tercio, indictione XI, die XIIIIa mensis februarii, quam reddit manu Amedei Verdeti notarii publici scriptam et signatam. – Item libravit dicto magistro Henrico in empcione et pro precio maeriarum subscriptarum per ipsum emptarum pro reparacione traveysonis et tecti stuphe domus vocate domus baillivi et in eadem implicatarum, videlicet : in empcione novem trabium, qualibet longitudinis viginti pedum, precio septem /87/ solidorum bone monete : LXIII s. Laus. bone monete implicatos in dicta traveyson. – Item, in empcione unius alterius trabis longitudinis viginti pedum, empte per dictum magistrum Henricum pro reparacione tecti dicte stuphe : VII s. Laus. bone monete. – Item, in empcione quatuor duodenarum lovorum sive postium emptorum et implicatorum in reparacione predicta, qualibet duodena precio duodecim solidorum Laus. dicte monete : XLVIII s. Laus. bone monete. – Item, salario et expensis dicti magistri Henrici et duorum aliorum carpentatorum cum eodem in dictis reparacionibus tresdecim diebus vacancium et in eisdem implicancium marrinum ut supra emptum, capiente quolibet per diem tam pro salario quam expensis duos solidos et octo denarios Laus. bone monete, ut in pluribus computis precedentibus : CIIII s. Laus. bone monete. – Item, salario et expensis unius manoperarii cum dictis carpentatoribus ad idem dictis tresdecim diebus vacantis, capiente per diem tam pro salario quam expensis decemocto denarios Laus. more solito : XIX s. VI den. Laus. predictorum, ut per aliam notam instrumenti de testimonio, promissione confessioneque et recepta per dictum magistrum Henricum factam de predictis particulis, continentem eciam attestacionem factam per Colletum Galliodi, Henricum Cuenet, Hugonem Richon, Johannem Combens et Perrodum Margallodi, burgenses Ville nove, de reparacionibus predictis fore factis sufficienter et completis, in quibus implicate sunt maerie sive marrinus predictus, ut dicunt suis corporalibus juramentis superius nominati, receptam per Amedeum Verdeti notarium publicum, sub anno, indictione et die quibus supra, quam reddit in quadam cedula papirea scriptam et manu dicti notarii signatam. /88/ – Item, libravit Anthonio de Chillione lathomo seu plastrerio pro reparacione quorundam foraminum existencium in pteysona muri dicti castri a parte lacus propter que de ruyna dubitabatur, per ipsum lathomum pro tanto reparatorum, ut per notam instrumenti de testimonio promissione confessioneque et recepta subscripte quantitatis ac testimonio superius nominatorum de dicta reparacione fore facta sufficienter et completa, receptam sub anno indicione et die quibus supra quam reddit in quadam cedula papirea scriptam et manu predicti notarii signatam : XX s. Laus. predictorum. – Et allocantur sibi presens et alie subscrite librate de mandato Anthonii Barberii, Petri Magnini et Anthonii Domengii magistrorum et audictorum computorum domini, vise prius et examinate diligenter per eosdem, habito que corporali juramento dicti procuratoris ad evvangelia Dei sancta asserentis sic fuisse solutum et libratum prout in eisdem et qualibet ipsarum continetur, reparacionesque supradictas fore factas sufficienter et completas prout superius describuntur /89/ 1 .     XXXVIII libr. vi den. Laus. bone monete.

 

Opera vindemiarum et religacio doliorum anni Dom. M° CCCCmi secundi.

Libravit in operibus vindemiarum et religacione doliorum et tinarum domus torcularis domine de Chillione in /90/ anno Dom. M° CCCC° secundo, prout infra ; Primo, in empcione unius duodene cum dimidia circullorum pro dictis /91/ doliis religandis emptorum et ibidem implicatorum ipso anno. /92/     VI s. VI den. Laus.

Item, pro portu dictorum circullorum a villa Viviaci ubi empti fuerunt portatorum ad dictam domum pro tanto : XII den. Laus. – Item, salario et expensis duorum carpentatorum et unius manoperarii qui duobus diebus vacaverunt religando dicta dolia de circullis ut supra emptis et aliis circullis veteribus, capiente quolibet dictorum carpentatorum per diem duos solidos Laus. pro salario et expensis, et quolibet dictorum manoperariorum quatuordecim /93/ denarios Laus. : X. s. III den. Laus. – Item, in empcione trium circullorum emptorum pro tanto : VI s. Laus. – Item, salario unius carpentatoris et unius manoperarii quasi per unam diem vacantium in religacione dictorum tantum : III s. II den. Laus. – Item, duobus hominibus quasi per unam diem vacantibus apportando vinum domini annuatim apud Lo Basset debitum pro terragio, capiente quolibet ipsorum hominum per diem pro salariis et expensis duodecim denarios Laus. inclusis sex denariis Laus. pro locagio navis apportantis dictum vinum : II s. VI den. Laus. – Item, quatuor hominibus quasi duobus diebus vacantibus apportando vindemiam de vinea domini de Chillione ad dictam tinam et torcular et inde vinum extraentitibus et torculantibus et in doliis domini reponentibus, capiente quolibet dictorum hominum per diem et noctem decemocto den. Laus. de salario, inclusis expensis : XII s. Laus. – Item, duobus hominibus apportantibus vinum domini de Verey apud Chillionem ad domum dicti torcularis : XVIII den. Laus. – Item, in empcione candelarum sipi torculando et reponendo ipsum vinum in doliis domini consumptarum : XII den. Laus. – Et alloquantur sibi particule suprascripte ad subscriptam quantitatem ascendentes de mandato dictorum magistrorum et audictorum computorum domini 1 .     XLIII. s. Laus.

 

Missa domini.

Libravit dompno Francisco de Paterniaco capellano ordinato per dominum ad serviendum in capella domini et /94/ missam ordinatam per dominum Aymonem quondam comitem ibidem singulis diebus celebrandam, capienti propter hoc decem solidos grossos turonenses de pensione per annum, ut in computo precedenti, et solvit sibi pro uno anno integro finiendo die septima mensis martii anno domini millesimo CCCCmo tercio, ut per literam dicti dompni Francisci de confessione et recepta, datam die prima mensis marcii anno Dom. M° CCCCmo tercio, quam reddit manu Amedei Verdeti notarii signatam.     X s. gross. tur.

 

Deducio pro Tavellis.

Deducuntur qui assignati fuerunt et tradicti dominis Bartholomeo et Nycodo Tavelli imperpetuum pro quinquaginta florenis annualibus per dominum datis et assectatis in quantitate infrascripta, ut in computo precedenti continetur, videlicet : in XL s. Maur. debitis de censu annuo per homines de Leysino et de Veges. – VI libris Laus. annuatim debitis pro monte de Nigra valle. – viginti solidis Maur. debitis pro taillia accensata per homines de Sertagno. – XXIIII s. VI den. Maur. debitis pro trossis. – XX s. I den. ob. Maur. debitis pro meynadis. – VII s. III den. debitis pro breneria ; que omnia debentur per homines de Leysino. – Item XXIIII s. Maur. debitis de taillia seu censa accensata per homines Villermi Moreti et fratres Vulliermi Moreti de Torrente consortes suos. – X s. I den. Maur. debitis de reddictu, inclusis censa furni per homines Jaquerodi Guersat de Aillio et XII s. Maur. debitis per Johannem Bruneti et eius consortes, unacum vice dompnatu Aillii pertinente domino uno anno et alio anno heredibus Peroneti de Ponte, de quo supra fit mencio ; et qui vice dompnatus pro parte domini eisdem Tavellis tradictus fuit pro /95/ VI libris IIII solidis Maur. per annum. Et deducuntur hic, ut in computo precedenti, donec particulariter computaverit de reddictibus, tailliis et censibus dicti computi, et tunc fiet deducio debita in suis titullis ; et deducuntur hic pro anno Dom. M° CCCC° secundo.     VI libr. Laus.

Et     VIII libr. VI s. II den. Maur.

Libravit pro locagio duarum magnarum chouderiarum per eundem locatarum pro ipsis mictendis ad alpes moncium de la Cana et de Luysel, quia dominus debet ipsas ministrare, videlicet pro qualibet alpe unam chouderiam. Et allocantur sibi pro anno Dom. M° CCCC° secundo de quo supra computat de mandato predicto ut in IIIIto computo precedenti de anno Dom. M° CCC° nonagesimo octavo.     II flor. III den. gross. p. p.

Libravit duobus hominibus portantibus dictas chouderias ad alpas supradictas in anno Dom. M° CCCC° secundo. Et allocantur more solito ut in quarto computo precedenti de anno Dom. M° CCC° nonagesimo octavo.     IIII s. Laus.

Libravit pro portu seu portagio viginti quinque seraceorum et triginta unius caseorum de montibus de Luysel et de la Cana apud Chillionem de mense septembris anno Dom. M° CCCC° secundo, de quibus supra computat in recepta in computo de Monstruez. Et allocantur sibi de mandato quo supra more solito, ut in quarto computo precedenti de anno Dom. M° CCC° nonagesimo octavo.     V s. Laus.

Libravit domino Guichardo Marchiandi legum doctori consiliario domine et domini, qui sibi per dominam suis actentis serviciis semel graciose donati fuerunt, ut per literam domine de donacione predicta cum mandato solvendi ac eciam sine contradicione qualibet allocandi super omnibus et singulis obvencionibus et emolumentis /96/ castellanie supradicte cum dicta litera domine ab eodem domino Guichardo litera de recepta, datam apud Ansam die peneultima mensis aprilis anno Dom. M° CCCCmo primo, quam reddit sigillo domine sigillatam et manu Georgii Clarmondi eius secretarii signatam, in cuius dorso scripta est confessio de recepta per dictum dominum Guichardum facta de subscripta quantitate, data die peneultima mensis marcii anno Dom. millesimo CCCC° tercio, manu Guigonis Marescalci notarii signata.     C flor. p. p.

Allocantur sibi quos domina ab eodem castellano habuisse et recepisse confessus est tradictos per Petrum de Sancto Germano de quadam composicione cum eodem facta per Jaquemetum Albi de Villa nova, receptos manu Georgii Clarmondi secretarii et clerici expensarum hospicii domini, ut per literam domine de confessione et recepta cum mandato sine contradicione qualibet allocandi, datam Matiscone die XII mensis novembris anno dom. M° CCCC° primo, quam reddit sigillo domine sigillatam.     XL flor. p. p.

Libravit Rogerio Balardi qui sibi per dominam semel graciose donati fuerunt contemplacione serviciorum per ipsum domine factorum, ut per literam domine de donacione predicta cum mandato solvendi ac eciam allocandi de et super omnibus et singulis obvencionibus dicte castellanie, habita cum dicta litera domine ab eodem Rogerio litera de confessione et recepta, datam Matiscone die XVIII julii anno Dom. M° CCCC° secundo, quam reddit sigillo domine sigillatam ; in cuius dorso scripta est confessio de recepta per dictum Rogerium facta de subscripta quantitate, data die et anno quibus supra, manu G. Clarmondi signata.     L franchos auri regis.

Allocantur sibi quos domina ab eodem castellano /97/ habuisse et recepisse confessa est tradictos manu Jaqueti Borgesii de Villa nova pro firma piscarie Chillionis et Ville nove de quibus superius computat in recepta, per literam domine de testimonio, promissione ac confessione et recepta manu Georgii Clarmondi, datam Matiscone, die prima Augusti anno Dom. M° CCCC° secundo, quam reddit sigillo domine sigillatam.     IIIIxx flor. p. p.

Allocantur sibi quos domina ab eodem castellano habuisse et recepisse confessa est manu predicti Georgii Clarmondi, tradictos eidem manu Francisci Boverii locuntentis dicti castellani, ut per literam domine de confessione et recepta cum mandato allocandi, datam Matiscone die XV decembris anno Dom. M° CCCC° secundo, quam reddit.     C flor. p. p.

Alloquantur sibi quos domina in eius propriis manibus a dicto domino Jacobo Champione quondam habuisse et realiter recepisse confessa est de preisiis dicte castellanie anni Dom. Mi CCCCmi secundi, ut per literam domine de testimonio, promissione confessioneque ac recepta subscripte quantitatis, cum mandato allocandi, datam Matiscone die octava octobris anno Dom. M° CCCC° secundo, quam reddit sigillo domine sigillatam 1 .     CV flor. p. p. /98/

 

Salarium.

Libravit sibi ipsi capienti, pro se, quatuor clientibus et uno gueytia quos secum tenere debet in garnisione dicti /99/ castri Chillionis et pro officio dicti baillivatus, quinquaginta solidos grossos turonenses de salario per annum, /100/ ut in computo precedenti ; et allocatur sibi dictum salarium ad racionem ipsius pro uno anno integro incepto die XXIIIIta inclusive mensis februarii anno Domini M° CCCCmo secundo et finito dicta die XXIIIta exclusive mensis februarii anno Dom. MCCCC° tercio, de quo computat prout supra. 1 /101/     L s. gross. tur.

 

Remanencia computi precedentis.

Allocantur sibi qui eidem per dominam debebantur pro remanencia sui computi precedentis finiti die XXIIIIta exclusive mensis februarii anno Dom. M° CCCCmo secundo, de quibus nullam habebat a domina literam de debito, prout /102/ in fine dicti computi continetur.     CX flor. X den. I terc. dim. quart. gross. p. p.

Allocantur sibi quos Johannes Fabri thesaurarius Sabaudie generalis ab eodem Amedeo Championis baillivo et castellano predicto habuisse et recepisse confessus est de preysiis et obvencionibus dicte castellanie anni proxime preteriti Mi CCCCmi secundi, receptos ab eodem per Nycoletum Machiller commissario domini in baillivatu Chablaisii, ut per ipsius thesaurarii literam de confessione et recepta cum rogato allocandi, datam Chamberiaci die tercia aprilis anno Dom. M° CCCCmo tercio, quam reddit signetis cereo et manuali dicti thesaurarii sigillatam et signatam.     XI flor. p. p.

 

Remanencia computi Johannis de Blonay, baillivi et castellani ibidem ante predictum dominum Ja. Championis quondam.

Libravit de mandato domine et domini Johanni de Blonay dudum baillivo et castellano ibidem, ante predictum dominum Jacobum Championis quondam, qui predicto Johanni per dominum debebantur pro remanencia sui computi dicte baillivie et castellanie finiti die XVIa exclusive mensis maii anno Domini millesimo CCC° nonagesimo quinto, receptique per Franciscum Calodi clericum domini, et de quibus habebat ipse Johannes a domino literam de debito et obligatione cum promissione solvendi, datam Chamberiaci die XV mensis aprilis anno Dom. M° CCC° nonagesimo nono, /103/ quam reddit sigillo Consilii domini Chamberiaci residentis, absente domino, sigillatam et manu Francisci Calodi signatam et subscriptam. Et solvit sibi per literas domine et domini de mandato solvendi predicto Johanni de Blonay totam illam pecunie quantitatem que sibi per dominum deberi reperiretur per finalem conclusionem sui ultimi computi dictarum ballivie et castellanie, cum mandato sine contradicione qualibet allocandi, habita cum dictis duabus literis domine et domini ab eodem Johanne de Blonay litera sive instrumento de confessione et recepta, datas Matiscone die tercia mensis januarii anno Dom. M° CCC° nonagesimo nono et Yverduni die XXa dicti mensis januarii anno eodem, quas reddit sigillis domine et domini sigillatas, unacum instrumento publico confessionis et recepte per dictum Johannem de Blonay facte de duobus millibus occies centum quinquaginta quinque florenis auri parvi ponderis octo denariis tribus quartis et dimidio quarto unius denarii grossi subscriptis per ipsum habitis et receptis a predicto domino Jacobo Championis, recepto sub anno Dom. M° CCCC° indicione octava die octava mensis februarii, per Reymondum Bonediei de Thonone notarium publicum scripto que subscripto et signato. Et alloquantur sibi vigore et per literas domine et domine superius designatas et redditas ac de mandato dictorum magistrorum et auditorum computorum domini.     IImVIIIcLV flor. aur. p. p. 1 .

Et     VIII den. III quart. dim. quart. gross. /104/

Summa liberate salarii et alloquati cum remanenciis computorum superius designatorum :
XLVI libr. XIII s. VI den. Laus.
VIII libr. vI s. II den. Maur.
IIImIIIIcLXIIII flor. X den. I terc. gross. p. p.
Et L franchi auri regis ad XVI.
Et sic

Cambsis et conversis omnibus et singulis monetis tam recepte quam librate supradictis ad florenos auri parvi ponderis, computatisque singulis duodecim solidis Lausannensibus pro duodecim denariis grossis, singulis duodecim solidis Laus. seu singulis sex solidis octo denariis Maur. sive quolibet floreno auri boni ponderis pro tresdecim denariis obolo grossis, quolibet francho auri regis ad XVI pro sexdecim denariis grossis, quolibet obolo auri pro novem denariis grossis, singulisque duodecim denariis grossis pro uno floreno auri parvi ponderis, et e converso factisque deducionibus hinc inde modo debito 1 . Dicto baillivo et /105/ castellano debentur IImVIIIcLV flor. V den. II terc. I quart. unius den. gross. p. p. 2 /106/

 

Iterum vendiciones.

Idem reddit computum quod recepit de et pro precio bladorum et aliorum vittualium per ipsum ut supra debitorum et sibi vendictorum, tam per Nycoletum Machillier commissarium domini die secunda mensis aprilis anno Dom. M° CCCC° tercio, ut infra in librata, quam in camera computorum domini die duodecima mensis maii anno predicto, preciis infrascriptis, quibus fuerunt eidem in suo computo proxime precedenti vendicta ; et primo de et pro precio XVII modiorum III cuparum et quarti unius cupe frumenti ad mensuram Viviaci per ipsum debitorum et sibi vendictorum ut supra. quolibet modio III flor. I den. gross. p. p.     LVI flor. I den. quart. VItus et dim. quarti unius den. grossi p. p.

Recepit de et pro precio XVI mod. X. cup. I quart. et sexti unius quarti avene ad mensuram Viviaci per ipsum debitorum et sibi venditorum ut supra, quolibet modio uno floreno parvi ponderis.     XVI flor. X den. VItus et dim. quarti unius den. gross. p. p.

Recepit de et pro precio septem cuparum, tercii, quarti dimidii quarti unius cupe et vicesimi quarti unius quarteronis nucum per ipsum debitarum et sibi vendictarum, sicut supra, qualibet cupa uno denario obolo grosso.     XI den. tercius et quartus unius den. grossi p. p.

Recepit de et pro precio vigintiquinque seraceorum per ipsum debitorum et sibi vendictorum, ut supra, quolibet seraceo IIIIor den. gross.     VIII sol. IIII den. gross.

Recepit de et pro precio triginta unius caseorum per /107/ ipsum debitorum et sibi vendictorum, ut supra, quolibet caseo tribus denariis grossis.     VII s. IX den. gross.

Recepit de et pro precio octo castronum per ipsum debitorum et sibi vendictorum, ut supra, quolibet castrone quinque denariis grossis.     III s. IIII den. gross.

Recepit de et pro precio septem quarteriorum castronum per ipsum debitorum et sibi vendictorum, ut supra, quolibet quarterio uno denario grosso,     VII den. gross.

Recepit de et pro precio LXXIX gallinarum per ipsum debitarum et sibi vendictarum, ut supra, qualibet gallina duobus terciis unius denarii grossi.     IIII s. IIII den. II tercii unius den. grossi.

Recepit de et pro precio quatuor librarum piperis per ipsum debitarum et sibi vendictarum ut supra, qualibet libra quatuor denariis grossis.     XVI den. grossi.

Recepit de et pro precio XXXVII librarum cere per ipsum debitarum et sibi vendictarum ut supra, qualibet libra tribus denariis grossis.     IX s. III den. grossi.

Recepit de et pro precio XXVIII fassorum feni per ipsum debitorum et sibi vendictorum ut supra, quolibet fasso uno quarto grosso, more solito.     VII den. grossi.

