PIÈCES JUSTIFICATIVES
1
Turumbert fait donation, en faveur du couvent de Romainmotier, par les mains de son avoué Doon, de tous les biens qu’il possède à Bougel, dans le canton Equestre.
Sans date, dans la première moitié du XIe siècle, soit peut-être vers la fin du siècle précédent.
Arch. cant., Invent. analyt. vert, paquet B, N° 22.
Sacra santa Dei ecclesie sancti Petri romanensis. Ego in Dei nomine Turumbertus aduenit michi amor et bona voluntas, ut dono ad ipsa casa Dei aliquit de rex meas per manu advocati meo Dooni que sunt in pago equestrico in uilla Balgeello quicquit in ipsa uilla abeo et michi pervenire debet usque ad exquisitum post meum discexum dono ad ipsa casa Dei pro remedium anime mee. Si quis uero fieri minime credo, si ego aut ullus de eredibus meis qui contra anc donatione ista aliquit calunniare uel infrangere uoluerit ne oc ualeat euindicare quod repetit, set sit culpabilis et inpleturus tamtum et alium tantum quantum ipsa rex emelioratas eualuerint. Signum Turumbertus qui per manu advocato suo Dooni donatione ista fecit scribere et firmare rogauit.
Etiquette antique: Balgeel.
2
Roclenus, prieur de Romainmotier et les moines de ce couvent concèdent, à titre viager, divers biens du prédit couvent, à un serviteur de celui-ci, nommé Dominique.
Sans date, entre les années 1049 et 1109.
Arch. cant., Invent. analyt. vert, paquet 115, N° 47 1.
Noticia quam fecit Roclenus prior et monachi romani monasterii cuidam famulo nomine Dominico de quibusdam terris et vineis que adquisierant in quibusdam locis et commendauerunt eidem famulo tali conuenientia ut post mortem eius nullum heredem dimitteret in rebus istis nisi sanctum P(etrum) et monachis romani monasterii et taliter ut hedificet et plantet ubi necesse fuerit et si aliquid de pecunia sua dederit in hoc pro remedio anime illius sit.
Hoc autem que sibi sunt commendata sita sunt in istis locis : in uilla Brucinis mansum I, in villa Germaniaco mansum I. A Chiuraione helemosinam Turumberti fratris Dodoni de Albonna claustrum unum magnum de uinee. A Cotens lunaticum I. A Quarnens lunaticum I. A Sererclens (Senerclens, Senarclens) decimum illum quem sanctus Petrus debet ibi habere. A Uuilerens decimum illum quem sanctus Petrus debet ibi habere.
Huius rei testes sunt isti : Salierius monachus t(estis), Gerbertus presbiter t(estis), Gerardus famulus t(estis), Marinus t(estis), Johannes t(estis) et alii multi tam monachi quam et laici.
Acta sunt hec tempore domni Hugoni abbati(s).
Verso: Carta Dominici famuli.
3
Gérold, fils de Turumbert d’Aubonne, fait donation d’un manse, situé à Mauraz, avec le serf qui l’habite, en faveur du couvent de Romainmotier.
Sans date, seconde moitié du XIe siècle, probablement.
Arch. cant., Invent. analyt. vert, paquet littera B, N° 6 1.
Ego in Dei nomine, Geroldus, filius Turumberti de Albonna, dono domino Deo et sanctis apostolis eius P(etro) et P(aulo) et ad locum Romani monasterii, in uilla Mauriaco mansum I et omnia ad ipsum mansum pertinentibus, id est casis, casalibus, campis, pratis, siluis, aquarumque decursibus, cum seruo ibi manente nomine Aaluueno cum filiis et filiabus eius, pro remedio anime mee uel parentum meorum ut Deus omnipotens indulgeat nobis omnia peccata nostra. Hanc donationem laudauerunt nepotes mei Amalricus, Wido, Namtelmus, Dalmacius et Odulricus canonicus.
Etiquette antique: Carta Geroldi de Albonna.
4
Ornadus, dit Payen, et sa femme Ancila engagent au couvent de Romainmotier un manse, situé à Vincy.
Sans date, probablement entre les années 1040 et 1050.
Arch. cant., Invent. analyt. vert, paquet B, N° 37.
Notum sit omnibus tam presentibus quam et futuris quod ego Ornadus qui et Paganus et uxor mea nomine Ancila inpinnoramus aliquid de hereditate nostra in uilla que dicitur Vinciacus hoc est mansum Rainaldi monachis Romanensis monasterii et accepimus ab eis C solidos probate monete et tali conuenientia quod in uno quoque anno quamdiu nos habuerimus pecunia(m) istam si redempta non fuerit in natale sancti Iohannis habebunt fructus terre illius et si redimere voluerimus ex proprio nostro, ita ut non ab alio mutuo quod absit accipiamus, habebimus hereditatem nostram et erimus liberi ab illis.
Testes huius rei sunt isti : Morandus, Geroldus, Dodo, Chono de Mont et Rodbertus et fideiussores.
5
Donation de Béatrice, veuve du chevalier Jacques, seigneur d’Aubonne, en faveur de l’abbaye de Bonmont, datée du château d’Aubonne, le 1er juillet 1237.
Inv. bleu, vol. II, Bonmont, N° 3.
Aymo, Dei permissione Gebennensis episcopus, ommibus presentem cartulam inspecturis rei geste noticiam cum salute. Notum uobis facimus quod Beatrix, relicta Iacobi, militis, domini de Albona, dedit et concessit in perpetuam elemosinam domui Bonimontis et fratribus ibidem Deo seruientibus pro remedio anime sue et anime Jacobi mariti sui necnon et omnium antecessorum suorum, assensu et uoluntale Iacobi et Iohannis, filiorum suorum, et omnium filiarum suarum, terram quam habebat supra uillam de Feschie, uidelicet a uineis usque ad uiam que dicitur Muneressi, et promisit fide prestita in manu sacerdotis predicte domui iam dictam terram contra omnes garentire; et dicta domus Bonimontis dedit eidem Beatrice sex libras Lausannenses quas ipsa persoluit in debitis quibus erat obligata pro elemosina dicti Iacobi mariti sui. In cuius rei testimonium nos et ipsa ad maiorem confirmacionem presentem cartulam sigillorum nostrorum munimine duximus roborandam. Actum apud Albonam castrum, anno Domini millesimo ducentesimo tricesimo septimo, primo die mensis julii.
Le sceau du dit évêque.
6
Jacques, sire d’Aubonne, soumet au fief de Pierre de Savoie ce que lui et son fils possèdent dans le château et le bourg d’Aubonne.
Anno 1242, mars (1241, style pascal), à Aubonne.
Iacobus, dominus Albonæ, Iacobi filius, Beatrice matre ejus consentiente, tradit quidquid ipse et filius suus habent in castro et burgo Albonæ, Willelmo de Greysiaco ad manum Petri de Sabaudia, a quo cum dictis castro et burgo infeodatur Iacobus, at accipit ultro a dicto Petro vel ejus delegato C libras. Fit Iacobus de Albona homo Petri de Sabaudia, salva fidelitate unius domini. Spondetur, quod si plures habuerit filios dictus Iacobus, unus eorum fiat homo ligius Petri de Sabaudia.
(Wurstemberger, Peter der Zweyte, Graf von Savoyen, Markgraf in Italien, etc., IV, Probationes, N° 152, pag. 86.)
Donatio Iacobi de Albona, Petro de Sabaudia facta, omnium sibi pertinentium in castro Albonæ, pro centum libris Gebennensibus; et infeodatur dictus Iacobus a Petro de Sabaudia de bonis traditis sub conditione homagii ligii, Petro prestandi. Præbet mater dicti Iacobi consensum huic donationi vel venditioni. Actum anno Domini MCCXLI°, mense martio, Albonæ.
(Ibidem, même tome, Probationes, N° 139, pag. 72.)
7
Jean de Saint-Saphorin, donzel, avec l’agrément de son seigneur Jacques, coseigneur d’Aubonne, de Marguerite, épouse de celui-ci, et d’Aymon et de Jean, leurs fils, vend à Nicolas Magnyn, bourgeois d’Aubonne, l’entière moitié du vin clair qu’il perçoit dans une vigne, située à Allaman, tenue de lui par Girard, dit Wagnyères.
Anno 1274, juin.
Titres du bailliage d’Aubonne, N° 2.
Nouerint uniuersi presentes litteras inspecturi, quod ego Iohannes de Sancto-Symphoriano, domicellus, non vi non dolo non metu inductus sed ex certa sciencia et voluntate mea spontanea, de laude et expresso consensu Iacobi, condomini de Albona, domicelli, domini mei, Marguerete uxoris ejus, Aymonis et Iohannis filiorum suorum, vendo et titulo pure legitime et perfecte venditionis trado, quitto penitus et remitto Nicholao dicto Magnyn, burgensi de Albona, ementi et recipienti pro se et heredibus siue agnatis suis in perpetuum totum illud medium vinum clarum quod percipiebam uel debebam seu consueueram percipere in vinea quam Girardus dictus Wagnyeres, burgensis de Albona, excolebat a me; item quicquid juris, actionis, dominij, rationis et consuetudinis habebam uel habere poteram aut debebam in dicta vinea et in fondo ejusdem vinee, que sita est in territorio de Alamant juxta vineam quam Berthetus filius Iohannis dicti dou Nant, de Alamant, tenet ex dote, ex vna parte, et juxta vineam meam ex altera, inter vineam Willelmi filii domini Falcouis de Chablye, militis, ex parte jurie et uineam Eurardi de Alamant a parte lacus : pro sufficienti et legitimo precio quod me confiteor recepisse a dicto Nicholao in bona pecunia numerata. Devestiens me penitus de predictis rebus venditis et dictum Nicholaum recipientem pro se et heredibus siue assignatis suis investiens corporaliter de eisdem. De quibus predictis omnibus rebus venditis manutenendis guerenciendis et deffendendis pacifice do et constituo fidejussorem pacis dicto Nicholao pro se et heredibus siue assignatis suis perpetuo videlicet Iacobum predictum. Promittens per juramentum prestitum a me corporaliter super sancta Dei euuangelia ipsum Iacobum de predicta fidejussione indempnem modis in omnibus observare. Nos vero scilicet dictus Iacobus bona fide et dictus Iohannes principalis per dictum juramentum pro nobis et nostris heredibus promittimus manutenere et deffendere contra omnes personas in judicio et extra omnes predictas res venditas dicto Nicholao et heredibus siue assignatis ipsius in futurum et in nullo de premissis in posterum contraire per nos uel per alium in judicio uel extra nec consentire alicui venienti contra uel venturo. Renunciantes penitus in hoc facto ex certa sciencia et per juramentum exceptioni non numerate non solute et non recepte pecunie, doli et in factum deceptioni, ultra dimidium justi precij uel citra et omni juri canonico et ciuili scripto et non scripto, et maxime juridicenti generalem renuntiationem penitus non valere. In cujus rei perpetuum robur et testimonium veritatis ego predictus Iacobus ad preces prefati Iohannis, dicte Marguerete et dictorum filiorum meorum sigillum meum presentibus duxi litteris apponendum.
Actum mense junij anno Domini millesimo ducentesimo septuagesimo quarto.
Le sceau endommagé de Jacques, coseigneur d’Aubonne.
8
Humbert de Germagny, donzel, ayant vendu à Anselme Clarent, d’Alexandrie, bourgeois d’Aubonne, deux frères de Gimel, dits Cavallars, leur tante Agnès, et le fils de celle-ci, avec tout leur ténément, Aymon, fils de Jacques, coseigneur d’Aubonne, sur l’ordre de son père, se porte le garant de cette vente. Celle-ci a lieu avec le consentement de Jacques d’Allaman, donzel, les prédits hommes vendus appartenant à son fief.
Anno 1274, septembre.
Titres du baill. d’Aubonne, N° 3.
Ego Humbertus de Germagniaco, domicellus, notum facio universis presentes litteras inspecturis, quod ego non vi non dolo nec metu inductus sed ex certa sciencia et voluntate mea spontanea, de laude et expresso consensu Iacobi de Alamant, domicelli, vendo et titulo pure et perfecte vendicionis trado Anselmo Clarent 1 de Alexandria, burgensi de Albona, ementi et recipienti pro se et suis heredibus in perpetuum habendum et possidendum pacifice et quiete Iohannem et Willelmum de Gymez fratres dictos Cauallars, Agnetam materteram eorundem, et filium dicte Agnete et arbergium et tenementum totum eorundum cum rebus suis et possessionibus universis et singulis, pro quatuor libris et sexdecim solidis Gebennensibus, quam pecuniam recepi et me confiteor recepisse a dicto Anselmo in bona pecunia numerata. De quibus predictis fratribus, Agneta et filio ipsius Agnete et aliis rebus venditis deuestio me penitus et dictum Anselmum recipientem inuestituram pro se et suis heredibus inuestio et in possessionem corporalem et vacuam induco de eisdem, transferons in ipsum Anselmum et heredes suos omne jus et dominium quod habebam uel habere debebam in predictis fratribus, Agneta et filio ipsius Agnete et omnibus aliis rebus venditis ac in heredibus et successoribus predictorum venditorum. Promittens ego dictus Humbertus per juramentum prestitum a me corporaliter super sancta Dei euuangelia et sub obligatione omnium bonorum meorum mobilium et immobilium presencium et futurorum dictam venditionem et dicti precii solutionem in perpetuum ac inuiolabiter obseruare et contra aliquatenus de cetero non venire nec consentire alicui volenti contra venire, sed ferre guerenciam dicto Anselmo et suis heredibus de predicta venditione in judicio et extra perpetuo contra omnes, et de predictis vniuersis et singulis attendendis firmiter et seruandis in posterum. Ego Aymo, filius Iacobi, condomini de Albona, qui de voluntate et mandato dicti Iacobi patris mei et dicti Humberti constituo me fidejussorem in manu dicti Anselmi emptoris pro se et suis heredibus prout superius exprimitur, Promitto per juramentum prestitum a me corporaliter super sancta Dei euuangelia omnia predicta facere attendi firmiter et seruari ad bonum intellectum dicti Anselmi emptoris et heredum suorum. Ego autem dictus Humbertus promitto per dictum juramentum meum et sub obligatione omnium bonorum meorum mobilium et immobilium dictum Aymonem et dictum Iacobum, patrem ejus, super dicta fidejussione indempnes etiam ei suos heredes modis in omnibus observare. Et ego dictus Iacobus de Alamant cum dicta venditio esset de meo feudo et alibi acceperim a dicto Humberto recumpensationem competentem de qua teneo me pleniare propagato pro dicto fevdo, dietam venditionem laudo, concedo, ratifico et confirmo dicto Anselmo et suis heredibus, quitto de cetero et remitto. Renunciamus, etc. In huius rei perpetuum robur et testimonium sigillum predicti Iacobi, condomini de Albona, presentibus litteris rogavimus apponi. Ego autem predictus Iacobus, condominus de Albona, ad preces et requisitionem omnium predictorum scilicet Humberti venditoris, Aymonis fidejussoris et Iacobi de Alamant sigillum meum presentibus duxi litteris apponendum in testimonium et firmitatem perpetuam omnium premissorum. Actum mense septembris anno Domini millesimo ducentesimo septuagesimo quarto.
9
Vullielme de Lavigny, mestral d’Aubonne, de la part de feu Jacques, coseigneur de ce lieu, vend, du consentement de ses enfants, la mestralie d’Aubonne, avec tous ses droits, à P(ierre), évêque de Sion, agissant en qualité de tuteur de Jeannin, fils du prénommé feu coseigneur Jacques.
Anno 1477, octobre.
Titre du baill. d’Aubonne, N° 4.
Nouerint universi presentes litteras inspecturi seu audituri quod ego Vuillielmus de Lavignie, mistralis de Albona ex parte quondam Iacobi, condomini de Albona, non inductus vi dolo vel metu nec in aliquo circonuentus, sed ex certa scientia et spontanea voluntate mea, de laude, consensu et concessu liberorum meorum, videlicet Nantelmi, Marguarete, Iacobete et Beatricis, dedi, vendidi et quittavi in perpetuum domino P. episcopo Sydunensi, tutori Iohannini, quondam filij Iacobi, condomini de Albona, recipienti et ementi vice et nomine prefati Iohannini et heredum suorum, villicationem de Albona spectantem ad abbergamentum Iohannini supradicti cum omnibus appendiciis prefate villicationis; item omne jus et dominium quod habebam vel habere poteram in dicta villicatione vel pertinenciis ejusdem de jure vel de facto consuetudine uel quolibet alio titulo, cum omni jure et actione, proprietate et possessione mihi ex ipsa villicatione aut ipsi villicationi modo aliquo pertinente, pro decem libris monete Lausannensis et Gebennensis quas ab ipso domino episcopo vel a nuncio suo habui et recepi in bonis denariis numeratis et pro quadam vacca quam ab ipso vel a nuncio suo habui et recepi. Abrenuntians exceptioni non numerate pecunie, non tradite, non solute et deceptioni vltra dimidiam justi precii, exceptioni doli mali, conditioni sine causa, in factum et juri dicenti generalem exceptionem non valere et omni auxilio legum et canonum. De predicta autem villicatione cum appendenciis ejusdem me et meos heredes corporaliter devestio et dictum dominum episcopum recipientem inuestituram vice et nomine Iohannini prefati inuestio ex eadem. Et hoc totum factum est per manus G. de Capella militis. Hujus rei sunt testes Petrus de Gumuens, burgensis de Albona, Iacobus de Sisyngio, Aymo de Albona, clericus. In cujus rei testimonium nos G. de Capella, miles, castellanus de Albona tunc temporis ex parte dicti domini episcopi, et nos G. de Estue, prior, ad preces omnium quorum interest sigilla nostra una cum sigillo Nicholay, curati de Albona, apposuimus huic scripto.
Datum mense octobris anno Domini millesimo ducentesimo septuagesimo septimo.
Fragment du sceau du dit G. de la Chapelle.
10
François, fils du défunt sire Pierre, dit Puttot, coseigneur d’Aubonne, fait donation entre vifs de tous ses biens, meubles et immeubles, en faveur de sa sœur Alexie, épouse de Pierre, fils de Pierre, dit d’Aubonne, citoyen de Lausanne, et de leurs enfants.
Anno 1283, décembre.
Titres du baill. d’Aubonne, N° 5.
Ego Franciscus, filius quondam domini Petri, dicti Puttot, condomini de Albona, notum facio uniuersis presentes litteras inspecturis quod ego non vi non dolo non metu inductus nec in aliquo circonventus, sed sciens et spontaneus dedi et do, concessi et concedo prout melius possum donatione facta inter vivos tanquam bene merito Alexie, dilecte sorori mee, et filiis suis vel filiabus a Petro, filio Petri dicti de Albona, civis Lausannensis procreatis vel procreandis omnia bona mea mobilia et immobilia presentia et futura ubicunque sint et quocunque nomine censeantur. Dans et concedens predictis heredibus meis omnes actiones personales reales mistas utiles et directas quas habeo vel habere possum et debeo ratione dictorum bonorum de jure vel de consuetudine contra quascunque personas ecclesiasticas vel seculares quecunque sint. Precipiens ego Franciscus predictus heredibus meis predictis et cuilibet eorundem ut ipsi statim dicta bona mea universa et singula occupent et invadant et etiam apprehendant propria auctoritate sua sine juris injuria et pretoris offensa. Deuestiens me ego dictus Franciscus de omnibus bonis meis predictis uniuersis et singulis presentibus et futuris, predictos heredes meos et eorum heredes per tradictionem presentis instrumenti corporaliter inuestiendo de eisdem, animo in ipsos possessionem corporalem et vacuam acque dominium transferendi, nihil juris, rationis, proprietatis, dominii, possessionis vel quasi retinens in eisdem. Omnes autem donationes si quas vel quam olim fecerim casso, revoco et annullo prout melius possum et volo quod si aliqua littera donationis per me olim facte inueniretur in futurum, quod habeat nullius roboris firmitatem. Renuncians, etc. Promittens, etc. In cujus rei testimonium nos officialis curie Lausannensis ad preces et requisitionem dicti Francisci sigillum dicte curie presentibus litteris duximus apponendum.
Datum anuo Domini millesimo ducentesimo octuagesimo tercio, mense decembris.
Le sceau de l’official de Lausanne.
Verso : Anno Domini trecentesimo nonagesimo secundo, die tresdecima mensis februarii, facta est cessio de presentibus litteris dno Octhoni de Grandissono, dno Sancte-Crucis et Albone, per Michaelem filium quondam Peretti dicti de Albona, civis Lausannensis, in manu Johannis Monrichier de Albona, clerici, prout pro titulo suo continetur.
11
Perret de May et son frère Rolet se portent garants de la vente faite par Jean d’Aubonne, donzel, en faveur du couvent de Bonmont, d’un muid (annuel) de blé, sur la tierce part de la grande dîme de Begnins, et du don fait par lui, au même couvent, à titre d’aumône, de Pierre Biordarre. Ces vente et don devaient être ratifiés par Simon, fils du vendeur, et par le sire Aymon, frère de celui-ci, moine de Saint-Oyen.
Anno 1292, 17 août.
Titres du bailliage de Bonmont, N° 89.
Nos officialis curie Gebennensis notum facimus vniuersis presentes litteras inspecturis quod cum Iohannes de Albona, domicellus, alienauerit in manu abbatis et conuentus Bonimontis vnum modium bladi ad mensuram de Nyons quem habebat super tercia parte magne decime de Bignins, et etiam donauerit dictis abbati et conuentui in helemosinam perpetuam Petrum Biordarre et eius heredes, et promiserit per juramentum facere laudari predicta omnia per Symonem, filium eius, et per dominum Aymonem, fratrem dicti Iohannis, monachum sancti Eugendi, quotienscunque venerint ad partes istas et fuerint ex parte dictorum abbatis et conuentus requisiti, et quod inde precipient sigillari qualemcunque litteram voluerint dicti abbas et conuentus, vt asseritur : Coram Hugone de Burgundia, clerico, curie predicte jurato, a nobis destinato, cui quantum ad hoc commisimus et committimus vices nostras, constituti Perretus de May et Roletus, eius frater, promittunt per juramentum facere omnia supradicta attendi et si predicti Symon et dominus Aymo nollent precipere predictam litteram de laudandis omnibus supradictis, ipsi fratres promittunt per juramentum tenere hostagia ad suas proprias expensas quotienscunque essent ex parte dictorum abbatis et conuentus requisiti nec inde recedere in quocunque loco securo essent assignati ex parte dictorum abbatis et conuentus quousque eisdem abbati et conuentui esset plenarie de predictis satisfactum. In cuius rei testimonium sigillum curie predicte presentibus duximus apponendum ad preces dictorum fratrum nobis oblatas per dictum juratum. Datum die dominica post assumptionem beate Marie Virginis anno Domini millesimo ducentesimo nonagesinao secundo. Et sciendum est quod dictus Iohannes promittit per juramentum ipsos fratres inde seruare indempnes. Datum ut supra.
Le sceau de l’official de Genève.
12
Vente de deux hommes taillables, passée à l’abbaye de Bonmont par le donzol Jean d’Aubonne, fils du feu chevalier Guerric, et par Simon, fils du dit Jean, datée du 2 décembre 1295.
Invent. vert, paquet 249.
Nos officialis curie Gebennensis notum facimus vniuersis presentes litteras inspecturis quod coram mandato nostro, videlicet Hugone de Burgundia, clerico, curie predicte jurato, a nobis specialiter destinato, cui quantum ad hoc commisimus vices nostras, constituti Iohannes de Albona, filius quondam domini Guerrici de Albona, militis, et Symon, filius dicti Iohannis, domicelli, non vi, non dolo, non metu inducti, vendunt et titulo pure et perfecte vendicionis concedunt viris religiosis abbati et conuentui Bonimontis, Cisterciensis ordinis, Gebennensis dyocesis, Iacobum de Nanto, de Visinay, et Stephanum, filium quondam Humberti de Nanto, cognati dicti Iacobi quondam, homines suos tailliabiles et heredes et tenementa eorundem cum omni posteritate eorundem et omni jure, dominio, proprietate et possessione predictorum, pro viginti libris Gebennensibus; quam pecunie summam confitentur et recognoscunt se habuisse et recepisse a dictis religiosis in bona pecunia numerata. Deuestiunt autem se de dictis hominibus et eorum tenementis et omni jure, dominio, proprietate et possessione eorundem et ipsos religiosos inuestiunt et ponunt in possessionem de eisdem per concessionem presentium litterarum, precipiuntque dictis hominibus dictus Iohannes oretenus et dictus Symon per mandamentum presencium litterarum quod ex nunc dictis religio sis obediant et respondeant de tailliis et de omni censa et dominio in quibus eidem Iohanni respondere et obedire tenebantur. Promittentes per juramentum dictos homines cum heredibus et tenementis ipsorum dictis religiosis manutenere, deffendere et legitime garantire ab omnibus et contra omnes in judicio et extra ab omni exactione, seruitute, usagio, pelocheria et dominio que possent peti ab eisdem per alteram personam seu per alium dominum quam per religiosos supradictos tam occasione clame, banni, bastimenti, caruacate, quam alia de causa, et quod dictis hominibus prestabunt consilium et juuamen quociens poterunt quale suis propriis hominibus quos habent prestare tenerentur; et in se euictionis periculum assumentes promittunt per juramentum facere et prestare quitquid in casu euictionis debet fieri et prestari, et quod ex nunc in dictis hominibus uel rebus eorum aliquid non percipient uel leuabunt uel facieut percipi seu leuari. Qui quidem homines, videlicet Iacobus et Stephanus confitentes esse tailliabiles de mandato dicti Iohannis promittunt per juramentum obedire dictis religiosis et soluere tailliam et censas quas debent eisdem et quod non facient aliquod gardarium nec juramentum alicuius ville seu castri; recipiuntque in emphiteosim perpetuam a dictis religiosis quandam peciam terre continentem circa sex posas terre sitam in territorio dicto de Chastanea supra Visinay sub annua pensione vnius cupe frumenti ad mensuram de Nyons et duorum solidorum bonorum Gebennensium soluendorum in festo beati Iohannis euuangeliste annuatim apud Bonum montem dictis religiosis vel mandato eorundem, talibus condicionibus appositis quod ipsi homines non possunt aliquid alienare de dicta terra et quod si in manu alterius ponerent vel alienarent vel si dicto termino non soluerent dictam censam vel si casale ipsorum sine herede eorum remaneret, quod ipso facto dicta terra dictis religiosis remaneret et de ipsa ex tunc suam possent facere voluntatem et de appendiciis dicte terre. Que omnia dictus Iohannes et dictus Symon, Willerinus, Iaquetus, Henricus, Marguareta, Iaqueta et Clemencia, liberi dicti Iohannis, laudant, approbant, ratificant et concedunt, et specialiter helemosinam quam idem Iohannes fecit dictis religiosis de Petro Biordarre et heredibus suis, ut continetur in quadam littera sigillo curie Gebennensis et sigillo dicti Iohannis sigillata; et cum predictus Iohannes dictos homines de Visinay alias vendiderit dictis religiosis precio sexdecim librarum Gebennensium et de eadem vsndicione fieret littera sigillata sigillis curie Gebennensis et illustris domine Leonete, domine de Iez, et dicti Iohannis, predictus Iohannes et dicti liberi eius dictam litteram volunt in suo robore permanere et promittunt per juramentum contra tenorem eiusdem non venire, saluo quod precium contentum in eadem dictarum sexdecim librarum includatur in precio viginti librarum in hac presenti littera contentarum. In hoc facto abrenunciant omnes predicti per juramentum exceptioni doli mali, metus, in factum actioni, pecunie non numerate, non solute, spei future numeracionis, deceptioni vltra dimidium justi precii, beneficio minoris etatis, imploracioni judicis officium, confessioni facte coram non suo judice et extra judicium, exceptioni fori, peticioni et oblacioni libelli et omni juris auxilio canonici et ciuilis per quod possent venire contra predicta vel aliquid de predictis, et juri dicenti generalem renunciacionem non valere nisi precedat specialis. Et hec omnia supradicta et singula promittunt omnes predicti per juramentum super sancta Dei euuangelia prestitum attendere firmiter et seruare et in contrarium modo aliquo non venire. In cuius rei testimonium nos dictus officialis sigillum curie predicte presentibus duximus apponendum ad preces predictorum nobis oblatas per dictum juratum referentem nobis ita esse. Et ego dictus Iohannes sigillum meum apposui presentibus in maioris roboris firmitatem. Ego autem Petrus, capellanus de Montibus et de Perrues, ad preces dicti Iohannis et dicti Symonis coram me confitentis premissa omnia esse vera, sigillum meum duxi presentibus apponendum. Actum IV° nonas decembris anno Domini millesimo ducentesimo nonagesimo quinto.