Recepit de et pro precio octo troytiarum per ipsum debitarum et sibi vendictarum ut supra, qualibet troytia IIIIor denariis grossis.     II S. VIII den. grossi.

Recepit de et pro precio duorum sestariorum cum dimidio vini ad mensuram Aillii ; item et sex modiorum et unius cupe vini ad mensuram Viviaci per ipsum debitorum et sibi vendictorum sicut supra, qualibet modio decemocto denariis grossis.     IX flor. IIII den. dim. quart. gross. p.p.

Summa dictarum vendicionum : /108/
CXXI flor. VI den. dim. quartus et XIIus unius den. gross. tur. p. p. de quibus.

Allocantur sibi quos Johannes Fabri thesaurarius Sabaudie generalis ab eodem Amedeo baillivo et castellano habuisse et recepisse confessus est de preciis dictorum victualium ut supra vendictorum, per Nycoletum Machillier commissarium domini, ut per ipsius thesaurarii literam de confessione et recepta et testimonio cum rogato allocandi, datam Chamberiaci die tercia mensis aprilis anno Dom. M° CCCC° tercio, quam reddit sigillo et signeto manuali dicti thesaurarii qui de ipsis domino computare debebit, sigillatam et signatam.     XXXIX flor. II den. I. quart. gross. p. p.

Libravit Humberto Brilat de Thononio, servitori domini, pro emendis decem modiis sive boczotis vini boni pro personis domini et sororum suarum, ut per literam domini de mandato expresso deliberandi et expediendi indilate dicto Humberto Brilat sibi necessaria pro dicto vino emendo super victualibus antedictis sive preciis eorundem, cum mandato sine difficultate qualibet allocandi, habita cum dicta litera domini ab eodem Humberto litera de confessione et recepta, data Anneissiaci die secunda mensis aprilis anno Dom M° CCC° tercio, quam reddit, signeto domini, cancellario absente, sigillatam ; in cuius dorso scripta est confessio de recepta per dictum Humbertum Brilat facta de subscripta quantitate, qui de ipsa domino computare debebit, data Viviaci die octava mensis aprilis anno predicto, manu Petri de Berchiez notarii signata.     L libr. monete domini.

Summa librate et alloquati : /109/
L libre monete domini.
Et XXXIX flor. II den. I quart. gross. p. p.

Cambsis dictis moneta et grossis ad florenos parvi ponderis modis quibus supra valere dicuntur, dicto baillivo et castellano debentur XII den. et XXIIIItus unius den. grossi, de quibus deducuntur quos debebat pro remanencia precii bladorum et aliorum victualium sibi in fine sui computi proxime precedentis vendictorum, prout in eodem continetur.     XIX den. ob. gross.

Summa deducti :
XIX den. obol. gross. Et sic debet domino VII den. tercius dim. quart. unius den. grossi.

 


/110/ /111/

SUBSIDE ACCORDÉ AU COMTE DE SAVOIE

dans la même Châtellenie, en 1402.

 


 

Transcriptum computi domini Amedei de Challand militis, domini Aymeville, baillivi Chablaysii et Gebennarum, castellanique Chillionis, et Amedei, filii quondam et coheredis domini Jacobi Championis, baillivi et castellani ibidem ante dictum dominum Amedeum, de subsidio in dicta castellania domino graciose concesso per homines et subditos domini in anno Domini M° CCCC° secundo 1 , ad racionem /112/ unius scuti seu decemotto denariorum grossorum pro quolibet foco tam hominum domini quam aliorum in quibus dominus habet omnimodam juridicionem, et unius floreni pro quolibet foco hominum nobilium, banneretorum et religiosorum in quibus ipsi habent omnimodam juridicionem ac merum et mixtum imperium, in subvencionem /113/ onerum acquirimenti comitatus Gebennensis et expensarum joconde adventus illustris domine Marie de Burgondia, domine nostre Sabaudie comitisse ; pauperibus, viduis, pupillis, orphanis et miserabilibus personis non habentibus unde solbere dictum subsidium a solucione ipsius subsidii exceptis penitus et exclusis, ex ordinacione domini, mediantibus relationibus curatorum et trium vel quatuor proborum vicinorum eorundem, ipsorum juramentis firmatis.

Receptus apud Chamberiacum, presentibus Anthonio Barberii, Petro Magnini et Anthonio Domengii, magistris et auditoribus computorum domini, per Petrum Rostaignii, clericum domini, redditusque per Franciscum Boverii locumtenentem et procuratorem dicti domini Amedei de Challant et Amedei Championis, ut in computo ordinario dicte castellanie Chillionis eiusdem temporis.

Qui locumtenens et procurator juravit et sub pena XXV librarum fortium toties commitenda per ipsum quoties contrarium reperiretur, bene et fideliter computare de omnibus et singulis receptis et libratis factis per ipsum aut alium eius nomine ratione dicti subsidii pro domino quoquomodo.

Idem reddit computum quod recepit in dicta castellania, tanquam locuntenens et procurator dictorum Amedei de Challand, Jacobi et Amedei Championis, baillivorum et castellanorum ibidem prout supra, a personis inferius particulariter et speciffice nominatis et descriptis tam hominibus domini quam aliorum in quibus dominus habet omnimodam juriditionem, solventibus, videlicet quolibet ipsorum pretextu dicti subsidii unum scutum auri sive XVIIIto denarios grossos, prout supra in prohemio presentis /114/ computi, quarunquidem personarum nomina sunt hec.

Primo

 

Foci burgi Chillionis.

 

Johannes Cotemps 1
Jaquerodus Cochart
Johannes Pastour alias Robin
Roletus Cossat
Anthonius de Chillion
Mermetus dou Flon
Johannes Lantier dou prez
Johannes Jaquerodi du prez
Magnus Johannes du prez
Jaquetus Tirart
Vincencius Billiardi

Summa: XI foci.

De octo focis hominum domini dicti loci Chillionis quorum focorum seu nomina personarum focum ibidem facientium ultra superius nominatos sunt hec : Primo, Ludovicus Cornu, Johannes Mugnerii, Johannes Vioneti cecus, Lo Gillieno, Johannes de Molendino, Albertus de Molendino, Mermetus Lombard, nichil computat quia nichil ab eisdem de et pro dicto subsidio recepit, pro eo quia sunt impotentes ad solvendum dictum subsidium ac miserabiles, degentes et viventes de helemosinis suorum vicinorum, ut per notam instrumenti attestationis Johannis Cotemps, Jaquerodi Cochart, Johannis Patour alias Robin, Roleti Cossat de Chillione dicentium et attestantium sub ipsorum corporalibus juramentis per ipsos ad evangelia Dei sancta propter hoc prestitis in manibus notarii infrascripti, quod persone superius proxime nominate non habent potestatem solvendi dictum subsidium, quodque in dicto loco /115/ burgi Chillionis non sunt nec erant tempore concessionis dicti subsidii plures alii foci potentes nec impotentes ad solvendum dictum subsidium preterquam superius nominati, receptam sub anno Dominio M° CCCC° tercio, die ultima mensis junii, quam reddit manu Amedei Verdeti notarii publici subscriptam et signatam 1 .

 

Perrochia Villenove.

 

Johannes Macon
Henricus de Pertuys
Nycodus Curbaud
Jaquetus Borgesii
Dictus Mutily
Franciscus de Valery
Jordana Quartery
Nantermetus de Allio
Hudrisetus Caliat
Guillermus Bernard
Perretus Doulon
Petrus de Lausanna
Guillermus de Leysin
Jaquetus de Prato
Jaquetus Thome
Hugo Canyan
Johannes Peronod
Mermetus Bommer
Johannes Bommer
Jaquetus Oguesii
Mermetus Crespy
Nycodus Corderii
Peronetus Falquet
Petrus lathomus
Albertus de Prato
Johannes Evesquo
Johaninus Bussy
Perrodus Oguesii
Burquinus Saltor
Johannes Losina /116/

 

Roletus Margentel
Michaudus de Leyseyer
Janinus Bosset
Jaquetus Vionet
Guillermus de Longavilla
Hugoninus Richon
Johannes de Aringio
Jaquetus Milat
Nantermetus Patini
Jaquetus Avene
Colletus Galliod
Johannes Rosserii
Perrodus Marguerod
Jaquetus Affetiere
Johannes de Villar
Perronetus de Burier
Amedeus Codurier
Johannes Doulon
Magnus Aymonodus
Jacominus Ballifar
Jaquemetus Albi
Aymonetus Boulaton
Anthonius Longin
Johannes Bagerii
Dominicus Copel
Jaquetus de Molendino
Perronetus de Molendino
Perrodus de Rippa
Michodus Dillier
Roletus de Plan coudre
Perretus Gram
Aymonetus Rosset
Hugonetus Regis
Johannes Mermier
Nycodus de Cimisterio
Jaquetus Frarier
Perrodus Bellin
Johannes Villar de Tignyery
Johannes Aguet
Andreas Charboner
Petrus, gener Beatricis de Vuaden
Mermetus Charbonier
Perretus Charbunier
Guido de Joria
Mermetus de Hermola
Perretus de la Chanalery
Aymonetus Nanyo
Johannes Guex
Petrus Girondet
Jordanus Girondet
Roletus Nayo
Johannes Combens
Henricus Cuenet
Roletus Mistral
Petrus Mistralis
Hudrisetus du Chastellar
Johannes dou Chastellar
Tiobardus de Reyna
Jaquerodus Pignat
Johannes Generodi
Aymonetus Maliar /117/

 

Aymo Rastelli
Mermeta de Reyna
Jaquetus Lunat
Heredes Chalavorneres
Nycodus Galliod
Nantermodus Pacot
Dictus Blanchar
Petrus Girondat

Summa : IIIIxxXIX foci.

De quadraginta sex focis hominum dicti loci Ville nove, quorum focorum seu nomina personarum focum ibidem facientium ultra superius nominatos sunt hec : Primo, Johannes, gener Johannis Charles ; Colletus Gomy ; Anthonia de Villar ; Nat. Vuerret ; relicta Mermeti Combien ; Mermetus Cibuit ; Henricus Perreta ; Johannes Rosset ; Johannes Perreta ; Johannes Geneveys ; relicta dicti Foressus ; Johannes Chastellex ; Jaquetus Baulez ; Johanneta Truella ; dame Johanna ; Perrodus de Antagne ; Perrodus Macellet ; Thomassetus Berbar ; Roletus Minestre ; filia Baulequin ; Jaquetus Chivilliar ; Jaquetus Malmaria ; Mermetus Vulliermon ; Ansermetus de Lesin ; dictus Lyona Munus ; Petrus Bovet ; Johannetus de Granchans ; parvus Johannes de Terrali ; Johannes Chamogn ; Petrus Tissot ; Perrodus de Terrali ; Valterius de Terrali ; magnus Hugonetus de Terrali ; Hugonetus Cachet ; Jaquetus de Cimisterio ; Michael Bellin ; Hugonetus Frarier ; Perrodus Cusin Hud. de Mont olivet ; relicta Mermelliodi ; Ysabella de Mont olivet ; Johanneta relicta Perrodi de Mont olivet ; Martinus de Ermola ; Perrussona relicta Perthodi de la Jour ; Mermetus Bisy et Roletus Papet, nichil computat, quia nichil ab eisdem de et pro dicto subsidio recepit, pro eo maxime quia sunt impotentes ad solvendum dictum subsidium ac miserabiles, degentes et viventes de helemosinis suorum vicinorum, ut per notam instrumenti attestationis /118/ domini Nycodi de Balmis vicarii perrochialis sancti Pauli de Villanova, magni Aymonodi, Johannis dou Chastellar, Perrodi de Rippa et Johannis Generodi de Reyna, proborum hominum dicti loci Villenove dicencium et attestantium sub ipsorum conscienciis et corporalibus juramentis per ipsos ad evangelica Dei sancta propter hoc prestitis in manibus notarii infrascripti quod persone supra proxime nominate sunt miserabiles, degentes et viventes de helemosinis suorum vicinorum, non habentes unde dictum subsidium solvere possent, quodque in dicto loco Ville nove non sunt nec erant tempore concessionis dicti subsidii plures alii foci potentes nec impotentes ad solvendum dictum subsidium preterquam superius nominati, receptam sub anno Domini M° CCCC° tercio, indicione XI, die XV mensis februarii, quam reddit manu Amedei notarii publici subscriptam et signatam 1 . /119/

 

Apud Chassel.

 

Johannes Cornolier
Colletus Jaquet
Johannes Chapuys
Mermodus de Chassel
Hudriodus Servo
Peronetus Baruchet

Summa : VI foci 1 .

 

Homines prepositi montis Jovis apud La Rochy 2 .

 

Magnus Guillermus de Ruppe
Humbertus Girard
Mermetus Gailliard
Jaquemetus Busset
Colletus Choudet
Servus de Petra

Summa : VI foci.

De tribus focis hominum dicti prepositi apud La Rochi commorantibus, quorum nomina sunt hec : Johannodus Langin, Perrodus la Lachy et dicta Lantermery, nichil computat, quia nichil ab eisdem de et pro dicto subsidio recepit, pro eo quia dicte persone sunt pauperes et miserabiles, non habentes unde dictum subsidium solvere possent ; ut per notam instrumenti attestationis dompni Jacobi Carpentat rectoris capelle beati Jacobi de Ruppe, magni Guillermi de Ruppe, Humberti Girard, Mermeti Gailliard et Jaquemeti Busset, proborum hominum dicte /120/ perrochie, dicentium et attestantium sub ipsorum conscienciis et juramentis predicta fore vera ; quodque non sunt in dicto loco de Ruppe plures alii foci potentes nec impotentes ad solvendum dictum subsidium preterquam superius nominati, receptam sub anno Domini M° CCCC° tercio, indicione XI, die ultima mensis junii, quam reddit manu Amedei Verdeti notarii publici subscriptam et signatam.

 

Apud Crebelley.

Jaquetus de Crebelley, Johannes de Crebelley, Colletus de Crebelley.

Summa : III foci 1 .

 

Apud Portum Valesii.

 

Michodus Michat
Johannes Perrini
Johannes Gailliard
Jaquemetus Rodulphi
Peronetus Callet
Mermetus Malliar
Johanodus de Insula
Peronetus de Cresto
Aymonodus Pitit Johan
Michodus Prunat
Johannes Curtet

Summa : XI foci.

De sex focis hominum domini dicti loci Portus Valesii quorum focorum seu nomina personarum focum ibidem facientium, ultra superius nominatas, sunt hec : Primo, Johanodus Chamonyn ; Vulliermus Chables ; Ysabella, relicta Humberti Galant, vidua ; Peronetus Cannisod ; Peroneta, relicta Johannis magistri Rodulphi, et Aymonetus /121/ Codun, nichil computat, quia nichil ab eisdem de et pro dicto subsidio recepit, pro eo maxime quia dicte persone supra proxime nominate sunt pauperes, miserabiles, degentes, viventes de helemosinis vicinorum suorum et non habent unde dictum subsidium solvere possent, ut per notam instrumenti attestacionis dompni Johannis Morens de Paterniaco curati ecclesie Portus Valesii, Michodi Michat, Johannis Perrini, Johannis Galliard et Jaquemeti Rodulphi, proborum virorum dicti villagii Portus Valesii, dicentium et attestatium sub ipsorum conscientiis et juramentis predicta fore vera, quodque in dicto loco Portus Valesii non sunt plures alii foci potentes nec impotentes ad solvendum dictum subsidium preterquam supra nominati, receptam sub anno domini M° CCCC° tercio, indicione XI die XVIII mensis junii, quam reddit manu Amedei Verdeti notarii publici subscriptam et signatam 1 . /122/

 

Apud Vuvriacum.

 

Jaquetus Favrier
Johannes de Ponte
Colletus de Ponte dictus Lyar
Hugonetus Balla
Perrodus Croset
Bo Adduar
Perrodus Pignis
Colletus Hugon
Hudricus Copel
Johannes Cler
Colletus Cossat antenatus
Colletus Cossat junior
Perrodus Levet
Perrodus dou Meller
Johannes dou Meller
Boso Pinpa
Boso de Joria
Colletus du Perchet
Boso Moriod
Perrussodus Jacobi
Colletus Collon
Perrodus de Nyon
Vulliermus Canelli
Boso Jacobi
Peronetus Cinquancod
Johannetus Duthod
Mermetus Aeris
Vulliermus Bergerii
Johannes Pitet
Boso de Nuce
Coletus Simitier
Peronetus de Quercu
Johanodus de Pererio
Margarita ly Blanchy
Henricus de Burgo
Johannes de Nuce
Johannes Alby
Migodus de Bor
Girardus Geneveis
Colletus Albi
Perrodus Menier
Jaquetus Bargot
Colletus Moriod
Hugonetus Aeris
Sermetus Murisod
Mermetus Coquard
Perrodus Tavelli
Johannes Muriod

Summa : XLVIII foci.

De viginti focis hominum dicte perrochie Vuvriaci quorum focorum seu nomina personarum focum ibidem facientium, ultra superius nominatas, sunt hec : Primo, /123/ Perrodus Rigauz ; Stephanus du Bugnyon ; Colletus de Ponte, alias Rosier ; Jaquetus de Porta ; Peronetus Copelli ; Boso Clerici ; Peronetus de Membrant ; Mermeta relicta Bosonis grossa ; Perrodus Pupon ; Johannes Mellyn ; Vulliermus Cocard ; Mermona Pignieroda ; Johannes Ganier ; Johannes Chablex ; Anthonius Valterii ; Petrus de Nyon ; Peronetus Quesarey ; Jaquetus Gollyon ; Johanodus Golyon ; Colletus Grepa, nichil computat quia nichil ab eisdem de et pro dicto subsidio recepit, pro eo maxime quia dicte persone sunt pauperes et miserabiles, non habentes unde dictum subsidium solvere possent, quia sunt degentes et viventes de helemosinis vicinorum suorum, ut per notam instrumenti attestacionis dompni Johannis de Curia, curati perrochie ecclesie Vuvriaci, Bosonis Moriodi, Perrodi Pignis, Michodi de Bour, Vulliermi Tavelli de Vuvriaco, dicentium et attestantium sub ipsorum conscienciis et juramentis predicta fore vera, quodque in dicta perrochia Vuvriaci non sunt nec erant tempore concessionis dicti subsidii plures alii foci potentes nec impotentes ad solvendum dictum subsidium, receptam sub anno Domini M° CCCC° secundo, indicione X die XII novembris, quam reddit manu Amedei Verdeti notarii publici subscriptam et signatam 1 . /124/

 

Homines prioratus Lustriaci in perrochia de Viona.

Idem reddit computum quod recepit ab hominibus prioratus seu prioris Lustriaci debentibus secundum formam concessionis et exactionis dicti subsidii unum scutum seu decemocto denarios grossos pro singulo foco eorundem ; ut in titulo presentis computi continetur et quorum focorum seu hominum focos ibidem facientium nomina sunt hec : Primo

 

Johannetus de Bellofago
Perretus Vallet
Anthonius du Crestuil
Johannes Bargier
Peronetus Barba
Hudricus du Clusit, alias Bergier
Johannes Robin de Corgon
Hudricus Cholet
Aymonetus Pernex
Mermetus Mallot
Anthonius Garin
Ansermetus Fenan
Johanetus Bersier
Perrodus Francey
Johannes Morier
Peronetus de Maen
Huga de Quercu
Johanon de Bugnyon
Perrodus Garin junior
Perrodus Garin senior
Johannes Bergier
Jaqueta Garma
Petrus Barberin
Johannes Marguex
Johannes Robin Fuma
Colletus Dragy
Guigo Nyvet
Johannes Fenan senior
Hudricus Bosonet
Johannes Guillio
Guillermus Chamonyn /125/

 

Johannes Dano
Pernonetus Fenan
Perrodus de Bellofago
Mermetus Gresset alias Voutier

Summa : XXXV foci.

De decem focis hominum dicti prioratus in dicta perrochia de Viona commorantibus quorum focorum seu nomina personarum focum ibidem facientium, ultra superius nominata, sunt hec, videlicet : Anthonius Belleo, Mermetus Guillio, Johannes de Vuaudo, Johanetus Lignyo, Johannes du Crestuil, Mermetus Chamonyn, Mermetus Vulli, Vulliermus Copetin, Peronetus a la Blanchy et Johannes de angulo campi, nichil computat, quia nichil ab eisdem et pro dicto subsidio recepit, pro eo quia dicte persone sunt pauperes et miserabiles non habentes unde solvere dictum subsidium, ut per notam instrumenti attestationis dompni Oliverii curati Vione, Johaneti de Bellofago, Peroneti Vallet, Anthonii de Crestuil, et Johannis Bargier de Viona, proborum hominum dicencium et attestancium sub ipsorum conscienciis et juramentis predicta fore vera, quodque ibidem non sunt plures foci potentes nec impotentes ad solvendum subsidium predictum preterquam superius nominati, receptam sub anno Domini M° CCCC° tercio, die prima mensis julii, quam reddit manu Petri de Berchiez notarii publici signatam 1 . /126/

 

Perrochia Aillii [homines domini] 1 .

 

Johannes de Reyna
Margarita de Fontanay
Heredes mugnerii de Fontanay
Liberi Johannes de Massu
Guigona de Champingio
Johanetus de Luyssello
Nantermetus Falquier
Stephanodus de Gotet
Johaneta Bauda
Mermetus Symondi
Jaquemetus Jorgeti
Herede Mermeti Passat
Jaqueta de Arbignion
Perrodus de Yllarsa
Johannes Gany
Johannes Geneveys
Johanetus Cridodi
Heredes Johannis Estallon
Johannes de Pontevitreo
Nycoletus Tavelli
Johannes Bergonion
Mermetus Mercerii
Johannes Dilliodi
Mermetus Furrini
Magister Guillermus
Petrus Marugler
Petrus Albi
Johannes Amenerii
Petrus Proven
Girardus Vuarachi
Humbertus Leonis
dicta Paerneta
Petrus Medici
Jaquemetus Berthodi
Petrus Cormola ou Corniola
Mermetus Curbilliodi
Henricus Medici
Colletus Vuety
Relicta Reynerii de Arbignion
Petrus Galterii
Franciscus Malliardi
Martinus de Loes /127/

 

Johannes Cructat ? antenatus
Johannes Onnet
Jaquetus Onnet
Martinus Cridodi
Jacominus Vascon
Mermetus Reynaudi de Yvorna
Peronetus Reynaudi
Johannes Boscet
Hudricus Chanaler (Chavaler ?)
Jaquetus Chanaler (Chavaler ?)
Johannes de Boriaux
Johanetus de la Tyery
Mermetus de la Tyery
Anthonius Crutat
Johannes Micholier
Heredes Johannis de Yvorna
Petrus de Curia
Termetus Roioz
Anthonius de Clos de Leysino
Johannes Charles
Rodulphus Vuarin
Perrodus de Faverger
Jaquetus Pillicier
Vionetus Mant
Johannes Blanchodi
Perrodus Girodi
Johannes filius Jaqueti Mant
Girardus Mant
Thomas Auclo
Johannes de Freyno
Johanodus gener Roleti de Freyno
Johannes Joulin
Johannes de Fontanna
Johanetus Roudex
Jaquetus dou Meller
Nantermetus Jollien
Andreas Marescot
Perretus Peclet
Nycodus Girodi
Johannes filius Girardi Michiel
Perrodus Marrescot
Nantermetus de Petra
Jaquetus Nycolan
Johannes Corrent
Mermetus de Chaux
Mermetns Murisat
Mermetus Clavel
Johannes de Torrente
Vionetus de Drappello
Perretus Perron de Veges
Roletus de Veges
Johannes Vaudrauz
Johannes Cristinaus
Perretus Petoset
Perrodus Vullierodi
Marguerita Cordeta
Perodus Jollien

Summa : IIIIxxXIX foci 1 . /128/

 

Foci hominum heredum domini Aymonis de Compesio acquisiti ab heredibus domini Thome de Saillione in perrochia Aillii ubi dominus habet altam juridicionem. Et alii foci eorundem ab antiquo.

 

Petrus Morerii
Johannes Picoudat
Jaqueta de Moreir
Johannes Badelli
Johannes Guion
Mermetus Bel Rolet
Mermetus Falquier
Nycodus Balli
Roletus Frossar
Franciscus Bosson
Jaquetus Bosson
Johaneta filia Vioneti Lombar
Hudricus Michael alias Juge
Aymonodus Sorat
Johannes Levrat
Mermetus Levrat
Johanetus Cristini
Johannes de Buy
Mermetus Compondu
Henriodus Compondu
Martinus Coly
Colletus Columbi
Colletus Buratel
Johanetus Mabilliat
Nycodus Ogueys
Johannes Richier
Rodulphus de Norea
Johannes de Norea
Mermetus de Norea
Johaneta relicta Jaqueti de Norea
Petrus Theyvoz /129/

 

Petrus Ogueys
Roletus Girardi
Perrodus de Sovy
Johannes de Sovy
Perretus de Sovy
Girodus Thome
Johannes Falcon
Johannes Falconet
Jacobus Generodi
Perretus Symondi
Yanny Gaschet
Mermetus Crestella
Johanerodus de La Lex
Johannes Clavel
Heredes Mermeti Lorson
Johannes dou Puttis
Johannes Bonnod
Johannes Freson
Jaquetus dou Puttis
Johannes de Salice
Johannes Piccot
Merma Girardaz
Heredes Mermeti Girardi
Johannes de Buy
Johanerodus de Buy
Colletus de Buy
Nycodus dou Puttis
Mermetus dou Thonex
Nantermus dou Thonex
Mermetus Gillienod
Johannes de La Dueis
Perretus de La Dueys
Johannes frater dicti Perreti
Jaquetus Laurier
Jaquetus de Crestello
Jaquetus filius Cuarnerrii de Crestello
Girodus de Medio
Andreas de Medio
Jaquetus Lotin
Jaquerius Gunbert
Mermetus Russon
Domengius Aymoneti
Johannes Forester
Andreas Anuset
Heredes Ansermi Pactuz
Colletus Poulier
Jaquetus Bosson

Summa : LXXVIII foci 1 . /130/

 

Foci capelle Allii Francesie de Pontevitreo.

De duodecim focis hominum Francesie domine de Pontevitreo, capelle Aillii, nichil computat quia nichil ab eisdem recepit de et pro dicto subsidio, pro eo quia dominus, certis ex causis ipsum ad hec moventibus, dictum subsidium predicte Francesie remisit et quittavit de gracia speciali, ut per copiam litere domini directe Johanni Fabri thesaurario Sabaudie generali et Amedeo Eyruard commissario ad recuperandum dictum subsidium per dominum ordinato, de mandato non compellendi homines dicte Francesie ad solvendum ipsum subsidium, date Chamberiaci die XIII mensis marcii anno Dom. M° CCCC° tercio, quam reddit manibus Hugonis de Loes et Nycolay Chamossod notariorum subscriptam et signatam 1

 

Homines domini Chivrionis in dicta perrocchia Aillii.

 

Jaquetus Gindre
Andreas Cristinan
Johannes Barodi
Humbertus Gindre
Mermetus Jayodi
Jaquemetus Escofferii
Nycodus Girardi /131/

Summa : VII foci.

De duobus focis hominum dicti Domini Chivrionis ibidem existentium ultra superius nominatos quorum nomina sunt hec Perrodus Terrer et Girardus Pastoris, nichil computat, quia nichil ab eisdem de et pro dicto subsidio recepit, pro eo quia dicte persone sunt pauperes et miserabiles, non habentes potestatem solvendi dictum subsidium quia sunt degentes et viventes de helemosinis vicinorum suorum, ut per notam instrumenti attestacionis dompni Johannis Rosseti capellani, vicarii ecclesie perrochialis de Aillio, Mermeti Jayodi, Nantermeti Crestelli, Johannis de Chaux et Girardi Pastoris proborum hominum dicte perrochie dicentium et attestantium sub ipsorum conscienciis et juramentis quod supra proxime nominati sunt pauperes et non habent potestatem solvendi dictum subsidium, receptam sub anno Domini M° CCCC° tercio, die XI mensis septembris quam reddit manu Hugonis de Loes notarii publici subscriptam et signatam, continentem eciam attestacionem per superius nominatos factam quod in dicta perrochia Aillii non sunt nec erant plures alii foci dicti domini Chivrionis potentes nec impotentes ad solvendum dictum subsidium nec et aliud subsidium unius floreni pro foco quolibet pro guerra Pedemontium temporibus concessionis dictorum duorum subsidiorum de quo subsidio unius floreni aliunde computavit 1 . /132/

 

Homines heredum Yenny de Prez in dicta perrochia Aillii.

 

Jaquerodus ly rossa
Jacominus ou Tabor
Vulliermeta relicta Johannis ou Tabor
Mermetus Mugnerii
Perretus Falconerii

Summa : v foci 1 .

 

Foci perrochie Monstruaci domini nostri comitis.

 

Mermetus Salterii
Roletus de Cravoren
Petrus Gravel
Petrus Buvet
Perretus de Veray
Nycodus dou Flon
Amedeus Bridier
Nycoletus Myna
Roletus Leyderrier
Rolerius Borguen
Jaquetus Borguen
Thomassetus Largy
Berthodus Babou
Jaquerius Vuybert
Richardus dou Flon
Jaquetus dou Flon

Summa : XVI foci.

De quatuordecim focis in dicta perrochia Monstruaci focum facientibus ultra superius nominatos, quorum /133/ nomina sunt hec videlicet : Reymondus Rosat ; Johannes Poudra ; Roletus Denthiero ; Roletus Oguesat ; Mermetus Cambert ; heredes es Chamossier dou Flon ; Johanetus de Cravorens ; Rolerius Vuybert ; Johannes Passeret ; Amedeus dit Chapet ; Perrussodus Jailliod ; Vincencius Borgoen et Johanetus Humbert, nichil computat, quia nichil ab eisdem de et pro dicto subsidio recepit, pro eo maxime quia sunt pauperes et miserabiles persone non habentes potestatem solvendi dictum subsidium, quia sunt degentes et viventes de helemosinis vicinorum suorum, ut per notam instrumenti attestacionis dompni Petri du Prez, curati perrochialis ecclesie Monstruaci, Mermeti Salterii, Roleti de Cravorens et Petri Gravel, proborum hominum dicte perrocchie dicencium et attestancium sub ipsorum conscientiis et juramentis quod persone superius proxime nominate non habent potestatem solvendi dictum subsidium, quodque in dicta perrochia Monstruaci non sunt aliqui alii foci potentes nec impotentes ad solvendum dictum subsidium preterquam superius nominati, receptam sub anno Domini M° CCCC° tercio indicione XI die ultima mensis junii, quam reddit manu Amedei Verdeti notarii publici subscriptam et signatam 1 .

 

Homines de Grion homines domini abbatis Sancti Mauricii.

 

Johannes Grit
Perretus Joly
Johannes de les Combes
Perrodus Galliar /134/

 

Johannes Palliard
Peronetus de la Rotaz
Girodus Marion
Johannes de Fy
Johannes Clementis
Perrodus de Magy
Jaquemetus de Bocheren
Mermetus Morel
Magnus Johannes de Gryon
Johannes Fabri
Johannes Cochiart
Perrodus Bugnyon

Summa : XVI foci.

De novem focis ibidem existentibus ultra superius nominatos quorum nomina sunt hec Mermodus de Prato ; Jaquerius Soresvy ; Udricus de Villario ; dicta Bernarda ; Mermetus Brassot ; Perrodus Judicis ; Aymonodus de la Locy ; Mermodus Oulet et Perrodus ly Aguex, nichil computat, quia nichil de et pro dicto subsidio recepit, pro eo quia sunt pauperes et miserabiles persone non habentes potestatem solvendi dictum subsidium, quia sunt degentes et viventes de helemosinis vicinorum suorum, ut per notam instrumenti attestacionis domini Guillermi Pavonis canonici Sedunensis curatique perrochialis ecclesie de Bacio, Johannis Grit, Perreti Joly, Johannis de les Combes et Perrodi Galliard proborum hominum et perrochiani predicte ecclesie de Bacio, dicencium et attestancium sub ipsorum conscenciis et juramentis predicta fore vera, quodque in dicta villa seu villagio de Grion non sunt nec erant tempore concessionis dicti subsidii plures alii foci potentes nec impotentes ad solvendum dictum subsidium preterquam superius nominati, receptam sub anno Domini M° CCCC° tercio indicione XI die ultima mensis junii, quam reddit manu Francisci Verdeti notarii publici signatam 1 . /135/

Summa omnium focorum nobilium et religiosorum non habentes omnimodam juridicionem suprascriptorum solvencium :
IIIIcXL foci, qui valent, computato quolibet foco ad racionem unius scuti auri seu decem octo denariorum grossorum VIe flor. p. p.

 

Homines nobilium baneretorum in quibus ipsi bannereti habent omnimodam juridicionem.

Idem reddit computum quod recepit ab hominibus banneretorum infrascriptorum solventibus quolibet ipsorum unum florenum p. p. racione dicti subsidii prout supra per eos concessi in titulo presentis computi ad racionem predictam exigi ordinati, quorum homina sunt hec, primo 1  :

Homines nobilium de Tavellis in quibus habent omnimodam juridicionem in perrochia Bacii.

 

Reymondus Treitis
Johannes Escot
Perrodus Mellieret
Mermetus Vulliod
Roletus Levrerii
Jaquetus Rappilliod

 

Nycodus Vulliod
Colletus Lechet
Perrodus Piat
Coletus Velion
Johannes Chapuys alias Baul
Franciscus Lathomi
Perrodus Contessat
Aymonetus Jacodi
Perrodus Bosset
Michael Bollat
Perrodus Raspa
Johannes Raspa
Perrodus Olix
Henricus de Putis
Johannes Siforyn
Johannes Morellion
Johannes Perronerii
Girodus Vitulli
Jaquemetus Broyon

Summa : XXV foci.

De tresdecim personis in dicta perrochia Bacii hominibus dictorum de Tavellis focum facientibus ultra superius nominatos quorum nomina sunt hec, primo : Johannes Pasquerodi de Bornua ; Jaquetus de Larva ; Vulliodus Lombard ; Johannes Buya ; Perrodus Francesodi ; Hugonetus Gueyna ; Johannes Clerici de Chex ; Perretus Pillet ; Johannes Chestriour faber ; Johannes Marion dou deschargiour ; Murisodus de Fonte ; Perrodus Perreti et Jaquetus Rolat, nichil computat, quia nichil ab eisdem de et pro dicto subsidio recepit, pro eo quia dicte persone sunt pauperes et miserabiles non habentes potestatem solvendi dictum subsidium, ut per notam instrumenti attestacionis domini Guillermi Pavonis canonici Sedunensis curati de Bacio, Nycodi Vuylliodi, Jaqueti Rappilliodi et Roleti Levrerii proborum hominum dicte perrochie dicencium et attestancium sub ipsorum conscienciis et juramentis per ipsos in manibus notarii infrascripti prestitis, quod persone supra proxime nominate sunt pauperes, degentes et viventes de helemosinis vicinorum suorum, nec habent potestatem /137/ solvendi dictum subsidium, quodque in dicta perrochia non sunt aliqui alii foci hominum dictorum de Tavellis potentes nec impotentes ad solvendum dictum subsidium preter quam superius nominati, quam notam instrumenti receptam sub anno Domini M° CCCC° tercio die XII mensis marcii reddit, manu Petri de Lapha notarii publici subscriptam et signatam 1 .

 

Homines condominorum Sancti Triphonis in dicto loco.

 

Michael Bernard
Raymondus de Putheo
Perrodus de Putheo
Johannes de Forchiz
Jaquetus de Forchiz
Jaquetus Vuyllie
Petrus Grangerii

Summa : VII foci.

De tribus focis hominum predictorum condominorum Sancti Triphonis ibidem commorantium ultra superius nominatos, quorum nomina sunt hec, videlicet : Georgius de Porta, cecus ; Johannis Fornerii ; Jaquemodus Magod, nichil computat, quia nichil ab eisdem de et pro dicto subsidio recepit, pro eo quia dicte persone sunt pauperes nec habent unde dictum subsidium solvere possent, ut per notam instrumenti attestacionis domini Vulliermi Bochu, canonici Sancti Mauricii Agaunensis, curati ecclesie perrochialis de Olono et de Sancto Triphone, Jaqueti de Forchu et Jaquemeti Vullie probis hominibus (sic) dicte perrocchie dicentium et attestancium sub ipsorum conscienciis et juramentis quod superius nominati sunt /138/ pauperes, degentes et viventes de helemosinis vicinorum suorum, nec habent potestatem solvendi dictum subsidium, quodque in dicto loco S. Triphonis non sunt aliqui alii foci hominum dictorum condominorum potentes nec impotentes ad solvendum dictum subsidium, quamquidem notam receptam sub anno Domini M° CCCC° tercio, die prima mensis julii reddit manu Petri de Boveto notarii publici subscriptam et signatam 1 . /139/

 

Homines domini Johannis de Verneto in perrocchia Bacii supradicta.

De viginti tribus focis hominum domini Johannis de Verneto in dicta perrochia Bacii existencium, in quibus ipse dominus Johannes habet omnimodam juridicionem et quorum nomina in computo subsidii ibidem concessi in anno Domini M° CCC° nonagesimo nono particulariter sunt descripta, nichil computat quia nichil ab eisdem de et pro dicto subsidio recepit, quia ipse dominus Johannes de Verneto de predicto subsidio, nomine et pro parte dictorum /140/ eius hominum domino in eius propriis manibus satisfactionem fecit, quod inde fuit contentus dominus de predictis, ut per copiam litere domini directe dicto castellano et pluribus aliis de inhibitione sibi facta per dominum ut non compellerent homines ipsius domini Johannis in suis officiis commorantes occasione subsidii supradicti, date Chamberiaci die XVI mensis februarii anno Domini M° CCC° tercio, quam reddit manu Ja. Chevens notarii publici scriptam et signatam 1 . /141/

 

Homines Johannis de Blonay in perrochia Bacii.

 

Johannes Valicardi
Jaquetus Canis
Johannes Oyon
Johannes Chardoner
Anthonius Magy
Perrodus Marnet
Boso Brassot
Aymonetus de Curnaul
Johannes Chastriour
Johannes Columbi de Belmont
Anthonius Chapuis
Jaquetus de Fonte
Johannes de Duce
Girodus Balla
Perrodus Ponteron
Benedictus de Vuaudo
Henriodus Grangerii
Mermodus Chastriour
Perretus de Coster
Gotoffredus Palmerii
Johannes Arconcier
Perrodus Clerici
Nycodus Jaquemet
Perrodus Richardi
Jacominus de Duce
Mermodus Magy
Anthonius Palmerii
Girodus Perrodi
Boso Guion
Martinus Nazalim
Thomas Olix
Johannes dou Fay
Johannes de Croso
Girodus Girondat
Johannes Limat
Perretus Arembor
Franciscus de Nemore
Julianus de Molendino
Henricus Pitet
Johannes de Bocherens
Nycodus de Chex

Summa : XLI foci.

De decem octo focis hominum domini Johannis de Blonay in quibus habet omnimodam juridicionem ibidem commorancium, ultra alios superius nominatos quorum nomina /142/ sunt hec, videlicet : Perrodus Thome alias Rosset ; Jaquetus gener Bosonis Hudriserii ; Boso Hudriserii ; Jaquetus Charboner ; Johannes Criblon ; Perretus de Morclex ; Aymonetus Julliar ; Girodus Chastriour ; Jaquetus Rubim ; Nycodus Pantoz ; Johannes Vollet ; Johannes de Locon ; Evrardus Chastellar ; Johannes Benestim ; Hudricus de Villars ; Nycodus Vuarin ; Petrus Girodus et Murisodus Amian, nichil computat, quia nichil ab eisdem de et pro dicto subsidio recepit pro eo quia dicte persone sunt pauperes, miserabiles et degentes, viventes de helemosinis vicinorum suorum, nec habent potestatem solvendi dictum subsidium, ut per notam instrumenti attestacionis domini Guilermi Pavonis, canonici Sedunensis, curatique ecclesie perrochialis de Bacio, Johannis dicti de Croso de Bacio, Martini Nazalim, Nycodi, Henriodi et Jaquemeti, filiorum Petri de Coster, dicencium et attestancium sub ipsorum juramentis predicta fore vera et quod in dicta perrochia de Bacio non sunt alii foci hominum dicti Johannis de Blonay potentes nec impotentes ad solvendum dictum subsidium preterquam superius nominati, receptam sub anno Domini M° CCCC° tercio die XII mensis marcii, quam reddit 1 . /143/

 

Homines substitutorem seu heredum Aymonis de Pontevitreo in castellania de Ormont.