Les sceaux endommagés de l’official et du dit chapelain; fragment de celui de Jean d’Aubonne.
13
Jean, prieur d’Etoy, et Jean, coseigneur d’Aubonne, font un accord au sujet de l’avouerie sur les hommes du prieuré d’Etoy, qui habitent à Yens, Lavigny et à la maladière d’Aubonne.
Anno 1303, octobre.
Titres du baill. d’Aubonne, N° 178.
Nos Iohannes, humilis prior religiose domus de Estue, ordinis Montis Iouis, notum facimus uniuersis presentes litteras inspecturis quod cum lis seu controversia quondam verteretur inter religiosos viros, videlicet dominum Iacobum, quondam priorem dicte domus de Estue, et concanonicos suos tunc temporis ejusdem loci, ex una parte, et nobilem virum dominum Iohannem, condominum de Albona, ex altera, super auoeria et jurisdictione hominum dicti prioratus apud Yens, apud la Vignye et apud maladeriam de Albona tunc commorantium ita estitit ordinatum et etiam concordatum, videlicet quod dicti homines in dictis locis tunc commorantes possint clamorem seu clamam facere pro voluntate sua priori de Estue qui pro tempore fuerit uel dicto domino Iohanni, condomino de Albona, ita quod ille coram quo clama facta fuerit clamam que sex denariorum summam non excedit recipietet sibi integraliter retinebit, clama vero que sex denariorum summam excedit inter priorem dicte domus de Estue qui pro tempore fuerit et dictum dominum Iohannem communiter diuidetur; item si accideret quod alter predictorum hominum in dictis locis furtum uel aliud crimen capitale propter quod extremum supplicium uel truncationem membri sustinere deberet committeret, dictus dominus Iohannes in delinquentem penam sanguinis exerceret secundum quod exigeret enormitas delicti et proteruitas delinquentis, bona vero mobilia punitorum et banna inter predictos priorem et dominum Iohannem communiter diuidantur, possessiones seu bona immobilia dictorum punitorum ad domum seu prioratum de Estue predictam spectantes seu spectancia uel ab eadem movencia eidem domui de Estue remaneant libere, pacifice et quiete, et possessiones que ad dictum dominum Iohannem pertinent simili modo eidem domino Iohanni remaneant in pace; in albergamento vero propter delictum desolato prior dicti prioratus qui pro tempore fuerit non tenetur nisi voluerit alium ponere habitatorem. Item ordinatum est quod super quolibet hominum predictorum qui focum et hospicium suum per se tenebit habebit annis singulis dictus dominus Iohannes uel sui unam cupam frumenti respient ad mensuram de Albona sibi in festo beati Michaelis persoluendam. Hoc expresse acto inter partes predictas quod dictus dominus Iohannes a predictis hominibus nichil ulterius posset petere uel exigere neque caponem neque auenam neque bastimentum nec pilicheriam nec redinentiam seu seruitutem aliam personalem uel realem quocunque nomine censeatur uel etiam nominetur, sed superius expressis tam ipse quam heredes sui perpetue sint contenti. Insuper ordinatum inter dictas partes est quod Iohannes de Byrola et sui heredes, Aubertus Presbyteri et heredes sui et Cristinus dictus Chocier de Vache et sui heredes dicte domui de Estue perpetue et libere sine pilucheria aliqua a dicto domino Iohanne uel suis heredibus in ipsis percipienda et ab omni auoeria ipsius domini Iohannis et suorum heredum pacifice et quiete omnino remaneant immunes, extremo supplicio tantum in hijs tribus et eorum heredibus predicto condomino Iohanni et suis heredibus si casus accideret reservato, ita quod nichil haberet in bonis eorum mobilibus et immobilibus totaliter punitorum. Et ut supradicta fideliter attendantur, minister qui pro dicto domino Iohanne in locis predictis erit, jurabit priore presente quod partem emendarum, clamarum, bannorum et bonorum mobilium quantum dictum priorem contingere debebit eidem priori fideliter sine diminutione servabit et restituet; et e contra minister prioris idem jurabit dicto domino Iohanne presente; uel si partibus placuerit, unum tantum ministrum ponent qui pro utraque parte omnia faciet et hoc juramentum prestabit. Nos vero prefatus prior, de consensu et voluntate expressa nostrorum concanonicorum, nunc residentium in dicta domo de Estue, pro nobis et successoribus nostris predicte ordinationi consentimus et ipsam perpetue ratifficamus et etiam approbamus mandantes per presentes dictis hominibus, exceptis tribus illis de dicta ordinatione superius exemptis, ut ipsi ex nunc in antea dicto domino Iohanni uel suis heredibus de rebus supra ordinatis perpetue respondeant et soluant secundum quod pro ipso estitit declaratum et etiam ordinatum. Promittentes bona fide pro nobis et successoribus nostris contra tenorem presentis littere per nos aut per alium non venire infuturum. Nos autem Iohannes, Dei paciencia humilis prepositus domus pauperum Montis Iouis pro nobis et successoribus nostris qui in premissis ordinatis euidenter vidimus utilitatem nostri prioratus de Estue predicti, ipsis consentimus et omnia predicta confirmamus et perpetue rata habebimus. In quorum omnium testimonium nos prefati videlicet prepositus et prior pro nobis et successoribus nostris sigilla nostra duximus presentibus litteris apponenda. Datum mense octobris anno Domini millesimo tercentesimo tercio.
Les sceaux endommagés des dits prévôt et prieur.
14
Humbert, protbonotaire apostolique et commendataire perpétuel du couvent de Romainmotier et le dit couvent accordent à Arthaud, coseigneur d’Aubonne, bailli de Vaud, le droit perpétuel de rachat à l’égard de la dîme de St. Pierre, de Gimel, de fiefs et de revenus féodaux, à Gimel, Saint-Georges, Longirod et Marchissy, le tout vendu par lui, le même jour, au couvent de Romainmotier.
Anno 1306, 10 décembre, à Romainmotier, en chapitre du couvent.
Titres du baill. d’Aubonne, N° 181.
Nos Frater Humbertus miseratione divina sancte sedis apostolice prothonotarius commendatariusque perpetuus conventus Romanimonasterij Cluniacensis ordinis Lausannensis diocesis ac fratres Vulliermus de Riverola prior, Petrus Cocondo superior, Leodegarius Marchiandi procurator, Iacobus de Sancto Boneto cantor, Reymundus Consinitis sacrista, Bernardus Pinaudi pidanciarius, Laurentius Constancij, Anthonius Amatrici, Petrus Ruardi, Iohannes Fonjalletti, Petrus Lamberti et Stephanus Grillionis, monachi et religiosi professi dicti conventus in capitulo ejusdem ad sonum campane more solito convocati capitulantes et capitulum nostrum tenentes et facientes pro nostris et dicti monasterij negociis peragendis ac de bono in melius exercendis unanimes neminem nostrum discordantibus unus de voluntate et consensu alterius, et maxime nos ipsi religiosi de authoritate et licencia prefati domini nobis ipsis religiosis ad omnia infrascripta authoritatem et licenciam dantis et concedentis : quod cum strenuus et spectabilis Arthaudus condominus Albone et balliuus Vuaudi pro se suosque heredes et infuturum successores nobis et nostris in dicto conventu successoribus pure et perfecte vendiderit res sequentes: et primo omnia et universa feuda sua directa dominia tenementa abberga et emphyteoses furnus seu furnagia et molendina que et quales habebat et habere debebat de suo puro et franco allodio moventia et moveri debentia in toto districtu confinio et territoriis sui condominij locorum de Gimel, Sancti Georgij, Longerod, Burtigniaci et Marchessier cujus condicionis vel speciei sint vel esse possint, vel per quos vel quas habita atque possessa unacum omnibus censibus redditibus usagiis et tributis annualibus pro eisdem feudis tenementis abbergis directis dominiis et emphyteosibus furnis et molendinis debitis et pro eisdem sibi venditori et predecessoribus suis confessatis et recognitis per feudatorios tenementarios et censerios suos predictorum locorum usque summam et quantitatem sexaginta duorum quarteronorum frumenti quadraginta uno quarteronorum avene ad mensuram eiusdem condomini et sex librarum bone monete census et annui redditus, exceptis et per eundem condominum minime quo supra comprehensis homagiis feudis directis suis Richardi dicti Verrier, de Bassins, habitatoris de Gimel, Aymonodi dicti Geoffreij dicti loci, Nicodi dicti Baulerij de Longerod, Iohannodi Bernard, Stephanodi Douz four ejusdem loci de Longerod, et Iohannodi Tornoux de Sancto Georgio, hominum suorum tenentium et possidentium de suis feudis tenementis et directis predictis cum omnibus rebus que de predictis homagiis dependent acque moventur, que quidem res excepte moventur de feudo domini nostri Vuaudi, exceptisque per eundem condominum super omnibus venditis bamnis barris clamis saisinis mero mixtoque imperio et omnimoda jurisdictione ad causam sui castri et mandamenti Albone prout et quemadmodum ante prefatam venditionem habuit, atque tenuit, item denique vendiderit nobis et nostris predictis pro se et suis decimaniam seu decimam suam quam habebat habereque debebat in predicto territorio Gimellj prout in longum et latum se extendit nuperrime per ipsum condominum ab ecclesia sancti Petri de Gimel rehemptam, cum omnium premissorum juribus pertinenciis et honoribus uniuersis precio mille librarum monete Lausannensis nunc in presenti patria Vuaudi cursum habentis qualibet ipsarum valente viginti solidis monete predicte; scilicet pro eisdem feudis et redditibus annualibus de eisdem mille libris tercentarum et triginta librarum, et pro decimania supra dicta sexcentarum et septuaginta librarum restantium dictarum mille librarum ad utilitatem ejusdem condomini venditoris implacatarum et predicto domino nostro Vuaudi seu domino de Villettis ejus thesaurario expeditarum de mandato ejusdem condomini qui in eisdem tenebatur per computa sua denariorum fiscalium Vuaudi dederitque nobis prevalenciam si que fuerit et se de premissis devestierit, nosque investierit more solito prout de premissis omnibus dilucidius apparet in quodam vendicionis instrumento per notarium subsignatum hodie ante istud conficiendi et scribendi acque signandi jussu et commendato sine dolo fraude acque metu sed de juribus nostris dictique conuentus informati pro nobis et nostris in dicto conuentu successoribus prout melius fieri potest; damus et de gracia speciali concedimus sepenominato strenuo et spectabili Althaudo condomino Albone ballivo Vaudi presenti stipulanti solemniter et recipienti pro se et suis heredibus et successoribus infuturum universis ad omnes suas ejusdem condomini suorumque heredum et successorum voluntates in vita et in morte plenarie et perpetuo faciendas, videlicet plenam liberam et omnimodam potestatem ac mandatum speciale prevendita a nobis et nostris rehabendi redimendi et perpetue reachetandi quotiescunque sibi placuerit secundum bonos usus patrie et loci preccio consimili mille librarum ualoris predictarum nobis prius persolutarum cum missionibus legitime substentis preisias vero perceptas seu percipiendas donec rehemptio interuenerit in sortem dicti pretij minime computandas, acto tamen et condicionato quod casu idem condominus et sui distincte vel separatim dicta sua feuda et census rehabere vellet, aut decimaniam predictam quod tunc fieri valeat, atque possit restituendo pro dictis feudis et censibus pretium predictum tercentum et triginta librarum cum missionibus predictis et similiter dictam decimaniam primo aut separatim rehabere uolens quod fieri queat pro dictis sexgentis et septuaginta libris pretij predicti cum predictis missionibus legitimis absque prejudicio predicto vendicionis quoad non rehempta seu reachetata uolensque totum pro dictis mille libris fieri valeat ut prefertur quoniam sic omnia universa et singula prout supra expressata sunt pro nobis et dicto nostro conventu habuimus rata grata et firma rataque grata et firma habentes eadem denuo, laudamus approbamus emologamus ratificamus et confirmamus per presentes. Promittentes nos predicti frater Humbertus et religiosi predicti sub expressa et ypotheca obligatione omnium et singulorum bonorum nostrorum et dicti nostri conventus mobilium et immobilium presentium et futurorum quorumcunque nos nihil fecisse aut dixisse in preteritum et quod nihil dicemus seu faciemus infuturum propterque predicta omnia et singula minorem in aliquo obtineant vel habere debeant perpetui roboris firmitatem vel quod cassari irritari annullari valeant quomodolibet vel rescindi sed iterum promittimus nos dicti fratres pro nobis et nostris in dicto conventu eidem condomino presenti stipulanti et recipienti predicta omnia et singula prout supra scripta sunt attendere et observare contraque in aliquo nunquam facere dicere opponere prevenire de jure vel de facto pro nobis aliquos interpositos vel aliquem interpositum vel interponendos seu interponendum alicujus seu aliquorum arte vel cautela nec alicui contra venire volenti in aliquo consentire clam palam vel occulte tacite vel expresse directe vel indirecte in judicio vel extra per solemnem et validam stipulationem sub obligatione predicta subque juramentis nostris nostre religionis voto manus ad pectora ponendo more dicti ordinis et pena restituendi omnia damna gravamina expensas et interesse contraveniendo premissarum habita implicata et supportata sub quibus quidem juramentis et super predictis omnibus et singulis renunciamus nos predicti frater Humbertus et religiosi gratis et scienter juris et facti ignorantie atque actionis exceptioni et deceptioni doli mali fraudis vis metus erroris et infactum condicioni indebiti sine causa vel ex injusta causa non sic non ita vel minus legitime actorum fori privilegio petitioni libelli et oblacioni ejusdem judicis, ferisque messum et vindemiarum et omni alij dilationi temporis jure quo deceptis in suis contractibus subvenitur jurique dicenti confessionem extra judicium et non coram suo judice ordinario factam non valere et dicenti nisi juramentum fuerit in judicio delatum ex ipso nulla oritur actio omnibus que aliis juribus legibus canonicis civilibus scriptis et non scriptis auxiliis privilegiis libertatibus franchesiis ac usibus patrie et locorum consuetudinibus quibus contra premissa venire possemus aut in aliquo nos tueri et maxime juridicenti generalem renunciationem non valere nisi specialis precedat. Datum et actum in dicto nostro capitulo presentibus ibidem Francisco Panissodi de Divona et Iohanne Medici vocatis testibus ad premissa die decima mensis decembris anno Domini millesimo tercentesimo sexto sub sigillis nostris quibus in talibus utimur et signeto manuali notarij subsignati in testimonium omnium premissorum.
Que la susdite copie a esté levée de mot à mot par le notaire soubsigné sur une autre en parchemin extraicte du propre protocole d’égrège Jean Aubert de Thonon par égrège Vulliemez et par luy düement signée et paraffée en datte du 21 Janvier 1559; et après l’avoir düement collationnée sur icelle ay signé la présente pour y adjouster foy sans aucun mien préjudice ce 25 Aoust 1698.
Atteste: D. Grobety.
15
Jaquet de Lavigny, dit Liquaz, vend à Vuillelme, bâtard du défunt sire Aymon, coseigneur d’Aubonne, la sixième partie de tous les fruits croissant dans une vigne, située au territoire de Lavigny.
Anno 1308, 1er août.
Titres du baill. d’Aubonne, N° 183.
Ego Iaquetus de la Vignye dictus Liquaz notum facio universis quod ego ex mea certa scientia tanquam minime circonventus aliquo dolo vi vel metu sed sciens prudens et spontaneus de jure meo plenum certificatus vendidi et vendo et titulo pure perpetue perfecte ac irrevocabilis vendicionis concessi et concedo pro me et heredibus meis assignatis aut assignandis quibuscunque Willielmo alumpno quondam nobitis viri domini Aymonis quondam condomini de Albona presenti ementi et recipienti pro se et heredibus suis assignatis aut assignandis quibuscunque sextam partem omnium fructuum in quadam vinea crescentium cum juribus et rationibus ejus pro triginta solidis bonorum denariorum Lausannensium quos me ab ipso confiteor habuisse et recepisse in bonis denariis numeratis ob causam vendicionis predicte que vinea sita est in territorio de la Vignie in loco dicto sos lo Landoz juxta vineam Nantelmi dicti Voucheret a parte lacus et juxta vineam Willielmi dicti Avoye de la Vignye a parte jurie ad tenendum et habendum perpetue libere pacifice et quiete jure hereditario, devestiens me et heredes meos predictos de predicta vendicione predictum Willielmum emptorem ementem pro se et heredibus suis predictis investiendo corporaliter per presentes de eadem ponendo ipsum in corporalem possessionem animo in ipsam corporalem et dominium transferendi nichil juris rationis proprietatis partagij avantagij usagij et successionis pro me et meis ibidem retinendo, promittens, etc. In cujus rei perpetuum testimonium et robur nos Nicholaus de Creysye decanus de ultra Venopiam et Bartholomeus curatus de Vouflins lo chastel ad preces predicii Iaqueti venditoris nobis oblatas per Aymonem de Montherot clericum cui vices nostras commisimus in hac parte sigilla nostra apposuimus huic scripto. Datum prima die mensis augusti anno Domini millesimo tercentesimo octavo.
16
Déclaration de Binfa, veuve de Jean, coseigneur d’Aubonne, et de son fils Jean, au sujet des dommages causés au chapitre de Lausanne par le donzel Chouvet d’Echandens, datée du 9 avril 1313.
Invent. bleu, N° 1334 pr.
Nos Binfa, relicta domini Iohannis, condomini de Albona et Iohannes, filius eius, notum facimus vniuersis quod quicquid dictus Chouuet de Eschanens, domicellus, forefecit capitulo Lausannensi vel hominibus dicti capituli vel quicquid cepit de bonis eorundem quoquo modo et specialiter pro facto de Albona et de sancto Prothasio, illud non fecit de mandato nostro nec ratum habemus si quid forefecerit contra ipsos vel de bonis ceperit eorundem. In cuius rei testimonium nos dicta Binfa pro nobis et ad preces dicti Iohannis, filii nostri, sigillum nostrum presentibus duximus apponendum, et ad preces nostras et dicti Iohannis filii nostri rogauimus apponi presentibus sigillum domini Iohannis, domini de Montibus, militis. Datum die lune secunda anno Domini millesimo trecentesimo decimo tercio, mense aprilis.
Les sceaux de dame Binfa et de Jean, seigneur des Monts.
17
Accord entre Bynfaz, codame d’Aubonne, et Jean, son fils, d’une part, et le chapitre de Genève, de l’autre, au sujet d’une vigne, avec un chésal contigu, situés à Trévelin, au vignoble d’Aubonne.
Anno 1317, mars, à Aubonne.
Titres du baill. d’Aubonne, N° 190.
Nos Bynfaz condomina de Albona et Iohannes ejus filius minor viginti quinque annis major vero quatuordecim notum facimus uniuersis quod cum questio seu controversia verteretur seu verti speraretur in futurum inter venerabile capitulum Gebennense ex una parte et nos prefatos matrem et filium ex altera super quibus questione et controversia predictis tandem fuit ventulata inter nos dictas partes coram venerabili viro et discreto domino officiali curie Gebennensis racione et ex causa tam possessionis quam proprietatis cujusdam vinee site in territorio seu vinoblio de Albona apud Triuilin juxta aquam que Armary nuncupatur a parte lacus Lausannensis et carrieram tendentem de Albona versus Triuilin a parte jurie et inter casale venerabilis viri et discreti domini Iacobi Marchiandi tunc temporis curati de Albona et casale quondam Petri dicti Bergie a parte venti et vineam Stephani de Mollens domicelli a parte boree quam quidem vineam sic limitatam unacum quodam casali ipsi vinee contiguo a parte dicte aque dictum capitulum dicebat et asserebat ad ipsum capitulum pertinere et pertinere debere unacum proprietate et possessione vinee et casalis predictorum sic confinatorum ratione dominij per plures raciones seu causas quas pretendebat dictum capitulum specialiter et nominatim pro eo quod dictum capitulum primo et principaliter percipit et percipere debet ac etiam percipere consuevit temporibus retroactis jure dominij et proprietatis a tanto tempore cujus contrarii memoria non existit dimidium modium vini seu musti ad mensuram de Albona de communi fructuum ibidem crescentium et iterato totam medietatem residui fructuum predictorum quod est notorium in dicto loco intervicinos; nos vero predicti mater et filius in contrarium asserentes et dicentes dictam vineam cum dicto casali ad nos pocius quam ad dictum capitulum pertinere et pertinere debere pluribus ex causis quas pretendebamus specialiter racione avoerie nostre (quam) habemus et habere debemus quod est notorium in dicto loco ad invicem de consensu nostro et dicti capituli ac etiam spontanea voluntate partis utriusque super premissis hinc et inde fuit veritas inquisita de jure partis utriusque et fuit repertum per fide dignos non suspectos nos prefatos matrem et filium in predictis vinea et casali sepefatis nullum jus et nullam racionem habere et habere debere preter quam tantum avoeriam nostram prelibatam cum juribus et racionibus ad dictam auoeriam spectantibus; qua propter nos prefati mater et filius non vi non dolo nec metu inducti nec aliquo fraudis ingenio circonventi sed ex nostra sciencia certa et spontanea voluntate considerantes et attendentes dictam inquisitionem super premissis legaliter fore factam et sine omni machinatione interposita dictam vineam cum dicto casali quittamus soluimus deliberamus et penitus relinquimus quilibet nostrum insolidum pro nobis et nostris quibus cunque quitacione irrevocabili ac etiam in perpetuum valitura ulla revocatione non obstante Aviole de Bongye sancti Martini de voluntate et mandato discreti viri domini Petri curati de Essertines qui se gerit ut asserit pro dicto capitulo in hac parte ad quam Avyolam dicta vinea cum dicto casali et possessio eorundem debet pertinere ac etiam devenire racione et ex causa successionis Iohannete quondam sororis dicte Avyole ponentes nychilominus nos prefati mater et filius dictam Avyolam de predictis vinea et casali de mandato quo supra in possessionem vel quasi corporalem per tradicionem hujus presentis instrumenti facientes insuper pro nobis et nostris quibuscunque cum dicta Avyola et suis quibuscunque super predictis vinea et casali remissionem et quittacionem perpetuam et omnimodam refutationem quilibet nostrum in solidum per aquilianam stipulationem solempniter factam acceptilia racione subsecuta nichil juris racionis proprietatis nobis vel nostris in predictis vinea et casali de cetero retinentes preterquam tantum modo avoeriam nostram cum juribus racionibus et pertinenciis ad dictam avoeriam spectantibus ut superius promulgatur, promittentesque nos prefati, etc.. In cujus rei testimonium nos dicta Bynfaz pro nobis et pro jam dicto filio nostro de mandato et ad requisitionem ipsius tradidimus dicte Avyole in signum quittationis predicte hanc presentem litteram sigilli nostri munimine roboratam : Datum et actum Albone mense marcij anno Domini millesimo tercentesimo decimo septimo.
Le sceau peu endommagé de la dite Binfaz.
18
Transaction entre Guillaume Alamandi et Agnès de Villars, sa femme, seigneur et dame d’Aubonne, d’une part, et dame Bynfa et Jean, son fils, coseigneurs du dit lieu, d’autre part, relativement à l’établissement d’un bourg neuf à Aubonne et à d’autres différends qui existaient entre eux.
Anno 1319, 24 février, au château d’Aubonne.
Titres du baill. d’Aubonne, N° 191.