 

Jaquemetus Echinar
Johannes Perrin
Humbertus Falconet
Johannes Rochex
Vouterius Forner
Chomossodus des Vueytes
Vionetus Taverner
Johanetus filius Jaqueti Moctur
Johannes Macel
Perretus Ogueys
Petrus Morel
Johanodus Chableysin.

Summa : XII foci.

De sex focis hominum dictorum substitutorum ibidem commorantium ultra superius nominatos quorum nomine sunt hec, videlicet : Perretus Clopet ; Mermetus, filius Johannis Valliquart ; Johannes, filius Petri Clopeti ; Perretus Dougniat ; Mermetus de Plano ; Jaquemetus, filius Mermodi Eschinar, non computat, quia nichil ab eisdem de et pro dicto subsidio recepit, pro eo quia sunt pauperes et miserabiles persone non habentes potestatem solvendi dictum subsidium, ut per notam instrumenti attestacionis domini Johannis de Cucheto capellani et rectoris ecclesie perrochialis de Ormont, Jaqueti Eschinar, Johannis Roschex, Humberti Falconeti et Johannis Perrini, proborum hominum dicte perrochie, dicencium et attestancium sub eorum concienciis et juramentis predicta fore vera, quodque in dicta perrochia de Ormont non sunt aliqui alii foci /144/ hominum dictorum substitutorum potentes nec impotentes ad solvendum dictum subsidium preterquam superius nominati, receptam sub anno Domini M° CCCC° tercio die nona septembris, quam reddit manu Hugoneti de Loes notarii signatam.

 

Homines Francesie de Pontevitreo apud Ormont.

De subsidio focorum hominum Francesie de Pontevitreo nichil computat, quia dominus eidem Francesie dictum subsidium graciose remisit et quictavit, ut per copiam litere domini de remissione predicta superius sub titulo. Capelle Aillii pro aliis hominibus suis redditam et plenius designatam 1 .

 

Homines heredum Oliverii de Sancto Triphone quos tenet P. de Sancto Germano apud Ormont.

 

Aymonetus Cotellotz
Humbertus dou Pertuis
Jaquemetus Richardi
Jaquemetus Lezier
Perrodus Fabri
Johannes Jaquier
Rodulphus Finan ?
Petrus Bumer ?
Vulliermus Longet
Perrodus Jaquerodi

Summa : x foci.

De sex focis hominum dictorum heredum quos tenet dictus Petrus de Sancto Germano ibidem commorancium ultra superius nominatos, quorum nomina sunt hec, videlicet : Mermetus Constantin ; Vuillermus Grenon ; Perrodus Legier ; Ansermodus Bouvier ; Jaquemetus Humberset et /145/ Girodus Albi, nichil computat, quia nichil ab eisdem de et pro dicto subsidio recepit, pro eo quia sunt pauperes et miserabiles, potestatem non habentes solvendi dictum subsidium, ut per notam instrumenti attestacionis domini Johannis de Cucheto, vicarii et rectoris ecclesie perrochialis de Ormont, Aymoneti Cotellotz, Humberti dou Pertuis, Jaquemeti Richardi et Jaquemeti Legier, proborum hominum dicte perrochie, dicencium et attestancium sub eorum conscienciis et juramentis predicta fore vera, quodque in dicta perrochia de Ormont non sunt aliqui alii foci hominum dictorum heredum sive dicti Petri de Sancto Germano potencium nec impotencium ad solvendum dictum subsidium preterquam superius nominati, receptam sub anno Domini M° CCCC° tercio die XXIII junii, quam reddit manu Hug. de Loes noterii publici subscriptam et signatam 1 .

 

Homines heredum Angellini de S. Triphone apud Ormont.

 

Aymonetus de Molendino
Falconetus Crottier
Mermetus Durand
Johannes Parix
Petrus Alamand
Johannes Coptor
Girodus Nycolet
Johannes Alamand
Perretus Nycolier
Johannes Fromentin
Perrodus Busset
Johannes Besson
Girodus Gotroux
Perrodus Gotroux
Nycodus Desplanar
Nycodus Vial
Rossetus Guigon
Aymonetus Bonet (Bovet ?)

Summa : XVIII foci.

De decem focis hominum heredum dicti Angellini de Sancto Triphone ibidem commorancium ultra superius /146/ nominatos, quoram nomina sunt hec, videlicet ; Jaquemetus de Canis Vulliermus ; Vial ; Nycodus Girondan ; Johannes Magnin ; Perrodus Duc ; Johannes Armant ; Nycoletus Thomas ; Nycodus Paris, nichil computat, quia nichil ab eisdem de et pro dicto subsidio recepit, pro eo maxime quia sunt pauperes et miserabiles, potestatem non habentes solvendi dictum subsidium, ut per notam instrumenti attestacionis domini Johannis de Cucheto, capellani, vicarii et rectoris ecclesie perrochialis de Ormont, Aymoneti de Molendino, Falconeti Crottier, Mermeti Durand et Johannis Paris, proborum hominum dicte perrochie dicencium et attestancium sub ipsorum conscientiis et juramentis predicta fore vera, quodque in dicta perrochia de Ormont non sunt aliqui alii foci hominum dictorum heredum Angellini de S. Triphone potentes nec impotentes ad solvendum dictum subsidium preterquam superius nominati, receptam sub anno Domini M° CCCC° tercio, indicione XI, die XXV mensis junii, quam reddit manu Hug. de Loes signatam.

Summa omnium focorum banneretorum et religiosorum in quibus habent juridicionem omnimodam solventium :
CXIII foci …. qui valent, computato quolibet foco ad racionem unius floreni p. p. ut supra.     CXIII flor.
Summa totius recepte huius subsidii     VIIcLXXIII flor. p. p.

de quibus


 

Libravit predictus Franciscus Boverii, locumtenens predicti domini Jacobi Championis et pro ipso, Petro Rapperii de Chamberiaco, commissario per dominum ordinato ad exigendum et recuperandum dictum subsidium et quam plures alias financias domini in dicto baillivatu Chablaysii, ut per copiam litere domini de dicta commissione et mandato per dominum facto dito castellano et ceteris dicti /147/ baillivatus tradendi et expediendi realiter dicto Petro omnes et singulas financias tam pro dicto dono quam aliter per ipsos domino debitas, cum mandato sine contradicione quolibet allocandi, habita cum dicta copia litere domini ab eodem Petro Rapperii litera de confessione et recepta, date Burgeti, die quarta mensis octobris anno Domini M° CCCC° secundo, quam reddit unacum litera confessionis de recepta dicti Petri Rapperii commissario de subscripta quantitate, data Viviaci die xxa mensis octobris anno predicto manu dicti Petri scripta et signata in margine inferiori copie litere commissionis domini supradicte.
IIIIxx scuta auri.
– Item libravit dicto Petro commissario in exoneracionem dicti doni sive subsidii, ut per ipsius Petri literam de confessione et recepta subscripte quantitatis, datam apud Villam novam die sexta mensis decembris anno predicto M° CCCC° secundo, scriptam et subscriptam manu dicti Petri Rapperii in dorso dicte copie litere commissionis domini superius reddite
LX scuta auri.
– Item libravit dicto Petro Raperii commissario in exoneracionem dicti subsidii, ut per ipsius Petri literam de confessione et recepta subscripte quantitatis, datam Viviaci die XVII mensis januarii anno Domini M° CCCC° tercio, quam reddit manu dicti Petri Rapperii subscriptam et signatam :
L scuta auri.
– Item, libravit dicto Petro commissario domini, tam vigore dicte commissionis quam cuiusdam alterius sibi facte per dominum, date Chamberiaci die XIX mensis marcii anno Dom. M° CCCC° tercio cuius copiam reddit, et ut per literam dicti Petri Raperii de confessione et recepta subscripte quantitatis per eum recepte a dicto locumtenente de dono seu subsidio hominum banneretorum existencium in dicta castellania, datam Viviaci die prima mensis marcii anno predicto, quam reddit manu dicti Petri subscriptam /148/ et signatam :
XLV flor. p. p.
Et de quibus particulis suprascriptis ad subscriptam quantitatem ascendentibus idem Petrus Rapperii domino computare debebit.     XLV flor. p. p.
Et CX scut. auri.

Libravit idem Franciscus Boverii, locumtenens Amedei Championis olim baillivi Chablaysii et castellani Chillionis, Johanni Fabri thesaurario Sabaudie generali in exoneracionem doni seu subsidii domino noviter concessi in castellania predicta ad racionem unius scuti pro quolibet foco in subventionem expensarum fiendarum in jocondo adventu illustris domine nostre Sabaudie comitisse ac et precii comitatus Gebennensis, ut per ipsius Johannis Fabri, qui de ipsis domino computare debebit, literam de confessione et receptam cum rogato allocandi, datam Chamberiaci die septima mensis julii anno Dom. M° CCCC° tercio, quam reddit signeto cereo et manuali dicti thesaurarii sigillatam et signatam.     C flor. p. p.

Libravit dicto Johanni Fabri thesaurario pro domino recipienti a dicto Francisco locumtenente Amedei Championis in exoneracionem dicti doni seu subsidii, ut per ipsius thesaurarii, qui inde domino computare debebit, literam de confessione et recepta cum rogato allocandi, datam Chamberiaci die XI mensis julii anno Dom. M° CCCC° tercio, quam reddit sigillo et signeto manuali dicti thesaurarii sigillatam et signatam.     LVI flor. p. p.

Libravit dictus Franciscus Boverii locumtenens domini Amedei de Challant militis, baillivi et castellani ibidem post dictum dominum Jacobum et Amedeum Champion pro dicto domino Amedeo, predicto Johanni Fabri thesaurario in exoneracionem predicti subsidii, inclusis viginti sex florenis et sex denariis grossis solutis per eundem pro dicto thesaurario Petro de Villanova ad causam expensarum /149/ hospitii dominarum nostrarum sororum domini, ut per ipsius thesaurarii litteram de confessione et recepta cum testimonio premissorum ac rogato allocandi, datam Chamberiaci die XXII mensis septembris anno Dom. M° CCCC° tercio, quam reddit sigillo et signeto manuali dicti thesaurari sigillatam et signatam, et qui thesaurarius de ipsis domino computare debebit.     XXXI flor. VI den. gross.

Libravit dictus Franciscus locuntenens predicti domini Amedei de Challant dicto Johanni Fabri thesaurario qui de ipsis domino computare debebit, in exonerationem dicti subsidii et qui per eundem soluti fuerunt Petro Brasserii de Chamberiaco magistro operum domini pro reparacione castri Chamberiaci et de quibus ipse Petrus domino computare debebit, ut per literam Guigonis Fabri patris dicti thesaurarii de confessione et recepta et rogato allocandi cum testimonio premissorum, datam Gebennis die X mensis septembris anno Dom. M° CCCC° tercio, quam reddit manu dicti Guigonis Fabri subscriptam et signatam.     XX flor. p. p.

Allocantur sibi quos Guigonetus Mar…ti de Chamberiaco thesaurarius Sabaudie generalis a predicto Amedeo Champion olim castellano Chillionis manu Francisci Boverii pro tunc eius locumtenentis habuisse et recepisse confessus est de et supra subsidio domino in dicta castellania concesso in anno Dom. M° CCCC° secundo, ad racionem unius scuti pro singulo foco hominum in quibus dominus habet omnimodam juridicionem et unius floreni pro quolibet foco hominum nobilium et banneretorum in quibus ipsi habent omnimodam juridicionem, ut per ipsius thesaurarii, qui de ipsis domino computare debebit, litteram de confessione et recepta testimonioque premissorum cum rogato allocandi, datam Gebennis die XX mensis septembris anno Dom. M° CCCC° decimo quarto, quam reddit signetis cereo et /150/ manuali dicti thesaurarii sigillatam et signatam.     XXVI flor. X den. quart et dimidium quarti unius den. grossi p. p.

Summa librate et allocati
IIcLXXV flor. IIII den. quart VItus et dim. quart. unius den. grossi p. p.
Et CX scuta auri. Et sic
facto cambio dictorum scutorum auri ad florenus parvi ponderis, computato quolibet scuto auri decemocto denarios grossos dicti baillivi et castellani
debent domino IIcVIII flor. VII den. I terc. dim. quart. gross. p. p. de quibus
deducuntur sibi quos libravit Amedeo Eyrnardi de Chamberiaco receptori generali dicti subsidii per dominum ordinato et qui per dictum Amedeum positi fuerunt in recepta cum pluribus aliis receptis per dictum Amedeum, tam de dicto subsidio quam aliter pro et nomine domini factis, ut in papiro per ipsum Amedeum in camera computorum domini reddito pro computo suo faciendo de receptis et libratis per ipsum pro domino occasione premissorum factis, et qui Amedeus de ipsis domino computare debebit. IIIIxxX flor. p. p.

Summa deducti IIIIxxX flor. p. p. Et sic
debent CXVIII flor. VII den. I terc. dimid. quarti gross. p. p. de quibus
mencio fit in fine computi ordinarii dicte castellanie Chillionis de anno Dom. millesimo quatercentesimo decimo tercio 1 .

 


 

Notes :

Note 1, page 8 : Noble Amédée Champion avait succédé à son père N. Jacques Champion, docteur ès-lois et chevalier, comme châtelain de Chillon et bailli du Chablais, le 24 février 1402. Il remplit ces fonctions très peu de temps, car, le 2 avril 1403, il fut remplacé par N. Amédée de Chalant, chevalier et seigneur d’Aimeville. Celui-ci entra en fonctions le 4 juin suivant et fut châtelain jusqu’en 1422. Pendant plusieurs années le lieutenant de ces trois châtelains fut, comme on l’a dit, François Bouvier. Les comptes que j’ai sous les yeux et qui comprennent les années 1399 à 1410, sont tous rendus par F. Bouvier, à l’exception du présent compte qui pour une cause qui m’est inconnue, fut rendu par Pierre de Bovet. (Sur la famille Bouvier, voyez de Montet, Dictionnaire des Genevois et des Vaudois, Lausanne 1877, 2 vol. in-8°.)

Le préambule de ce compte nous dit que la châtellenie de Chillon faisait partie des biens qui avaient été affectés au douaire de Bonne de Bourbon, veuve d’Amédée VI, comte de Savoie, et tutrice de son petit-fils, Amédée VIII, alors régnant. En effet, les comptes qui précédent celui-ci sont rendus à cette princesse, mais celle-ci étant morte le 19 jauvier 1403, son douaire fit retour au domaine.

Pour la valeur des monnaies et des mesures mentionnées dans ces comptes, on peut consulter : L. Cibrario, Della economia politica del medio evo. Torino, 1861. 2 vol. in-8°, et mon supplément au Dictionnaire historique du canton de Vaud, par Martignier et de Crousaz. Lausanne 1867-1869, in-8°. [retour]

Note 1, page 10 : Dans les autres comptes que j’ai sous les yeux (de l’an 1399 à l’an 1410) les revenus en froment et les noms des débiteurs sont toujours les mêmes. [retour]

Note 1, page 11 : Dans le compte de 1405 ce mot est ainsi : amberionos. [retour]

Note 1, page 12 : Le prieuré de Lutry possédait des droits considérables dans le village de Vionnaz au Bas-Valais. Sur les droits divers du comte de Savoie et du prieuré de Lutry, voyez Gremaud, Docum. concernant le Vallais, III, p. 405 et passim. [retour]

Note 1, page 13 : La vendange de 1400 produisit 4 muids, 5 setiers. Celle de 1401, 7 muids, 3 setiers. [retour]

Note 1, page 17 : Cette injonction de réparer les bancs de la boucherie se repète dans tous les comptes de 1395 à 1409. [retour]

Note 1, page 18 : Le produit de cette pêcherie était fort variable. En 1396 elle fut affermée 30 florins d’or vieux, bon poids ; en 1401, pour 22 florins d’or vieux, bon poids. En 1402, le produit me fut que 15 florins vieux, bon poids ; dans le compte de cette année il est expliqué qu’on prit 60 poissons, dont la moitié appartenait au seigneur et la moitié au fermier. En 1403, le produit ne fut plus que 16 florins petits poids ; en 1405, 20 flor. p. p.; en 1406, 25 flor. p. p.; en 1410, 16 flor. p. p. [retour]

Note 2, page 18 : Les prix de la ferme de cette pécherie furent les suivants :
En 1396, 40 s. Gebenn.; en 1401, 30 s. Laus.; en 1402, 30 s. Laus,; en 1403, 24 s. Laus.; en 1405, 16 s. Laus.; en 1406, 16 s. Laus.; en 1410, 24 s. Laus. [retour]

Note 1, page 19 : Dans le compte de 1396, il est dit qu’en 1373 ces loye furent détruites « propter inundaciones et ruynas Rodani et pluviarum. » [retour]

Note 1, page 20 :. En 1396 cette ferme fut adjugée pour 30 s. gebenn.; en 1400 et 1401, pour 22 s. gebenn.; en 1404, 1405 et 1406 pour 12 s. gebenn. [retour]

Note 2, page 20 : Cette ferme produisit : en 1396, 22 liv. 10 s. gebenn.; en 1401, 12 liv. gebenn.; en 1402, 12 liv. gebenn.; en 1405, 13 liv. gebenn.; en 1406, 12 liv. gebenn.; en 1410, 12 liv. 10 s. gebenn. [retour]

Note 1, page 21 : En 1396 ce four fut affermé pour 5 flor. d’or bon poids vieux ; en 1401 pour la même somme ; en 1404, 1405 et 1409 pour 3 flor, bon poids vieux. [retour]

Note 1, page 22 : Le four de Villeneuve fut affermé en 1396, pour 16 flor. d’or, bon poids vieux ; en 1401, pour 21 flor, b. p. vieux ; en 1404, pour 6 flor. petit poids ; en 1405, pour 9 flor. p. p.; en 1409, pour 10 flor. et demi p. p. Il y eut donc une grande diminution dans le produit de la ferme, après l’année 1401. [retour]

Note 2, page 22 : D’après les comptes de 1396, on voit que Boson Cornolier, décédé en 1376, avait payé un fermage annuel de 3 s. 6 den. maur. pour l’exportation de l’écorce des paroisses de Vionaz, Vouvry et Port-Valais. Depuis 1376 cet impôt était tombé en désuétude. [retour]

Note 3, page 22 : Cette pêcherie du Rhône était ordinairement affermée pour trois ans ; l’année 1402 fut une exception. La ferme produisit 120 flor. p. p. par an dans les années 1396, 1400, 1401 ; 110 flor. p. p. par an en 1403 et 1404 ; de 1406 à 1409, 170 flor. p. p. par an. [retour]

Note 1, page 23 : Dans les différents comptes ce nom est écrit : Chassey, Chassel, Chessel. [retour]

Note 2, page 23 : En 1396 cette ferme fut misée à 20 flor. d’or, bon poids vieux ; en 1401 et 1402 à 7 flor.; en 1403 et 1405 à 5 flor.; en 1406 et 1410 à 6 flor. [retour]

Note 1, page 24 : Sur ce compromis entre le comte de Savoie et Marguerite de Grandson, femme de Rodolphe IV, comte de Gruyère, voyez M.D.R. X., p. 339. [retour]