Nos officialis curie Lausannensis notum facimus universis quod cum discordia verteretur inter nobiles infrascriptos, videlicet Guillielmum Alamandi et Agnetem de Villariis ejus uxorem ex una parte et dominam Bynfa et Iohannem ejus filium condominos de Albona ex altera super eo quod Guillelmus et Agnes predicti asserebant sibi et gentibus suis et subditis eorum multas injurias illatas fuisse per dictam dominam Bynfaz et Iohannem ejus filium et per gentes eorundem; item super eo quod predicti conjuges asserebant dictam Bynfam et Iohannem ejus filium non recognovisse ad plenum feudum quod tenebant et tenere debebant de omnibus bonis suis existentibus infra limites jurisdictionis dicte ville de Albona, item super eo quod predicti conjuges volebant facere et construere quendam burgum novum ultra portam superiorem dicte uille de Albona, predicta domina Bynfa et Iohanne ejus filio asserentibus se nec subditos suos ad emendam injuriarum predictarum non teneri et feudum quod tenebant a predictis conjugibus se bene et fideliter recognovisse et burgum predictum sine voluntate et consensu eorum fieri et construi non debere pluribus de causis per ipsam dominam Bynfaz et Iohannem ejus filium allegatis; tandem predicte partes per amicabiles compositores venerunt ad pacem et concordiam de predictis per modum et formam inferius annotatos; primo quod omnes injurie illate hinc et inde a tempore retroacto usque ad confectionem presentium litterarum tam per principales personas superius designatas quam per subditos earundem sint quitte et remisse ab utraque parte; item quod omnes res et possessiones quas habent dicta domina B. et Iohannes ejus filius et que tenentur ab eis infra limites predictos juratos sint et esse debeant de feudo ligio dicti Guillelmi et Agnetis ejus uxoris excepto feudo de Dysi qui limites predicti protenduntur per loca inferius designata, videlicet: a loco dicto Parties et ubi partitur aqua dicta Almary tendendo usque ad torcular dictorum conjugum et per ipsum torcular descendendo usque ad stratam publicam de la Pra subtus Albonam et prout dicta strata protenditur transeundo aquam Albone usque ad introitum limitis tendentis versus sanctum Liberium, item quod pro recognicione dicti feudi predicti conjuges dant et dare teneantur dicto Iohanni in augmentationem dicti feudi decem libratas terre de annuo redditu ad monetam Lausannensem que quidem decem librate terre possunt redimi et rehaberi per dictos conjuges vel eorum heredes pro octo viginti libris dicte monete quociens cunque dictis conjugibus vel eorum heredibus placuerit et sibi videbitur expedire et in eo casu dictus Iohannes tenetur acquirere terram et redditus de dictis octo viginti libris bona fide et ipsam terram et redditus sic acquirendam et acquirendos tenere et tenere debere a dictis conjugibus in feudum predictum que quidem decem librate terre debent assignar dicto Iohanni per dictos conjuges infra jurisdicionem de Albona ad arbitrium duorum proborum hominum fide dignorum hinc et inde eligendorum, item quod burgus novus fiat prout limitatus est, videlicet a torculari dictorum Marsinel descendendo inferius a parte venti per fossata usque ad domum Iacobi filij Petri Marchiant et domum dicti Ioly et per ipsas domos et per domum dictorum Rospacot et per furnum dicti Iohannis et domum Nicholay Huldrici tendendo usque ad fossata communia retro domum Petri dicti Furnij quondam et a parte boree ab angulo fossalis tendentis a dicto torculari dictorum Marsinel versus vallem de la marre Almary et descendendo per juxta vineam dictorum Marsynel et per stagnum dictorum domine B. et Iohannis ejus filij usque ad molare domus seu castri ipsorum matris et filii predictorum; item actum est inter dictas partes quod dicte domus et terre per quas fient fossata predicta acquiri debent expensis communibus dictarum partium et ad communem extimationem faciendam per duos probos homines communiter hinc et inde eligendos; item actum est inter dictas partes quod omnes domus edificate in dicto burgo remaneant et sint illorum quorum sunt ad presens et erant tempore retroacto casalia uero sita subtus pontem de Bougije Sancti Martini licet non sint edificata sint et remaneant illis quorum erant tempore presenti alia vero casalia sita supra dictum pontem de Bougye ubique in dicto burgo existentia tendendo superius usque ad dictum torcular dictorum Marsinel equaliter dividantur inter dictas partes alie vero terre cujus cunque sint in dicto burgo existentes emantur et acquirantur communiter cum expensis communibus dictarum parcium et inter dictas partes equaliter dividantur; item actum est inter dictas partes quod in recompensationem terre quam olim emit vir nobilis dominus Amedeus de Villariis frater quondam dicte Agnetis ab Agnessona relicta Bardi Lombardi de Albona predicti mater et filius debent et tenentur emere et acquirere de suo proprio terram seu ochiam liberorum quondam Iohannis Amedei de Albona existentem infra dictum burgum et quod dicte terre tam empte per dictum dominum Amedeum quam emende per predictos matrem et ejus filium debent dividi communiter per casalia inter dictas partes; item actum est inter dictas partes quod in recompensationem juris quod habebant seu habere debebant predicti mater et filius in pendentibus domorum constructarum in dicto burgo per dictos conjuges vel per predecessores eorundem assignentur predictis matri et filio quatuor casalia de communi terra ipsarum partium continencia quodlibet quatuor tesas in latitudine in avantagium ultra partem suam sibi contingentem, et quod dicta quatuor casalia assignentur eisdem matri et filio in simul et divisim ad arbitrium duorum proborum hominum communiter ab utraque parte eligendorum; item actum est inter dictas partes quod predicti mater et filius possunt construere si voluerint in dicto burgo unum vel plures furnos et percipere et habere fornagia eorundum nec non habere linguas grossorum animalium que occidentur in burgo predicto prout hoc percipere consueverunt infra villam antiquam dicte ville de Albona; item actum est inter dictas partes quod dicti conjuges possunt construere in dicto burgo si voluerint unum vel plura molendina et habere obventiones eorundem; item actum est inter dictas partes quod in dicto burgo debent fieri tres porte videlicet prima supra dictum pontem de Bougye secunda vero versus dictum torcular es Marsynel tercia autem subtus grangiam Francisci dicti Wangnyour de Albona inter dictam grangiam et dictum molare et in qualibet earundem quelibet pars habeat et habere debeat unum casale a quolibet latere et eum edificare prout sibi videbitur expedire claves vero dictarum portarum debent custodiri et servari prout claves antique dicte ville de Albona consueverunt custodori et servari; item actum est inter dictas partes quod casalia que nunc sunt edificata in dicto burgo debent bastiri cum expensis illorum quorum sunt alia vero casalia edificanda in dicto loco debent bastiri cum expensis communibus partium predictarum; item actum est inter dictas partes quod quocienscumque dicti conjuges inceperint bastire locum predictum quod predicti mater et filius debent et tenentur supra se bastire et bastimentum facere modo et forma superius denotatis et si predicti mater et filius dictum bastimentum non facerent aut facere nollent ad requisitionem dictorum conjugum seu alterius eorundem in eo casu predicti conjuges possunt et debent eos compellere ad predicta facienda modo et forma quibus poterunt meliori; item actum est quod dicte partes utantur jurisdicione sua tam in dicta villa de Albona quam in dicto burgo prout consueverint facere temporibus retroactis non obstante aliqua novitate facta in loco predicto tempore dissensionis partium predictarum; item actum est quod si aliqua dubitatio vel obscuritas oriretur super predictis aut aliquo predictorum quod declaretur et interpretetur per Iohannem de Rossillyone decanum Alyngii per Iacobum Albi de Viviaco clericum et per Willelmum de Lustriaco jurisperitum communiter hinc et inde electum; nos vero Guillelmus et Agnes Bynfaz et Iohannes ejus filius predicti omnia supradicta ratificamus approbamus et emologamus prout superius sunt expressa; promittentes per juramenta nostra super sancta Dei evangelia a nobis corporaliter prestita solempni stipulacione vestita omnia premissa firmiter attendere et facere et non contra venire per nos vel per alium in futurum nec alicui consentire contra venire volenti supponentes nos dicti conjuges et dictus Iohannes jurisdicioni prefati domini officialis qui nunc est et qui pro tempore fuerit ad hoc quod possimus et debeamus compelli per censuram ecclesiasticam ad observationem omnium premissorum; Renunciantes siquidem super premissis ambe partes per sua prestita juramenta quelibet pars in quantum eam tangit vel tangere potest negocium predictum omni exceptioni doli mali metus deceptioni circonventioni omni restitutioni in integrum tam ex generali clausula quam speciali scriptoque aliter quam acto omni consuetudini patrie et loci et omni juri canonico et civili per que possent venire partes predicte contra predicta vel aliquod de predictis et juri dicenti generalem insufficere renunciationem nisi in quantum precesserit specialis et quod non recurratur ad arbitrium boni viri de pronunciatione predicta; promittentes insuper ambe partes per sua predicta juramenta omnia supradicta cum omni integritate inviolabiliter observare prout superius sunt expressa; item actum est inter dictas partes quod hoc presens instrumentum duplicetur pro qualibet parte unum vel quadruplicetur pro qualibet parte duo si dictis partibus placuerit et sibi videatur expedire. Testes autem fuerunt ad hec vocati et rogati videlicet vir nobilis dominus Petrus de Bellomonte dominus ejusdem loci dominus Willelmus de Castellyone dominus Henricus de Virye dominus Iohannes psalterij de Lausanna milites, Franciscus seschallus ejusdem loci dominus Huldricus de Merceriis de Lausanna presbiter Stephanus de Yverdouno jurisperitus Willelmus dictus Rojomont de Nyvidouno Petrus de Hyens dictus Peller Stephanus de Monz et Rodulphus de Lavignye domicelli et plures alij fide digni. In quorum omnium robur et testimonium perpetue veritatis nos prefatus officialis ad preces et requisicionem dictorum conjugum et dicti Iohannis filij dicte domine Bynfaz nobis oblatas per Aymonem de Lausanna clericum commorantem Albone curie nostre predicte juratum cui jurato quantum ad recipiendum levandum et conficiendum litteras sigillo dicte curie nostre sigillandas vices nostras duximus totaliter committendas et super hoc eidem jurato fidem plenariam adhibentes nobis referentem omnia et singula supradicta esse vera et sic coram ipso jurato et testibus predictis fore facta ac etiam celebrata sigillum prefate curie nostre presentibus litteris duximus apponendum. Nos vero Willelmus Romani monasterij et Giraldus religiose domus de Estue priores humiles ad preces et requisitionem dicte domine Bynfaz tantum modo nobis juratas sigilia nostra unacum sigillo dicte curie apposuimus huic presenti instrumento in testimonium omnium premissorum. Item hoc acto in premissis quod si contingeret quod absit quod unum vel duo de sigillis predictis rumperentur cassarentur vel enervarentur seu eorum characteres delerentur nychilominus ex virtute sigilli remanentis omnia predicta et predictorum singula in suo perpetuo robore perseverent.
Datum et actum Albone in aula castri dictorum conjugum sexto calendas marcii anno Domini a nativitate ejusdem millesimo trecentesimo decimo nono.
Ita expeditum est coram me dicto jurato.
Observation. — Nous relèverons ici une erreur qui s’est glissée dans notre texte relativement à un des points de la transaction qu’on vient de lire. Ce ne sont pas, en effet, dame Bynfa et son fils soit les coseigneurs d’Aubonne qui, ainsi que nous l’avons indiqué (page 218), pourraient construire un ou plusieurs moulins dans le bourg neuf dont l’établissement forme l’un des principaux sujets de la transaction faite entre les parties. La faculté de cette construction est réservée aux seigneurs d’Aubonne, auxquels appartenaient les moulins de cette ville. Les coseigneurs, de leur côté, pourraient construire un ou plusieurs fours dans le dit bourg neuf et ils percevraient, dans celui-ci, les langues des grosses bêtes qui s’y tueraient, ainsi qu’ils les percevaient dans l’ancienne ville. Nous sommes incertain si nous sommes bien entré dans l’esprit de la transaction précitée lorsque nous avons rapporté (même page 218) que les coseigneurs conserveraient les droits qu’ils avaient eus jusqu’alors dans l’emplacement du bourg neuf. Cette circonstance nous a paru ressortir des dispositions assez compliquées de la transaction. Enfin, quoique dans ce document il soit seulement spécifié que les coseigneurs reconnaîtraient en faveur des seigneurs, en fief lige, tous leurs biens situés dans les limites de la jurisdiction de la ville d’Aubonne, et que, dans notre texte, nous avions ajouté : dans les limites des franchises et de la jurisdiction de la dite ville, néanmoins plusieurs documents postérieurs, plus explicites, nous apprennent que les biens qui devaient être reconnus par les coseigneurs étaient ceux qu’ils tenaient dans les limites des franchises de la ville d’Aubonne. C’est aussi de documents postérieurs que ressort l’allégation des coseigneurs d’Aubonne qu’ils n’étaient point tenus à la reconnaissance du fief de Disy envers les seigneurs.
19
Divers habitants de Yens confessent qu’ils sont de l’avouerie de Jean, coseigneur d’Aubonne et de ses hoirs, lui devant, à raison de cette avouerie, un chapon et une gerbe de froment pour le mestral (par année), qu’ils doivent veiller pour lui et sont tenus à tous les devoirs qui sont ressortissants à la haute jurisdiction.
Anno 1321, novembre, et 1342, 18 février.
Titres du baill. d’Aubonne, N° 226.
Nos officialis curie Lausannensis notum facimus universis, quod anno Domini millesimo trecentesimo vicesimo primo mense novembris coram mandato nostro Stephano de Lavignye clerico curie nostre jurato cui ad hec commisimus vices nostras dictus Bandyn Willielmus Lyeboz Iacobus Ros Willielmus filius quondam Martini dou Flon Willielmus Nardyns Willielma filia quondam Perrole de Ruaz Petrus de Ruaz Perreta de Ruaz Iacobus de Ruaz Aymonetus de Ruaz Willielma relicta Petri Nardyn Perrola filia quondam Bigyonz de Yens scientes et spontanei confessi sunt omnes in simul et quilibet per se recognoverunt per juramenta sua ad sancta Dei evangelia corporaliter prestita se et suos commorantes apud Yens esse de avoerya nobilis viri Iohannis condomini Albone et suorum heredum et eidem debere pro avoerya unum caponem et unam gerbam frumenti pro mistrali et cavere pro ipso et suis et facere quicquid convenit ardue dominationi. Item predictus Iacobus Ros confessus est et recognovit debere predicto nobili Iohanni et suis octo denarios census pro una ochia que fuit de tenemento Iohannis de Sotens et jacet retro domum Stephani Cochet et juxta viam publicam a vento. Promittentes predicti superius nominati tam homines quam mulieres pro se et suis juramento suo ad sancta Dei evangelia corporaliter prestito predictam confessionem seu recognicionem ac omnia et singula in presenti littera contenta rata et firma perpetue tenere et habere et in contrarium non venire cunctis exceptionibus allegationibus et deffensionibus juris et facti seu consuetudinis cessantibus et remotis. Actum anno et mense quibus supra. Quo Stephano de Lavignye clerico qui de predictis rogatus fuit conficere litteram sigillo curie nostre sigillandam viam universe carnis ingresso priusquam dictam litteram confecisset relicta tamen notula seu embreuiatura inde confecta prout facere consueuit nos hanc litteram super eadem notula inter prothocolla prefati notarij reperta levari fecimus et grossari per fidelem notarium similiter et juratum nostrum Iacobum de Lavignye clericum cui super hoc auctoritatem conferimus et mandatum speciale ad cujus relationem sigillum dicte nostre curie presenti littere duximus apponendum volentes et precipientes eidem littere fidem plenam adhiberi ac si tempore dicte requisitionis per prefatum Stephanum confecta fuisset et grossata. Datum quoad grossationem hujusmodi decima octava die februarij anno Domini millesimo trecentesimo quadragesimo secundo.
Ita reperta est predicta notula et confecta presens littera per me dictum Iacobum de mandato quo supra.
Fragment du sceau de l’official de Lausanne.
20
Accord, entre Humbert de Rossillon, chevalier, et dame Nicole, son épouse, d’une part, et Jean, coseigneur d’Aubonne, de l’autre, au sujet de l’exercice de la jurisdiction dans la seigneurie d’Allaman, de l’érection de fourches patibulaires et de la construction d’un pont sur la rivière de l’Aubonne.
Anno 1326, 13 mai.
Titres du baill. d’Aubonne, N° 200.
Noverint universi quod cum discordia verteretur inter viros nobiles dominum Humbertum de Rossellione militem et dominam Nicholam ejus uxorem ex una parte; et Iohannem condominum de Albona ex altera super eo quod dicti conjuges dicebant et asserebant se habere et debere habere merum et mixtum imperium et omnimodam juridicionem et eciam furcas in dominio et districtu de Alamant dicto Iohanne condomino de Albona dicente et asserente quod dicti conjuges non habebant nec habere debebant furcas predictas nec omnimodam juridicionem in dicto dominio nisi banna et clamas tantum in homines et subditos ipsorum conjugum tandem amicis communibus intervenientibus dicta discordia sedata extitit in hune modum videlicet quod dicti conjuges et eorum heredes habeant et habere debeant perpetue et libere merum et mixtum imperium et omnimodam juridicionem in dominio et territorio de Alamant ubicunque in homines et subditos ipsorum conjugum presentes et futuros ac in abbergantes et abbergaturos vel domicilium seu mansionem habentes seu habituros in terris seu casalibus conjugum predictorum et quod dicti conjuges et eorum heredes habeant et habere possint libere fulcas in dominio de Alamant ultra aquam Albone in dyocesi Lausannensi, de advenis autem transeuntibus et nullam mansionem in dicto dominio et territorio de Alamant habentibus sic extitit concordatum quod omnia bona mobilia advenarum delinquentium in dominio et territorio predictis si delinquant in terris casalibus et abbergamentis dictorum conjugum seu aliis possessionibus eorundem bona mobilia dictorum delinquentium debent esse dictorum conjugum et heredum eorum et condempnatio eorundem corpora vero ipsorum dampnatorum debent reddi per dictos conjuges vel eorum heredes dicto Iohanni et heredibus suis cum rebus linea vel lanea qua essent inducti si vero advene delinquant in terris casalibus et abbergamentis seu aliis possessionibus dicti Iohannis in dominio et territorio predictis bona mobilia et corpora et condempnatio eorundem debent esse dicti Iohannis et heredum suorum si autem dicti advene delinquant in carreriis publicis pascuis vel aliis locis communibus in territorio et dominio predictis bona mobilia ipsorum delinquentium prius occupanti et capienti remaneant corpus autem dictorum delinquentium in locis communibus proxime dictis in omnem eventum dicto Iohanni reddatur; item extitit concordatum quod prefati conjuges et eorum heredes non possunt inperpetuum construere vel edificare pontem super dictam aquam Albone per quem currus cum rotis transire valeat quavis forma nec in dicta aqua aliquod edificium facere quod cederet vel cedere posset nunc et in perpetuum ad lesionem seu detrimentum juris vel dominij dicti Iohannis. Et hec est pax finis et concordia perpetua super premissis inter dictas partes quam pacem seu concordiam et omnia et singula in presenti littera contenta dicte partes tanquam de jure suo certificate ad plenum laudaverunt et acceptaverunt promiseruntque per juramenta sua ad sancta Dei evangelia corporaliter prestita et per pactum expressum solempni stipulacione vallatum una pars alteri pro se et suis perpetue firma et rata tenere et habere ac in contrarium non venire ita tamen quod si aliquid dubium obscurum seu inepte positum super premissis aut aliquo premissorum et maxime super condempnacione advenarum delinquentium qui detenti fuerint per predictos conjuges vel suos quos supra in presenti littera reperiatur quod illud dubium exponatur et declaretur per viros discretos dominum Stephanum de Albona canonicum Lausannensem dominum Hudricum de Merceriis presbiterum et per Ansermodum de Alpibus jurisperitum; item concordatum extitit quod pro predictis in dicta concordia contentis prefati conjuges et quilibet ipsorum insolidum pro se et suis assignant et assectant dicto Iohanni condomino de Albona presenti et recipienti pro se et suis duos modios boni vini et puri percipiendos annuatim et de annuo redditu per dictum Iohannem et suos ad mensuram Albone legitimam tempore vindimiarum super custodia de Feschie dictorum conjugum et super obventionibus et exitibus dicte custodie quod quidem vinum promiserunt dicti conjuges et quilibet eorum in solidum pro se et suis juramento suo quo supra et sub obligacione omnium bonorum suorum quorumcunque annis singulis ut supra dictum est solvere et deliberare dicto Iohanni et suis quibus supra et dictum assectamentum manutenere et bonum facere usque ad plenam perceptionem dictorum duorum modiorum vini et quod superesset de dicta custodia ultra dictos duos modios vini remanet ipsis conjugibus et suis unacum dominio custodie sepedicte. Universa quoque et singula predicta et totum tenorem presentium Beatrix de Alamant mater dicte domine Nychole laudat ratificat imperpetuum pariter et confirmat et promittit juramento suo super sancta Dei evangelia ea firma et rata tenere et habere et in contrarium non venire supponentes se nichilominus dicte partes et Beatrix juridicionibus et cohercionibus venerabilium virorum dominorum officialium curiarum Gebennensis et Lausannensis ad hec quod possint conveniri et compelli per censuram ecclesiasticam in utraque dyocesi quelibet pars et Beatrix prout sibi competit ad observationem integram et completam omnium premissorum; renunciaveruntque super premissis dicte partes et Beatrix per juramenta sua superius prestita quelibet prout sibi competit ex sua certa scientia exceptioni dicte concordie ut supra legitime non facte et sine fraude omni lesioni gravamini juri dicenti deceptos in contractibus et submissos alteri juridicioni quam proprie posse penitere et agere ut dedecipiantur exceptioni assignacionis dictorum duorum modiorum vini ex virtute concordie predicte non facte et maxime dicte mulieres legi Iulie de fondo dotali non alienando omni assectioni dotis et dotalicij omnibusque graciis et privilegiis in favorem mulierum introductis et omnes insimul omnibus juribus canonicis et civilibus scriptis et non scriptis consuetudinariis seu non consuetudinariis quibus vel pretextu quorum predicta concordia seu aliquid contentum in presenti littera posset in posterum infringi aliqualiter vel corrumpi. In quorum omnium robur et testimonium perpetuum nos prefati officiales curiarum Gebennensis et Lausannensis ad preces et requisitionem predictarum partium et dicte Beatricis nobis fideliter relatas per Stephanum de Lavignye clericum curiarum nostrarum predictarum juratum cui ad hec commissimus vices nostras et eidem fidem plenam adhibemus qui nobis retulit omnia predicta esse vera et sic coram ipso et testibus subscriptis fore facta sigilla dictarum curiarum presentibus duximus apponenda. Ad hec autem omnia predicta fuerunt testes videlicet vir nobilis dominus Iohannes dominus de Montibus Roletus de Ross (Rossellione ?) domicellus et plures alii fide digni. Datum die martis post penthecostam anno Domini millesimo trecentesimo vicesimo sexto.
Ita expeditum est coram me dicto jurato.
Duplicatum est instrumentum pro qualibet parte unum ejusdem tenoris.
21
Jeannin, fils du défunt sire Rodolphe, seigneur de Montricher, vend à Jean, coseigneur d’Aubonne, le four de Pampigny, dit de Montricher, et 20 sols lausannois annuels sur les corvées de charrue de Pampigny.
Anno 1328, 27 avril.
Titres du baill. d’Aubonne, N° 205.
Noverint universi quod ego Iohanninus filius quondam nobilis viri domini Rodolphi domini de Monrichie quondam sciens et spontaneus pro me et meis heredibus cohoredibus assignatis aut assignandis quibuscunque imperpetuum vendidi et vendo et me cessisse et vendidisse confiteor pure perpetue libere irrevocabiliter et perfecte viro nobili Iohanni condomino de Albona presenti ementi et recipienti pro se et suis quibuscunque totum furnum meum de Pampignie vocatum de Monrichie cum suis juribus et pertinenciis universis. Item et viginti solidos Lausannenses de annuo redditu percipiendos annis singulis per dictum emptorem et suos super corvatas carrucarum de Pampignie circa festum beati Michaelis et secundum condiciones contentas in divisionibus nostri videlicet mei dicti Iohannini et domini Iacobi domini de Monrichie fratris mei et hoc pro sex viginti libris bonorum Lausannensium monete pro quarum sex viginti librarum solutione confiteor ego dictus Iohanninus habuisse et recepisse a dicto Iohanne condomino de Albona quendam equum suum grisardum pro legitimo precio et loco plene solutionis centum librarum item et alias viginti libras in bonis denariis numeratis ob causam vendicionis predicte de quo furno cum suis juribus predictis universis et de dictis viginti solidis annui redditus sic venditis imperpetuum et concessis ego dictus venditor me et meos quos supra penitus devestio predictum emptorem recipientem ut supra de eisdem investiendo corporaliter per presentes ita tamen quod ipse emptor et sui tenentur ex pacto expresso aut eorum mandato dare et deliberare leprosis maladerie de Clarmont parrochialis de Voflens unum panem furnagij qualibet septimana durante dicta vendicione qui panis eisdem leprosis extitit concessus de elemosina perpetua per predecessores meos de Monrichie quem panem uolo ipsis leprosis esse salvum non obstante vendicione predicta. Promittens ego dictus Iohanninus venditor juramento meo ad sancta Dei evangelia corporaliter prestito et per pactum expressum solempni stipulacione vallatum nec non sub expressa obligacione omnium bonorum meorum mobilium et immobilium presentium et futurorum quorumcunque predictam vendicionem et omnia et singula in presenti littera contenta perpetue firma et rata tenere et manutenere contra omnes in omni judicio et extra tam in proprietate quam in possessione non expectata rerum superius venditarum aut alicujus ipsarum evictione quod si non facerem et proinde dictus emptor vel sui aliquas expensas facerent dampna que sustinerent ipsas expensas et dampna promitto juramento meo et obligacione quibus supra sibi plenarie resarcire et super ipsis dampnis sibi credere solo simplici juramento tantum loco plene probacionis. Hanc autem vendicionem et totum tenorem presentium nos Iacobus dominus de Monrichie miles frater dicti Iohannini venditoris pro nobis et heredibus nostris assignatis aut assignandis ac coheredibus et pro omnibus illis qui de abbergo nostro de Monrichie aliquam rationem aut actionem haberent aut habere possent de jure vel de facto in rebus superius venditis aut aliqua ipsarum laudamus ratifficamus in perpetuum et confirmamus promittimusque juramento nostro super sancta Dei evangelia corporaliter prestito et sub expressa obligacione omnium bonorum nostrorum quoruncunque et per pactum expressum solempni stipulatione vallatum pro nobis et pro predictis omnibus illis de Monrichie super dicta vendicione et toto tenore presentium dicto emptori et suis quibus supra ferre bonam guerenciam perpetue pacis contra omnes qui in rebus superius venditis racione facti nostri de Monrichie aliquid peterent vel exigerent quoquomodo. Item promittimus ut supra nos Iacobus dominus de Monrichie et Iohanninus ejus frater pro nobis et nostris quibus supra quod nos non faciemus nec de cetero facere consentiemus in villa de Pampignie aliquem alium furnum seu edificium quod cederet vel cedere posset in futurum ad lesionem seu detrimentum furni predicti superius venditi renunciamusque super premissis nos fratres proxime dicti quilibet nostrum prout sibi competit, etc. … ; In cujus rei testimonium nos officialis curie Lausannensis ad preces domini Iacobi et Iohannini fratrum predictorum nobis fideliter relatas per Stephanum de Lavignie clericum curie nostre juratum cui ad hec commisimus vices nostras et eidem fidem plenariam adhibemus sigillum dicte curie presentibus duximus apponendum et ad majorem firmitatem et securitatem habendam omnium premissorum nos Iacobus dominus de Monrichie predictus sigillum nostrum pro nobis apposuimus huic scripto unacum sigillo predicto. Datum quinto calendas maij anno Domini millesimo trecentesimo vicesimo octavo. Ita expeditum est coram me dicto Stephano de Lavignye.
Le sceau de l’official de Lausanne. Celui de Jacques, seigneur de Montricher, est endommagé.
22
Johannette, fille de feu Richard de Chanconay (Chantonay), donzel, du consentement d’Henri de Bonvillars, son mari, prête hommage, de main et de bouche, à Jean, coseigneur d’Aubonne, chevalier.
Anno 1340, indict. 8, 25 avril, dans la cathédrale de Lausanne.
Titres du baill. d’Aubonne, N° 221.
In nomine Domini amen, anno ejusdem millesimo trecentesimo quadragesimo indicione octava die vicesima quinta mensis aprilis in presentia mei notarij publici et testium subscriptorum personaliter constitutus vir nobilis dominus Iohannes condominus de Albona Gebennensis diocesis, miles, ex una parte et Iohanneta filia quondam Richardi de Chanconay (Chantonay) domicelli de auctoritate et consensu Henrici de Bonovillario mariti sui ex altera, dicta Iohanneta sciens et spontanea intravit homagium dicti domini Iohannis de manu et ore ut moris est quod homagium fecit dicta Iohanneta per modum per quem pater suus et predecessores sui ipsum facere consueverunt et promiserunt dicti conjuges bona fide sua dicto domino Iohanni secundum novam et antiquam formam fidelitatis deservire ac feudum quem dicta Iohanneta tenet ab ipso milite ad ejus requisitionem declarare quo facto dictus miles dictos conjuges ad opus dicte Iohannete de dicto feudo investivit; actum Lausanne infra majorem ecclesiam juxta portam prope aquam benedictam testibus presentibus ad premissa vocatis et rogatis domino Iacobo de Gumuens milite Ybalo de Gumuens et Iaquinodo de Crissie (?) domicellis cum pluribus aliis fidedignis.
Ego vero Aymo de Megeva clericus Lausannensis auctoritate imperiali notarius publicus predictis interfui presensque publicum instrumentum scripsi subscripsi et signaui rogatus unacum sigillo curie Lausannensis datum ut supra.
(Le paraphe du dit notaire.)
Et nos officialis curie Lausannensis ad preces dictorum conjugum nobis oblatas fideliter et relatas per dictum juratum curie nostre cui super hijs commisimus vices nostras sigillum dicte curie presentibus litteris duximus apponendum datum ut supra.
Megeva.
23
Aymon, seigneur (coseigneur) de Cossonay, Girard de Montfaucon, seigneur de Vuillafans, Othon, sire de Grandson, et Hugard, seigneur de Gex, rendent une prononciation, en qualité d’arbitres, entre Humbert Alamandi, sire d’Aubonne, et Jean, coseigneur de ce lieu, au sujet de divers différends qui les divisaient.
Anno 1343, 2 octobre, à Cossonay.
Titres du baill. d’Aubonne, N° 2271.
Nos Aymo dominus de Cossonay Girardus de Montefalcone dominus de Vuilliaufens Octho dominus Grandissoni et Hugardus dominus de Gayo notum facimus universis quod nobiles viri dominus Humbertus Alamandi dominus Albone ex una parte et dominus Iohannes condominus dicti loci Albone ex altera super discordiis et questionibus que inter ipsos vertebantur super quadam porta de novo constructa per dictum dominum Humbertum subtus castrum suum Albone item et super ala et les meses Albone ac super certis articulis inferius expressis et aliis quibuscunque non expressis in nos tanquam in arbitros et amicos suos seu amicabiles compositores ab eisdem communiter electos se compromiserunt et juraverunt ad sancta Dei evangelia utraque pars firmiter attendere quicquid per nos dictos arbitros super dictis discordiis et questionibus suis pronunciaremus voluntate jure concordia vel amore sub pena etiam quinquies centum librarum Lausannensium nobis dictis amicis solvendarum per alteram dictarum partium que nostram pronunciationem nollet attendere super suis discordiis quibuscunque de qua pena quinquies centum librarum Lausannensium predicto domino Humberto predictus dominus Girardus de Montefalcone ad preces ipsius et predicto domino Iohanne dominus Guilliermus de Compesio senescalus Lausanne ad ipsius preces fidejussor in nostris manibus dictorum amicorum obligaverunt et suorum fidejussorum quilibet dictorum dominorum Humberti et Iohannis juramentis et obligationibus bonorum suorum indempnes servare penitus promiserunt. Quo compromisso in nos recepto nos dicti dominus de Cossonay dominus de Vuilliaufens dominus Grandissonis et dominus de Gayo arbitri unanimiter et concorditer pronunciamus et ordinamus pro bono pacis et concordie perpetue inter dictas partes habende in modum qui sequitur et in formam.
Primo quod dicta porta de novo facta et constructa per dictum dominum Humbertum sibi perpetue remaneat per modum per quem constructa est absque eo quod dictus dominus Iohannes intrare vel exire debeat per eandem nisi quantum de dicti domini Humberti processe spontanea voluntate; item pronunciamus quod dictus dominus Iohannes possit facere et construere unam portam novam in castro suo dicti loci Albone a porta ville tendendo superius versus castra et fortalia dictarum partium ubi voluerit dictus dominus Iohannes et sue placuerit voluntati unam carreriam publicam tendentem a dicta porta generali ville usque ad fortalicium ipsius domini Iohannis et quod dictus dominus Humbertus portam et carreriam predictas per dictum dominum Iohannem construendas et fasciendas deffendat et manuteneat et deffendere debeat dicto domino Iohanni contra omnes perpetue et tueri et nichillominus det et dare teneatur idem dominus Humbertus pro predictis dicto domino Iohanni sexaginta libras Lausannenses videlicet in proximo futuro festo purificationis beate Marie Virginis triginta libras dicte pecunie et alias triginta libras dicte pecunie in festo penthecostes immediate subsequenti sub juramento ipsius domini Humberti et obligatione bonorum suorum cum dampnis et cavere pro dicta pecunia solvenda et est dictum idonee in manibus dicti domini Iohannis; item pronunciamus quod ala et les meses existentes infra villam Albone cum juribus emolumentis et pertinenciis suis et dominium ipsarum maneant dicto domino Humberto excepto quod dictus dominus clamam barram seisinam dominium sive juridicionem aliquam non habeat nec habere debeat in homines gentes et subdictos dicti domini Iohannis preterquam emolumenta ipsi domino Humberto debita pro locacione dictarum meisarum et etiam aliud jus quod idem dominus Iohannes habebat et habet in eisdem alla et meises ipsi domino Iohanni saluum sit et salvum perpetue debeat remanere; item pronunciamus quod magna carreria publica tendens per medium dicte alle versus magnum portale ecclesie Albone communis dictis partibus perpetue remanet prout alie generales et publice carrerie ville Albone. Item pronunciamus super facto liberorum Rodulphi de Lavigniez domicelli quod licet dictus dominus Iohannes habeat omnem dominium et juridicionem omnimodam in villa de la Vigniez quod juridicio omnimoda et dominium personarum dictorum liberorum Rodulphi de Lavigniez familiarumque dictorum suorum liberorum cum dictis liberis expensis suis propriis ipsorum liberorum morantium bona fide sine dolo et domus ipsorum liberorum quam nunc inhabitabant apud Lavigniez cum orto et vigulto suis contiguis ipsi domo tantum secundum longitudinem et latitudinem per quas ad presens eas possident dicti liberi tantum remanent de dominio dicti domini Humberti excepto quod si aliquis malefactor quicunque alius preterquam dicti liberi et dicti familiares sui … geret vel intraret domum ortum et vigultum predictos vel alterum eorundem vel esset seu latitaret in eisdem vel altero eorum quod eo casu dictus dominus Iohannes dictum malefactorem seu malefactores in dictis domo orto et vigulto posset et debeat capere et facere de ipsis malefactoribus justiciam et judicium ac pugnicionem sicut de suis aliis personis de Lavigniez super quos habet idem dominus Iohannes omnimodam juridicionem; item pronunciamus super facto vinearum acquisitarum per dictum dominum Iohannem quod idem dominus Iohannes gardam pro ipsis vineis solvat de cetero per modum per quem burgenses Albone solvere consueverunt; item super facto hominis qui fuit interfectus gladio communiter quod ille qui inculpatur de dicto homicidio emendet et emendationem faciat parentibus et amicis ipsius defuncti ad arbitrium Stephani de Mont et Girardi de Lavigniez domicellorum; item pronunciamus quod omnes lesiones injurie et omnes rancores injuriarum totius temporis preteriti sint quitte et remisse penitus hinc et inde; item pronunciamus quod Stephanus de Mont et Girardus de Lavigniez predicti alias discordias et questiones superius non expressas et non declaratas valeant penitus concordare et … nostram super hoc concedimus potestatem et in casu in quo dicti Stephanus et Girardus dictas questiones concordare et sedare non possent nobis dictis arbitris referant et nos potestatem nobis per dictas partes datam nobis semper retinemus ad sedendas ipsas discordias nobis expressas et alias quaslibet cunsimiles questiones. Datum apud Cossonay sub sigillis nostris dictorum arbitrorum presentibus appositis in testimonium omnium premissorum die jovis post festum beati Michaelis anno Domini millesimo tercentesimo quadragesimo tertio.
Datum pro copia facta collationi cum originali littera per me notarium subscriptum.
Iohannes Guerdoux.
Je soubsigné ayant trouvé la présente copie levée de mot a mot sur son original deuement signé, apres deüe collation l’ay signée.
Jean Gignillat (avec paraphe).
Observation. — Le document qu’on vient de lire existe seulement en copie vidimée dans nos archives cantonales. Il pourrait donc s’y trouver quelques inexactitudes qui expliqueraient l’obscurité de quelques-unes des dispositions qu’il renferme; de celle, par exemple, qui autorise le coseigneur Jean à construire une porte nouvelle dans son château d’Aubonne et à établir une rue publique tendante de la porte générale de la ville jusqu’au fort du dit coseigneur. Puis, encore, la disposition qui concerne les halles et les meises, spécifiant que le prédit coseigneur conserverait, intact, l’autre droit (alium jus) qu’il avait à l’égard des dites halles et meises. Nous avons admis, dans notre texte, que cet autre droit était celui de propriété. Toutefois nous supposons plutôt maintenant qu’il s’agit, dans cette circonstance, de la huitième part des leydes et des obventions du marché d’Aubonne, qui appartenait aux coseigneurs de cette ville. (Voir ci-devant, pag. 270.)
24
Jean, coseignenr d’Aubonne, assigne deux legs, de 10 sols de cens, chacun, faits à l’abbaye de Bonmont par feu sa femme Marguerite et sa sœur Hélène, veuve de Jean de Lucinge.
21 mars 1344, à Coinsins.
Invent. bleu, N° 1321 proe.
Nos officialis curie Gebennensis notum facimus uniuersis presentes licteras inspecturis quod coram mandato nostro, videlicet Perroneto de Subtus ecclesiam de Brussins, clerico, curie predicte jurato, cui super hiis commisimus vices nostras, in ipsius jurati et testium subscriptorum presencia propter hoc personaliter constitutus nobilis vir dominus Iohannes condominus de Albona, miles: idem miles, uon vi, non dolo, non metu ad hec inductus nec in aliquo vt asserit circumuentus, sed sciens, prudens et spontaneus pro se et suis heredibus quibuscunque confitetur publice et manifeste recognoscit ad instanciam et requisicionem dicti jurati, stipulants et recipientis vice nostra, more publice persone nomine et ad opus religiosorum virorum dominorum abbatis et conuentus abbacie Boni montis, se debere et soluere teneri religiosis predictis viginti solidos bonorum Lausannensium censualium nomine et ex causa elemosine perpetue quondam per Margueretam, ipsius militis relictam, et Eleenam, relictam Iohannis de Lucingio de Dussillier, sororemque dicti militis, facte et donate seu eciam legate religiosis antedictis, videlicet per predictam Margueretam in sua ultima voluntate decem solidos dicte monete, prout in quadam lictera manu Iacobi de Lauignie, clerici, super legato dictorum decem solidorum confecta lacius continetur; et per predictam Eleenam alios decem solidos eiusdem monete, prout in quodam publico instrument per manum Berseti de Nyuiduno, clerici, super legato dictorum decem solidorum per dictam Eleenam in sua vltima voluntate dictis religiosis facto et confecto plenius continetur; pro remedio animarum suarum et anniuersario earundem. Quos quidem viginti solidos censuales predicte monete dictis religiosis melius annis singulis persoluendos predictus miles pro se et suis ponit, assectat et assignat dicto jurato vt supra stipulanti in et super viginti solidis Lausanuensibus in quibus Perronetus, filius dicti Sainz, de Cuynsins, eidem militi tenebatur annuatim seu de redditu per annum quolibet anno perpetue in festo beati Michaelis, pro quadam pecia vinee sita in territorio de Cuynsins in loco dicto Croysone juxta carreriam publicam tendentem de Cuynsins versus Nyuidunum a parte boree et juxta terram Perrodi de Prela a parte venti; obligansque idem miles dictis religiosis in manu dicti jurati vt supra stipulantis quidquid juris, actionis, racionis, dominii et proprietatis ipse habet aut eidem competit uel competere posset super peciam vinee predictam racione dictorum viginti solidorum census. Mandans et precipiens idem miles oretenus et tenore presencium licterarum dicto Perroneto presenti et consencienti vt ipse de predictis viginti solidis predictis religiosis respondeat, pareat et obediat, prout dictus Perronetus eidem militi respondere, parere et obedire consueuit hactenus. Qui Perrodus succipiens in se dictum mandatum gratuitum promittit pro se et suis per juramentum suum tactis ab ipso corporaliter euuangeliis sacrosanctis et sub expressa et ypotheca obligacioue omnium bonorum suorum mobilium et immobilium presencium et futurorum quorumcunque dicto jurato stipulanti vt supra predictos viginti solidos dictis religiosis aut eorum certo mandato bene et integre persoluere perpetuo quolibet anno termino supradicto. Hoc eciam acto et in partis expresse deducto quod si forte quod absit dictum Perronetum aut suos in solucione dictorum viginti solidorum difficere contingent in toto uel in parte, quod eo tunc dicti religiosi aut alter ipsorum nomine possint et sibi liceat pleno jure predictam vineam ad manus suas reducere et tenere auctoritate sua propria, nullo alio mandato alicuius domini uel superioris super hoc ab ipsis expertato seu eciam requisito, quousque dicti religiosi qui nunc sunt aut qui pro tempore fuerint, de predictis viginti solidis una cum retentis eorundem fuerint plenarie persoluti perpetue quolibet anno termino sepedicto. Promittentes tam predictus miles quam dictus Perronetus pro se et suis, videlicet dictus Perronetus juramento et obligacione quibus supra dictusque miles per juramentum suum super sancta Dei euuangelia ab ipso corporaliter prestitum et sub expressa et ypotheca obligacione omnium bonorum suorum mobilium et immobilium presencium et futurorum quorumcumque dicto jurato vt supra stipulanti predictam confessionem, assetamentum, vniuersaque et singula in presenti lictera contenta rata et firma habere perpetuo et tenere et in contrarium per se uel per alium non facere uel venire nec alicui contra venire volenti in aliquo consentire de jure uel de facto, verbo, consensu uel opere, tacite uel expresse, sed pocius dictum assetamentum dictis religiosis qui nunc sunt et eorum successoribus manutenere, deffendere et legitime garentire ab omnibus et contra omnes in judicio et extra suis propriis laboribus et expensis onus et periculum euictionis in se totaliter assumendo; dictusque Perronetus dictos viginti solidos predictis religiosis et successoribus ipsorum bene et integre persoluere perpetue quolibet anno termino supradicto, una cum expensis, dampnis, missionibus, grauaminibus, costamentis et dispendis per dictos religiosos aut alterum eorum nomine faciendis et sustinendis occasione dictorum viginti solidorum Lausannensium census vt premittitur non solutorum, et super ipsis eisdem religiosis et successoribus suis credere suo simplici juramento tantum omni alia probacione cessante penitus et reuocata. Renunciantes in hoc facto dicti miles et Perrodus per sua jam prestita juramenta et ex certa sciencia ipsorum quislibet prout sibi competit omni exceptioni doli mali, vis, metus et in factum actioni, exceptioni dictarum confessionis, promissionis et obligacionis prout premittitur non factarum, rei aliter geste quam scripte, juri dicenti factum alienum promittentem obligari non posse, nove constitucioni de duobus uel pluribus reis debendi, juri dicenti confessionem extra judicium factam et non coram suo judice non valere, omnique juri canonico et ciuili et consuetudini per que deceptis in suis contractibus quomodolibet subuenitur, jurique dicenti generalem renunciacionem non valere nisi precesserit specialis. Testibus presentibus ad hec vocatis et rogatis, videlicet Perrodo, domino de Montericherio, et Iohanne de Glanez, domicellis, vnacum dicto jurato qui nobis retulit premissa vera fore et sic coram ipso et dictis testibus fuisse celebrata et concessa, ad cuius relacionem parciumque preces et requisicionem sigillum curie nostre predicte presentibus licteris duximus apponendum. Datum et actum apud Cuynsins duodecimo kalendas aprilis anno Domini millesimo trecentesimo quadragesimo quarte.
25
Prononciation arbitrale de Guillaume, comte de Namur, sire de Vaud, dans un différend qui existait entre le chapitre de Lausanne et Jean, coseigneur d’Aubonne, lequel avait été fait prisonnier par des habitants d’Evian dans les environs de Saint-Prex.
10 mars, 1352, au château de Morges.
Invent. bleu, II. Ordonnances souvr. N° 6.
Nos Guillermus, comes Namurcensis, dominus Vuaudi, notum facimus vniuersis presentes licteras inspecturis quod cum nuper inter nobilem virum dominum Iohannem, condominum Albone, militem, fidelem nostrum, coadjutores et valitores suos, ex una parte, et venerabile capitulum Lausannense in nostra salua garda existens, homines suos et habitatores sancti Prothasii, ex altera, orta materia questionis super eo quod dictus dominus Iohannes dicebat et proponebat quod dicti homines et habitatores sancti Prothasii fuerant culpabiles captionis et detencionis ipsius domini Iohannis, qui captus fuerat per burgenses de Aquiano mense augusti anno Domini millesimo trecentesimo quinquagesimo primo, ipsam captionem procurando et illos de Aquiano qui ipsum dominum Iohannem ceperant receptando et impediendo ne aliqui de Aquiano predictorum qui apud sanctum Prothasium se retraxerant ibidem per coadjutores et valitores dicti domini Iohannis caperentur et detinerentur, quodque plures de valitoribus et coadjutoribus ipsius domini Iohannis per illos de sancto Prothasio fuerant vulnerati et dampnificati, cum ipsos de Aquiano infra sanctum Prothasium capere vellent; et nonnullas alias injurias et offensas eidem domino Iohanni, coadjutoribus et valitoribus suis ex causa predicta irrogatas fuisse: propter que petebat dictus dominus Iohannes sibi emendam fieri de predictis vsque ad quantitatem duorum millium librarum Lausannensium; dicto capitulo nomine suo et dictorum hominum suorum ac habitancium de sancto Prothasio econtra dicente se et dictos homines acque habitatores sanctj Prothasii inculpabiles fore dicte captionis et injuriarum et dampnorum predictorum, et si reperiretur quod aliqui de valitoribus et coadjutoribus dicti domini Iohannis fuissent vulnerati uel dampnificati per illos de sancto Prothasio, quod hoc legitime factum fuerat ad defensionem suam et ville sue; dicenteque dicto capitulo quod illi de Albona ac coadjutores et valitores ipsius domini Iohannis venerant cum magna cohitura armatorum ad inuadendum et ad intrandum castrum et villam sancti Prothasii et ibidem molendino, vineis, bladis et arboribus multa dampna intulerunt et multas injurias ipsis hominibus et habitatoribus sancti Prothasii irrogauerunt: propter que petebat idem capitulum emendam sibi fieri vsque ad similem quantitatem per dictum dominum Iohannem ut supra petitam; in nos fuisset finaliter per dictas partes compromissum et data potestas per vtramque partem super predictis omnibus arbitrandi et ordinandi, prout in licteris inde confectis plenius continetur. Tandem nos dictus comes, visis inquisicionibus seu inquestis super hiis omnibus de voluntate vtriusque partis factis et examinatis per dominum Iacobum de Gumuens, dominum Anthonium de Vuylliens, milites, Guichardum de Burgo, tunc temporis balliuum Lausannensem, ad hoc de voluntate parcium electos per illustres dominas dominam Ysabellam de Cabilone et dominam Katerinam de Sabaudia, eius filiam, conjugem nostram, dominas Waudi, auditis et intellectis que dicte partes dicere et proponere voluerunt et super ipsis omnibus habita diligenti deliberacione cum nobilibus, peritis et consuetudinariis seu custumeriis, quare reperiuimus dictum capitulum. homines suos et habitatores sancti Prothasii inculpabilites fore captionis, detencionis, injuriarum et dampnorum predictorum, ipsos capitulum, homines suos et habitatores predictos, coadjutores et valitores suos a peticione predicii domini Iohannis absoluimus, et e contra quare reperiuimus injurias et dampna dictis capitulo et hominibus suis illatas fuisse per illos de Albona motos furore et maximo calore et ira propter detencionem predicti domini sui, absente ipso domino Iohanne et ignorante, ipsum dominum Iohannem et prefatos de Albona, coadjutores et valitores suos et hominum suorum predictorum absoluimus per presentes, ita quod ex nunc vna pars cum alia non possit aliquid exigere seu petere occasione premissorum; volentes et pronunciantes nos dictus comes inter partes predictas bonam pacem et concordiam perpetuo duraturam. Actum et datum in castro nostro Morgie, sub sigillo nostro, decima die mensis marcii intrantis anno Domini millesimo trecentesimo quinquagesimo secundo, presentibus viris magnificis domino Ludouico, domino Novicastri, domino Guillermo de Grandissono, do mino sancte Crucis, domino Iohanne de Blonay, balliuo Waudi, et dominis Aymone de Chastinay, Guillermo de Dompno Petro, militibus, cum pluribus aliis fidedignis.
26
Isabelle de Chalon, dame de Neuchâtel, veuve de Louis de Savoie, sire de Vaud, accorde à Guillaume de Grandson et à Jean, seigneurs d’Aubonne, la faculté d’user dans leurs terres, situées entre la Versoye et la Venoge, la Bourgogne et le lac Léman, des mêmes privilèges et droits de jurisdiction que dans la seigneurie d’Aubonne.
Anno 1352, 13 juin, à Moudon.
Titres du baill. d’Aubonne, N° 236.
Nos Ysabella de Scabellione, domina Novicastri, relicta inclite recordationis domini Ludovici de Sabaudia, domini Vaudi, nomineque tam nostro quam Catherine de Sabaudia, filie nostre et dicti domini Vuaudi, omnibus officiariis et castellanis ville et mandamenti de Nyon aliisque dominis … et camere nostrorum computorum et ad quos spectat, salutem. Visa supplicatione fidelium consanguineorum nostrorum Guilliermi de Grandissono et Ioannis, dominorum Albone, super eo quod super eorundem juridicionibus Albone impedimentum vos prefati castellani de Nyon de consensu consillij nostri dedistis, asserendo prefatos dominos de Albona a multis nobilibus emisse bona et tenementa extra eorum juridiciones super eademque eos exerceri velle in magnum nostrum prejudicium juridicionem consimili prout penes eorum dominia Albone utuntur; tamen ex adverso nobis exposuerunt citra triginta annos plure salvo tali juridicione usos fuisse, super specialiter eorum acquisitis existentibus ex parte dicti domini de Grandissono apud Copetum et ex parte dicti condomini apud Coinssins, Avenex et aliis locis de eisdem dependentibus prout et quemadmodum penes eorum juridicionem de Albona utuntur, requirendo ad talia manutentores fore supplicantes que beneplacito nostro ut ab aqua Versoye usque ad Venopiam, infra quos confines talia eorum dominia et acquisita consistunt, super eisdem eorum bonis tam propriis quam acquisitis tali privilegio uti possint prout occasione eorum juridicionum Albone utuntur injuste, mediantibus nobis tercentas libras expedientes : quorum supplicationi pro gratis servitiis et cordialitatibus in nos et nostros impensis eisdem largiti sumus in augmentum feudi scilicet per eosdem uti debere de consimili juridicione et privilegiis prout in eorum dominio utuntur in et super quibuscunque eorum bonis et in quocumque loco existant tam propriis quam acquisitis, exceptis illis existentibus in territoriis et villis nostris de Nyon et Morgias, scilicet ab aqua de Versoye usque ad Vinopiam et a limitibus Burgundie inter patriam Vuaudi usque ad lacum Lemanum, retro feuda homagia et fidelitates cum jure ressorti nobis reservando quequidem prestiterunt et recognoverunt cedendo et cessimus eisdem omnem potestatem venandi et leidas colligendi nec non et omnia alia quecunque jura juridicionum alte medie et basse, appellationum et patibula elevandorum consimilia et talia qualia ad causam dicti loci Albone habent et possident, quoniam eisdem sic concessimus et promisimus ad talia eosdem manutenturos, nullumque ob id vos predicti quibus spectat dabitis impedimentum, imo vero eosdem dominos Albone in veram possessionem reducetis sub pena admissionis officij vestri et centum librarum fortium, quoniam sic fieri volumus. Datum Melduni decima tercia mensis junij millesimo tercentesimo quinquagesimo secondo.
Hugonus Mistralis.
Copie non vidimée.
27
Amédée, comte de Savoie, bailli dans les terres épiscopales de Sion, constitue Jean d’Aubonne, chevalier, son lieutenant dans les châteaux, villes, châtellenies et districts de Granges et de Sierre, en Vallais.
Anno 1358, 27 novembre, à Evian.
Titres du baill. d’Aubonne. N° 242.
Nos Amedeus, comes Sabaudie, baillivus in terra episcopalis Sedunensis, notum facimus universis quod nos de fide, legatitate et industria dilecti fidelis nostri domini Iohannis de Aubona, militis, plenius confidentes ipsum facimus et constituimus locum tenentem nostrum in castris, villis et castellaniis ac districtibus et pertinenciis Grangiarum et de Sirro secundum modum et formam pactorum et conventionum habitorum inter reverendum in Christo patrem dominum Guichardum, Dei gratia episcopum Sedunensem, amicum et consiliarium nostrum, ex una parte et nos ex altera, a die prima proximi mensis decembris in antea quamdiu benefecerit et nostre fuerit voluntatis sub salario et garnisione consuetis. Ipse quidem dominus Iohannes nobis juravit corporaliter et promisit sub suorum obligatione bonorum quorumcunque dicta officia bene et fideliter exercere, jura dicti domini episcopi et nostra perquirere fideliter et salvare, nullum ipsius officij pretextu indebite opprimere vel gravare, castra, villas et castellanias fideliter custodire, nemini expedire nisi dicto domino episcopo et nobis vel nostro legitimo successori vel alteri mandato nostro patentes nostras litteras defferenti quas de nostri conscientia crediderit verisimiliter emanatas, edificia dictorum locorum in statu decenti coperture tenere dicti domini episcopi et nostris propriis expensis, de redditibus, obventionibus et exitibus dictarum castellaniarum ipsi domino episcopo acque nobis prout cuilibet nostrum pertinent secundum formam dictarum conventionum fidelem reddere computum et legitimam rationem, ordinationes nostrorum computorum firmiter observare sub penis contentis in eisdem, et alia omnia et singula facere fideliter et exercere que incombent officiis supradictis, servatis in omnibus pactis et conventionibus predictis remoto quolibet inhonesto. Datum Aquiani die vicesima septima novembris anno Domini millesimo trecentesimo quinquagesimo octavo.
Fragment du sceau du dit comte.
28
Guillaume, comte de Namur, et Catherine de Savoie, son épouse, ordonnent au sire Jean, coseigneur d’Aubonne, leur châtelain des Clées, de remettre au comte Amédée de Savoie le château et la châtellenie des Clées, attendu qu’ils lui ont fait cession de leurs terres de Vaud, Bugey et Valromey.
Anno 1359, 19 juin, à Goulesines.
Titres du baill. d’Aubonne, N° 244.
Guillelmus comes et Katherina de Sabaudia, comitissa Namurcensis, dilecto fideli domino Iohanni, condomino Albone, castellano nostro Cletarum, salutem. Noveritis nos certis ex causis honorem et utilitatem nostros tangentibus terras nostras Waudi, Beugiaci et Verrom. castrumque et castellaniam Cletarum in illustrem principem dominum Amedeum, comitem Sabaudie, legitime ac perpetue transtulisse : quapropter vobis mandamus et precipimus expresse quatenus castrum, villam, castellaniam, extentas litteras et monumenta jus et proprietatem castri et castellanie de Cletis predictorum dumtaxat tangentes et tangentia, ceteris mobilibus quibuscunque et aliis litteris si que fuerint nobis et juri nostro ad plenum reservatis, dicto domino comiti Sabaudie vel mandato suo cum omnibus et singulis pertinentibus ad dictum castrum et castellaniam tradatis et expediatis realiter visis presentibus indilate sine contradicione quacumque. Nos et enim de premissis quibuscunque que ut prefertur dicto domino comiti Sabaudie expedieritis vos et successores vestros solvimus in perpetuum et quittamus. Datum apud Goulesines sub sigillis nostris in testimonium premissorum die decima nona mensis junij anno Domini millesimo trecentesimo quinquagesimo nono.
29
Lettres de rémission accordées par le comte Amédée de Savoie, à Jean, coseigneur d’Aubonne, chevalier, au sujet de délits dont il s’était rendu coupable pendant l’exercice des fonctions de vice-bailli, en Vallais, de la part du prédit comte.
Anno 1359 (1360, n. st.), 3 février, à Evian.
Titres du baill. d’Aubonne, N° 245.
Nos Amedeus, comes Sabaudie, notum facimus universis quod cum dominus Iohannes, condominus de Albona, miles, dudum noster Valesij vicebaillivus et castellanus Turbillionis ac Grangiarum, per inquisitionem adversus eum factam anno presenti per Nycoletum de Mouxiaco, clericum et commissarium nostrum ad hec specialiter deputatum, inculpetur subditos nostros et alios quamplures dicti officij regiminis tempore indebite oppressisse, plures etiam et varias pecuniarum et victualium quantitates ab eis extorsisse sine causa et de hijs que ad nos spectabant nobis ad plenum sicut astrictus erat minime computasse; ipse quidem dominus Iohannes asserens se esse sine culpa vel quasi de predictis nobis humiliter supplicavit ut super predictis non via juris, sed graciose cum eo procedere dignaremur; hinc est quod nos attentis nobis impensis serviciis per eundem dominum Iohannem, precium etiam domini Guillelmi de Balma, domini Abbergamenti, fidelis militis et consiliarij nostri dilecti, et nonnullorum aliorum nobis assistentium interventu ipsius supplicationi benigniter inclinantes eundem dominum Iohannem et suos pro nobis et nostris de premissis de quibus per dictam inquisitionem reperitur culpabilis, dependentibus etiam et emergentibus ex eisdem solvimus penitus et quittamus, ita tamen quod emendam et restitutionem illis ex quibus aliqua indebite habuit et extorsit integre facere teneatur. Mandantes officiariis nostris quibuscunque quatenus ab inde pro predictis in quantum tangit jus nostrum ipsum dominum Iohannem vel suos non inquietent aliqualiter vel molestent dictoque commissario nostro ut ipsam inquisitionem ad dicti domini Iohannis instantiam et requestam aboleat et cancellet. Pro quibus a dicto domino Iohanne centum libras Lausannenses habuisse confitemur et realiter recepisse, quas nobis deduxit de pecuniarum quantitatibus in quibus tenemur eidem; de qua etiam deducione in sui debiti litteris fit mentio post datam earundem. Datum apud Aquianum die tercia februarij anno Domini millesimo trecentesimo quinquagesimo nono.