Note 1, page 25 : Le droit de paisson dans la forêt de Villaret fut affermé en 1396 pour 12 s. Laus.; en 1400, pour 24 s. Laus.; en 1404, pour 20 s. Laus.; en 1405, pour 40 s. Laus.; en 1409, pour 32 s. Laus. – En 1401 cet article ne produisit rien « quia nulle glandes ibidem fuerunt ipso anno. »
Quant au droit de paisson dans la forêt de Plan Faet son rendement est nul d’après les comptes de 1396 à 1409 que j’ai sous les yeux « quia nulle glandes ibidem fuerunt. » [retour]

Note 1, page 26 : En 1395-1396 pour six affaires immobilières, ventes, abergements, constitutions de dot, s’élevant ensemble à 27 liv. 15 s. Laus., les lods et ventes varient du 5 au 17 %. La recette totale est de 2 liv. 18 s. 6 den. Lausanne, soit en moyenne environ le 11 %.
En 1399-1400, pour trois affaires immobilières, s’élevant ensemble à 37 liv. Laus.; les lods et ventes varient du 7 112 au 15 % et produisent 3 liv. 9 s. Laus.; soit une moyenne de plus du 10 %.
En 1400-1401, pour quatre affaires immobilières, s’élevant ensemble à 25 liv. 7 s. Laus., les lods et ventes varient du 7 12 au 17 %, et produisent 3 liv. 17 s. 2 den. Laus., soit une moyenne d’environ 11 14 %.
En 1403-1404, une affaire immobilière traitée à 6 liv. Laus. est soumise à un droit de 18 s., soit le 15 %.
En 1405-1406, une affaire immobilière traitée à 6 liv. Laus. est soumise à un droit de 1 liv. Laus., soit le 16 23 %.
En 1409-10, quatre ventes de maisons faites pour le prix total de 34 liv. 12 s. Laus., sont toutes soumises à un droit de 16 23 % ; le produit est 5 liv. 15 s. 4 den. [retour]

Note 1, page 27 : Pour dix-huit affaires immobilières mentionnées dans les comptes que j’ai sous les yeux entre 1395 et 1410, le taux des lods et ventes ressort comme suit : 11 fois il est à 16 23 % ; 5 fois il est du 17 au 19 %. Deux fois, dans des cas d’échanges il n’est que 8 13 %. [retour]

Note 1, page 28 : En blanc dans l’original. [retour]

Note 2, page 28 : Le produit de banna concordata varie naturellement beaucoup d’année en année. Pour l’année comptable 1395-1396, il fut 6 liv. 4 den. Laus., monn. vieille.
Pour 1400-1401, 4 liv. 14 s. 6 den. Laus. et 33 flor. p. p.
Pour 1401-1402, 4 liv. 12 s. 6 den. Laus. et 37 flor. p. p.
Pour 1404-1405, 1 liv. 4 s. Laus. ; 6 s. 4 den. Maur. et 75 flor. 9 gros. p. p.
Pour 1405-1406, 5 liv. 9 s. 6 den. Laus., et 37 flor. 9 gros p. p.
Pour 1409-1410, 1 liv. 4 s. Laus., et 18 flor. p. p. [retour]

Note 1, page 29 : Pendant ces mêmes années, sauf une fois, les banna condempnata ne produisirent rien. Dans les comptes antérieurs à celui-ci la formule du compte est plus complète. « De bannis condempnatis, in quibus castellanus percipit duos solidos in qualibet libra, nichil computat, quia licet assisie ibidem per judicem Chablaysii tenute fuerunt, nichil tamen proinde recepit per tempus de quo computat, quia dictus judex nullas sentencias condempnatorias protulit ibidem per dictum tempus, ut dicit suo juramento. »
En 1401-1402, les héritiers de feu Heugiliem de Saint-Legier, bourgeois de Vevey, avaient été condamnés à 50 flor. p. p. d’amende par le juge de Chablais, à la suite d’un procès intenté contre eux. Bonne de Bourbon, régente de Savoie, leur fit remise de la moitié de la peine, à cause de leur pauvreté. [retour]

Note 1, page 32 : Dans les autres comptes que nous avons sous les yeux l’article composiciones ne produit rien. [retour]

Note 2, page 32 : Ces trois articles sont identiques dans tous les comptes, sauf en l’an 1409-1410, ou à l’article Introgia est ajouté ce qui suit : « Et prout in computo precedenti eidem castellano fuit iniunctum, iterato iniungitur sibi expressive quod instrumentum albergamenti facti Jaqueto Frazier et Perrodo Bellin de Tignieria perrochie Ville nove de quodam furno per ipsos edificato in monte in loco de Tignieria pro usu dictorum fratrum et suorum tantum et sine preiudicio aliorum furnorum domini in dicto monte existencium ; item et instrumentum albergamenti facti Henrico Lucat de licencia sibi per dictum vice castellanum data faciendi quandam reissiam et unum baptitorum in cursu aque Tignierie propre Villam novam, in suo sequenti computo infallibiliter apportet, ut tenores eorundem albergamentorum in eodem videantur et quantum fuerit necesse pro domino in eodem inserantur. » [retour]

Note 1, page 34 : Dans le compte de 1395-1396, on lit ce qui suit : « De firma parvi pedagii Ville nove Chillionis pro qua fuit computatum in suo computo precedenti pro uno anno finito in festo nativitatis domini incipiente currere anno Dom. MCCC nonagesimo tercio, ad racionem ducentorum florenorum auri boni ponderis veterum, in quibus heredes domini Guillermi de Grandissono quondam percipiebant centum et quindecim florenos annuatim, de septem libris grossis turonensibus quas dominus donavit eidem pro se et suis liberis masculis et femellis legitimis et de legitimo matrimonio procreatis et descendentibus ab ipso, pro homagio per ipsum dominum Guillermum facto domino, salvis fidelitatibus domini Grandissoni et domini Ludovici de Sabaudia domini Vuaudi ; et residuos viginti quinque florenos percipiebant supra grossum pedagium, ex assignacione per dominum sibi facta, ut per tria paria literarum domini tangencium ad hoc, et ut etiam continetur in una ipsarum quod ipse dominus Guillermus constituat pedagiatorem plus offerentem, factis cridis debitis, qui sibi solvat dictos centum quindecim florenos quolibet anno et residuum expediat baillivo vel alteri ad mandatum domini, copiatam in trigesimo primo computo precedenti – nichil computat pro uno anno finito in festo nativitatis Domini incipiente currere M° CCC nonagesimo sexto, quia dominus dictum pedagium, unacum pedagiis maiore et minore Cletarum, dicti loci Ville nove Chillionis et Sancti Mauricii Agaunensis tradidit et concessit Francisco Cornerii habitatori civitatis Papie, regenda, levanda et percipienda sub salariis consuetis, a die prima mensis septembris anno Dom. MCCC nonagesimo tercio in antea, dum bene fecerit et dum fuerit voluntas, ut dicitur in computo precedenti. Qui Franciscus Cornerii de exitibus, valoribus et emolumentis dictorum pedagiorum pro tempore quo dicta pedagia ad manus domine pervenerunt usque ad diem expedicionis facte dictorum pedagiorum de mandato domine Petro de Villanova pedagiatori ibidem constituto per dominam post ipsum, domine rendere et computare debebit, et subsequenter dictus Petrus de Villa nova a tempore recepcionis dictorum pedagiorum eciam domine computare debebit. »
On voit par cette note que en 1395-1396, le petit péage de Villeneuve était affermé pour le prix annuel de 200 flor. bon poids vieux. Il en fut de même en 1401-1402. L’année suivante (1402-1403), ce péage rapporta 210 flor. bon poids vieux, soit 240 flor. p. p. De 1403 à 1406, il fut affermé pour trois ans à 240 flor. p. p. par an. De 1406 à 1409 le produit ne fut plus que 145 flor. p. p. par an. Dans ces deux dernières périodes le péager rendait compte au châtelain de Chillon et non plus directement au comte de Savoie. [retour]

Note 1, page 35 : En 1395-1396, la somme fut comme suit :
VII libr. III den. monete veteris.
x lib. III s. I den. Laus.
LXXII libr. XVI s. x den. Gebenn.
III s. VIII den. Maur.
IIc XL flor. p. p.
IIIIxx XIII flor. VIII den. gross. veter.
I obolus auri.

1400-1401.
XIIII lib. V den. Laus.
LIX lib. XVIII s. X den. Gebenn.
III s. VIII den. Maur.
CLIII flor. p. p.
LXX flor. VIII den. gross. b. p. vet.
I obolus auri.

1401-1402.
XIII lib. IIII s. III den. Laus.
LVI libr. XVIII s. X den. Laus.
III s. VIII den. Maur.
CLXXIX flor. et dim. p. p.
XXXII flor. VIII den. gross. boni p. vet.
I obolus auri.


1404-1405. XVII
libr. XI s. IX den. Laus.
LIX libr. XVI s. X den. Gebenn.
X. s. Mauric.
IIIIcLI flor. IX den. gross. p. p.
XVIII flor. VIII den. gross. b. p. vet.
I obol. auri.

1405-1406.
XIII lib. XIX s. IX den. Laus.
LIX libr. VIII s. X den. Gebenn.
III s. vIII den. Maur.
IIIIcXV flor IX den. gross. p. p.
XIX flor. VIII den. gross. b. p. vet.
I obol. auri.

1409-1410.
XXI lib. V den. Laus.
LX libr. X den. Gebenn.
III s. VIII den. Maur.
IIcLXX flor. II den. gross. p. p.
XIX flor. vIII den. gross. b. p. vet.
I obol auri. [retour]

Note 1, page 37 : Amédée VI, comte de Savoie, fit cette donation aux frères Tavelli, par acte daté de Ripaille, le 25 août 1352. Voy. M. D. R. XXXIII, p. 61. [retour]

Note 1, page 41 : Il faut consulter sur les droits divers du comte de Savoie et du prieur de Lutry, à Vionaz : Gremaud, documents relatifs à l’histoire du Vallais, passim. [retour]

Note 1, page 42 : Ces articles de recettes en poules et en poivre sont identiques dans tous les comptes de 1395 à 1410. [retour]

Note 2, page 42 : Les dix feux existant à Fenalet sont énumérés dans le compte de 1400-1401, dans ces termes : Foci Johannis Cara, heredum Aymonis Mugnerii, Girodi generi Aymonis Mugnerii, Anthonii Escofferi, Martini de Bosco, Stephanodi Pitieri, Johannis Guy, Perrodi Benetyn, heredum Petri Benetyn et Mermeti Sibilliat.
Bertholet de Greysier avait dû faire cession de tous ses biens à son neveu et créancier Jean de Blonay, coseigneur de Bex. – Cette cession faite par acte notarié, daté de Bex, le 4 février 1386, fut ratifiée le 21 août suivant à Ripaille par Bonne de Bourbon, comtesse de Savoie. [retour]

Note 1, page 43 : Dans le compte de 1409-1410 est ajouté l’article suivant : Recepit a domino Petro Pacini, canonico Sancti Mauricii Aganensis curatoque perrochialis ecclesie de Aillio, pro garda per ipsum domino debita ad eius vitam naturalem, et in qua garda domini receptus fuit per consilium domini Chamberiaci residens pro et mediante una libra cere per ipsum solvenda dicto domino in manibus castellani Chillionis presentis et futuri singulis annis in festo beati Andree apostoli, ad ipsius curati vitam duntaxat naturalem, ut per literam dicti consilii de recepcione dicte garde cum mandato expresso facto baillivo Chablaysii castellanisque Chillionis, Sancti Mauricii Aganensis, Martigniaci et Contegii et eorum locatenencium, nec non omnibus et singulis aliis officiariis domini quibus dicte litere fuerint presentate, quatenus dictum curatum ut gradarium domini eiusque familliam, res et bona ab omnibus vi, violencia, iniuria et facti operibus illicitis portegant, tuheantur et deffendant ; datam Chamberiaci die decima quinta mensis novembris anno Dom. millesimo quatercentesimo sexto, cuius copiam in secundo computo precedenti de anno Dom. M° quatercentesimo septimo reddidit, et computat de dicta garda pro termino festi beati Andree anno M° CCCCmo nono. I libr. cere. [retour]

Note 1, page 44 : Voyez Gremaud, Documents relatifs à l’histoire du Vallais II, p. 200-201. [retour]

Note 2, page 44 : En 1401, le fermage du pré de Chambon fut de 20 sols Mauric. [retour]

Note 1, page 45 : Les recettes en vin furent :

1395-13962 12 set.mesure d’Aigle.10 muids 2 set.mesure de Vevey.
1400-1401     »      »5 12 muids     »
1401-1402     »      »7 muids 8 12 set.     »
1404-1405     »      »2 muids 4 12 set.     »
1405-1406     »      »2 muids et demi set.     »
1408-1410     »      »3 muids 10 12 set.     »        [retour]

Note 1, page 48 : Sur les droits du comte de Savoie à Vouvry, voy. Gremaud, Documents relatifs à l’histoire de Valais, II, 200-201. [retour]

Note 1, page 49 : Cette donation fut faite par Amédée VI, comte de Savoie, par acte daté de Ripaille, le 25 août 1352. Voyez M. D. R. XXXIII, p. 60. [retour]

Note 1, page 50 : Dans le compte de 1402-1403, paraissent quelques articles nouveaux de cens. 1° De Jean Richier d’Yvorne, pour un pré à lui abergé pour le cens annuel de I den. Maur, et dix sols Maur. de droit d’entrée une fois payés. 2° De Jean Bariolod d’Yvorne, pour un pré à lui abergé pour le cens annuel de 2 den. Maur. et dix sols Maur. d’entrée une fois payés. 3° de Antoine Curtaz, pour un champ à lui abergé pour le cens annuel de 2 den. Maur. et 14 sols Maur. de droit d’entrée une fois payés.
Dans le compte de 1408-1409, on voit en outre que les frères Humbert et Perronet Girard, de La Roche, paient 3 den. Maur. par an pour 3 poses de terre en Plan Fay. [retour]

Note 1, page 52 : Dans le compte de 1395-1396, on a le détail de ces quatre personnes comme suit :

Recepit a Johanne Clerici de Costergio de Bacio de garda per annum, etc.     XIIII den. Maur.

Recepit ab heredibus Thome de Costergio et Perroneto eius fratre de garda per annum, etc.     II s. Maur.

Recepit ab Aymone Grand de castro Bacii pro garda perpetua per annum, etc.     III den. gross.

Recepit ab Aymone de Curnan pro garda perpetua per annum, etc.     II den. gross.

Ce même compte dit que le châtelain percevait de Hugues Borgoignion 12 den. Maur. de garde par an et de Vuillermet Bachilliard Borgoignion 12 den. Maur. de garde par an, aussi longtemps qu’ils demeureraient dans la châtellenie ; mais dans son compte de 1400-1401, le châtelain dit qu’il ne compte plus ces sommes et que ces deux articles disparaîtront des comptes à l’avenir, probablement parce que ces deux personnages avaient transporté leur domicile ailleurs. [retour]

Note 1, page 54 : Dans le compte précédent on lit : Stetit extra patriam Chablaysii et Gebennesii, tam in Francia, Breyssia, quam alibi, occasione redempcionis sue per ipsum erga Facinum Canis facte, per quem et eius gentes cum pluribus aliis ex gentibus domini extitit captivatus.
Jean du Verney, maréchal de Savoie, fut fait prisonnier par le célèbre condottiere Facino Cane, en l’an 1410. Le comte de Savoie lui fit donner 1300 écus d’or, in subsidium redemptionis sue. (Cibrario. Economia politica del medio evo.) [retour]

Note 1, page 55 : Pour l’année comptable de 1403 à 1404, cette ferme ne rapporta plus que 5. liv.; en 1405 et 1406, 4 livr.; en 1408 et 1410, 3 liv. Mauriçoises annuellement. [retour]

Note 1, page 56 : Ceci est une erreur du copiste. Ce traité de paix conclu entre le chapitre de Sion et les patriotes du Vallais d’une part, et le comte de Savoie et Edouard de Savoie, évêque de Sion, d’autre part, est du 21, 24 et 30 août 1384. [retour]

Note 1, page 57 : Cette ferme fut élevé à 56 sols en 1409. [retour]

Note 1, page 58 : Cette ferme produisit annuellement en 1396 et en 1401 20 sols Maur.; en 1402 et 1403 un florin p. p,; de 1403 à 1408, 12 sols Laus.; en 1409, 20 sols Laus. [retour]

Note 1, page 60 : Les recettes pour lods et ventes furent :
En 1395-1396 : L sols Lausannois II livr. et 15 s. 8 den. Mauriçois.
En 1400-1401 : 0
En 1401-1402 : 113 sols 6 den. obol Maur. et 24 flor. bon poids vieux.
En 1403-1404 : 33 sols 4 den. Laus. et 6 livr. 9 den. Maur.
En 1404-1405 : 17 livr. 2 den. Maur.
En 1405-1406 : 61 sols 4 den. Maur.
En 1407-1408 : 12 liv. 16 sols 9 den. Maur.
En 1409-1410 : 11 livr. 12 sols 2 den. Maur.; 13 flor. 9 den. pp. et 2 flor. bon poids.
Par ce compte et ceux des années mentionnées ci-dessus on voit que le droit de lods et ventes appartenant au seigneur était de 16 23 % du prix, en cas de vente ; et 8 13 % en cas de donation ou d’échange, la valeur des biens donnés et échangés étant fixée par des prud’hommes. [retour]

Note 1, page 63 : Les banna concordata produisirent :
En 1395-1396 : 4 liv. 17 s. 5 den. Maur. et 1 12 flor. bon poids.
En 1400-1401 : 16 liv. 5 s. 10 den. Maur. et 38 flor. p. p.
En 1401-1402 : 13 liv. 11 s. 9 den. Maur. et 135 flor. p. p.
En 1403-1404 : 10 liv. 3 s. 3 den. Maur. et 6 flor. p. p.
En 1404-1405 : 7 liv. 16 s. 8 den. Maur. et 30 flor. p. p.
En 1405-1406 : 57 s. 9 den. Maur. et 3 flor. p. p.
En 1407-1408 : 38 s. 3 den. Maur. et 24 flor. p. p.
En 1409-1410 : 52 s. 3 den. Maur. et 49 flor. p. p.

Les banna condempnata produisirent :
En 1403-1404 : 19 s. Maur.;
en 1404-1405 : 27 s. 6 den. Maur.
Les autres années il n’y eut pas de recettes de ce chef : « quia licet assisie ibidem per dictum tempus tenute fuerunt, tamen nulle sentencie condempnatorie late fuerunt. » En 1409-1410, deux individus d’Aigle furent condamnés, chacun à 50 liv. Laus. d’amende, pour avoir roué de coups un serviteur du curé de Chillon ; mais les coupables s’enfuirent, sans laisser dans la châtellenie de biens saisissables par la justice. [retour]

Note 1, page 65 : En 1395-1396, les introgia rapportèrent 2 flor. bon poids vieux. Dans les autres années citées aux notes précédentes, il ne fut rien perçu de ce chef. [retour]

Note 1, page 67 : Les excheyte rapportèrent 50 flor. p. p. en 1401-1402, et 66 flor. p. p. en 1407-1408. Dans les autres années mentiounées ci-dessus, elles ne rapportèrent rien. [retour]

Note 2, page 67 : Dans ces mêmes années, les excheyte usurariorum ne rapportèrent rien sauf en 1395-1396 où l’on lit l’article suivant : Recepit de bonis que quondam fuerunt Perrodi Fabri de Huex domino excheytis ob mortem dicti quondam Perrodi, qui temporibus sue vite contractus usurarios exercuisse dicebatur, deducta sepultura :     III flor. b. p. [retour]

Note 3, page 67 : Ce dernier paragraphe est répété textuellement dans tous les comptes que j’ai sous les yeux. [retour]

Note 1, page 68 : On sait (voir F. de Gingins, Notice sur l’ancienne vidamie de Montreux M. D. R. XVIII) que, en 1295 et 1310 les évêques de Sion vendirent aux Seigneurs d’Oron toutes les possessions de l’Eglise de Sion situées entre la Veveyse et la Cluse de Chillon, ne réservant que le patronage de l’église Saint-Vincent à Montreux. En 1317, Girard d’Oron revendit au comte de Savoie la partie de la paroisse de Montreux située entre la baie de Montreux et la cluse de Chillon. – Il paraîtrait donc qu’il y avait eu une nouvelle rétrocession de droits à Montreux en faveur des évêques de Sion, puisqu’il est dit ici que les possessions ci-après énumérées provenaient d’une acquisition faite par le comte de l’évêque Edouard de Savoie. Celui-ci siégea à Sion de 1375 à 1386. C’est donc entre ces deux dates que fut faite cette acquisition. En effet, divers articles du compte ci-après disent expressément qu’ils ne sont que la répétition du 22me compte précédent, ce qui nous reporterait à environ l’an 1380 pour la date de l’acquisition dont il est parlé. Je n’ai pas retrouvé cet acte. Il est probablement à Turin, puisque le comte de Savoie fut l’acquéreur.