Per dominum presentibus dominis Guillelmo de Balma, Ludovico Renourie et Iohane Ravaissij cancellario.
Bomba t.
Fragment du sceau du dit comte.
30
Testament et codicille de Jean, coseigneur d’Aubonne.
18 mai, 1350, et 18 septembre 1369, à Aubonne.
Inventaire vert, paquet O, N° 27.
In nomine Domini. amen. Anno eiusdem millesimo tercentesimo quinquagesimo, indicione secunda, die decima octava mensis maii apud Albonam infra castrum nobilis viri domini Iohannis, condomini Albone, militis, coram me notario publico et testibus subscriptis; cum hoc sit quod predictus nobilis vir sanus mente et corpore per Dei graciam considerans et attendens quod nichil est cercius morte, nichil autem incercius hora mortis, idcirco suum testamentum nuncupatiuum fecerit de bonis suis a Deo sibi collatis receptum per me notarium subscriptum. Inter ipsa que in ipso testamento continentur sepulturam suam elegit in monasterio Bonimontis in cimisterio seu tumulo nobilis viri domini Iohannis patris sui quondam; ac eciam tale fecit legatum per hec verba expressa : Item dat et legat perpetue pro remedio anime sue religiosis monasterii Bonimontis decem solidos Lausannenses annuatim soluendos dictis religiosis super omnibus bonis dicti domini Iohannis testatoris per heredes suos subscriptos, qui decem solidi possint reemi per dictos heredes dicti testatoris quolibet anno precio decem librarum Lausannensium. Et in ipso testamento dictus testator jussit et precepit clamores suos sedari debitaque legata persolui per heredes et executores suos subscriptos; instituens et ordinans dictus dominus Iohannes testator in omnibus bonis suis vniuersis et singulis, prius legatis debitis solutis et clamoribus sedatis, Humbertum, filium suum, quem habuit a nobili domina domina Margareta, prima uxore sua filiaque quondam nobilis viri domini Girardi de Orons, militis, in omnibus bonis que habebat dictus testator in castro et villa Albone et tota dyocesi Gebennensi. Item voluit et ordinauit dictus testator quod si domina Iohanneta, vxor sua filiaque nobilis viri Iohannis, domini de Aniuer, nunc pregnans haberet puerum masculum, ipsum puerum masculum sibi heredem vniuersalem instituit, prius legatis debitisque solutis et clamoribus sedatis, in omnibus aliis bonis quibuscumque que habebat et habere posset dictus testator ultra aquarn Albone in dyocesi Lausannensi. Item jussit et esse voluit executores suos et dicti sui testamenti commissarios, videlicet Perrodum, condominum de Montrichyer, domicellum, virum discretum dominum Iohannem de Menthone, curatum Albone, Girardum de Lauignye, domicellum, et Franciscum Magnyn, de Albona, quemlibet eorum insolidum; quibus dat dictus testator plenam et liberam potestatem et mandatum speciale omnia et singula in dicto suo testamento contenta exsequendi. Item predictus dominus Iohannes testator magis auisus volens in dicto suo testamento aliqua adicere seu distrahere ab eodem, idcirco codicillando et eidem testamento adendo heredes suos vniuersales sibi instituit in omnibus bonis suis mobilibus et immobilibus quibuscumque, primo legatis, debitis clamoribusque ipsius testatoris solutis et sedatis, videlicet Anthonium et Iacobum, fratres, filios suos dilectos, quemlibet ipsorum pro rata sua. Item eodem modo codicillando dictus dominus Iohannes testator jussit et esse voluit executores suos et dicti sui testamenti commissarios, videlicet viros religiosos et honestos dominum Guillermum de Pissy, prepositum Montisjouis, fratrem Aymonem de Furno, ordinis fratrum predicatorum Gebennensium, virum nobilem dominum Petrum, dominum de Montrichyer, militem, et Girardum Tauelli, Gebennensem, domicellum, quemlibet eorum insolidum, quibus dat plenam et liberam potestatem ac mandatum speciale omnia et singula in dicto suo testamento contenta exsequendi. Tradens et obligans dictus testator eisdem executoribus suis omnia bona sua supradicta vsque ad completam et congruam execucionem omnium et singulorum in dicto suo testamento contentorum, quorum consciencias videlicet heredum et executorum intendit dictus testator super hoc onerare. Reuocans et anullans quamlibet ordinacionem eius vltime voluntatis factam huc usque premisse ordinacioni contrariam uel diuersam, et hanc ordinacionem vult valere jure testamenti nuncupatiui seu jure codicillorum, que si non valet hoc jure uel illo valeat jure donacionis causa mortis seu cuiuslibet vltime voluntatis et eo jure et juribus quo et quibus melius valere poterit et debebit tam secundum jus scriptum quam consuetudinem approbatam. Datum quo ad dictum testamentum anno, indicione, die et loco quibus supra, presentibus testibus vocatis et ore proprio dicti testatoris rogatis super ferendo testimonio si necesse fuerit de predictis, videlicet domino Petro de Gumuens, milite, Iohanne de Betens, Mermeto de Crissier, domicellis, Nycholao Wyllyeti, Michaele de Viuiaco, Iaqueto Wyliamuyns et Henrico Fabro, de Pampignye, burgensibus Albone; et quo ad codicillum predictum apud Albonam, infra castrum predictum in camera dicti testatoris, die XVIIIa mensis septembris, indicione VIIa, anno Domini millesimo tercentesimo sexagesimo nono, testibus presentibus videlicet domino Nychodo de Ponte, capellano Albone, Iaqueto de sancto Simphoriano, domicello, Nychodo de Satignye, Perrodo filio quondam Michaelis de Viuiaco, Guillermo filio quondam … filii quondam Aymonis Auete, de Montrichyer, burgensibus Albone, meque Mermeto dicto de Montherot, de Albona, auctoritate imperiali notarius publicus, omnibus hiis iuterfui presensque publicum instrumentum rogatus scripsi signoque meo solito signaui.
(Le paraphe du dit notaire).
Ad maiorem autem firmitatem et securitatem habendam omnium premissorum, Nos officialis curie Gebennensis, ad preces et requisicionem predicti domini Iohannis testatoris nobis oblatas et fideliter relatas per Mermetum dictum de Montherot, de Albona, notarium, curie nostre predicte juratum, cui ad hec commisimus vices nostras qui nobis retulit omnia predicta esse vera et sic coram ipso et testibus predictis fore facta, sigillum dicte nostre curie presenti publico instrumento duximus apponendum. Datum ut supra.
Ita expeditum est coram me dicto jurato.
31
Clause du testament d’Humbert, fils de feu Jean, coseigneur d’Aubonne.
7 mai 1377, à Lavigny.
Invent. vert, paquet 143, N° 36.
Nos officialis curie Gebennensis notum facimus uniuersis quod anno Domini millesimo tercentesimo septuagesimo septimo, indicione quatuordecima, die septima mensis maii, coram mandato nostro Mermeto dicto de Montherot, de Albona, notario, curie nostre predicte jurato, cui super hiis commisimus vices nostras : In ipsius jurati nostri et testium subscriptorum presencia personaliter constitutus Humbertus, filius quondam nobilis viri domini Iohannis, condomini Albone, militis: cum hoc sit quod prenominatus Humbertus, sanus mente per Dei graciam licet eger corpore suum testamentum nuncupatiuum fecerit de bonis suis a Deo sibi collatis, receptum per predictum juratum nostrum; inter ipsa que in ipso testamento continentur tale fecit legatum per hec verba expressa : Item dat et legat prefatus Humbertus testator perpetue pro se et suis heredibus in elemosinam perpetuam pro remedio anime sue abbacie et religiosis Bonimontis decem solidos Lausannenses census et de annuo redditu soluendos per heredem suum infrascriptum; quosquidem decem solidos Lausannenses census assignat et assectat predictus Humbertus testator super omnia bona sua; qui decem solidi Lausannenses census possint reemi et rehaberi annuatim precio decem librarum Lausannensium, et tunc acquirantur alibi. Item vult et precepit idem Humbertus testator sepelliri in abbacia Bonimontis predicta juxta tumulum predicti domini Iohannis, quondam patris sui. Et in ipso testamento suo jubsit et precepit prenominatus Humbertus testator clamores suos sedari debitaque et legata sua persolui simpliciter et de plano per heredem suum subscriptum. In ceteris autem bonis suis mobilibus et immobilibus heredem suum vniversalem sibi instituit prenominatus Humbertus testator, videlicet Anthonium, fratrem suum, et suos heredes, debitis suisque legatis prius persolutis et clamoribus suis sedatis. Item vult et ordinat dictus Humbertus testator quod quilibet per se coniunctim et diuisim de quibus agitur in dicto suo testamento babeat clausulam suam dictatam ad dictamen peritorum et ad sui meliorem intellectum. Reuocans et adnullans prenominatus Humbertus testator quodlibet testamentum seu vltimam voluntatem factam huc vsque premisse ordinacioni contrariam uel diversam. Et hanc autem vltimam voluntatem suam seu ordinacionem vult valere dictus Humbertus testator jure testamenti nuncupatiui seu jure codicillorum, et si non valet jure testamenti nuncupatiui vult quod valeat jure donacionis causa mortis seu cuiuslibet vltime voluntatis aut eo jure et juribus quo et quibus melius valere poterit et debebit tam secundum jus scriptum quam secundum consuetudinem approbatam. Acta fuerunt premissa apud Lauignye, Lausannensis dyocesis, infra grangiam dicti testatoris, anno et die quibus supra, presentibus ad hec testibus conuocatis et ore proprio dicti testatoris rogatis super ferendo testimonio si necesse fuerit de predictis, videlicet dognis Guichardo, vicario Albone, et Humberto Dagnyat, presbiteris, Iaqueto Marchyant, de Albona, Guillermo de Lauignye juniore, domicellis, Iaqueto de sancto Simphoriano, Iohanne de Cabanis et Iohannodo Fornerii, de Lauignye, vna cum prefato jurato nostro qui de premissis rogatus fuit conficere et grossare presentem licteram sigillo curie nostre predicte sigillandam. Quoquidem jurato nostro predicto viam vniuerse carnis ingresso prius quam dictam licteram confecisset, relicta tamen notula seu imbreuiatura inde confecta inter prothocolla prefati jurati nostri reperta prout facere consueuit : Nos hanc presentem licteram super eadem notula sic leuari fecimus et grossari per fidelem clericum similiter et juratum nostrum, Girardum de Ponte, de Albona, clericum, curie nostre predicte juratum, cui super hiis auctoritatem conferimus et mandatum speciale; ad cuius relacionem sigilium curie nostre predicte presentibus licteris duximus apponendum. Datum quo ad grossacionem huiusmodi die secunda mensis aprilis anno Domini millesimo trecentesimo septuagesimo nono.
Ita reperta est predicta notula et confecta presens lictera per me Girardum de Ponte; predicta de mandato quo supra.
32
Antoine, coseigneur d’Aubonne, accorde, sous diverses conditions, aux communautés de Marchissy, Gimel, Longirod et Burtigny, les droits d’« affouage et de marinage » dans les montagnes dites la Seiche, Elenche, les Amburnex, la Bruttina, la Forma et de Cossonay, ainsi que celui d’y faire paître leur bétail.
Anno 1380, 9 octobre, à Aubonne.
Titres du baill. d’Aubonne, N° 283.
Nos Anthonius, condominus Albone, notum facimus quod cum ex quadam transactione facta inter dominos et spectabiles viros Amedeum de Villariis dominum Albone, prout causam habentem a fratre Oddeto, abbate sancti Eugendi jurensis, prout asserebat, et Iohannem, condominum Albone, dilectum patrem nostrum quondam, suo et Arthaudi ejus fratris nominibus, declaratum et ordinatum fuerit dicto domino de Villariis montes et calmes de Sicca, Elenche, Amburnex, Bruttina, la Formaz, de Cossonay cum domino abbate Bonimontis seu jurisdictionem super ipsis pertinere debere, quamvis egali portione pertinere debebat dictis spectabilibus patri et patruo nostris, condominis Albone, cum dicto domino de Villariis, prout dominis ipsorum locorum jure suo a domino abbate sancti Eugendi non abstute, una cum tota proprietate cujusdam pecie nemoris ipsorum dominorum contrahentium continentem circa quatuor viginti posas loco dicto en Freschaulx prope Gimel, et vice versa dictis spectabilibus dominis patri et patruo nostris pronunciatis in recompensam ipsarum rerum declarata fuerint insolidum pertinere debere omnes jurie et calmes nigre quam alie quecunque sint existentes retro prenominatas calmes de Sicca, Elenche, Amburnex, Brutina, la Formaz et de Cossonay cujus nominis seu rei censeantur usque ad aquam Orbe tendentem contra occidentem; cumque nobis declaratum fuerit ville seu habitatores villarum de Marchissier, Gimel, Longirod et Burtignier in ipsis calmibus seu montibus dictis patri et patruo nostris declaratis eorum affuagia et marinagia habere jure possessionis pacifice etquiete sed non aliquo jure scripto, unde ex parte habitatorum ipsorum locorum requisiti fuerimus prout certificati de heredis parte nostra Albone factis vigore juris nostri predicti ipsas calmes seu jurias abbergandas ut ipsos in eorum possessione non perturbaremus sed potius ipsarum earum possessionem laudaremus et si alteri abbergare voluerimus quod eorum jus possessionis marinandi et bocherandi pro ipsis reservemus aut quod ipsas calmes abbergare dictis villis dignaremur : idcirco supplicationi earundem partium acquiescendo de nostra certa scientia et spontanea voluntate pro nobis et nostris quibuscunque abbergamus et vi perpetui abbergamenti tradimus in feudum more patrie et sub jurisdictione nostra dictis villis de Marchissier, Gimel, Longirod et Burtignier seu habitantibus earundem pro ipsis presentibus stipulantibus nomine suo et absentium eorundemque heredum quorumcumque et pro quibus absentibus se fortes faciunt de ratificando facere presentes si requisiti fuerint Stephanus Bronnaz et Vullielmus de Michailles, gubernatores ipsius ville de Marchissier, de consensu Guillielmi Bessons et Girardi Tronchy de Marchissier; item Petrus Bonaz et Aymonnetus Ioffrey, sindici de Gimel, de consensu Hugonini Salins et Petri Tornarre,ejusdem loci de Gimel; item Nycolletus Folli et Perretus Culti, gubernatores de Longirod, de consensu Stephani Tripet et Iohannis Pivard, dicti loci de Longirod, item et Girardus Cunilliez et Iohannes de Crousaz, de Burtignier, gubernatores ipsius ville, de consensu Girardi Espinouls et Perreti Bergerij, et hec tam conjunctim quain divisim nomine ipsarum villarum predictarum et quilibet eorundem pro parte dictarum villarum pro ipsis villis seu in ipsis habitantibus legitime procuratorio nomine absentium electis constitutis, nempe potestatem et jus in ipsis calmibus quondam patri et patruo nostris supra declaratis marinandi et affuandi et ligna scindendi tam pro se quam pro quibus de eorum potestate marinare seu scindere poterint ad cremandum in eorum hospicio aut vendendum et non ultra eorum potestatem nec non de bano pasturagio dictarum calmium eorum propria quecunque animalia et non ultra, scilicet ab ipsis calmibus de Sicca, Forma, Amburnex, Brutina, Elenche et de Cossonay usque ad aquam Orbe ab occidente et juxta rupem Brisenchy et ipsa inclusa seu jurisdictionem montium a vento et calmes illorum de Beria a borea; pro introgio octo modiorum avene ad mensuram nostram Albone habitorum et sub censu et annuali servicio pro quolibet foco qui ibidem ligna scindet aut pasturabit de habitatoribus ipsorum locorum pro censu illius anni duorum denariorum Gebennensium solvendorum crastina die nativitatis Domini nostri. Quarum rerum vigore de tali jure ipsis villis concesso nos dictus condominus Albone devestiti sumus et ipsas villas de novo investire volumus tenore presentium; et promisimus nostra bona fide et sub obligatione omnium nostrorum bonorum premissis omnibus nullatenus contraveniendo neque contravenientibus auxilium aliquod prestando, imo de nostro posse dictis villis prout supra abbergata manutenendo; et reciproce pronominati de Marchissier, Gimel, Longirod et Burtignier nomine et agentes ut dictum est promiserunt et promittunt presentibus acquiescendo per juramenta sua prestita et sub obligatione et hypoteca omnium eorum bonorum tam generalium quam particularium quorumcunque dictarum villarum censam solvendo et omnia prescripta recognoscere ad requisitionem nostram aut nostrorum sub periculo commisse rerum abbergatarum et restitutione damnorum et interesse nostrum; omni consuetudini aut juri nos prefatus condominus et agentes pro dictis villis renuntiando quibus mediantibus premissa infringi possent, quoniam sic fieri volumus atque pariter prefati dictarum villarum nomine quo supra consensum dederunt. Actum Albone in foro publico, presentibus domino Guillielmo de Grandissono, milite, domino Sancte Crucis et Albone, nobili Henrico de Montibus, de Albona, condomino ipsius loci de Mont, Iohanne Passerat, de Bassins, et Udrieto Veluz, de Feschy, testibus ad premissa vocatis, die nona octobris anno Domini millesimo tercentesimo octuagesimo, sub sigillo nostro ipsius condomini et signeto notarij infra nominati in testimonium premissorum. Ego vero Iohannes Bunzons,de Perruis, Gebennensis dyocesis, authoritate imperiali notarius publicus et balivatus Vuaudi juratus hoc instrumentum recepi et scripsi ut apparet prout vocatus et requisitus, et presens ad opus ville de Longerod tradi; datum ut supra.
Copie ni signée ni vidimée.
33
Antoine, coseigneur d’Aubonne, reconnaît qu’il est l’homme lige de Guillaume de Grandson, seigneur de Sainte-Croix et d’Aubonne, à raison des fiefs pour lesquels son père s’était reconnu l’homme lige du prédit seigneur.
Anno 1381, 20 juin, au château d’Aubonne.
Titres de baill. d’Aubonne, N° 287.
Nos officialis curie Gebennensis notum facimus universis quod coram mandata nostro Nycoleto de Gimel, clerico Albone, notario publico, curie nostre predicte jurato, cui super hijs commisimus vices nostras, in ipsius jurati nostri et testium subscriptorum presentia propter hoc personaliter constituti videlicet nobilis Anthonius condominus Albone, et dominus Guilliermus de Grandissono, dominus Sancte Crucis et Albone; idem vero nobilis Anthonius sciens prudens et spontaneus et de juribus suis ad plenum ut asserit informatus confitetur et publice recognoscit ac si esset in judicio coram suo judice ordinario se esse et velle esse hominem ligium prefati domini Guilliermi et in dicto homagio intrasse prout dominus Iohannes, quondam pater dicti nobilis Anthonij, confessus fuit et recognovit esse et intrasse, necnon omnes res et possessiones pro quibus prefatus dominus Iohannes, quondam pater prefati nobilis Anthonij, confessus fuit esse hominem predicti domini Guilliermi ab ipso tenere et possidere; promittit juramento suo ad sancta Dei evangelia corporaliter prestito et sub expressa obligatione omnium et singulorum bonorum suorum mobilium et immobilium presentium et futurorum quorumcunque eidem domino Guilliermo bonam fidelitatem tenere, dampnum suum evitare et commodum ipsius suo posse procurare. Promittens … Actum Albone in castro prefati domini, presentibus Iohanne de Mont et Nicodo de Mollens, domicellis, testibus ad premissa vocatis et rogatis. In cujus rei testimonium nos prefatus officialis ad preces et requisiciones prefati nobilis Anthonij, condomini Albone, nobis oblatas fideliter et relatas per prefatum juratum nostrum (quo vie carnis ingresso presensque littera per ipsum minime levata levari fecimus et grossari per Ansermum de Pompaploz, de Serrata, clericum, morantem Albone, de registris seu prothocollis dicti quondam Nicodi de Gimel ex commissione eidem Ansermo de dictis prothocollis facta; qui Ansermus nobis retulit fideliter premissa in predictis prothocollis recepisse substantia non mutata sigillum predicte nostre curie presentibus litteris duximus apponendum. Datum die vicesima mensis junij anno Domini millesimo tercentesimo octuagesimo primo.
Duplicata est presens littera per se fidem faciens ad opus predicti domini Anthonij et suorum heredum.
Ansermus de Pompaploz,
avec paraphe.
34
La communauté d’Aubonne déclare que, dans le cas où Antoine, coseigneur du dit Aubonne, viendrait à être armé chevalier, elle lui payerait alors 40 florins d’or (pour l’aide), ainsi qu’elle l’a fait récemment en faveur de Guillaume, fils d’Othon de Grandson, chevalier.
Anno 1384, 28 novembre, à Aubonne.
Titres du baill. d’Aubonne, N° 293.
Nos officialis curie Gebennensis notum facimus universis quod coram mandato nostro Iohanne Thonsoris, de Nyviduno, clerico, notario publico, predicte nostre curie jurato, cui super hijs commisimus vices nostras, in ipsius jurati nostri et testium subscriptorum presentia propter hoc personaliter constituti videlicet Stephanus Seschaux, de Albona, domicellus, Roletus Moschet, burgensis Albone, tamquam gubernatores dicte ville Albone, Nicodus de Mollens, domicellus, Iaquetus Marchiand, Reymondus Walneret, Iohannes et Franciscus Morichier, fratres, Perretus et Perodus Rosset, Iohannodus et Girardus Gavit, dicti loci Albone, fratres, et Franciscus Garriliat, burgenses dicti loci Albone, ex una parte et nobilis vir Anthonius, condominus Albone, ex alia. Cum ita sit quod nobilis vir dominus Guilliermus de Grandissono, filius nobilis et potentis viri domini Otthonis de Grandissono, militis, nuper ante civitatem Sedunensem fuerit effectus miles et pro sua milicia datum fuerit eidem domino Guillermo de gracia speciali per burgenses et communitatem ville Albone quadraginta florenos boni auri et magni ponderis et in predictis quadraginta florenis contribuerint (burgenses) predicti nobilis viri Anthonij, condumini Albone, cum aliis burgensibus nobilis et potentis viri domini Guilliermi de Grandissono, domini Sancte Crucis et Albone, militis, ut asserunt prenominati gubernatores, nobiles et burgenses dicte ville Albone. Hinc est quod prefati Stephanus Seschaux, de Albona, domicellus, Roletus Moschet, gubernatores predicti, Nicodus de Mollens, domicellus, Iaquetus Marchiand, Reymondus Warneret, Iohannes et Franciscus Morichier, fratres, Perretus et Perodus Rosset, Iohannodus et Girardus Gavit, dicti loci Albone, fratres, et Franciscus Garriliat, burgenses dicti loci Albone, nominibus suis et totius communitatis dicte ville Albone inter se ordinaverunt per pactum expressum inter ipsos factum et inhitum quod burgenses dicte ville Albone nobilis et potentis viri domini Guilliermi de Grandissono, domini Sancte Crucis et Albone, teneantur et debeant contribuere super bonis communitatis ville Albone cum aliis burgensibus Albone nobilis viri Anthonij, condomini Albone, quando ipse Anthonius, condominus Albone, efficietur miles et quando ipsum nobilem Anthonium militem devenire contingerit, scilicet in simili quantitate quadraginta florenorum auri boni et magni ponderis pro ipsius nobilis Anthonij ejus milicia; promittentes prenominati gubernatores, domicelli et burgenses ville Albone predicte pro se et suis successoribus in predicta villa Albone qui tunc temporis fuerint juramentis suis ad sancta Dei evangelia corporaliter prestitis et sub expressa obligatione omnium bonorum dicte communitatis quorumcunque contra predicta non facere, dicere vel venire per se seu alterum ipsorum aut per alium aliquater infuturum, sed ipsa omnia rata, grata et firma habere, tenere et inviolabiliter observare … Actum Albone ante domum Francisci Garriliat, presentibus domino Nicodo de Ponte capellano et Mermilliodo Morelli, de Albona, testibus ad premissa vocatis et specialiter rogatis. In cujus rei testimonium nos prefatus officialis ad preces et requisitiones predictorum gubernatorum, nobilium et burgensium predicte ville Albone nobis oblatas fideliter et relatas per prefatum juratum nostrum (quo viam carnis ingresso presentemque litteram per ipsum minime levatam levari fecimus et grossari per Ansermum de Pompaploz,de Serrata, clericum, morantem Albone, predicte curie nostre juratum, de registris seu prothocollis dicti quondam Iohannis Thonsoris ex commissione eidem Ansermo de dictis prothocollis facta, qui Ansermus nobis retulit premissa fideliter in dictis prothocollis reperisse substantia non mutata) sigillum predicte nostre curie presentibus litteris duximus apponendum. Datum die vicesima octava mensis novembris anno Domini millesimo tercentesimo octuagesimo quarto.
Ansermus de Pompaploz,
avec paraphe.
35
Rodolphe de Gruyère, chevalier, seigneur d’Aubonne et de Vauxgrenant, et Girard Joet, procureur de Vaud, accordent à Antoine, coseigneur d’Aubonne, des lettres de non-préjudice, au sujet de la demande qu’ils lui adressaient d’entrer par force dans la maison des hoirs de Jaquet Marchiand, d’Aubonne, relevant de sa seigneurie, afin qu’ils y prissent certaines extentes et reconnaissances, faisant à leur usage et qui y étaient déposées.
Anno 1394, indict. 2, 1er juin, à Aubonne.
Titres du baill. d’Aubonne, N° 312.
Nos officialis curie Gebennensis notum facimus universis quod anno Domini millesimo tercentesimo nonagesimo quarto indicione secunda cum eodem anno sumpta die prima mensis junij apud Albonam ante domum heredum Iaqueti Marchiandi, coram Mermeto Bassins, de Bougie Millon, clerico, notario publico, curie nostre predicte jurato, cui super hijs vices nostras commisimus, in ipsius jurati nostri et testium subscriptorum presentia personaliter accesserunt vir nobilis et potens dominus Rodulphus de Grueria, miles, dominus Albone et de Vauz Grunant, et Girardus Joet, procurator ut asserit in terra Vaudi illustris et magnifici principis, domini comitis Sabaudie, ex una parte; et nobilis Anthonius, condominus Albone, ex altera; qui vero nobilis Anthonius orethenus dixit predictis domino Rodulpho et procuratori: Vos vultis quod ego intrem domum istam et frangam portam dicte domus ultra voluntatem Peronete, relicte dicti Iaqueti Marchiandi, et liberorum suorum, eo quod in dicta domo habeo dominium, pro accipiendo quasdam extentas et recogniciones facientes ad opus vestri, que sunt in quibusdam archis positis per dominam Iohannam, dominam de Pollans, seu ejus familliam nomine suo prout vobis fuit intimatum, sciatis quod non intrabo infra dictam domum nec nichil novi faciam si non daretis michi litteram quod predicta non portarent prejudicium dominio meo neque franchesiis dicte ville Albone; qui vero dominus Rodulphus et procurator volunt et concedunt per presentes, videlicet dictus dominus Rodulphus pro se et suis successoribus ac heredibus quibuscunque et prefatus procurator nomine prelibati domini comitis Sabaudie, quod predicta nullum ferant prejudicium dominio dicti nobilis Anthonij nec franchesiis ville perpetue nec infuturum, et quod propter predicta sic acta non opponent nec proponent aliqua infuturum contra dominium dicti nobilis Anthonij nec contra franchesias ville, et promittunt dicti dominus Rodulphus pro se et suis quibus supra obligando omnia bona sua et dictus procurator nomine quo supra obligando omnia bona dicti domini comitis omnia predicta rata habere perpetue, tenere et inviolabiliter observare facto, verbo, opere, consensu et contra non facere, dicere vel venire per se vel alium … de quibus omnibus et singulis premissis prenominatus nobilis Anthonius, condominus Albone, peciit et requisiit per dictum juratum nostrum sibi fieri et reddi publicum instrumentum sub sigillo curie nostre predicte semel et pluries ad dictamen et consilium peritorum, sapientum et consuetudinariorum, facti substantia non mutata, reficiendum, corrigendum, emendandum; quod quidem instrumentum prenominati dominus Rodulphus et procurator nomine quo supra per ipsum juratum nostrum ad opus prefati nobilis Anthonij, condomini Albone, et suorum fieri voluerunt. Actum et datum ut supra presentibus domino Iohanne de Montherod capellano, Petro Garilliat et Mermeto Tibauz, burgensibus Albone, testibus ad premissa vocatis et rogatis. In cujus rei testimonium nos prefatus officialis ad preces et requisitiones prenominatorum domini Rodulphi et procuratoris nobis oblatas et fideliter relatas per prefatum juratum nostrum, de cujus prothocollis hanc litteram levari et grossari fecimus per Franciscum Bassini, de Albona, notarium publicum et curie nostre predicte juratum, ex commissione eidem Francisco facta de voluntate dicti Mermeti, jurati nostri, cui super hijs vices nostras commisimus et eidem fidem plenariam adhibemus, sigillum curie nostre predicte preseutibus litteris duximus apponendum.
Franciscus Bassini, commissarius,
avec paraphe.
Observation. On vient de voir que, dans la charte qui précède, le titre de comte n’est pas attribué au chevalier Rodolphe de Gruyère, seigneur de Vauxgrenant et d’Aubonne. C’est qu’en effet celui-ci n’était pas alors comte de Gruyère et ne le devint même point, puisqu’il décéda avant son père, le comte Rodolphe (IV). C’est donc à tort que dans notre texte (page 252 et les deux suivantes), à propos de la charte rapportée ici, nous avons donné au prédit Rodolphe de Gruyère le titre de comte.
36
Contrat de mariage entre Anthoine, coseigneur d’Aubonne, et dame Agnès de Vuippens, de Fribourg.
19 juillet, 9 et 10 septembre 1399, à Nyon, au château postérieur d’Aubonne, et à Fribourg.
Invent. bleu, I. Familles nobles, N° 2.
Nouerint uniuersi presentes licteras inspecturis quod tractatum fuit matrimonium, Deo concedenti et sancta matre ecclesia concordante, per parentes et amicos infrascriptos, pro parte nobilis Anthonii, condomini Albone, filii domini Iohannis de Albona, militis quondam, domini dicti loci, ex vna parte, et pro parte nobilis Agnetis de Vuippens, filie Nycodi de Vuippens, de Friburgo, domicelli, relicteque domini Iacobi Diuitis, de Friburgo, militis quondam, ex altera, videlicet per nobiles et potentes viros dominum Henricum de Menthone, militem, et Amedeum de Virier, dominum Montis, amicos electos pro parte dicti Anthonii super contractu dicti matrimonii, et per nobiles et potentes viros dominum Iohannem de Blonay, militem, et Ludouicum de Ienuillaz, dominum Dyuone, amicos electos super dictum matrimonium contrahendo pro parte dicte Agnetis, in modum et formam subscriptis et inferius declaratis : videlicet quod dicti dominus Henricus de Menthone et Amedeus de Virier, amici electi ut supra pro parte dicti Anthonii, tenentur et promiserunt bona fide eorum juramentis suis tactis Dei euuangeliis sacrosanctis procurare toto posse suo et totis suis viribus quod dictus Anthonius accipiet in vxorem suam et sponsam legitimam dictam Agnetam, Deo et sancta matre ecclesia concordantibus; et vice versa dicti nobiles dominus Iohannes de Blonay et Ludouicus de Ienuillaz, amici electi ut supra pro parte dicte Agnete ad tractandum de dicto matrimonio, tenentur et promiserunt bona fide sua et per eorum juramenta tactis Dei euuangeliis sacrosanctis quod dicta Agnes ipsum Anthonium accipiet in virum suum et sponsum legitimum, Deo et sancta matre ecclesia concedentibus. Pro cuius Agnetis dote et nomine dotis ipsius ipsi dominus Iohannes de Blonay et Ludouicus de Ienuillaz concorditer conuenerunt et promiserunt pro parte dicte Agnetis quod in casu quo ipsi Anthonius et Agnes consencierint in dicto matrimonio per uerba de presenti ipsorum consensu facto et actento, statim et incontinenti sine aliqua excusacione et dilacione ipsa Agnes aut alter eius nomine tenetur et debet realiter et integre tradere, deliberare et expedire apud Albonam dicto Anthonio aut eius certo mandato, videlicet octies centum florenos boni auri et parui ponderis, aut pro quolibet floreno duodecim solidos monete cursalis patrie Waudi, et hoc infra septem ebdomadas proximas quocunque impedimento cessante. Item conuenerunt et promiserunt magis dicti dominus Iohannes de Blonay et Ludouicus de Ienuilla, amici electi predicti pro parte dicte Agnetis, quod ipsa Agnes soluet aut alter eius nomine eidem Anthonio nomine dotis ipsius Agnetis, vltra predictos octies centum florenos, quatercentos florenos parui ponderis aut pro quolibet floreno duodecim solidos monete predicte infra proximum festum beati Iohannis Baptiste sub condicionibus, pactis et conuencionibus inferius designatis et declaratis, in dicto contractu matrimonii … : Primo videlicet quod dictus Anthonius teneatur et debeat ipsos octies centum florenos primo sibi soluendos ut supra, ipsis solutis, implicare totaliter et ponere in rehemptione et debrigacione terre sue vendite seu obligate et ipsos florenos assignare et assectare bene et conuenienter eidem Agneti, vxori sue future et suis secundum consuetudinem Lausannensem et assignacionem de premissis factam fidejubere de manutenendo competenter secundum dictam consuetudinem, ut moris est, predicte Agneti et suis. Item quod dicta Agnes debet et tenetur, completo consensu inter ipsos conjuges futuros dieti matrimonii per uerba de presenti, alios quatercentos florenos ordinatos et restantes de dote predicta fidejubere bene et sufficienter de soluendo eidem Anthonio termino supradicto infra villam Albone sine barra, seissina et alio impedimento, forciori et securiori modo quo dicto Anthonio placuerit secundum dictam consuetudinem Lausannensem; et ipsis quatercentis florenis aut moneta predicta ad valorem integre dicto Anthonio solutis ut supra, ipse Anthonius debet et tenetur ipsos florenos dicte Agneti et suis assignare et assectare bene et competenter secundum dictam consuetudinem et ipsam assignacionem factam de ipsis florenis fidejubere de manutenendo dicte Agneti ut supra secundum dictam consuetudinem, et ipsos florenos teneatur suo posse implicare et ponere in rehemptionem terre sue et reddituum eiusdem. Item est actum in presenti contractu per dictos amicos electos ut supra concorditer quod idem Anthonius racione contemplacionis dicti matrimonii teneatur et debeat affrarechiare securiori modo et forciori quo fieri poterit omnes et singulos liberos suos utriusque sexus quos habet a prima vxore sua et quos habebit Deo dante a dicta Agneta, vxore sua futura, in omnibus et singulis bonis ipsius Anthonii presentibus et futuris tam castro, dominio quam aliis rebus et bonis suis quibuscunque pro equali porcione, et quod liberi dicti Anthonii tam nati a prima eius vxore quam nascituri a dicta Agneta, vxore sua futura, eidem Anthonio equaliter in omnibus bonis suis quibuscunque succedere valeant et debeant sine aliquo auentagio facto uel faciendo. Et si aliquo casu inuenirentur alique lictere de auentagio seu prerogatiua facte per dictum Anthonium ante datam presencium ad opus liberorum suorum quos habuit a prima vxore sua facientes contra dictam affrarechiam, quod idem Anthonius debeat et teneatur liberis quos haberet a dicta Agneta recompensare et tradere de bonis suis et rebus tantum quantum valeret seu valere posset dictum auentagium seu prerogatiua facta dictis primis liberis suis. Item est actum per dictos amicos electos ut supra quod dictus Anthonius det et dare teneatur dicte Agneti, vxori sue future, in augmentum dotis sue aut assignare super bonis suis ultra totam dotem supradictam, completo dicto matrimonio in sancta matre ecclesia, ducentos florenos valoris supradictorum habendos et leuandos per ipsam Agnetam casu quo dotis restitucio locum haberet quocienscunque eidem Agneti placuerit et quandocunque ipsa voluerit et non alteri. Item est actum quod totum contractum matrimonii predicti, si dictis Anthonio et Agneti placuerit, compleatur hinc ad septem ebdomadas proximas ad arbitrium et deliberacionem duorum amicorum per ipsos communiter eligendorum. Item magis est actum per supra nominatos amicos quod omnia dependencia et emergencia de contractu matrimonii predicti compleantur, regulentur et finiantur secundum consuetudinem Lausannensem. Qui vero Anthonius et Agnes, conjuges futuri predicti, consideratis omnibus conuencionibus, promissionibus et condicionibus supradictis per dictos amicos eorum electos ut supra ordinatis, volentes et cupientes dictum matrimonium inter ipsos per uerba de presenti ducere ad effectum, Deo dante, omni suspectione et occasione juris, facti et patrie consuetudinis post posita et remota, quilibet ut sibi competit et in futurum competere posset, oretenus consenciunt et concedunt in dicto matrimonio, ipse Anthonius in dictam Agnetam tanquam in vxorem suam legitimam, et dicta Agnes in dictum Anthonium tanquam in virum et sponsum suum legitimum, sancta matre ecclesia concordante, ad inuicem concorditer adherentes et conjungentes sub modis, formis, pactis et condicionibus ac conuencionibus per supradictos amicos eorum electos ut supra factis, ordinatis ut superius describitur et declaratur. Laudantes et confirmantes et perpetuo totaliter approbantes quilibet ipsorum Anthonii et Agnetis ut sibi competit et competere potest omnia et singula supradicta prout superius sunt expressa et per eorum amicos per ipsos electos ut supra ordinata. Asserentes ipsi Anthonius et Agnes, conjuges futuri, quod non fecerunt nec in futurum facere intendunt per quod dictum matrimonium in aliquo impediatur seu in sancta matre ecclesia minime sollempnizari valeat. Quictando dicta Agnes et remictendo dicto Anthonio et suis dictos ducentos florenos quos in augmentum dotis eidem dare promisit et assignare. Promictentes insuper predicti Anthonius et Agnes conjuges futuri quilibet ipsorum ut sibi competit pro se et suis heredibus quibuscunque et causam habentibus et habituris ab eisdem juramentis suis tactis Dei euuangeliis sacrosanctis et sub expressa et ypotheca obligacione omnium et singulorum bonorum suorum mobilium et immobilium presencium et futurorum quorumcunque vniuersa et singula supradicta prout superius sunt expressa, contenta et per dictos eorum amicos ordinata et conuenta vnus alteri integre et alter alteri actendere, soluere, tenere, complere et inuiolabiliter obseruare et non contra facere vel venire; saluis semper dictis ducentis florenis quictatis, ut supra, dicto Anthonio per ipsam Agnetam, qui minime infuturum recuperari et exigi valeant. Supponentes et submictentes se omnes amici prenominati et dicti conjuges, quilibet ipsorum ut sibi competit, juridicioni et cohercioni et districtui curiarum dominorum officialium Lausannensis et Gebennensis et bailliuatus Vuaudi et omnium aliarum curiarum tam spiritualium quam temporalium per quas et earum quamlibet coniunctim et divisim volunt et precipiunt cogi et compelli forciori modo quo fieri poterit ad omnia et singula supradicta prout superius sunt expressa, ordinata et conuenta … Volentesque, ordinantes et concedentes dicti amici et dicti conjuges quod de premissis omnibus fiant due lictere eiusdem tenoris et vnius substancie sub sigillo curie predicti domini officialis Gebennensis; que lictere possint, valeant et debeant refici, rescripbi, dictari, corrigi, resigillari, emendari et meliorari semel et pluries tociens et quocienscunque necesse fuerit producte in judicio uel non producte ad dictamen et consilium peritorum, facti substancia non mutata. Renunciantes … Datum et actum quo ad dictos amicos electos contrahentes dictum matrimonium in villa Nyuiduni, presentibus testibus ad hec vocatis et rogatis, videlicet Nycodo de Dyuona et Girardo de Moudon, domicellis, cum pluribus aliis fidedignis, decima nona mensis julii, anno Domini millesimo trecentesimo nonagesimo nono, indicione septima; et quo ad dictum Anthonium, infra castrum suum Albone, presentibus testibus Perreto de Mollens, Iohanne Vuient et Petro Boulat, burgensibus Albone, die nona mensis septembris anno predicto; et quo ad dictam Agnetam, apud Friburgum infra domum domini Iacobi Diuitis, militis quondam, presentibus testibus vocatis Petro de Pougniaco et Aymone de Foucignyer, domicellis, Petrimando Gudriffyn et Perrodo de Prumier, burgensibus Friburgi, die decima dicti mensis septembris anno predicto. In quorum omnium et singulorum premissorum robur, fidem et testimonium nos officialis curie Gebennensis, ad preces et requisicionem omnium parcium predictarum et dictorum conjugum nobis oblatas fideliter et relatas per Iohannem Martine, de Perrueys, clericum, notarium publicum et nostre curie predicte juratum, cui super hiis commisimus vices nostras, eidem fidem plenariam adhibendo, sigilium curie nostre presentibus duximus apponendum. Datum ut supra. — Duplicatum est. — Ita expeditum est coram me Iohanne, jurato predicto.
37
Antoine, coseigneur d’Aubonne, acquitte, en les augmentant, les legs faits en faveur du couvent de Bonmont, par son père Jean, coseigneur d’Aubonne, et son frère aîné, Humbert, et il fonde son anniversaire dans le dit couvent.
Anno 1412, 21 octobre, au château antérieur d’Aubonne.
Titres du bailliage d’Aubonne, N° 578.
In nomine Domini, amen. Per hoc presens publicum instrumentum cunctis appareat evidenter et sit notum quod anno Domini millesimo quatercentesimo duodecimo die vicesima prima mensis octobris coram Iohanne Martine de Perruys, quondam notario publico, et testium subscriptorum presentia propter hoc specialiter et personaliter constituti : reverendus in Christo pater et dominus Stephanus, humilis Dei gracia abbas monasterij Bonimontis, Cisterciensis ordinis, Gebennensis dyoceseos, ex una parte, et nobilis et potens vir Anthonius, condominus Albone, filius quondam domini Iohannis de Albona, militis quondam, condomini dicti loci, ex parte altera. Asserentes ipse partes quod cum dictus dominus Iohannes miles in sua ultima voluntate pro remedio anime sue dederit perpetue et legaverit predicto monasterio Bonimontis et religiosis ejusdem presentibus et futuris videlicet decem solidos Lausannenses census pro quodam anniversario seu pidancia perpetua ut dicitur contineri in quadam littera recepta per Mermetum de Monterot, de Albona, notarium quondam, die decima octava mensis septembris indicione septima anno Domini millesimo trecentesimo sexagesimo nono. Item quod cum Humbertus de Albona, filius dicti domini Iohannis quondam, fraterque dicti Anihonij, in ultima sua voluntate pro remedio anime sue perpetue dederit et legaverit dicto monasterio Bonimontis et religiosis ejusdem alios decem solidos Lausannenses census et ipsos assignaverit dictis religiosis percipiendos anno quolibet super omnibus et singulis bonis suis prout dicitur contineri in quadam littera seu clausula testamenti dicti Humberti per dictum Mermetum de Monterot notarium die septima mensis maij anno Domini millesimo trecentesimo septuagesimo septimo. Hinc est quod dictus nobilis Anthonius pro sue consciencie exoneratione volens et desiderans legata et elemosinas ordinatas per suos predecessores ut prefertur omnino solvere et toto posse suo compleri facere, consideratis eciam divinis servirciis, oracionibus, hospitalitatibus et elemosinis que nunc in dicto monasterio Bonimontis multipliciter fiunt, dicuntur et impenduntur; cupiens propterea suam et predecessorum suorum animas predictorum bonorum spiritualium in ipso monasterio observatorum fieri et esse perpetue participes et consortes. Id circo ipse Anthonius pro se et suis successoribus et omnibus aliis ab ipso causam habentibus et habituris quibuscunque pro se et dictorum patris et fratris et omnium aliorum predecessorum suorum salute et remedio animarum volens dictas elemosinas multiplicare, inclusis supradictis viginti solidis census datis ut supra, non vi, non dolo, non metu ductus, non deceptus, non subornatus, nec ab aliquo alio fraudis ingenio circonventus, sed ex ejus certa et discreta scientia, motu proprio ac mera et devota liberalitate, dat, donat, tradit, deliberat, largitur et concedit pure, perpetue et irrevocabiliter, donacione que dicitur esse facta inter vivos nullathenus revocanda sed perpetuis temporibus valitura et duratura modo et forma quibus ipsa donatio melius et securius fieri dici, valere et intelligi potest tam de jure quam de consuetudine predicto domino Stephano abbati presenti, stipulanti et recipienti nomine suo et dicti ejus monasterij et religiosorum ejusdem qui nunc sunt et qui pro tempore fuerint et dicto notario stipulanti et recipienti vice, nomine et ad opus ipsius monasterij et totius conventus ejusdem et omnium aliorum et singulorum quorum interest aut intererit infuturum quovismodo, videlicet omnes et singulas aysias, instrumenta et edificia ipsius nobilis Anihonij que et quas habet et habere potest in et super aquam de Quinssins vulgariter vocatam aqua de Memorey seu vocatam Vuam (?) aquam cum Omni decursu et alveo dicte aque et aliarum aquarum in eadem defluencium et cum omnibus aliis edificiis, instrumentis, juribus, pertinenciis, appendenciis, dependenciis et avantagiis dictarum aysiarum et decursus alvei aquarum predictarum et eciam cum omni fondo et edificio earundem ad habendum, tenendum et possidendum ex nunc perpetue et infuturum per dictos dominum abbatem et conventum qui nunc sunt et qui pro tempore fuerint ut rem suam, ita tamen quod a modo et in antea possint uti et gauderi de predictis supra donatis ut ipse nobilis Anthonius ante concessionem presentium poterat et debebat et quicquid eisdem religiosis de cetero placuerit faciendum ad ipsorum opus et utilitatem perpetuas; ita quod in dicta aqua seu decursu ejusdem idem nobilis Anthonius vel sui aut alter eorum nomine vel titulo minime possint nec debeant a modo construere, facere nec edificare aliud instrumentum vel alias aysias unam vel plures quovismodo, videlicet a loco dicto Vua de Vyneis usque ad cleytam de Clarens, nisi prius ad esset voluntas et consensus expressus dictorum abbatis et conventus dicti monasterij Bonimontis. Sub tali condicione et conventione videlicet quod dicti abbas et conventus predicti monasterij Bonimontis presentes et futuri teneantur et debeant imperpetuum qualibet septimana anni celebrare tres missas in dicto monasterio sine defectu pro salute et remedio animarum dicti Anthonij et dictorum patris et fratris suorum et aliorum suorum predecessorum, videlicet unam die lune de requiem pro defunctis, unam die jovis qualibet in honore sancti spiritus et aliam die sabbati qualibet in honore gloriose Marie Virginis, dum et quando idem Antonius donator vixerit in humanis; et post decessum ejusdem Anthonij eisdem diebus et qualibet septimana dicte tres misse celebrentur et celebrare teneantur dicti religiosi omnes ipsas tres missas de requiem pro remedio animarum supradictarum sine aliquo defectu in Jicto monasterio; item magis teneantur et debent dicti religiosi sine defectu post decessum dicti Anthonij anno quolibet perpetue die consimili obitus sui celebrare duas missas pro suo anniversario de requiem pro remedio anime dicti Anthonij non obstantibus dictis aliis tribus missis primo ut supra ordinatis; devestiens se et suos heredes perpetue dictus Anthonius donator de dictis aysiis et decursu aque predicte sic perpetue donatis ut supra ratione qua supra, dictum dominum abbatem presentem et ut supra stipulantem et recipientem investit et ipsum in corporalem possessionem vel quasi ponit et inducit per tradicionem quarumdam litterarum et per concessionem presentium litterarum, nichil juris, rationis, actionis, proprietatis, possessionis nec reclamationis in eisdem rebus donatis de cetero retinendo preterquam dominium et juridicionem omnimodam ut prius habebat; exceptis tamen et tantum modo retentis in predictis aysiis per ipsum Anthonium donatorem usu mollendi blada curati de Coinssins qui nunc est et qui pro tempore fuerit in molendino supra dicto et baptendi canapum dicti curati in batitorio supra dicto et usu rassiandi quarellos dicti curati pro suis domus necessitatibus in dictis rassiis sine emina et aliquo alio avantagio et tributo levandis vel petendis dicto curato, modo et forma quibus per dictum Anthonium donatorem jam diu est per litteram concessum et donatum domino Henrico, olim curato de Coinssins; et hoc retinet idem Anthonius ipso domino abbate consenciente nomine suo et dicti sui monasterij non obstantibus omnibus supradictis. Quamquidem donacionem … idem nobilis Anthonius promisit … Renuncians, etc., supplicans humiliter requirendo idem Anthonius donator reverendo in Christo patri et domino domino Iohanni, miseracione divina episcopo et principi Gebennensi, in cujus presentia supra dicta omnia et coram testibus infrascriptis fuerunt facta, ut sibi dignetur ad perpetuam rei noticiam, securitatem et roboris firmitatem suum decretum ac auctoritatem interponere ac instrumentum hujusmodi donacionis sigillo suo auctentico communire una cum sigillo sui officialatus curie sue Gebennensis. Acta fuerunt hec omnia per dictum Anthonium infra castrum anteriorem Albone, ubi tunc idem dominus episcopus moram contrahebat, videlicet in camera bassa juxta capellam, presentibus testibus ad premissa vocatis et rogatis per dictum donatorem videlicet religioso viro fratre Iohanne Ialliet, monacho dicti monasterij, Iohanne Marchiandi, Iohanne de Siuirier, Petro de Mollens, domicellis Albone, Nycodo Festi, secretario dicti domini episcopi, cum pluribus nobilibus et capellanis fidedignis, una cum dicto Iohanne Martine, quondam notario publico et curie venerabilis viri domini officialis Gebennensis jurato, qui de premissis rogatus fuit conficere et grossare instrumentum publicum ad opus dictorum religiosorum.
(Acte expédié par le notaire Iaquemet douz Ructit, commissaire des registres du susdit Jean Martine, le 5 novembre 1431, à la requête du noble Henri, seigneur de Menthon, chevalier.)
Iaquemetus douz Ructit,
juratus et commissarius predictus,
avec paraphe.
Le sceau endommagé de l’official de Genève.
Observation. — L’eau de Coinsins, soit de Mimorey (parfois aussi appelée de Vic), dont le cours, dans certaines limites, est concédé au couvent de Bonmont, par la présente charte, est la petite rivière, formée de divers affluents, qui porte, de nos jours, le nom de Promenthouse, lorsqu’elle se perd dans le lac Léman. Antoine, coseigneur d’Aubonne, ainsi qu’on vient de le lire, fonda aussi son anniversaire, dans le couvent de Bonmont, par la donation qu’il fit en faveur de celui-ci. C’est à tort que nous avons passé, dans notre texte, cette circonstance sous silence. (V. ci-devant p. 254 et la suiv.)
37 bis
L’abbaye de Bonmont accorde à Binfa, codame d’Aubonne, la faculté de racheter un cens annuel de 70 sols, qu’elle avait assigné à ce couvent pour acquitter divers legs faits par ses parents.
Août 1306.
Invent. vert, paquet 143, N° 38.
Nos Stephanus, humilis abbas Bonimontis, conuentus que eiusdem loci, Cisterciensis ordinis, notum facimus vniuersis presentem paginam inspecturis, quod cum domina Binfaz, condomina de Albona, nobis assectauerit seu assignauerit imperpetuam elemosinam pro se et suis heredibus sub annuo redditu sexaginta et decem solidos Lausannensis monete annuales, quos nobis legauerunt persone infrascripte in vltimis suis voluntatibus pro remedio animarum suarum, videlicet domina Iordana, soror quondam Iacobi, condomini de Albona, decem solidos, domina Marguareta, vxor quondam dicti Iacobi, viginti solidos, dominus Iohannes, quondam maritus dicte domine Binfaz, condominus de Albona, triginta solidos, item decem solidos in quibus dictus dominus Iohannes nobis tenebatur pro quadam domo sita infra villam de Albona in burgo superiori, que domus predicta fuit Sansonis quondam de Cuynsins; quod assectamentum seu quam assignationem dictorum sexaginta et decem solidorum dicte monete fecit nobis dicta domina Binfaz super terciam partem omnium fructuum crescentium in quatuor posis vinee sitis ante villam de Albona inter carreriam publicam per quam itur de Albona versus Triuilin a parte lacus Lausannensis et carreriam publicam per quam itur de Albona versus Gymez, quadam pecia terre arabilis et aqua que vocatur Almary intermediis, a parte jurie, et inter vineam quam colunt liberi Iordani de Moura, burgensis de Albona, a Petro de Lausanna a parte venti, et vineam Willermi Fatin a parte boree; quam terciam partem superius memoratam obligauit nobis dicta domina Binfaz nomine assignationis elemosine supradicte, de consensu et expressa voluntate venerabilis viri domini Nycholai de Gresye, canonici Gebennensis, Willermi de Gresye et Giraldi de Alamant, domicellorum, executorum testamenti seu vltime voluntatis domini Iohannis supradicti; percipiendam et leuandam dictam terciam partem omnium fructuum in dictis quatuor posis vinee superius memoratis et confinatis crescentium quolibet anno tempore vindimiarum per nos aut per mandatum nostrum ad gardam nostram pacifiee et quiete: quatuor posarum vinee supradictarum Willermus dictus Magnyns, macellarius, excolit duas posas, heredes Iaqueti dicti Magnyns vnam posam et Iohannes dictus Brutyns, burgensis de Albona, vnam posam: prout hec omnia et singula supradicta in quodam instrumento super dicta obligatione confecto per manum Aymonis de Lausanna, clerici, commorantis Albone, sigillo curie officialis Gebennensis sigillato quod penes nos habemus plenius dicuntur contineri : Nos vero prefatus abbas et conuentus predicti ex pacto expresso et inito inter nos et dictam dominam Binfaz volumus et concedimus ipsi domine predicte et suis heredibus tenore presentium litterarum, vt ipsa domina Binfaz uel sui heredes aut alter eorundem dictam obligationem possint redimere et rehabere pro sexaginta et decem libris dicte monete a nobis uel successoribus nostris quocienscunque voluerint et sue placuerit voluntati secundum bonos usus et consuetudines patrie siue loci, videlicet quolibet anno a festo omnium sanctorum usque ad carnipriuium subsequens et non ante. Promittentes bona fide pro nobis et successoribus nostris contra dictam concessionem seu contra tenorem huius presentis instrumenti per nos uel per aliam personam interpositam non venire de jure uel de facto aut de consuetudine nec alicui contra venire volenti uerbo, facto uel opere in aliquo consentire, immo omnia et singula supradicta firmiter attendere et fideliter adimplere ac inuiolabiliter imperpetuum penitus obseruare. In cuius rei robur et testimonium nos prefatus abbas pro nobis et conuentu nostro supradicto sigillum nostrum huic presenti instrumento duximus apponendum. Datum et actum mense augusti anno Domini millesimo trecentesimo sexto.