On verra par le compte de subside qui suit, que dans la paroisse de Montreux il y avait au commencement du XIVe siècle de 30 à 46 feux dépendant du comte de Savoie. [retour]

Note 1, page 71 : Jaman. [retour]

Note 1, page 74 : Le produit de cette dîme varie naturellement d’année en année suivant la quantité de la vendange récoltée. Ce produit fut en 1395, un muid ; en 1400, 8 setiers et 1 coupe ; en 1401, 12 setiers et demi ; en 1403, 3 setiers seulement, parce que « vinee fuerunt per tempestatem vastate et destructe » ; en 1405, 4 12 setiers ; en 1408 7 setiers ; en 1409, 8 setiers et 1 coupe. [retour]

Note 1, page 75 : Cette vigne rapporta en 1395 ; 1 muid 10 setiers ; en 1400, 12 12 setiers ; en 1401, 13 setiers 1 coupe ; en 1403, 4 setiers seulement. Le compte de l’an 1404 nous apprend que cette vigne se nommait Perrenyl et qu’elle était située entre la route de Vevey à Chillon, d’une part, et la route de Montreux à Collonges d’autre part. Cette vigne, qui était du fief immédiat du comte de Savoie, fut abergée, en 1404, a perpétuité, pour un cens annuel de 10 setiers de vin mesure de Vevey, outre quarante écus d’or au coin du roi de France d’entrée. Le cens de 10 setiers devait être livré aux frais du censitaire dans le pressoir de la vigne du seigneur, nommée Bocherel, sise à Chillon. [retour]

Note 1, page 80 : En 1395-1396 cet impôt ne produisit rien. En 1400-1401 le produit fut 13 liv. 7 s. 3 den. Laus. et 1 florin bon poids vieux, au taux du 15 % pour les ventes et du 7 12 % pour les échanges. Depuis lors jusqu’en 1410 le taux de l’impôt est uniformément de 16 23 % pour les ventes ; il n’est pas fait mention d’échanges. Le produit fut en 1401-1402, 2 liv. Laus.; en 1403-1404, 7 s. 6 den. Laus. ; en 1405-1406, 3 liv. 10 s. Laus. ; en 1408-1409, 1 liv. 6 s. 8 den. Laus. ; en 1409-1410, 28 s. 4 den. Laus. 2 flor. bon poids et 5 écus d’or. [retour]

Note 1, page 81 : Les banna concordata rapportèrent : En 1395-1396, 6 liv. 15 s. 7 den. Laus. monete veteris ; en 1400-1401, 7 liv. 9 den. Laus.; en 1401-1402, 33 s. Laus.; en 1403-1404, 27 s. 9 den. Laus.; en 1405-1406, 12 s. Laus.; en 1408-1409, 0 ; en 1409-1410, 20 s. 3 den. Laus. [retour]

Note 2, page 81 : Les banna minuta rapportent toujours de 8 à 10 s. Laus. [retour]

Note 1, page 82 : Les trois articles introgia, excheyte, composiciones sont toujours en blanc dans les comptes que j’ai sous les yeux. [retour]

Note 2, page 82 : La somme du compte de Montreux fut:


En 1395-1396:
VI lib. V s. vI den. monete veteris.
XXXIIII lib. XVI s. X den. Laus.
LXVII S. v den. obol. Gebenn.
XVII s. IIII den. Maur.
II flor. veteres.

1400-1401.
LVI lib. II s. x den. Laus.
LXVII s. V den. obol. Gebenn.
XVII S. IIII den. Maur.
CLXIII flor. II den. VItus et dimid. quartus unius den. gross. p. p.
III flor. bon. pond. veteres.

1401-1402.
XXXVIII libr. XIX s. X den. Laus.
LXVII s. V den. obol. Gebenn.
XVIII s. IIII den. Maur.
II flor. bon. pond. veteres.

1403-1404.
XXXVII libr. I den. Laus.
LXVII s. V den. obol. Gebenn.
XVII s. III den. Maur.
CXVI flor. I den. et VItus unius. denarii gross. p. p.
II flor. bon. pond. veteres.

1405-1406.
XXXIX lib. VIII s. X den. Laus.
LXVIII s. V den. obol. Gebenn.
XVII s. IIII den. Maur.
II flor. b. p. veter.

1408-1409.
XXXVI libr. XIII s. VI den. Laus.
LXVII s. V den, obol. Gebenn.
XVII s. IIII den. Maur.
II flor. b. p. veteres.

1409-1410.
XXXVII lib. XV s. V den. Laus.
LXVII s. V den. obol. Gebenn.
XVII S. IIII den. Maur.
IIII flor. X den. gross. b. p. veteres.
V scuta auri.

Mais il faut remarquer que l’article iterum vendiciones est compris dans ces comptes, tandis que dans le nôtre il forme un chapitre à part, subséquent. [retour]

Note 1, page 83 : La somme des trois comptes détaillés ci-dessus fut en

1395-1396 :
XIII libr. V s. x den. mon. veteris.
XLV libr. X s. VII den. Laus.
LXXVI libr. V s. III den. obol. Gebenn.
IIIIxxVIII lib. IX s. IV den. Vtus unius den. Maur.
IIcXL flor. auri parvi ponderis.
VIxxXV flor. VII den. gross. veteres.
I obol. auri.

1400-1401 : y compris un arrérage de 91 flor. p. p.
LXX libr. VIII s. III den. Laus.
LXIII libr. VII s. III den. obol. Gebenn.
IIIIxxIIII libr. X s. I den. et VItus unius den. Maur.
IIIIcXLI flor. I den. terc. quart. dim. quart. unius den. gross. p. p.
LXXIIII flor. I den. gross. boni pond. veteres.
I obol. auri.

1401-1402 :
LII lib. IX s. I den. Laus.
LXI libr. VII s. III den. obol. Gebenn.
IIIIxx libr. IIII s. VI den. II terc. unius den. Maur.
IIIcLXX flor. IIII den. VItus dim. quart. unius den. gross. p. p.
IIIIxxXI flor. I den. gross. b. p. veteres.

1403-1404:
LXII libr. III s. VI den. Laus.
LXII libr. XIII s. XI den. obol. Gebenn.
IIIIxx libr. III s. VI den. et VItus unius den. Maur.
IIcIIIIxxXIII flor. I den. et VItus unius den. gross. p. p.
XLVIII flor. I den. gross. b. p. veteres.
I obolus auri.

1405-1406 :
LIII libr. V. s. VII den. Laus.
LXII libr. XVII s. III den. obol. Gebenn.
LXXI libr. III s. IX den. VItus unius den. Maur.
IIIIcXVIII flor. IX den. gross. p. p.
LIIII flor. I den. gross. b. p. veteres.
I obol. auri.

1408-1409 :
LXV libr. III den. Laus.
LX libr. VII s. III den. obol. Gebenn.
LXXIX libr. II den. et VItus unius den. Maur.
IIIIcLVII flor. parvi ponderis.
XXII flor. I den. gross. boni pond. veteres.
I obol. auri.

1409-1410 :
LX libr. X den. Laus.
LXIII libr. IX s. III den. obol. Gebenn.
LXXVIII libr. XV s. III den. et VItus unius den. Maur.
IIIIcXXXII flor. XI den. gross. p. p.
LVIII flor. XI den. gross. b. p. veteres.
V scuta auri.
I obolus auri. [retour]

Note 1, page 88 : Le château de Chillon demandait un entretien considérable, aussi la plupart des comptes que nous avons sous les yeux mentionnent-ils des réparations plus ou moins importantes. Si l’on pouvait consulter à ce point de vue spécial tous les comptes des châtelains dès l’origine, c’est-à-dire dès 1257 jusqu’au XVIe siècle, on y trouverait sans aucun doute bien des indications intéressantes sur les transformations successives que subit cette forteresse pendant la domination de la maison de Savoie, et sur la destination des différentes parties de l’édifice.

Comme les baillis Bernois habitèrent ce château jusqu’en 1733, ils y firent sans doute aussi des changements plus au moins considérables, dont on trouvera les traces dans leurs comptes ; le gouvernement vaudois à son tour y a fait plusieurs travaux. Ces transformations successives ont été résumées en quelques pages dans le Chillon de L. Vulliemin, et étudiées en grand détail par le professeur J.-R. Rahn (voyez Mittheilungen der antiquarischen Gesellschaft von Zürich, XXII, 3 et 4, et Schweizerische Bauzeitung, t. X), mais il serait intéressant pour l’archéologue et l’historien d’avoir des informations encore plus détaillées qu’on ne peut obtenir que par l’étude attentive des anciens documents et surtout des comptes des châtelains conservés à Turin.

Voici quelques indications extraites des comptes entre 1395 et 1410.
En 1396, on employa 75 000 bardeaux, une grande quantité de poutrages et d’autres matériaux pour la réparation des toits dou parliour parve stupe et es alliours exeundo a magna aula et eundo usque ad magnam turrim quadratam. et supra lo palliour prope coquinam baillivi, et aussi supra magnam aulam. On répara le toit magne turris. On refit entièrement en chêne le grand pont devant la porte de Chillon : Item pro magno ponte ante portam Chillionis tacto quasi totaliter et pro lo pont de viz et pro les gietes predicti magni pontis totum de quercu, XI flor. parvi pond. Il s’agit ici, sans doute, de ponts extérieurs près de la porte qui interceptait le passage au nord du château ; car le pont-levis de la forteresse fut entièrement reconstruit en 1410.
On répara les toits supra magnam aulam et supra cameram novam domini. On acheta pour 37 sols Laus. 36 livres de fer pour la ferrure neuve et les clous de la porte de la clusa Chillionis. Le total de la dépense pour ces réparations fut 146 flor. 9 gros monnaie vieille.
En 1401 on travailla pendant 14jours à mettre les poutrages neufs in tecto sito supra magna camera que est juxta magnam stupham. Coût : 19 livr. 15 sols Laus.
L’année suivante les réparations furent plus importantes et plus nombreuses. En premier lieu on travailla à la réparation tecti exchiffice (ou ecchiffe) dicti castri de l’espinguella, du toit magne stuphe dicti castri. Ce travail occupa quatre ouvriers pendant huit jours et coûta 11 livr. 12 sols Laus.
Ensuite on répara le toit de l’escalier qui conduit à la salle dite des chevaliers : pro sustinendo tectum supra gradus aule per quos itur ad aulam vocatam sala du parament que est juxta cameram domini, et le toit existens inter duas aulas altas. Coût de ces deux réparations : 21 livres 5 sols 8 den. Laus.
On refit la toiture de la tour du bailli : pro retinendo et substinendo totam coperturam et tectum turris prime partis dicti castri Chillionis vocate turris baillivi, et on répara une autre salle : pro reparacione alte aule nove vocate aula Jacomini, ce qui coûta 43 livres 6 sols 4 den. Laus.
En 1403 on refit un mur près des souterrains : pro tachia faciendi, restaurandi et rehedifficandi quemdam murum et fenditum eius situm in castro Chillionis prope capellam antiquam dicti castri ante introytum magne crotte ipsius castri qui totaliter extiterat deruptus propter inundacionem aque lacus in dicto muro sepissime percutientis, de bonis et grossis lapidibus bene et sufficienter et hoc precio centum librarum Lausann.
En 1405 on répara le toit camere dicti castri existentis juxta novam aulam supra primam portam introitus crotte dicti castri Chillionis. Ce travail, auquel on vaqua pendant 22 jours, coûta 17 livres 16 sols Laus.
On refit aussi la toiture trium torneliarum dicti castri domini de Chillione existencium in eodem a parte burgi Chillionis, on y refit des poutrages neufs en chêne ; aux angles on placa des tuiles corniers, coûtant 42 sols Laus. le cent, on surmonta le toit de pommeaux en fer-blanc, on fit des gouttières à savoir canales necessarios ibidem ad recipiendum aquam et stilicidium tecti cuiuslibet dictarum trium tornellarum supra muros ipsarum tornellarum cadentem ad ejiciendum extra menia dictarum tornellarum ipsam aquam et stilicidium, ne per eandem putrefierent dicta menia et domificia ipsarum tornellarum. Ces travaux qui exigèrent plusieurs ouvriers et beaucoup d’engins, coûtèrent 59 livres 17 sols 4 den. Lausann.
Au mois de janvier 1410 l’on supprima deux galeries extérieures en bois qui étaient appuyées contre les murs du château et surplombaient le lac. Voici un intéressant extrait du compte qui traite de ce travail … pro tachia removendi quasdam logias fusteas existentes in dicto castro, videlicet : logiam fusteam sitam in eodem castro supra lacum, contiguam muro existenti econtra magnam coquinam que sita est juxta magnam aulam bassam in qua antiquitus fieri solet macellum pro coquina domini ; item, et quandam aliam logiam eciam fusteam sitam in eodem castro supra lacum, contiguam muro existenti contra magnam stupham, quequidem logie in tantum erant putrefacte quod nemo audebat ad eas accedere et que ex impetu ventorum contra dictas logias vegetancium dicti muri sustinentes et in quibus infixe erant dicte logie erant in periculo deruendi.
On répara aussi le pont-levis du château ainsi que le montre l’extrait suivant : Pro reparacione pontis levatorii dicti castri de Chiliione … tam in confeccione dicti pontis levatorii et rote ad levandum dictum pontem quam scindendo nemus de quo dicta rota et pons facte fuerunt in nemore domini de Chillione, 119 sols.

M. G. Favey m’a obligeamment communiqué quelques extraits de comptes pour les années 1340 à 1343, copiés dans les archives de Turin.
On voit qu’en 1340 on répara complètemeut les écuries et la cheminée de la salle au-dessus de la porte (chiminata aule supra portam.)
En 1341-1342 on refit le toit de la loge au-dessus du lac (in refectione tecti logie supra lacum.) On a vu ci-dessus que cet appendice fut supprimé en 1410. – On fit plusieurs portes entre autres à la nouvelle chambre des clercs (in hostio camere clericorum de novo facte) et aux latrines du seigneur. On refit le toit de la maréchallerie. On fit des bancs dans la chambre du comte (pro banchis camere domini.) On rebâtit le poêle de la chambre du seigneur (pro ligandis lapidibus fornelli piellii facti de novo). On mit des serrures à diverses portes, entre autres dans la chambre de la marquise et dans une autre près de celle du comte de Genève (alia in camera domini marquisie *, alia in hospico garde robe inferioris ante cameram domini comitis gebennensis). [* La marquise ici mentionnée était peut-être Marguerite de Savoie, fille d’Amédée V, qui avait épousé, en 1296, Jean, marquis de Montferrat. Elle mourut en 1359. (Guichenon.)]
En 1342-1343 on fit le toit du parloir (cohopertura tecti supra pallorium de novo facti). On répara ceux de la chambre du comte, de la chapelle, de la grande tour, de la grande salle. On refit une partie du pont du château, jusqu’au pont-levis (in refectione cuiusdam partis pontis castri a parte porte usque ad pontem leveys de novis placellis).
La même année on orna de peintures la chambre du comte Aimon : Pro camera domini depingenda. Libravit Johannodo de Grandissono pictori in exhoneratione expensarum necessariarum in camera domini dicti castri depingenda, videlicet tam in coloribus quam rebus aliis necessariis ad predicta, facto computo cum ipso die XIX mensis januari anno CCCXLIII, et de quibus idem magister respondere et computare debebit per instrumentum publicum dicti Johannodi factum per Albertum de Prato notarium publicum, anno et die predictis, quod reddit : XXIX libr. XVI sol. III den. obol. Lausane, et iv libr. XVI sol. in den. obol. gross. t.
Ce travail payé eu 1343 était déjà commencé en 1341, car à cette date on paie au même Johannod de Grandson 10 florins pour acheter les couleurs nécessaires à cette peinture. Le même peintre venait de terminer l’ornementation de la chapelle comtale à Hautecombe, à laquelle il avait travaillé avec maître George d’Aquila. (Cibrario. Economia politica del medio evo II. 348).
D’après d’autres documents découverts par M. Favey, le château de Chillon semble avoir été passablement dégradé en l’an 1498. Au mois d’avril de cette année, par ordre daté de Genève, Philibert duc de Savoie, commanda au bailli dn Chablais, François de Gingins, de faire faire une inspection détaillée de l’état du château. Cet ordre fut exécuté le 25 avril par François Preux, de Vevey, lieutenant du bailli, assisté d’une commission de dix-neuf experts et prud’hommes. Ils trouvèrent le toit de la chapelle de Saint-George effondré : la pluie pénétrait dans la grande salle à côté. A l’étage supérieur, du côté du lac, la toiture et la poutraison était gâtée sur toute l’étendue de cet étage, les portes manquant, et la pluie pénétrant partout. Le rez-de-chaussée était en partie rempli de terre, le plafond de la grande cuisine enfoncé, les conduits d’eau détruits ; la grosse tour du côté de Villeneuve en très mauvais état, les remparts insuffisants, le pont à l’entrée à moitié détruit ; l’artillerie, qui paraît avoir consisté en cinq pièces de canon, hors de service. – Sur le vu de ce rapport, le duc Philibert ordonna le 19 juillet au bailli François de Gingins de faire faire toutes les réparations convenables.

Le compte dont le texte est publié ici ne mentionne pas d’autres travaux dont il est parlé dans d’autres comptes. Ainsi les travaux pour le four du seigneur qui était situé à Villeneuve, qu’il fallut reconstruire en 1410 après un incendie : Libravit in operibus et reparacione furni domini de Villanova ignis incendio concremati die quarta mensis maii proxime lapsi ex ovali in dicta villa evento, ex quo tota villa a domo heredum Peroneti sutoris superius usque ultra hospitale dicti loci Ville nove inferius totaliter combusta et concremata extitit, inter quas fines dictus furnus domini situatus est. La reconstruction du four fut entreprise à forfait par Aymonet Mermier, bourgeois de Villeneuve, pour 42 florins 5 gros p. p.
Le pressoir à vin dépendant du château, était situé près du lac dont les vagues avaient disloqué et ruiné la maçonnerie sur laquelle le pressoir était établi ; il fallut réparer cette maçonnerie en 1402 et y dépenser 27 livres Laus. En 1408, nouvelles réparations qui coûtèrent 30 flor. p. p. [retour]

Note 1, page 93 : Les frais de vendange varient de 34 sols 8 den., en 1408 et 1409 à 58 sols en 1401. [retour]

Note 1, page 97 : Par les articles qui précèdent l’on voit que, outre les sommes que le comte et la comtesse se faisaient payer directement par le châtelain ou par le trésorier de Savoie, ils faisaient quelques dons gracieux ou faisaient solder diverses dépenses spéciales. J’en ai relevé quelques exemples intéressants entre 1396 et 1410.