Fragment du sceau de l’abbé de Bonmont.
38
Antoine, coseigneur d’Aubonne, et dame Agnès de Vuippens, son épouse, se font des dons mutuels, en cas de survivance.
Anno 1417, 24 février, à Aubonne.
Titres du bailliage d’Aubonne, N° 584.
Nos officialis curie Gebennensis notum facimus universis presentibus et futuris quod coram mandato nostro Iohanne de Serrata, de Albona, notario, curie nostre predicte jurato, cui super hijs commisimus vices nostras et eidem fidem plenariam adhibemus, in ipsius jurati nostri et testium subscriptorum presentia propter hoc personaliter constituti videlicet nobilis vir Anthonius, condominus Albone, ex una parte et nobilis domina Agnes de Vuippens ejus consors ex parte altera; supradicti vero conjuges non vi, non dolo, non metu ad hec inducti, nec in aliquo fraudis vel machinationis ingenio circonventi, sed scientes, prudentes et spontanei, de juribus suis ad plenum super hoc ut asserunt certificati mutuo sibi ad invicem consentientes faciunt inter se mutuas douationes infrascriptas : Primo quod predictus nobilis Antonius pro se et suis heredibus et imposterum successoribus, assignatis aut assignandis quibuscunque dedit et dat, concessit et concedit, donavit et donat perpetue, pure, perfecte et irrevocabiliter prout melius, tutius, firmius et lucidius dici fieri et intelligi potest ac eo modo et forma quibus dicta donacio melius et firmius in futurum valere poterit et debebit tam de jure quam de consuetudine et hoc donacione pura mera perpetua que dicitur facta inter vivos tanquam bene merito nullathenus revocanda sed perpetuis temporibus duratura seque perpetue dedisse et irrevocabili donacione concecisse pro se et suis quibus supra per presentes confitetur et recognoscit tanquam si esset in judicio coram suo judice ordinario predicte Agnete uxori sue presenti et dictam donacionem et omnia infrascripta recipienti et solempniter stipulanti pro se et suis heredibus et imposterum successoribus assignatis aut assignandis quibuscunque seu causam ab eadem super hoc habentibus et in futurum habituris, videlicet omnia universa et singula bona sua mobilia tantum quecunque sint et in quocunque loco valeant reperiri et quocunque nomine censeantur, casu quo predictus nobilis Anthonius decederet ab humanis ante dictam nobilem dominam Agnetam, ejus consortem, tantummodo, sub hac forma quod in casu quo heredes seu successores dicti nobilis Anthonij perturbarent predicto casu adveniente aut nollent dimittere dicta bona mobilia superius data dicte nobili Agnete, eo casu idem nobilis Anthonius pro se et suis quibus supra dedit et dat perpetue prout supra dicte nobili domine Agnete et suis quibus supra ducentas libras bone monete Sabaudie solvendas et reddendas casu predicto per heredes seu successores ipsius nobilis Anthonij dicte nobili domine Agneti vel suis quibus supra ad ipsius nobilis domine Agnetis vel suorum quorum supra primam requisitionem casu predicto adveniente, una cum omnibus dampnis, costamentis, missionibus et expensis factis et sustentis per dictam nobilem Agnetam vel suos quos supra ob defectum dictarum ducentarum librarum casu predicto ut dictum est superius sibi non solutarum, super quibus dampnis omnibus supradictis heredes seu successores dicti nobilis Anthonij teneantur credere dicte nobili domine Agneti et suis quibus supra suo tantum simplici juramento loco plene probacionis et sine alia declaratione dampnorum super hoc exigenda; item dedit et dat dictus nobilis Anthonius pro se et suis quibus supra dicte nobili Agnete, ejus consorti, ad vitam ipsius nobilis domine Agnetis tantum casu predicto quo ipse decederet ab humanis ante dictam Agnetam ejus uxorem omnes linguas grossarum bestiarum quas habet et percipere debet ac consuevit idem nobilis Anthonius in macello Albone; item quandam peciam vinee sitam in territorio Albone loco dicto en Crussiliit, juxta vineam heredum Nyeodi Vuilliet quam colit Mermetus Ansermier, de Birola, burgensis Albone, a parte jurie, vineam domini prepositi Montis jovis et vineam hospitalis Sancti spiritus Albone a parte lacus, vineam quam possidet Nycodus Hugueti, de Marchissier, clericus, morans Albone, a parte boree et vineam quam nunc colunt Aymonetus et Iohannes fratres dicti Choumont, de Marthereis, a vento. Item quandam peciam vinee sitam in territorio de Feschier loco dicto en Bael juxta vineam nobilis viri Guillelmi de Russillione, domini de Alamant, a parte jurie, vineam ecclesie de Feschier et vineam Iohannodi Bosson, de Saubra, burgensis Albone, a parte lacus, vineam Iohannis de Mont, domicelli Albone, a parte venti et vineam heredum Georgii Marchiant, domicelli Albone, quam possidet Roletus Ermelloz, de Crosa subtus Feschier, a parte boree, una cum fondis juribus fructibus iuanciis pertinenciis et appendenciis suis universis, ad vitam ipsius nobilis domine Agnetis tantum casu predicto videlicet quo ipse nobilis Anthonius decederet ab humanis ante dictam nobilem dominam Agnetem. — Et vice versa predicta nobilis domina Agnes de Vuippens pro se et suis quibus supra dedit et dat perpetue donacione pura perpetua facta modo quo supra predicto nobili Anthonio, condomino Albone, ejus marito, ad ipsius nobilis Anthonij vitam tantum casu quo ipsa nobilis domina Agnes migraret ab humanis ante dictum nobilem Anthonium, ejus virum, videlicet omnia jura omnesque actiones, rationes, proprietates, possessiones, reclamationes et dreyturas reales et personales, meras, mixtas, pretorias, directas et ciuiles que et quas ipsa nobilis domina Agnes habet et habere potest quovismodo titulo causa seu forma in et super furnum seu furna Albone et in et super gardam vinearum territorij de Lavignye cum omnibus juribus, pertinenciis et appendenciis suis universis, tali condicione apposita in premissis quod in eo casu quo dictus nobilis Antho nius, condominus Albone, teneatur et debeat pro se et suis quibus supra solvere, tradere, expedire et deliberare pro suis clamoribus, legatis seu debitis viginti libras bone monete semel, ita tantum quod ille viginti libre dicte monete sint deducte et debeant deduci ipsis viginti libris solutis seu traditis ut supra de assignatione quam ipsa nobilis domina Agnes habet super predictum furnum seu super predicta furna. Volentes, etc. … Renunciantes, etc. … Actum Albone presentibus Iohanne Marchiant, domicello Albone, Iohanne Saiat et Aymoneto Challeti, burgensibus Albone, testibus ad premissa vocatis et rogatis. In cuius rei testimonium nos prefatus officialis ad preces requisicionem predictorum nobilium coniugum nobis oblatas et fideliter relatas per prefatum juratum nostrum sigillum curie nostre predicte presentibus licteris duximus apponendum. Datum die vicesima quarta mensis februarii anno Domini millesimo quatercentesimo decimo septimo.
Iohannes de Serrata, juratus.
Duplicatum est.
Observation. La collation à l’original de la charte qui précède nous a montré que notre texte renfermait (pag. 260) quelques inexactitudes à son égard. Et d’abord le traité fait entre Antoine, coseigneur d’Aubonne, et dame Agnès de Vuippens, son épouse, est daté du 24 février 1417 et non pas du 22 du dit mois, ainsi que nous l’avons indiqué. En outre la donation que le dit noble Antoine y fait à son épouse de tous ses biens meubles, ou à leur place de 200 livres de Savoie, est subordonnée au cas où elle lui survivrait. Enfin la donation viagère faite à son mari, par la prédite Agnès, en cas de survivance de celui-là, du four ou des fours d’Aubonne et de la garde des vignes de Lavigny, est accompagnée de la condition que le dit noble Antoine payerait alors 20 livres aux créanciers de son épouse, lesquelles seraient déduites de l’assignation que celle-ci avait sur le four ou les fours d’Aubonne. C’est par erreur que nous avons ajouté que cette assignation était de 26 livres. C’est ici le lieu de relever aussi une autre inexactitude que renferme notre texte relativement à l’assignation de la dot de dame Agnès de Vuippens, faite par son mari. Aux termes de la transaction conclue, en l’année 1434, entre Henri, sire de Montricher, et son épouse Marguerite, codame d’Aubonne, d’une part, et Henri, sire de Menthon, chevalier, d’autre part, relativement à l’héritage du défunt Antoine, coseigneur d’Aubonne, le predit sire de Montricher, en cas de prédécès de son épouse, devait avoir la jouissance viagère de la moitié de l’héritage précité, moitié qui comprendrait, avons-nous ajouté, le four d’Aubonne et les autres biens formant l’assignation de la dot de dame Agnès de Vuippens. (Voy. ci-devant, pag. 264.) Or, c’est dans cette allégation-ci que consiste l’inexactitude que nous signalons, puisque la transaction faite entre les parties spécifie que les biens de la dite assignation de dot entreraient, ainsi que le château (postérieur) d’Aubonne, dans l’autre moitié de l’héritage du coseigneur Antoine, qui adviendrait alors au sire de Menthon. Celui-ci, selon les dispositions de la transaction précitée, serait tenu quitte du payement de la dot de dame Agnès de Vuippens et de celle de la mère de la codame Marguerite.
39
Pierre de Préla, châtelain de Marguerite, codame d’Aubonne, à Coinsins et Avenex, accorde au nonce de celle-ci un passement, pour un ban de 60 sols, contre Michel Lachoz, de Genollier, qui avait pris un cerf dans la jurisdiction de la dite dame Marguerite.
Anno 1444, 13 juin.
Titres du baill. d’Aubonne, N° 652.
Ego Petrus de Prela, de Couynsins, castellanus nubilis et potentis Margarete, condomine Albone, in loco et juridicione suis predicte domine de Coinssins et de Avenay ac ibi circa; notum facio universis presentibus pariter et futuris quod anno Domini millesimo quatercentesimo quadragesimo quarto die sabbati post octabam festi purificationis beate Marie Virginis citatus extitit et legitime assignatus per me dictum castellanum Michael Lachoz, de Genollier, compariturus coram me dicto castellano apud Coinssins hora et loco ibidem solitis placitare ad cognoscendum seu ad audiendum cognicionem fieri contra ipsum unius banni sexaginta solidorum bone monete cursalis patrie causante segnioria per ipsum Michaelem prefate domine cum certis aliis hominibus de Genollier rupta in territorio et confinio de Cordex subtus villam de Genollier in aqua vocata de Montens juxta terram seu vorsererium liberorum quondam Iohannodi Braserij de Coinssins ex partibus jurie et venti de quodam cervo siluestri in eadem aqua predesignata cum certis aliis hominibus dicte ville de Genollier per eundem Michaelem ut dictum est capto, qui locus est et esse dicitur de dominio et juridicione omnimoda prelibate domine mee condomine Albone presentibus in premissis citatione et assignatione Girardo de Grens et Anthonio Biatric, burgensibus Nyviduni. Vigore vero et pretextu citationis et assignationis premissarum comparuit predictus Michael Lachoz reus die et anno quibus supra coram me dicto castellano apud Coinssins hora et loco ibidem solitis placitare in judicio ad jura reddenda pro tribunali sedente factaque et formata per me dictum castellanum petitione mea contra dictum Michaelem per modum qui sequitur acque formam : dicens verum esse quod die jovis ante festum Nativitatis Domini nostri ipse Michael Lachoz una secum certis aliis hominibus de Genollier cepit unum cervum siluestrem in aqua predesignata vocata de Montens subtus villam de Genollier labentem per territorium de Cordex penes juridicionem et dominium prefate domine mee cumdomine Albone, qui locus est ubi ipse cervus fuit captus per predictum Michaelem juxta vorsererium seu terram liberorum quondam Iohannodi Braserij predicti, in quibus terra, vorsererio et loco predesignatis prefata domina habet et habere debet ac consuevit tam ipsa quam sui predecessores dominium et juridicionem omnimodam acque in tota aqua predesignata tangente feudum et juridicionem suam, de quo quidem cervo sic ut dictum est capto segnioria in talibus consueta devenit et esse debet eidem domine prefate premissis actentis, que quidem segnioria minime extitit eidem condomine mee Albone seu michi castellano predicto nomine suo remissa quamvis per me dictum castellanum extiterit petita et prout ipse tenebatur; quare pecii ego predictus et presentium tenore peto per eundem Michaelem reum solvi et expediri ex eo quod non redditit reddereque et remittere recusavit segnioriam predesignatam eidem domine mee condomine Albone cui ut predicitur pertinet videlicet unum bannum sexaginta solidorum bone cursalis monete nec non tam pro dampno inde sustento quam pro fractione predicte segniorie usque ad centum libras dicte monete de substendo protextando. Qua peticione sic facta predictus Michael reus eidem petitioni predicte respondendo negavit predictam segnioriam in loco predesignato eidem domine cumdomine Albone minime pertinere debere sed potius pertinet et pertinere debet dicta segnoria dominis Montis magni et Genolliaci, dicendo ulterius nichil offendisse de dicto banno nec aliis premissis per me dictum castellanum prepetitis et quod debet absolvi a petitione mea predesignata; meque dicto castellano secus dicente et asserente ut supra premissa per me petita fore vera, et ad verificationem petitionis mee predicte fuerunt testes sequentes producti et examinati per me dictum castellanum in presentia predicti Michaelis rei mediantibus eorum juramentis ad evangelia Dei sancta corporaliter prestitis in manibus mis dicti castellani; primo Girardus Pastoris de Duillier, etatis sexaginta annorum ut dicit et memorie quadraginta qui dixit et attestatus fuit se vidisse uti semper quod prefata domina habebat et sui antecessores habuerunt et habere consueverunt in loco predesignato segnioriam et juridicionem, dicit se nichil aliud scire. Item Mermetus Perrier, de eodem etatis, quadraginta annorum et memorie triginta juratus et diligenter examinatus dixit deposuit et attestatus fuit prout predictus Girardus Pastoris et dicit se nichil aliud scire; item Iohannes Burdignier, de Coinssins, etatis quater viginti annorum vel circa et memorie sexaginta juratus et examinatus dixit et attestatus fuit quod bene audivit dici quod prefata domina habet ac sui predecessores habuerunt et habere consueverunt segnioriam in loco predesignato sed tamen non vidit uti, dicit se nichil aliud scire; quibus vero premissis sic factis, dictis, productis et examinatis ut dictum est, ego predictus castellanus assignavi eidem Michaeli reo diem sabbatis post festum Annunciationis beate Marie Virginis sub spe pacis de ipsius rei voluntate ad magis inquirendum per me dictum castellanum et ulterius procedendum via consuetudinis presentibus Anthonio et Perreto Iacobi de Coinssins fratribus. Quequidem dies sabbati proxime ultime dicta extitit contumata per me dictum castellanum de voluntate dicti rei in statu quo nunc est sub spe pacis usque ad diem sabbati post dominicam de Quasimodo presentibus Nichodo Eurardi de Nyviduno et Iaquemeto dou Ructit notariis. Que dies sabbati post dominicam de Quasimodo extitit contumata ex generali contumacione facta per me dictum castellanum apud Coinssins in eodem statu quo nunc est usque ad diem sabbati immediate sequentem post octabam dominice de Quasimodo presentibus Iohannodo Iacobi et Perroneto Fornerij; quequidem dies sabbati prescripta extitit iterum contumata per me dictum castellanum in eodem statu quo nunc est ex contumacione generali usque ad diem sabbati post festum beatorum Philippi et Iacobi apostolorum presentibus predictis Iohannodo Iacobi et Perroneto Fornerij; que siquidem dies sabbati prescripta post festum beatorum apostolorum Philippi et Iacobi extitit iterum contumata per me dictum castellanum ex generali contumacione usque ad diem sabbati post festum Invencionis sancte crucis in eodem statu presentibus Petro Boulat burgense Albone et Iaquemeto Laurentij de Avenay; que quidem dies sabbati predicta iterum extitit contumata per me dictum castellanum in statu quo nunc est et de voluntate predicti Michaelis rei usque ad diem sabbati post festum Heucaristie Christi presentibus Petro Fabri de Nyviduno et Iohanne Thomasseti notario. Qua siquidem die sabbati prescripta post festum Eucaristie Christi apud Coinssins hora et loco ibidem solitis placitare me dicto castellano in judicio pro tribunali ad jura reddenda sedente factaque et reformata iterum peticione per me dictum castellanum contra dictum Michaelem reum licet absentem per modum superius declaratum, dicendo ulterius quod actento quod predictus reus non comparet in judicio nec se representat neque contra peticionem predeclaratam nichil dicit vel proponit quod michi dicto castellano nomine prefate domine mee condomine Albone debetur dare et adjudicare contra ipsum Michaelem reum prenominatum absentem et non comparentem bonum et legitimum passamentum usque ad peticionem meam predeclaratam et hec posui ego dictus castellanus in jure judicio et cognicione curie in qua curia fuit cognitum discorditer et judicatum qua discordia habita prius habito bono diligenti et maturo consilio super hujusmodi discordia repertavi ego dictus castellanus incontinenti et per me extitit repertatum per modum qui sequitur primo videlicet quod actento quod predictus Michael reus non comparet nec se representat neque contra peticionem predeclaratam nichil dicit vel proponit attentis etiam premissis attestationibus ut dictum est inde factis et quod legitime constat ipsum reum esse debite assignatum prout supra quod michi dicto castellano seu Glaudio Burdignin de Coinssins ejusdem domine nuncio nomine prelibate domine mee cumdomine Albone debetur dare et adjudicare bonum et legitimum passamentum contra dictum reum usque ad unum bannum sexaginta solidorum bone cursalis monete Lausannensis causentibus et exigentibus premissis attentaque contumantia ipsius rei, quare ego predictus castellanus eidem Glaudio Burdignin nuncio predicto et quo supra nomine dedi et adjudicavi bonum et legitimum passamentum contra dictum Michaelem reem usque ad unum bannum sexaginta solidorum bone cursalis monete et hoc per traditionem unius baculi lignei manualis ut moris est rationem faciendo et per notarium subscriptum fiendum jussi et laudavi presentibus nobilibus Petro dicto Mollionaz et Stephano de Sunarclens ac Iohanne Thomasseti notario Aymone Challeti clerico Petro de Croso de Pringins Antonio Iacobi de Coinssins, Glaudio Braserii de Genollier Iohanne Cornuti et Petro Cornuti ejus filio de Genollier testibus ad premissa vocatis specialiter et rogatis. In cujus rei testimonium ego predictus castellanus qui predictas assignationem et contumacionem ut dictum est feci dictumque passamentum predicto Glaudio Burdignin nuncio predicto nomine quo supra contra dictum Michaelem dedi et concessi, nos Girardus de Grens, Anthonius Biatric, Anthonius et Perretus Iacobi, fratres, Nichodus Eurardi, Iaquemetus dou Ructit, Iohannodus Iacobi, Peronetus Fornerij, Petrus Boulaz, Iaquemetus Laurentij, Petrus Fabri et Iohannes Thomasseti testes supranominati qui cum dicto castellano dum predictas assignationes et contumaciones ut dictum est faceret presentes fuimus. Nos Petrus Mollionaz, Stephanus de Sunarclens, Petrus de Croso, Iohannes Thomasseti, Aymo Challeti, Anthonius Iacobi, Glaudius Braserii, Iohannes et Petrus Cornuti testes ultimo nominati qui cum dicto castellano dum dictum repertamentum ut dictum est faceret dictumque passamentum contra predictum Michaelem reum vigore ipsius repertamenti predicto Glaudio Burdignin nuncio predicto nomine prelibate domine condomine Albone daret et concederet presentes fuimus; nos vero omnes prenominati in quantum cuilibet nostrum tangit premissa omnia et singula in nostra bona legalitate confitemur et attestamur fore vera et sicut supra dictum est fuisse facta acta et celebrata sigillumque castellanie Nyviduni rogavimus nos omnes prenominati et apponi fecimus huic scripto. Datum dicta die sabbati post festum Heucaristie Christi anno quo supra.
De jussu prenominati castellani et relacione testium supranominatorum.
Iohannes Braserij.
40
Louis, duc de Savoie, notifie que le subside de 120 florins, de petit poids, qu’il a reçu de Margot, codame d’Aubonne et de Jean de Menthon, à raison de leurs justiciables d’Aubonne, est un don gracieux, ne portant pas à conséquence pour l’avenir.
Anno 1446, 12 décembre, à Genève.
Titres du baill. d’Aubonne, N° 661.
Ludovicus, dux Sabaudie, Chablaysii et Auguste, sacri Romani imperij princeps vicarius que perpetuus, marchio in Ytalia, comes Pedemontium, Gebennensis et Baugiaci ac Vaudi, Foucigniaci, Nycieque et Vercellarum dominus. Universis serie presentium fiat manifestum, quod cum ex forma appunctuamentorum per ambaxiatores nostros ad hec specialiter deputatos cum illustrissimo principe domino Ludovico serenissimi principis domini Caroli Franchorum regis primo genito Dalphino Viennensi sumptorum, ipse dominus Dalphinus nobis cesserit quittaverit et perpetuo remiserit fidelitatem et homagium ad quas pretendebat nos erga eundem teneri pro baronia et terra nostra Foucigniaci et aliis in litteris inde confectis latius declaratis. Nosque ex causa remissionis et quitiationis hujus modi eidem domino Dalphino solvere teneamur certam scutorum auri summam terminis in dictis litteris prefixis. Cujus rei causa tres status nostre ditionis cismontane duxerimus convocandos, eos exortando ut subsidium aliquod nobis impenderent, quo mediante solutiones prementionate summe terminis conventis valeremus adimplere, ipsi siquidem hoc onus prospicientes et suo more solito in agibilibus nostros propicios coadjutores se exbibentes subsidium ad rationem viginti sex denariorum grossorum monete nostre pro quolibet foco homiuum juridiciariorum nostrorum etiam ecclesiasticorum ut moris est; baronum vero banneretorum et ceterorum nobilium merum mixtum imperium et omnimodam juridicionem ac ultimum supplicium habentium duos florenos parvi ponderis nobis liberaliter concesserint decima parte tamen ejusdem subsidij pro miserabilibus per nos universaliter remissa. Et propterea dilecti fideles nostri Margota condomina Albone nec non Iohannes de Menthone, filius quondam domini Henrici domini Menthonis militis pro hominibus juridiciariis suis ad causam solum et duntaxat Albone nobis hodie gratiose concesserint sex viginti florenos parvi ponderis solvendos in manibus dilecti fidelis consiliarij thesaurariique nostri Sabaudie generalis Iohannis Marescalci, qui de illis nobis legitime tenebitur computare. Ecce quod nos attestamur per presentes hujusmodi subventionem de gracia speciali factam fuisse, quam nolumus pro futuro ad consequentiam trahi nec eorum privileges consuetudinibus et libertatibus prejudicium aliquod generari, nisi si et in quantum tenerentur vel alias debite tenerentur astricti. Mandantes hoc ideo ballivo Vaudi ac ceteris officiariis nostris ad quos spectat et presentes pervenerint ipsorumque loca tenentibus et cuilibet eorundem, quatenus predictos homines juridiciarios hujusmodi subsidii occasione ulterius non inquietentur quomodolibet vel molestent; quinymo omnia impedimenta in ipsorum personis et bonis forte propter hec apposita visis presentibus de eis tollant et admoveant que etiam tollimus et admovemus per presentes. Dantes hoc ideo presentibus in mandatis presidenti et magistris computorum nostrorum quod dictum baillivum non compellant ad nobis aliquid pro dicto subsidio hominum juridiciariorum prementionatorum computandum, sed solum modo prenominatum thesaurarium de dictis sex viginti florenis parvi ponderis per eum ut prefertur exigendis seu sibi solvendis. Datum Gebennis die duodecima decembris anno Domini millesimo quatercentesimo quadragesimo sexto.
Declauso,
avec paraphe.
Quos sex viginti florenos parvi ponderis in absencia dicti thesaurarij habui.
Ia. Meynier,
avec paraphe.
Per dominum presentibus dominis Petro Marchiandi cancellario, L. domino Ranconixii marescallo Sabaudie, Iacobo de Vallepergia, Iohanne de Costis, Iacobo Rosseti judice Chablaysii, Iohanne Marescalci thesaurario Sabaudie.
41
François, comte de Gruyère, déclare que le payement d’une certaine somme d’argent, qu’il a reçue de Jean Marchiand, d’Aubonne, châtelain de Marguerite, codame de ce lieu, livrée par les sujets de celle-ci pour certain giète à l’occasion de la guerre de Fribourg, ne portera à l’avenir aucun préjudice à la dite dame, ni à ses sujets.
Anno 1448, 22 octobre, à Aubonne.
Titres du baill. d’Aubonne, N° 669.
Voy. Mémoires et Documents publiés par la Société d’histoire de la Suisse romande, XXIII, pag. 409, N° 515.
42
Jean de Menthon, fils de feu Henri, sire de Menthon, chevalier, de l’avis de ses frères Guillaume, sire de Menthon et François de Menthon, et sur l’ordre exprès de Margot, codame d’Aubonne, sa parente, prête hommage et fidélité à François, comte de Gruyère, à cause du château d’Aubonne, en conformité des hommages prêtés par les prédécesseurs de la dite dame Marguerite en faveur de ceux du prédit comte.
Anno 1453, 3 novembre, au château d’Aubonne.
Titres du baill. d’Aubonne, N° 672.
Voy. Mémoires et Documents publiés par la Société d’histoire de la Suisse romande, XXIII, pag. 46, N° 222.
CHARTES SUPPLEMENTAIRES
Les chartes qui suivent n’étaient pas destinées, dans le principe, à entrer dans notre cartulaire, et c’est la raison pour laquelle elles ne se trouvent pas indiquées dans notre texte comme faisant partie de nos pièces justificatives. Toutefois, ces documents nous ayant paru importants pour le sujet que nous avons traité, nous les ajoutons ici à titre de supplément.
Jean, coseigneur d’Aubonne, chevalier, vend, du consentement de son fils Humbert, à Pierre de Gumoëns-le-Jux, chevalier, divers censiers, à Allaman, soumis à son avouerie, avec les censes qu’ils lui doivent, plus sa part de la garde des vignes d’Allaman, et enfin deux seyturées de pré, au lieu dit en Condo, au territoire du dit Allaman, le tout pour le prix de 300 florins d’or, de Florence. Humbert et François, frères, fils d’Etienne de Lucinge, chevalier, se portent les garants de cette vente.
16 octobre 1357, à Aubonne, 6 et 10 février, et 17 avril 1358.
Titres du baill. d’Aubonne, N° 243.
Voir ci-devant, pag. 231 et la suivante.