Par lettres datées de Mâcon et de Châtillon en Dombes, le 13 et le 19 avril 1396, Bonne de Bourbon fit don à Humbert, bâtard de Savoie, de 200 flor. p. p. pour son voyage de Hongrie. (Pro suo viagio Ungarie.) On voit par le compte de cette année que le châtelain de Chillon fut chargé de payer la moitié de cette somme, soit 100 florins. En effet, Humbert, fils illégitime de Amédée VII, fit partie de la fameuse expédition qni se termina par la désastreuse bataille de Nicopolis, en 1396. Fait prisonnier par les Turcs, Humbert ne recouvra la liberté qu’au bout de sept ans.
En 1400, le châtelain paie le solde du compte dû par la comtesse de Savoie à Martin Pallavicini et à André du Carme, marchands de Gênes, pour certaines marchandises livrées. Il avait payé deux à-comptes, l’un de 500 flor. p. p., l’autre de 100 flor. p. p.; le solde payé fut de 128 florins 1 gros. p. p.
La même année le châtelain est chargé par la comtesse de payer à Jean de Romanel, clerc de sa chapelle, en don gracieux 10 flor. p. p., et å dame Marie Bovarda, femme de N. Guigon, seigneur de Saint-Maurice, 200 florins p. p. comme première moitié d’un don gracieux accordé à dite Dame « eius actentis obsequiis. » La seconde moitié du don fut payé l’année suivante. Le châtelain paie aussi 8 flor. p. p. à Nycolet Machilli domestique de la comtesse « dono sibi per dominam graciose facto in subsidium unius equi emendi. »
En 1401, la comtesse charge le châtelain de Chillon de donner à dom Jean de Montagne, chanoine de Saint-Jean-de-Maurienne, dix francs d’or pour se faire un vêtement ( « pro una veste facienda » ), Aymar de Grolée soixante francs d’or pour acheter un cheval, et à dom François de Payerne, prébendaire de l’hôpital de Villeneuve quatre florins petit poids, en don gracieux.
En 1403, on rembourse par 24 fr. d’or les frais que feu Jaques Champion, châtelain, avaient faits l’année précédente pour aller auprès du comte à Chambéry avec quatre chevaux et quatre hommes, du 24 août au 15 septembre, « qua die fuit ibidem tenuta una jornata comunitatis Gebennensis. »
En novembre 1403, le châtelain paie 6 gros, pour les dépenses faites à Chillon par Jean Ballay, venu à Chillon par ordre du comte avec trois clercs, un valet et cinq chevaux. Ces clercs demeurèrent quatre jours à Chillon pour faire l’inventaire des archives du châtean ( « registrando literas et instrumenta existentia in crota castri domini dicti loci. » )
Le 24 mars 1404, il fut payé à Amédée de Livron, maître d’hôtel des dames Bonne et Jeanne de Savoie, filles du comte Amédée VII, les sommes suivantes pour diverses dépenses de la maison de ces dames à Thonon. Pour 27 poissons (piscium turturum) à 8 sols bonne monnaie chaque : 18 florins p. p. Pour un tonneau de moutarde, y compris le prix du tonneau : 30 sols bonne monnaie. Pour trois tonnelets (trium bocetorum ) de moutarde, 9 sols bonne monnaie. Pour salaire et dépenses de quatre hommes pendant trois jours et le loyer du bateau, pour transporter ces poissons et cette moutarde de Villeneuve à Thonon et retour : 18 sols bonne monnaie. Total 22 florins 9 gros petit poids.
Bonne de Savoie avait épousé, le 24 juillet 1403, son cousin Louis de Savoie, prince d’Achaie. Jeanne épousa le 24 mars 1407 Jean-Jacques Paléologue. Pour payer les dots de ces princesses on leva un subside ou don gracieux dans les diverses châtellenies. On verra plus loin le détail des subsides de la châtellenie de Chillon.
En décembre 1404, on paie à Colin Thomas maître d’œuvres (magister operum domini) venu de Genève à Chillon pour inspecter les réparations du château, pour cinq jours à demi-franc par jour : 3 florins 1 den. obol. petit poids.
En février 1406, le châtelain paie 60 florins petit poids pour des truites, de la salade ? et de la moutarde ( « in certa quantitate troytiarum, salatarum et mustarde » ) pour l’hôtel de Madame.
En 1408 et 1409, le châtelain paie cent florins p. p. de pension annuelle et viagère jadis accordée par Bonne de Bourbon à Noble Isabelle de Corbières. Cette pension avait été premièrement assignée sur les produits du grand péage de Villeneuve, elle l’est maintenant sur les revenus du petit péage et de la pécherie du Rhône.
En août 1409, pour poissons (pro tractis piscium) pour la maison du comte et de la comtesse à Evian 11 sols 80 den.
Le même mois le châtelain prêta à la comtesse 50 florins p. p. « pro solvendis tractis equorum gencium hospicii prefate domine nostre Sabaudie comitisse euntiam ad partes Burgondie. »
La même année le châtelain dépensa en diverses fois 18 sols 9 gros en moutarde du Vallais, en tonneaux et en port de vin muscat à l’usage de l’hôtel de la comtesse à Thonon.
Il paya aussi les dépenses de Thomas de Rippa, commissaire, et de Pierre Brassier, maître d’œuvres du comte, envoyés avec quatre personnes et autant de chevaux pour visiter les châteaux et autres bâtiments du seigneur dans les pays de Vaud et du Chablais. Ces dépenses devaient être payées par les châtelains des divers châteaux, à raison de 8 gros par jour pour Thomas de Rippa et de six gros par jour pour Pierre Brassier. Ces envoyés restèrent deux jours à Chillon et un jour à Villeneuve, et reçurent du châtelain 2 florins 4 gros.
En janvier 1410, le châtelain de Chillon transmit au trésorier général de Savoie, pour faire la livrée des gens du seigneur ( « pro livreata et vestimentis gencium domini facienda » ), 200 florins bon poids à 12 gros. obol. [retour]

Note 1, page 100 : Dans les comptes que j’ai sous les yeux, la paie du châtelain de Chillon est invariablement de 50 gros tournois par an. Cependant lorsque Amédée de Challant fut nommé à cet office le 2 avril 1403, pour entrer en fonctions le 4 juin suivant, le comte Amédée VIII lui alloua un traitement annuel supplémentaire de 200 flor. p. p., à bien plaire.
Voici le texte même de la nomination du châtelain et le brevet de son traitement supplémentaire : « Libravit sibi ipsi capienti pro se, quatuor clientibus et uno gueytia quos secum tenere debet in garnisione dicti castri Chillionis et pro officio dicti baillivatus, quinquaginta solidos grossos turonenses de salario per annum, prout capiebat castellanus ibidem ante ipsum, ut in computo precedenti, vigore constitucionis sibi facte per dominum, ut per litteram domini, cuius tenor sequitur et est talis : Nos Amedeus, comes Sabaudie, dux Chablaysii et Auguste, in Ytalia marchio et comes Gebennensis, notum facimus universis quod Nos dilecti, fidelis consiliarii nostri, domini Amedei de Challant, domini Ayme ville, militis, sensum, industriam, diligenciam et probitatem quibus apud nos specialiter comendatur ut convenit actendentes, ipsum per presentes facimus, constituimus et ordinamus baillivum Chablaisii et Gebennarum et castellanum nostrum Chillionis et Ville nove, omniumque ipsorum pertinenciarum solitarum ; eidem regimen et exercicium dictorum officiorum serie presencium committentes per unum annum proximum die quindecima mensis huius incohandum et ulterius dum bene fecerit et nostre fuerit voluntatis, sub salario et onere famillie consuetis. Ipse quidem dominus Amedeus nobis promisit ad evangelia Dei sancta corporaliter et juravit sub suorum obligacione bonorum quoruncunque dicta officia bene et fideliter exercere, jura nostra perquirere diligenter et servare, neminem ipsorum officiorum pretextu indebite opprimere vel gravare, de redditibus, censibus, preisiis, obvencionibusque et emolumentis omnibus et singulis dictorum officiorum nobis singulis annis bonum reddere computum et legitimam racionem, stilum et ordinaciones computorum nostrorum, statutaque nostra Sabaudie illesos servare, sub penis in eis contentis, castrum Chillionis et alia edifficia nostra dicte castellanie coperta et ad sostam decenter manutenere nostris sumptibus moderatis, ipsaque cum predictis officiis nemini expedire preter quam nobis aut nostro legitimo successori seu alteri nostras patentes literas differenti, quas de nostri ? consciencia crediderit verissimiliter emanatas, et omnia alia legaliter facere et complere que ad dicta officia pertinent remoto quolibet inhonesto ; universis et singulis officiariis, fidelibus et subdictis nostris dictorum officiorum mandantes quatenus a dicta die in antea dicto domino Amedeo obediant, solvant, respondeant et intendant tanquam baillivo et castellano nostro predictorum officiorum, mandantes insuper dilectis magistris et receptoribus computorum nostrorum quatenus dicto domino Amedeo dicta salaria consueta in eius primo computo et sequentibus computis ipsorum officiorum intrent et allocent absque difficultate quacunque. Datum in castro nostro Anneissiaci dio secunda mensis aprilis anno Dom. M° CCCCmo tercio, sub signeto nostro, cancellario absente. Per dominum presentibus dominis : Episcopo Maurianensis ; G. abbate Clus ; Capitaneo Pedemoncium ; Francisco de Menthone ; Humberto bastardo Sabaudie ; Asprimont ; Jo. Servagii ; Hugonardo Chabaudi ; Justo de Florano ; A. Gervayssii et P. Magnini. Redd. literas portitori. Johannes Boubat. »

Voici l’acte accordant un traitement supplémentaire annuel de 200 flor. p. p.
Nos Amedeus, comes Sabaudie, dilectis magistris et receptoribus computorum nostrorum Salutem. Dilectum, fidelem consiliarium dominum Amedeum de Challant, dominum Ayme Ville, aliis nostris patentibus literis hodie datis nostrum constituimus baillivum Chablaysii et Gebennarum castellanumque castri et castellanie Chillionis et Ville nove, pro cuius castri custodia eidem domino Amedeo ducentos florenos auri parvi ponderis annuales graciose donavimus atque donamus per presentes nostro beneplacito durante, vobis mandantes quatenus ipsi domino Amedeo dictos ducentos florenos annuales de et super officio suo predicte castellanie annis singulis in eius primo et sequentibus computis indifficiliter intretis et allocetis, donec id duxerimus revocandum. Datum in castro nostro Anneissiaci die secunda mensis aprilis anno Domini millesimo CCCCmo tercio, sub signeto nostro, cancelario absente. Per dominum, presentibus dominis Episcopo Maurianensi ; G. abbate Clus. Capitaneo Pedemoncium ; Francisco de Menthone ; Humberto bastardo Sabaudie ; Asprimont ; Jo. Servagii ; Hugonardo Chabondi ; Justo de Florano ; Amblardo Gerbaysii et Petro Magnini. Redd. literas portitori. Johannes Boubat.
Ce supplément d’honoraires fut continué à Amédée de Challant pendant la durée de sa charge, 1404-1422. [retour]

Note 1, page 103 : Jean de Blonay avait été bailli de Chillon et du Chablais de 1384 à 1398. (Voyez M. D. R. VIII, appendice, p. 26.) D’après M. le comte de Foras, (Les barons de Blonay, Grenoble 1872) ce Jean de Blonay était coseigneur de Vevey et de Bex, puis, après la mort de son frère Rodolphe, seigneur de Saint-Paul. Il avait épousé Péronne d’Hauteville et mourut avant l’an 1407. [retour]

Note 1, page 104 : La grande variété des monnaies qui, au moyen âge, avaient cours dans les Etats de la maison de Savoie, comme du reste dans toute l’Europe, rendait la comptabilité fort compliquée, et il est difficile de se rendre un compte exact de la valeur de ces monnaies et de leur équipollence. Ce sujet a été traité avec détails par L. Cibrario : Economia politica del medio evo, 5a ediz. Torino 1861, t. 2. Les comptes des châtelains fournissent des données précieuses sur cette matière, d’autant plus qu’à partir du milieu du XIVe siècle l’usage s’établit d’inscrire à la fin du compte la valeur du change d’après lequel le compte est calculé. Voici les équipollences que j’ai relevées dans les comptes que j’ai sous les yeux. Je conserve la dénomination latine.

1396.
5 solidi monete domini veteris = 4 solid. bone monete domini nove.
12 solidi Laus. monete nove = 12 denarii grossi turonenses.
12 solidi Gebenn. seu 6 solid, 8 den. Maur = 13 denar. obol. gross. turon.
5 floreni p. p. monete veteris = 4 floren. p. p.
12 den. grossi turon. = 1 flor. p. p.
1 flor. vet. = 13 den. obol. grossi turon.
1 obolus auri = 9 den. gross. turon.

1399. (c. de subsides)
1 franchus = 15 den. gross.
1 flor. p. p. = 12 den. gross.

1401.
12 solid. Laus = 12 den. gross. turon.
12 solid. Gebenn. sive 6 solid. 8 den. Maur. sive 1 flor. boni pond. vetus = 13 den. obol. gross.
1 obolus auri = 9 denarii grossi
12 denarii grossi = 1 flor. p. p.

1402.
12 solidi Laus. = 12 den. grossi.
20 solidi turonenses = 16 den. grossi.
6 sol. 8 den. Maur. seu 1 floren. bon. pond. vet. = 13 denarii obol. grossi.
1 franchus auri = 15 den. grossi.
1 obolus auri = 9 denarii grossi.
12 grossi = 1 flor. auri parvi ponderis.

1403.
Outre les équipollences dans le texte du présent compte, je trouve dans un compte de subsides de cette année
1 scutum auri = 18 den. grossi.

1404.
21 solidi ad 21 = 18 denarii grossi.
12 solidi Laus. = 12 denarii grossi.
12 solidi Gebenn. seu 6 sol. 8 den. Maur. seu 1 flor. boni pond. vet. = 13 denarii obol. grossi.
21 den. grossi ad 21 = 18 denarii grossi.
1 obol. auri = 9 den. grossi.
12 den. grossi = 1 flor. auri parvi ponderis.

1406.
12 solid. Laus. sive monete domini = 12 den. gross. = 1 flor. p. pond.
12 solidi Gebenn. = 14 den. grossi turonenses.
6 sol. 8 den. Maur. = 1 flor. boni pond. vet. = 13 denar. obol. grossi.
1 obol. auri = 9 den. grossi.
12 denarii grossi = 1 flor. parvi pond.

1410.
12 solid. Laus. = 12 denarii grossi = 1 flor. parvi pond.
12 solid. Gebenn. = 14 denarii grossi.
6 sol. 8 den. Maur. = 1 flor. auri boni pond. vet. 13 den. obol. grossi.
1 flor. boni ponderis ad 12 den. obol. = 12 den. obol. grossi.
1 obol. auri = 9 den. grossi.
12 denarii grossi = 1 flor. auri parvi ponderis. [retour]

Note 2, page 105 : Les avances du châtelain de Chillon étaient quelquefois considérables :
En 1402, 110 florins ; en 1404, 6946 florins ; en 1406, 6126 florins ; en 1408, 6243 florins ; en 1410, 4997 florins. [retour]

Note 1, page 111 : Les subsides ou dons gracieux exigés de ses sujets par le comte de Savoie étaient assez fréquents. J’en trouve plusieurs exemples entre les années 1399 et 1410, période à laquelle se rapportent les comptes et fragments de comptes que j’ai sous les yeux.
En 1399, le subside demandé est de 2 florins petit poids par foyer pour les hommes ou sujets directs du comte, et de 1 florin par foyer pour les hommes ou sujets des nobles, des bannerets et des maisons religieuses. L’occasion de ce subside est indiquée comme suit : « Pro terra Fucigniaci domino redimenda ac tuycione et deffensione patrie domini Pedemoncium. » D’après Cibrario (Origine e progressi delle instituzioni della monarchia di Savoia, Firenze 1869, II, p. 172) ce subside avait été voté par les Etats de Savoie aux fins de racheter le Faucigny, qui avait été hypothéqué pour la dot de Bonne de Berry, jadis femme d’Amédée VII et maintenant comtesse d’Armagnac. Il produisit 986 florins p. p. dans la châtellenie de Chillon.
En 1401, nouveau subside de un florin petit poids par feu, levé sur tous indistinctement. Le compte n’indique pas l’occasion de subside. Mais on peut supposer qu’il fut levé à l’occasion d’une guerre en Piémont, car en décembre 1400 les nobles, citoyens et habitants de Lausanne firent don à Amédée VIII de 150 écus d’or en subside pour la guerre du Piémont (Cibrario l. c. p. 174.) La châtellenie de Chillon fournit 478 florins petit poids.
Par le texte, on voit qu’en 1402 il y eut encore un subside de un écu, soit 18 gros par feu, levé sur les sujets directs du comte et de un florin petit poids levé sur les sujets des nobles, des bannerets et des maisons religieuses pour payer les frais de l’acquisition du comté de Genève et de la joyeuse entrée de Marie de Bourgogne, comtesse de Savoie. En effet, le 5 août 1401, Odon de Villars, seigneur de Baux et héritier du comté de Genève, afin de terminer de longues difficultés avec le comte de Savoie, vendit à celui-ci le comté de Genève avec tous ses droits en Graisivaudan, en Viennois et en Dauphiné, pour le prix de 45 000 francs d’or. L’acte de cette vente fut passé à Paris où Amédée VIII s’était rendu pour son mariage avec Marie de Bourgogne, fille de Philippe le Hardi, célébré près de Paris la même année. (Guichenon. Ed. de Turin, II p. 24 et 73.) Le produit de ce subside dans la châtellenie de Chillon fut de 773 flor. p. p.
En 1404, autre subside de 16 deniers gros par feu indistinctement « pro solucione dotis illustris domine Bone de Sabaudia, sororis domini principisse Achaye ». Le 24 juillet 1403, Bonne, fille d’Amédée VII, comte de Savoie et de Bonne de Berry, épousa son cousin Louis de Savoie, prince d’Achaie. Elle eut 60 000 florins de dot qui furent payés au moyen de subsides ou de dons gracieux. Le subside de la châtellenie de Chillon fut de 789 flor. 4 den. p. p.
En 1407, subside de 16 deniers par feu indistinctement « in subvencionem solucionis dotis illustris domicelle Johanne de Sabaudia sororis domini faciende. » Cette jeune fille, enfant posthume d’Amédée VII, née en juillet 1392 fut fiancée le 24 mars 1407, à Jean Jacques, fils de Théodore, marquis de Montferrat, et reçut une dot de 60 000 florins. Le mariage ne fut célébré qu’en 1411. Le subside de la châtellenie de Chillon pour le paiement de cette dot s’éleva à 780 flor. 8 den. p. p. [retour]

Note 1, page 114 : Un très grand nombre des noms de personnes qui paraissent dans ce compte de subside reparaissent dans les autres comptes de subsides de 1399, 1401, 1404, 1407, avec une grande variété dans l’orthographe. Il a paru inutile de relever ces variantes. [retour]

Note 1, page 115 : En 1399, le bourg de Chillon avait 18 feux payant l’impôt ; il n’est pas dit combien de feux en étaient dispensés pour cause de pauvreté. En 1401, 16 feux payaient l’impôt, 9 en étaient dispensés. Nous voyons par le texte qu’en 1402, 11 feux seulement payaient, 8 ne payaient pas ; en 1404 et en 1407, il y avait 18 feux en tout, tant de pauvres que de riches. La population du bourg de Chillon avait baissé de 25 feux en 1401 à 19 feux en 1492. Cibrario dit, l. c., qu’en 1402, il y eut une grande mortalité à Chillon et dans le pays avoisinant. On verra un peu plus loin qu’en 1402 la population de Villeneuve avait aussi diminué. [retour]

Note 1, page 118 : S’il faut ajouter une foi entière aux rôles d’habitants fournis par les préposés du fisc pour les subsides, on voit qu’au commencement du XVe siècle la population de Villeneuve allait diminuant. Une des causes de cette diminution pourrait bien être la mortalité extraordinaire dont on a parlé plus haut. En effet, on trouve par les comptes de subside que Villeneuve avait en
1399 : 104 feux payants et 50 non payants ; total : 154 feux.
1401 : 102 feux payants et 43 non payants ; total : 146 feux.
1402 : 99 feux payants et 46 non payants ; total : 145 feux.
1404 : 129 feux en tout. Le compte ne distingue pas entre les payants et non payants.
1407 : 113 feux en tout – idem.

Comptant, suivant l’usage, 5 personnes par feu, on arrive à la population décroissante qui suit : 770, 730, 725, 645, 565.

Le dictionnaire de MM. Martignier et de Crousaz dit que l’on comptait 120 feux à Villeneuve en 1417, c’est-à -dire 600 habitants. La commune de Villeneuve comptait en 1860, 1516 habitants ; mais il y a lieu de croire que le recensement du XVe siècle ne comptait que les feux compris dans l’enceinte des murs ; de plus la population ecclésiastique attachée à l’hôpital et à la paroissiale, n’est pas comprise. [retour]

Note 1, page 119 : Chassel ou Chessel, alors village paroissial. En 1404, il n’y avait plus que 5 feux ou 25 habitants. En 1860, ce village comptait 119 habitants. [retour]

Note 2, page 119 : La Rochy ou Roche, village de la plaine du Rhône, dépendant de la prévôté du Saint-Bernard ou du mont Joux. En 1399, ce village comptait 8 feux, mais ne paya aucun subside, parce que le seigneur, qui était le prévôt du Saint-Bernard, avait fait un arrangement pour ses hommes avec le trésorier de Savoie : « Idem dominus prepositus pro suis hominibus simul composuit racione dicti subsidii cum Petro Andreveti thesaurario generali Sabaudie, ad certam pecunie quantitutem. » En 1401, 1402, 1404, 1407, il y avait 9 feux en tout, soit payants, soit non payants. La population en 1860 était de 407. [retour]

Note 1, page 120 : Crebelley, petit village de la plaine du Rhône, comprenant maintenant une quinzaine de maisons avec une vingtaine de ménages. [retour]

Note 1, page 121 : Portus Valesii : Port Vallais, village vallaisan, situé sur la rive gauche du Rhône à environ 600 mètres du lac Léman. D’après les comptes de subsides que nous avons sous les yeux, ce village avait : en 1399, 15 feux payants et 7 feux non payants ; en 1401 et en 1402, 11 feux payants et 6 feux non payants ; en 1404, 17 feux en tout et en 1407, 19 feux en tout. Ces deux derniers comptes ne mentionnent pas de feux non payants. Il est entendu qu’il ne s’agit ici que des feux relevant directement du comte de Savoie. (Voyez l’abbé J. Gremaud, Documents relatifs à l’histoire du Vallais, V, N° 2168, et I, N° 538. ) L’Eglise de Port Vallais dépendait de l’abbaye de Saint-Michel de la Cluse, située sur la cime d’un rocher entre Suse et Turin. Il y avait aussi à Port Vallais un petit prieuré dépendant de la même abbaye, de l’ordre de Saint-Benoît. Au mois de janvier 1251, Pierre II de Savoie, acheta de Guillaume de la Tour près Vevey, entre autres possessions, l’avouerie de Port Vallais et la pêcherie du Rhône, dont il a été question dans le compte du châtelain de Chillon ci-dessus, à l’article des fermages. [retour]

Note 1, page 123 : Vuvriacum, Vouvry, village vallaisan sur la rive gauche du Rhône. En 1399, il avait 73 feux payants et 11 non payants ; en 1461, 56 feux payants et 16 non payants ; en 1402, 48 feux payants et 20 non payants ; en 1404, 66 feux en tout ; en 1407, 65 feux.
Cette localité est fort ancienne ; elle est mentionnée parmi les lieux donnés en 515 à l’abbaye de Saint-Maurice d’Agaune, par son fondateur ou restaurateur, saint Sigismond, roi de Bourgogne. L’histoire de Vouvry me paraît assez embrouillée ; le patronat de Saint-Hippolyte, église paroissiale de Vouvry semble avoir changé de main assez souvent pendant le moyen âge. En 1220 l’évêque de Sion y avait des droits ; en 1250 et 1268, l’église paraît avoir dépendu du chapitre de Sion ; néanmoins en 1286, le pape Honorius IV confirme à l’hospice de Saint-Bernard de Montjoux la propriété de l’église Saint-Hippolyte de Vouvry. D’un autre côté, en 1270, le comte de Savoie avait la juridiction sur plusieurs hommes à Vouvry qui lui devaient le service militaire et des cens. (Voy. Gremaud, Documents relatifs de l’histoire du Vallais, passim. [retour]

Note 1, page 125 : Vionnaz, village paroissial situé sur la rive gauche du Rhône entre Vouvry et Monthey, en face de la ville d’Aigle.
En 1399, les feux de Vionnaz dépendants du prieuré de Lutry étaient au nombre de 40 payants et 9 non payants ; en 1401, il y avait 36 feux payants et 10 non payants ; en 1402, 35 feux payants et 10 non payants ; en 1404, il y a 43 feux en tout et en 1407, 50 feux.
On a vu ci-dessus dans le compte de l’année 1402 à 1403 qu’il y avait en outre 63 feux dépendant directement du comte de Savoie et lui payant chacun une poule ; tandis que le prieur de Lutry lui payait un impôt annnel de 50 miches de pain et 3 setiers de vin.
Les droits du prieuré de Lutry sur Vionnaz remontaient probablement à l’année 1025, époque à laquelle Anselme donna, entre autres, ses terres dans le comté du Vallais à l’abbaye de Savigny en Lyonnais, dont le prieuré de Lutry était une dépendance. En tout cas, ces droits remontaient au moins à l’année 1201. (Voyez Gremaud, Documents relatifs à l’histoire du Vallais, t. IV, p. 403 et t. V p. 99 où les droits respectifs du comte de Savoie et du prieuré de Lutry à Vionnaz sont exposés avec détail. [retour]

Note 1, page 126 : Ces mots homines domini sont tirés du compte de subside de 1399, où l’on rencontre un grand nombre de mêmes noms. [retour]

Note 1, page 127 : D’après d’autres comptes de subsides, on comptait en 1399 à Aigle 182 feux dépendant directement du comte de Savoie, dont 147 payants et 35 non payants.
En 1401, il y a 160 feux, dont 120 payants et 40 non payants ; en 1402, 99 feux en tout ; en 1404, 163 feux ; en 1407, 159 feux.
On sait que jadis la paroisse d’Aigle comprenait Yvorne et Leysin. D’après les indications d’autres comptes les hommes d’Yvorne commencent avec Mernet Reyaud ; ceux de Leysin commencent avec Antoine de Clos.
Il y avait donc 13 feux à Yvorne et 39 à Leysin dépendant du comte. En effet, on voit (Gremaud l. c. I, 296) que Leysin avait été excepté dans l’échange que Thomas de Savoie avait fait en 1232, lorsqu’il remit la seigneurie d’Aigle aux frères Jacques et Pierre de Saillon. Sur Aigle, Yvorne et Leysin, voyez le Dictionnaire de Martignier et de Crousaz, et le Supplément de Brière et Favey. [retour]

Note 1, page 129 : En 1399, les feux dépendants de la maison de Compeys étaient au nombre de 76, mais ils ne sont point détaillés dans le compte de subside présenté par le châtelain de Chillon parce que le comte de Savoie l’avait fait lever directement par le trésorier Jean Fabri de Genève. En 1401, 1402, 1404 et 1407 ces feux étaient au nombre de 78.
Sur l’origine des droits de la maison de Saillon à Aigle, voyez la note précédente. Dans le supplément au dictionnaire de Martignier et de Crousaz par Brière et Favey, on voit que ces droits avaient passé à la maison de Compeys par le mariage de Simon de Compeys avec Perronnette de Saillon. [retour]

Note 1, page 130 : Dejà en 1399, la dame Françoise de Pontverre avait obtenu pour ses sujets une dispense pour le subside « in recompensacionem certorum obsequiorum per eandem fideliter impensorum. » Cette dispense fut renouvellée en 1401 et en 1402. Mais en 1404 et en 1497, les dix feux qui existaient alors durent payer comme les autres.
L’origine des possessions de la maison de Pontverre à Aigle et dans les environs est antérieure à l’an 1231. A cette date, Thomas, comte de Savoie, cède à Gui de Pontverre, autrement dit de Saillon, les propriétés qu’il tenait aux Ormonts et à Saint-Triphon d’Aymon de Pontverre.
Le mandement de Pontverre était situé en Savoie. (Voyez Gremaud, l. c., I, p. 294, 295. Martignier et de Crousaz, Dictionnaire, p. 9, 11, 14.) [retour]

Note 1, page 131 : Les feux dépendants de la maison de Chevron-Villette variaient de 8 à 10, selon les comptes de subsides.
Cette maison était d’origine savoyarde, mais avait plusieurs possessions dans le diocèse de Sion, où quelques-uns de ses membres avaient la vidamie et la sénéchalie. Les propriétés de cette maison à Aigle provenaient peut-être de la famille de Pontverre. En effet, W. de Pontverre, seigneur de Saint-Triphon qui testa en 1311, mais vivait encore en 1333, avait une fille Cathérine, qui avait épousé Pierre, sénéchal et vidame de Sion. Leur fille Amphelixie épousa Humbert de Chevron. (Voyez Gremaud, l. c. passim.) [retour]

Note 1, page 132 : Je n’ai aucun renseignement sur les propriétés de Yenny de Prez à Aigle. La famille de Prez, d’origine fribourgeoise (Prez, dans le district de Fribourg) qui paraît avoir été de petite noblesse vallaisanne, est souvent citée dans les Documents relatifs à l’histoire du Vallais de M. l’abbé Gremaud. Plusieurs membres de cette famille ont joué un certain rôle à Lausanne, au commencement du XVIe siècle, soit dans la commune, soit dans l’église. Pierre de Prez était curé de Montreux en 1403. [retour]

Note 1, page 133 : Voyez ci-dessus la note concernant Montreux, dans le compte de la châtellenie pour 1402-1403.
En 1399, il y avait à Montreux, dépendant de comte de Savoie, 38 feux payants et 8 non payants ; total, 46 feux.
En 1401, 30 feux dont 16 payants et 14 non payants ; de même en 1402 ; en 1404, 36 feux ; de même en 1407. [retour]

Note 1, page 134 : En 1399 les 25 feux de Gryon dépendant de l’abbaye de Saint-Maurice ne contribuèrent pas au subside, l’abbé s’étant arrangé avec le comte à ce sujet, « quum idem dominus abbas pro omnibus et singulis quibuscunque locorum indominatorum ressorti et juridicionis domini nostri comitis hominibus cum domino composuit ad certam pecunie quantitatem. » En 1401, il y avait 27 feux. En 1402, 25 feux. En 1404, il y avait 9 feux non payants et 16 feux payants ; l’abbé de Saint-Maurice s’était encore arrangé avec le comte et avait versé 160 flor. p. p. pour ses hommes de Gryon et de la vallée de Bagnes ; il versa la même somme en 1407.
Sur les droits de l’abbaye de Saint-Maurice, voyez le Dictionnaire de Martignier et de Crousaz. [retour]

Note 1, page 135 : En 1401, le châtelain de Chillon n’accuse aucune recette des bannerets ayant omnimode juridiction, parce qu’ils avaient refusé d’accorder le subside : « pro eo quia nichil concesserunt domino de et pro dicto subsidio. » En 1404 et 1407 ces bannerets ne sont pas même mentionnés comme contribuables. [retour]

Note 1, page 137 : On a déjà dit ci-dessus que le 25 août 1352, le comte de Savoie fit d’importantes donations à Bex à la famille Tavelli. Ces biens provenaient de Jean de Bex. [retour]

Note 1, page 138 : Ajoutons quelques traits aux détails que le Dictionnaire de MM. Martignier et de Crousaz donne sur les seigneuries de Saint-Triphon et des Ormonts. Il convient d’en parler simultanément, puisque ces seigneuries ont été pendant longtemps, en partie du moins, entre les mêmes mains.
On sait que vers l’an 1232, Thomas, comte de Savoie, donna en échange à Gui de Pontverre, autrement dit de Saillon, sa maison et ses biens à Saint-Triphon et les propriétés qu’il tenait aux Ormonts d’Aymon de Pontverre (Gremaud l. c. I, 294). La maison de Pontverre possédait donc des droits aux Ormonts antérieurement à cette date.
Un descendant de Gui, Guillaume de Pontverre, était, au commencement du XIVe siècle, seigneur de Saint-Triphon et des Ormonts. Il vivait encore en 1321, mais testa dix ans auparavant. Par son testament, daté du 25 février 1311 « in castro S. Triphonis in camera supra coquinam » on voit que Guillaume ne laissa point de fils légitimes, mais seulement un neveu Aymon, fils de feu son frère Richard, et trois filles : Isabelle, Catherine (déjà morte en 1311) et Beatrice. Il légua à son neveu Aymon ses biens au mandement de Pontverre et une partie de la seigneurie des Ormonts ; à Isabelle, femme de Rodolphe de Langin, entre autres des propriétés dans le val de Champéry ; à ses petits-enfants, Boniface et Amphelixie, enfant de feu sa fille Catherine et de Pierre Sénéchal de Sion, la moitié de ses biens aux Ormonts (Amphelixie épousa Humbert de Chevron et peut-être apporta dans cette famille des droits sur cette vallée), et à Boniface le château de Saint-Triphon et des droits sur les Ormonts, substituant à celui-ci son petits fils Perronet, issu du mariage de sa troisième fille Beatrice avec Boniface de Châtillon, au val d’Aoste.
Ainsi la seigneurie de Saint-Triphon et une partie de celle des Ormonts passa dans la maison de Châtillon qui, en 1342, vendit ces biens à Gui et Jean Thome ou Thomas, frères. Ces biens restèrent dans cette famille plus d’un demi-siècle. Il passèrent de Jean Thome à Olivier, Emmanuel et Jean, ses fils, qui en vendirent, en 1367, une partie à Jean de Rovéréa. Jean Thome ne laissa qu’une fille, Andrisine, qui épousa Allaman de Saint-Germain, de Gruyère. Leur fils Pierre de Saint-Germain vendit, le 23 juin 1404, ce qui lui restait de ces seigneuries à Jean et Henri de Rovéréa, frères, qui possédaient déjà des droits assez considérables dans ces contrées et réunirent ainsi entre leurs mains une grande partie de la seigneurie qui avait appartenu à Guillaume de Pontverre un siècle auparavant.
Henri de Rovéréa n’eut pas de fils. Ses quatre neveux, fils de Jean, savoir : Aymon, Hugues, Jean et Louis de Rovéréa devinrent coseigneurs de Saint-Triphon et des Ormonts et prêtèrent quernet au duc de Savoie, le 16 mai 1441.
Par ce quernet, qui en refère à des lettres-patentes des comtes de Savoie, des années 1321, 1344 et 1346, on voit en quoi consistait cette seigneurie au milieu du XIVe siècle.
Il y avait alors litige entre les seigneurs de Saint-Triphon et le châtelain de Chillon, au sujet de l’étendue de la juridiction des premiers. Le comte de Savoie déclare, par ces actes, que les seigneurs de Saint-Triphon ont le mère et mixte empire et omnimode juridiction, avec droit de fourches 1° Sur tout le molard du château de Saint-Triphon, au-dessous de la première porte du dit molard, sur le dit château et sur les autres maisons et possessions sises en dessous de la dite porte, et sur toute personne commettant crimes ou délits dans ces limites, sauf sur ceux qui attaqueraient les officiers du comte 2° De plus, dès la fontaine appelée Berbelausaz, en tendant dès le fossé du Risent, jusqu’au Rhône, et dès la dite fontaine en tendant par le grand chemin d’Aigle à Saint-Maurice jusqu’au fossé de la Nonsy et dès ce fossé au Rhône, sur toute personne résidant dans ces limites, avec droit de glaive aussi. Sont exceptés les délits sur le Rhône même, les nobles et les officiers du comte et les chemins publics par lesquels on va de Villeneuve à Saint-Maurice, mais les seigneurs auront le droit de saisir ces délinquents et de les remettre au châtelain de Chillon dans l’espace de deux jours. Les dits seigneurs peuvent imposer à tous indistinctement des bamps n’excédant pas 3 sols mauriçois pour délits forestiers et champêtres.
Quant à la paroisse d’Ormont, les seigneurs de Saint-Triphon ont aussi mère et mixte empire et omnimode juridiction sur leurs hommes de cette paroisse avec mutilation de membres et droits de glaive ; ils peuvent les emprisonner à Saint-Triphon et les y examiner par la torture, mais ces hommes devront être exécutés à Ormont, où les seigneurs de Saint-Triphon auront une seule potence, qu’ils pourront faire dresser où il leur plaira sur leurs terres.
Les propriétés aux Ormonts consistaient en plusieurs terres et en droits d’alpages sur les montagnes d’Usonans, Perche et Tanay ; celles de Saint-Triphon en diverses pièces de terre à Saint-Triphon, Charpigny et dans la plaine du Rhône et en un grand nombre de redevances en nature et en argent à Ollon et dans les environs. Les coseigneurs de Saint-Triphon mentionnés dans le texte sont les héritiers de la famille Thome mentionnée ci-dessus. [retour]

Note 1, page 140 : Je n’ai aucun renseignement sur Jean de Verneto. Les hommes de Jean de Verneto mentionnés dans le compte de subside de 1399, dont il est parlé ici, étaient : Perretus Sibilliat ; Nicodus Precard ; Johannes, filius Jaqueti Bosson ; Stephanus Gueyna ; Johannes Carra ; Girodus Mugnerii ; Martinus de Nemore ; Stephanodus de Nemore ; Perrodus Beneyton ; Mermetus Sibilliat ; Johannes Gany; Perrodus Collon ; Mermodus Johannes ; Mermodus Pitier ; Johannes Guion ; Hudricus Ly Baucz ; Johannes Jomar et Jaquetus Ramelli, soit 18 feux payants ; il y avait en outre 5 feux non payants, ceux de Jaquetus Crestelli ; Anthonius Eseofferii ; relicta Aymonis Mugnerii ; Perrodus Bernosii ; Boso Glareti de Glareto. Il y avait un Jean du Verney, chevalier, qui était vidomne de Genève et châtelain de Versoix en avril 1398, et maréchal de Savoie en1399. Je ne sais si c’est le même. [retour]

Note 1, page 142 : En 1399, il y avait à Bex, dépendant de Jean de Blonay, 48 feux payants le et 29 feux non payants.
A l’article Bex du dictionnaire de Martignier et de Crousaz, on trouvera tous les renseignements nécessaires sur les possessions de la maison de Blonay à Bex. Jean de Blonay, qui était seigneur du château de Bex en 1402, était en même temps coseigneur de Vevey et seigneur de la Bâtie. Il ne laissa que des filles, dont la cadette, Marguerite, épousa Jean de Duin, seigneur du château dessus de Conflent. Son fils Antoine de Duin, né avant 1410, devint seigneur du château de Bex. Cette seigneurie passa ensuite dans la famille de Rovéréa, par le mariage de Françoise de Duin avec Nicolas de Rovéréa, donzel de Bex et coseigneur de Saint-Triphon. Ces deux derniers époux moururent de peste le même jour, en septembre 1597.
Il avait aussi à Bex une branche illégitime de la famille de Blonay, descendant de Pierre II de Blonay, coseigneur de Blonay et seigneur de Saint-Paul. Elle s’est éteinte en 1432 avec Nicolet de Blonay qui laissa une nombreuse postérité féminine (Titres de Rovéréa, aux Arch. canton.) [retour]

Note 1, page 144 : Voyez la note page 138 ci-dessus. En 1399, les hommes dépendant des héritiers d’Aymon de Pontverre ne payèrent rien, leur subside ayant été payé par leur seigneur, par 20 florins p. p. [retour]

Note 1, page 145 : Voyez la note p. 138. [retour]

Note 1, page 150 : On voit par un des articles de dépense ci-dessus qu’une partie du produit du subside était quelquefois distrait de sa destination. On remit 20 florins p. p. à Pierre Brassier, architecte du comte, pour les réparations du château de Chambéry. [retour]

 


 

 

 

 

 

Accès direct par numéro de page : indiquez ici le numéro de page (entre 1 et 150) puis touche [Enter]