Nos officialis curie Gebennensis notum facimus universis presentes litteras inspecturis quod coram mandato nostro Mermeto dicto de Montherot, de Albona, notario, curie nostre predicte jurato, cui super hijs commisimus vices nostras, in ipsius jurati et testium subscriptorum presentia propter hoc personaliter constituti nobilis vir dominus Iohannes, condominus de Albona, miles, ex una parte et dominus Petrus de Gumuens leyiuz, miles, ex altera, predictus vero dominus Iohannes sciens et spontaneus non vi non dolo non metu ad hoc inductus sed ex sua certa scientia considerata utilitate sua totaliter in hac parte vendidit et vendit pro se et suis heredibus assignatis aut assignandis suis quibuscunque perpetue pure et libere in allodium et per allodium francum et purum et absque aliquo onere servitutis predicto domino Petro presenti ementi ac solempniter stipulanti nomine et ad opus sui heredum suorum assignatorum et assignandorum et causam habiturorum ab ipso infuturum homines et censerios ac avoerios suos census et redditus annuales ac res et possessiones pro quibus sunt homines et avoerij censerij et census debiti per personas infrascriptas et pro rebus et possessionibus infrascriptis cum omnibus juribus rationibus actionibus usagiis servitutibus et humanitatibus redditibus fructibus obventionibus exchetis cum utili et directo dominio que et quas dictus dominus Iohannes venditor habet et habere debet seu potest quoquomodo seu forma aut tilulo in hominibus avoeriis et censeriis rebus et possessionibus infrascriptis et hoc de laude consensu et voluntate Humberti filij predicti domini Iohannis retentis tamen ipsi domino Iohanni pro se et suis in predictis latronem seu latrones si fuerint et justiciam ipsorum, item medietatem bannorum que facerent in via publica seu carreria, item carvacatam et banna que incurrerent ratione dicte carvacate et omnia alia bona remaneant predicto domino Petro et suis; et primo vendit ut supra predicto domino reciprenti prout superius est expressum Perrodum, filium quondam Iohannis Hugueta, de Alamant, qui debet sexdecim solidos Lausannenses duos solidos Gebennenses duas cupas frumenti quatuor cupas avene unum modium bladi medietatem frumenti ressipient et medietatem avene ad mensuram de Albona solvendum annis singulis in festo beati Michaelis, item et tres solidos Lausannenses quolibet anuo solvendos in carniprivio; item Perrodum, filium quondam Willelmi dicti de la Villa, de Alamant, qui debet viginti quinque solidos Gebennenses unam cupam frumenti ressipient quinque cupas avene quatuor solidos Lausannenses gerbam et caponem; item heredes Aymonis … Perrole ejus uxoris qui debent tresdecim solidos Lausannenses quatuor cupas avene ad predictam mensuram, item gerbam et caponem; item Iohannem et Mermetum fratres dictos Fulyat qui … solidos Gebennenses sex solidos Lausannenses decem cupas frumenti ressipient solvendos ut supra gerbam et caponem; item vendit ut supra quatuor solidos Lausannenses quos debet Mermetus filius … Arsinare de Sancto Georgio habitator de Alamant una cum uno capone solvendos ut supra; item tres solidos Lausannenses quos debet annuatim Iohannes bastardus domini Iacobi de Alamant militis 1 ; item Iacobum Morel avoerium suum qui debet quinque solidos Lausannenses solvendos ut supra; item tres denarios Lausannenses census quos debet Girardus quondam bastardus predicti domini Iacobi de Alamant; item vendit ut supra Iacobum Foz avoerium suum qui debet duas cupas frumenti ressipient quinque cupas avene ad dictam mensuram et unum caponem solvendos ut supra; item decem octo denarios Lausannenses quos debet Perronetus Rosset de Alamant aut ejus heredes singulis annis solvendos ut supra; item unam cupam frumenti ressipient quam debet Nijcholaus filius quondam Reymondi Piscatoris et ejus heredes; item Iaquetam filiam quondam Henrici douz Nant avoerij sui qui debent duodecim denarios Gebennenses; item undecim solidos Lausannenses quos debet Michael Challet de Pampignye solvendos ut supra; item tres denarios Lausannenses census quos debet Iacobus Savour burgensis Albone solvendos ut supra; item sex denarios Lausannenses quos debent heredes Aymonis Blancho de Albona; item quatuor denarios Lausannenses census quos debent heredes Mermete relicte Iohannodi Gayat; item sex denarios Lausannenses census quos debet Petrus Morel, de Beria; item Iacobum Foz, Iohannodum filium Laurentij de Alamant, Iohannem Bergier avoerios suos qui debent undecim solidos Gebennenses quilibet eorum terciam partem pro toto tenemento eorum; item sex capones incluso tamen capone supradicto quem debet Iacobus Foz supradictus, item idem Iohannes Bergier debet duodecim denarios Lausannenses. Item vendit predictus dominus Iohannes omnes fructus et jancias furni sui de Alamant qui furnus exstimatur ad quatuor cupas frumenti; item duo sextaria vini que debet annuatim Iohannes filius quondam Rodulphi de Trivilin; item vendit quatuor sextaria vini census quos ponit et assectat super medietate omnium fructuum quos percipit annuatim in quadam vinea quam colunt Iohannes et Mermetus dicti Fulyat sitam versus torcular heredum predicti Rodulphi de Trivilin juxta vineam heredum Iohannis Magninat quondam burgensis Albone ex una parte et vineam predicti Michaelis Challet ex altera; item gardam suam vinearum de Alamant quam habet pro indiviso cum nobili viro domino Humberto de Rossellione, domino de Alamant, milite; item duas sexturatas prati sitas in territorio de Alamant in loco dicto Condo juxta pratum predicti domini Humberti a parte venti et viam publicam per quam itur de Alamant versus aquam vocatam Aubona a parte boree: et hocprecio tercentum florenorum Florencie boni auri puri et legitimi ponderis quos confessus est predictus dominus Iohannes venditor se habuisse et realiter recepisse a predicto domino Petro emptore in bonis florenis Florencie numeratis nomime et ob causam justi precij vendicionis supradicte. De quibus hominibus avoeriis censeriis et redditibus fructibus obventionibus rebus et possessionibus supradictis una cum omnibus et singulis juribus rationibus actionibus exchetis omnibus supradictis dicto domino Iohanni vel suis competentibus et competituris quoquomodo seu forma et quocunque titulo in predictis vel circa predicta predictus dominus Iohannes venditor se et suos heredes penitus devestivit predictum dominum Petrum emptorem recipientem ut supra de eisdem investiendo corporaliter per presentes, transferens et mandans dictus venditor in ipsum dominum Petro emptorem recipientem ut supra, quicquid juris dominij usagij usus et requisitionis habet seu habere potest et debet in predictis nichil alicujus exactionis usus possessionis seu juris retinendo aliquatinus in eisdem nisi tantummodo ea que superius sunt expressa. Mandans et precipiens predictus dominus Iohannes venditor pro se et suis tenore presentium ac etiam oretenus ipsis hominibus avoeriis et censeriis suis supradictis ut ipsi ipsum dominum Petrum de Gumuens emptorem et suos quos supra tanquam dominum suum recognoscant et eidem fidem annualem faciant quandocunque ab eodem vel suis super hoc fuerint requisiti et quod ipsi domino Petro et suis vel ejus mandato tanquam pro personis ipsorum quam pro rebus et eorum tenementis prout unicuique competit pareant perpetue et obediant sine aliqua contradicione omni exceptione remota; precipiens insuper predictus dominus Iohannes venditor predictis censeriis suis tenore presentium ut de cetero dictos census solvant et obediant eidem domino Petro et suis aut suo mandato prout predicto domino Iohanni venditori solvere et obedire debent et consueverunt nullo alio mandato a predicto domino Iohanne venditore vel a suis super hoc expectato seu etiam expectando: qui predicti Perrodus filius quondam Iohannis Hugueta, Perrodus filius quondam Willelmi de la Villa, Iohannes Fuliat et Iaquetus Foz de mandato quo supra promiserunt juramentis suis ad sancta Dei evangelia corporaliter prestitis et sub expressa obligatione rerum pro quibus debentur census supradicti parere obedire et solvere quilibet ipsorum pro rata sua predicto domino Petro emptori et suis quibus supra perpetue prout predicto domino Iohanni venditori ante presentem venditionem parere obedire et solvere consueverunt promittensque predictus dominus Iohannes venditor pro se et suis heredibus quibuscunque juramento suo ad sancta Dei evangelia corporaliter prestito et sub ypotheca et expressa obligatione omnium et singulorum bonorum suorum mobilium et immobilium presentium et futurorum quorumcunque nec non sub pena et periculo totius evictionis et restitutionis omnium dampnorum seu gravaminum que inde possent evenire vel oriri predicto domino Petro emptori et suis quibus supra predictam vendicionem devestituram et investituram et dicti precij solutionem ac etiam totum tenorem presentium eidem domino Petro emptori et suis quibus supra in pace tenere manutenere garentire et deffendere contra omnes et coram omnibus in judicio et extra judicium denunciatione facta vel non facta propriis sumptibus et expensis ipsius domini Iohannis venditoris et suorum; imo si quis ipsum dominum Petrum emptorem vel suos quos supra quod absit in causam traheret seu in aliquo perturbaret promisit predictus dominus Iohannes venditor juramento suo et obligatione quibus supra pro ipso domino Petro emplore et suis quibus supra se opponere contra quemlibet petentem aut impedire volentem totum que onus litigii et periculum evictionis in ipsum dominum Iohannem venditorem et suos heredes penitus assumendo et facere et prestare quicquid in casu deffensionis et evictionis debet fieri et prestari nec non restituere et resarcire predicto domino Petro emptori et suis quibus supra omnia dampna gravamina costamenta disperdita missiones et expensas que et quas predictus dominus Petrus emptor vel sui qui supra dicere vellent se fecisse sustinuisse aut incurrisse quoquomodo seu forma per se vel per alium ac de causa si super predictis aut in aliquo predictorum turbarentur inquietarentur molestarentur aut in causam traherentur coram quocunque judice ecclesiastico vel seculari; et super ipsis dampnis predictis universis tenetur predictus dominus Iohannes venditor et promisit pro se et suis credere predicto Petro emptori et suis quibus supra suo simplici juramento tantum loco plene probacionis et sine aliqua declaratione super hiis exigenda. Et pro predictis omnibus universis et singulis firmius attendendis et in pace manutenendis ad preces et requisitionem predicti domini Iohannis venditoris et pro ipso venditore Humbertus et Franciscus, fratres, filij quondam nobilis viri domini Stephani de Lucingio, militis, constituerunt se fidejussores et principales manutentores erga predictum dominum Petrum emptorem et suos quos supra usque ad tercentum florenos supra dictos; et promiserunt Humbertus et Franciscus fidejussores supradicti pro se et suis heredibus quibuscunque juramento suo tactis evangeliis sacrosanctis et sub expressa obligatione omnium et singulorum bonorum suorum mobilium et immobilium presentium et futurorum quoruncunque predictam venditionem manutenere garantire et deffendere et de dicta vendicione ferre bonam guerenciam pacis imperpetuam predicto domino emptori et suis quibus supra contra omnes in omni judicio et extra ante litis ingressum et post usque ad trecentum libras supradictas quocienscunque predicto domino Petro emptori et suis quibus supra necesse fuerit et super hijs a dicto domino Petro vel suis fuerint requisiti. Quam vendicionem supradictam et totum tenorem hujus presentis instrumenti predictus Humbertus sciens et spontaneus laudavit ratificavit et confirmavit perpetue pro se et suis et promisit idem Humbertus pro se et suis heredibus quibuscunque juramento suo tactis scripturis sacro sanctis contra predictam venditionem seu contra tenorem hujus presentis instrumenti per se vel per alium aliquatenus non venire; supponentes se et suos venditor et fidejussores predicti et omnia bona sua quecunque sint juridicioni et cohercioni cujuslibet judicis ecclesiastici et secularis ad quemcunque locum se transferant ad hoc quod possent conveniri et compelli per censuram ecclesiasticam canonica unica monitione premissa sine assignatione diei per juridicionem secularem et alteram juridicionem et per utramque insimul et eo modo quo poterint fortiori ad observationem integram perpetuam et perfectam omnium et singulorum premissorum ad quam monicionem predictam revocandam minime audiantur et quod super hijs non habeatur recursum pro predictis sic venditis ad arbitrium alicujus boni viri ut res predicte pocius valeant quam pereant. Renunciantes … Datum et actum quantum ad predictum dominum Iohannem venditorem apud Albonam decima sexta die mensis octobris anno Domini millesimo trecentesimo quinquagesimo septimo testibus presentibus Francisco Magnyn et Nycholao Bovet burgensibus Albone et quo ad fidejussores predictos sexta die mensis februarij anno Domini millesimo trecentesimo quinquagesimo octavo testibus presentibus domino Iohanne de Disi, milite et Francisco Magnyn predicto et quo ad predictos responsores apud Alamant decima die mensis februarij anno Domini millesimo trecentesimo quinquagesimo octavo presentibus testibus Francisco Magnyn predicto et Mermeto, mistrali de Albona, domicello et quo ad Humbertum laudatorem supradictum decima septima die mensis aprilis anno Domini millesimo trecentesimo quinquagesimo octavo. In cujus rei testimonium nos prefatus officialis ad preces et requisitionem venditoris, laudatoris, fidejussorum, Perrodi filij quondam Iohannis Hugueta, Perrodi filii quondam Willelmi de la Villa, Iohannis Fuliat et Iaqueti Foz predictorum nobis oblatas fideliter et relatas per predictum juratum nostrum sigillum curie nostre supradicte presentibus duximus apponendum.
Datum ut supra.
Ita expeditum est coram me dicto jurato.
Marguerite, codame d’Aubonne, fonde, sous le vocable de Sainte Catherine, vierge et martyre, une chapelle, à Aubonne, contiguë à celle de Saint-Etienne, et la dote de divers biens, sous réserve, en sa faveur, de la directe seigneurie et de la jurisdiction.
Anno 1443, pris à la Nativité, indict. VI, 13 mars, dans le château d’Aubonne de la fondatrice.
Et François, évêque et prince de Genève, approuve cette fondation et admet comme recteur de la dite chapelle dom Mermet Morand, prêtre, présenté par la fondatrice.
Anno 1443, 1er avril, à Lausanne, dans la maison d’habitation du dit évêque.
Titres du baill. d’Aubonne, N° 648.
Voir ci-devant, pag. 267.
In nomine sancte et individue trinitatis patris et filij et spiritus sancti feliciter, amen. — Splendor paterne glorie qui sua mundum illuminavit ineffabili claritate pia vota fidelium de ipsius clementissima bonitate tunc precipue benigno favore prosequitur cum devota ipsorum humilitas sanctorum precibus et meritis adjuvatur et quoniam via peregrinationis humane plerumque miserabilis et incerta multisque plena discriminibus ac subjecta periculis existit agit siquidem provide quisque fidelis si dum in via peregrinatur eadem et sui ipsius compos viget operibus salutaribus que precedant eum ut ab hostibus tuheatur diligenter insistat et de suis bonis temporalibus que servando perduntur ac dum in pios convertuntur usus centupla recipiunt incrementa aliqua in illius gloriam et honorem qui contulit universa largiatur et conferat. Ex hujus itaque veri et publici instrumenti serie cunctis tam presentibus quam futuris appareat evidenter et sit notum quod anno a nativitate Domini millesimo quadringentesimo quadragesimo tercio indicione sexta die vero mercurij tredecima mensis marcij pontificatus sanctissimi in Christo patris et domini nostri domini Felicis divina providentia pape quinto anno tertio in mei notarij publici et testium infrascriptorum ad hoc vocatorum specialiter et rogatorum presentia existens et personaliter constituta nobilis et potens domina Margareta, condomina loci et oppidi de Albona, Gebennensis diocesis, relictaque quondam nobilis viri Henrici, domini Montisricherij, filia quoque nobilis quondam et potentis viri Anthonij de Albona, condomini dicti loci, intenta devotione piaque et provida meditatione ut asseruit, recogitans quod inter cetera opera salutaria caritatis per que divina gratia impetratur, peccata delentur et eternus premiorum cumulus obtinetur, sanctorum intercessio, sacrificiorum oblatio et frequens orationum exhibicio sunt precipue ac mirabiliter effective: propterea quippe dicta domina Margareta pia premissorum mota consideratione, cupiens etiam ut asseruit terrena in celestia et transitoria in eterna felici commercio commutare sueque ac progenitorum et parentum suorum aliorumque Christi fidelium tam vivorum quam etiam defunctorum quos horum salutarium operum in domino participes fieri desiderat saluti animarum salubriter consulere, gratis et sponte ac ex ejus certa scientia animoque et proposito plene ut asseruit deliberatis ad laudem et gloriam Iesu Christi domini nostri ejusque gloriosissime genitricis Virginis Marie ac totius curie celestis ad augmentum quoque divini cultus et salutem animarum quarum supra nec non sub confidentia benigne confirmationis et approbations reverendissimi in Christo patris domini episcopi Gebennensis loci ordinarij alias tamen modo via jure et forma quibus melius tutius et salubrius potest et debet unam capellam sive capellaniam perpetuam sub denominatione et vocabulo sancte Caterine virginis et martiris intra dictum oppidum de Albona, juxta videlicet capellam sancti Stephani dicti loci et contigue eidem ex parte castri ejusdem loci de Albona in eo videlicet loco in quo ipsa domina Margareta jam ab nuper edificia et altare ad dictam capellam necessaria decenter construi et edificari fecit, tenore presentis publici instrumenti in domino fondat erigit construit et ordinat sub onere quoad presens trium missarum ebdomadalium perpetuo inibi per rectorem ipsius capelle sive capellanie qui pro tempore fuerit seu alium ydoneum presbyterum ejus nomine devote celebrandarum; ac etiam cum et sub modis et dispositionibus aliis infrascriptis ad perpetuam stabilitatem ipsius capelle adjectis. Quas quidem tres missas ebdomales ipsa domina Margareta fundatrix devote celebrari vult et ordinat in dicta capella diebus infrascriptis: primam videlicet singulis diebus dominicis de officio dominicali, secundam vero diebus lune pro defunctis et de officio ipsorum defunctorum nisi festum colendum occurrat quo casu fiat missa de officio festi et aliqua alia die ejusdem septimane in qua festum non fuerit de mortuis celebretur, tertiam autem diebus mercurij seu veneris vel sabbati de officio ad diem pertinente. Volens preterea et ordinans ipsa domina Margareta fundatrix quod in fine cujuslibet dictarum missarum idem rector seu is qui pro eo in dicta capella pro tempore celebraverit versus ad tumulum ipsius domine Margarete fundatricis situm et constructum per eam intra dictam capellam postquam ipsa decesserit ab humanis dicat aliquantulum alta voce unum responsorium de mortuis cum cyrie eleyson pater noster ac uno versu et una collecta pro salute anime ejusdem domine Margarete fundatricis et aliorum quorum supra aspergendo nichilominus dictum tumulum aqua benedicta et hoc fiat semper in fine dictarum missarum preterquam in solemnibus diebus; proviso itaque quod nulla dictarum missarum celebretur dominicis et aliis festiuis diebus ante offertorium majoris misse dicte capelle sancti Stephani nisi de licencia domini curati dicti loci de Albona pro tempore existentis seu ejus vicarij processerit. Volens insuper et ordinans dicta domina Margareta fundatrix confisa in hac parte prout supra de largitione gratiosa prefati reverendissimi domini episcopi Gebennensis loci ordinarij jus patronatus et presentationem rectoris ydonei dicte capelle ad se ipsam fundatricem quam diu vixerit in humanis et post ejus decessum ad heredes et succedentes sibi in castro et condominio dicti loci de Albona perpetuis futuris temporibus pertinere; quodquidem jus patronatus et presentationem hujusmodi ipsa domina Margareta fundatrix sibi et suis predictis successoribus quantum potest retinet et reservat perpetuo per presentes. Ita tamen quod in casu pluralitatis dictorum successorum suorum condominorum de Albona electio et presentatio dicti rectoris pertineat insolidum ad principalem stirpitem eorundem pro tempore existentem, ne si forsan in eligendo et presentando rectorem hujusmodi discordes essent eadem capella propter hoc detrimentum incurreret; ita etiam et taliter quod iidem successores patroni teneantur et debeant illico et incontinenti post quamlibet dicte capelle vacationem sibi notam presentare et institui facere rectorem ydoneum et utilem quantum cum Deo poterunt omni post posita inordinata affectione ad ipsam capellam sic vacantem aut saltem et ad longius infra duos menses proximos et continuos a die vacationis hujusmodi in antea computandos ne diutius vacationis subjaceat incommodis, alioquin extunc lapsis videlicet ipsis duobus mensibus presentatio et omnimoda alia dispositio ipsius capelle devolvatur et pertineat pro ea vice tantum ad prefatum dominum episcopum Gebennensis loci ordinarium; teneantur preterea et debeant iidem successores patroni eligere et presentare ad dictam capellam pro tempore vacantem et infra dictum terminum duorum mensium virum discretum ecclesiasticum utilemque et ydoneum in sacris ordinibus constitutum aut alias talem quod infra annum a die adepte possessionis ipsius capelle possit et debeat ad eosdem sacros ordines eciam usque ad presbyteratum inclusive se facere promoveri et personaliter si commode poterit resideat apud ipsam capellam, adjuvando eciam et assistendo quantum in eo fuerit prefato domino curato Albone pro tempore existenti saltem diebus dominicis et festiuis in missis et aliis divinis officiis per ipsum curatum solemniter et alta voce celebrandis; volens itaque et ordinans precipue ipsa domina Margareta fundatrix quod ut jura et proprietates dicte capelle ex hoc melius perpetuo conserventur rector ejusdem capelle quicunque fuerit nequaquam possit aut sibi liceat facere per se solum translationem commutationen reemptionem aut alienationem quamcunque de quibusvis ipsius capelle sive capellanie juribus seu proprietatibus pro tempore existentibus nisi duntaxat cum auctoritate speciali et expressa prefati domini episcopi Gebennensis pro tempore existentis aut cum consilio et assistencia patroni ipsius capelle et domini curati de Albona pro tempore existentium vel alterius eorundem tunc presentis altero absente proque evidenti utilitate et commodo ipsius capelle et non alias ac subquente etiam post modum ipsius domini episcopi confirmatione; qui quidem rector pro tempore existens totis viribus studeat et tenetur conservare fideliter et augmentare jura quecunque et proprietates dicte capelle prout ad hoc tenetur; vult insuper et ordinat per presentes ipsa domina Margareta fundatrix quod ut tutius et melius conserventur perpetuo littere instrumenta informationes et alia scriptura et documenta dicte capelle et rectoris ejusdem littere ipse acque informationes et documenta quecunque fuerint reponantur conserventur et custodiantur fideliter in dicta capella in aliquo armario sive archa forti sub firma duarum clavium clausura quarum quidem duarum clavium unam rector et aliam patronus ipsius capelle pro tempore existentes fideliter custodiant ita et taliter quod idem rector dicte capelle uti et se juvare possit omnimode in judiciis et extra quociens necessarium fuit eisdem litteris instrumentis informationibus et documentis predictis et quolibet eorum ac etiam quociens idem rector indiguerit aliqua uel aliquo de licteris siue informationibus et documentis predictis illa vel illud libere sibi expediatur presente dicto patrono vel alia discreta persona cui super hoc commiserit vices suas hoc mediante quod dictus rector si presens fuerit vel ejus procurator pro eo teneatur scribere in una papiro que continuo servet cum dictis documentis se tali die ibidem recepisse unam talem litteram sive instrumentum aud aliud documentum etiam si plures fuerint et exinde quam primum negociatus fuerit ex illis restituat et reponat ea omnia sic recepta in dicta archa sive armario cum ceteris notando eciam tunc ibidem in scriptis factam per eum restitutionem hujusmodi : et si que etiam pro tempore fuerint pecuniarum summe convertende in acquirimenta perpetua ad opus dicte capelle ille etiam integre custodiantur et conserventur similiter in dicta archa usque possint commode et utiliter implicari ad opus dicte capelle ut prefertur; ulterius que ordinavit et ordinat ipsa domina fundatrix vestimenta et oruamenta ac etiam vasa et jocalia preciosa dicte capelle quecunque fuerint pro tempore custodiri et servari fideliter ac diligenter per dictum rectorem apud eandem capellam in aliqua alia archa sive armario sub firma etiam clausura clavis et de archis sive armariis hujusmodi ad hoc necessariis nec non de missali calice viceollis vestimentis et ornamentis ecclesiasticis quibuscumque ac aliis in dicta capella promissis et aliis divinis officiis inibi celebrandis necessariis ipsa eadem domina Margareta fundatrix sufficienter et decenter providere provisamque et munitam tenere quam diu vixerit in humanis teneatur propriis ejus sumptibus et expensis et ita facere promisit et convenit ac sponte se obtulit pro se et dictis successoribus suis intendens nichilominus ipsa domina Margareta fundatrix ut asseruit fieri et construi facere juxta dictam capellam unam convenientem domum pro habitatione et residentia rectoris dicte capelle; et quoniam spiritualia sine temporalibus diu stare non possunt ideoque prenominata domina Margareta fundatrix divino suffulta presidio devotaque consideratione et intuitu quibus supra pro se ac suis heredibus et successoribus infuturum quibuscunque gratis sponte et scienter ac plene ut asseruit ad hec facienda deliberata et per me dictum notarium attentius informata pro dote sive dotatioen ac nomine et ex causa dotationis capelle sive capellanie prefate proque victu et sustentatione rectoris ipsius capelle pro tempore existentis ex nunc liberaliter constituit datque largitur et concedit per presentes etiam donatione pura simplici et libera perpetuaque et irrevocabili que dicetur intervivos eidem capelle et rectori ejusdem pro tempore existenti michique notario publico infrascripto more et ex officio publice persone legitime stipulanti et recipienti vice nomine et ad opus dicte capelle et rectoris ipsius ac omnium aliorum et singulorum quorum interest vel intererit aut interesse poterit quomodolibet infuturum videlicet res possessiones et bona censusque et redditus annuos et perpetuos infra particulariter designata et designatos de puro mero ac francho allodio ipsius domine Margarete fundatricis et dotatricis ut asseruit moventes et existentes, ipsorum bonorum rerumque et possessionum ac censuum et reddituum donatorum hujusmodi et cujus libet eorum jurisdictione et directo dominio ipsi domine Margarete fundatrici et suis predictis reservatis et retentis expresse. Et primo unum modium frumenti censualem ipsi domine Margarete ut asseruit annualiter, debitum in villagio de Bussy Lausannensis diocesis per Iohannem Ludovici habitatorem dicti loci de et super hereditate et abbergo ipsius Iohannis hominis ligii, ut asseruit, dicte Margarete; item quinque cupas frumenti censuales ad mensuram loci predicti de Albona prefate domine Margarete ut asseruit annualiter debitas per Anthonium dictum Rivet de Yverney eciam hominem dicte domine Margarete ut asseruit de et super hereditate et bonis ipsius Rivet; item unam cupam frumenti censualem ad mensuram predictam debitam annualiter ipsi domine Margarete ut etiam asseruit per Iohannodum Vigneroux de Yens commorautem apud Trivillins ejusdem domine Margarete et ut dicebat hominem et subditum de et super ipsius Iohannodi hereditate et bonis; item dimidium modium frumenti ad dictam mensuram Albone debitum annuatim prefate domine Margarete ut etiam asseruit per Girardum Cignens de Ballens hominem et subditum ipsius domine fundatricis ut asseruit de et super bonis suis. Item quatuor solidos censuales bone monete pro tempore in patria currentis debitos annuatim ipsi domine Margarete ut asseruit per supranominatum Iohannem Vigneroux super eisdem bonis suis; item quadraginta solidos censuales dicte monete ipsi domine Margarete ut asseruit annualiter debitos per heredes quondam Petri Rogier de Yens hominis dum viveret predicte domine Margarete pro hereditate et bonis; item unum pottum cum dimidio olei nucum ad mensuram Albone censualem debitum annualiter dicte domine Margarete ut asseruit per dictos heredes prefati quondam Petri Rogier pro suis predictis bonis; item unam posam vinee sitam in territorio de Yens loco dicto en Gisseret in duabus peciis quarum una sita est juxta pratum Iohannis Regis ex parte venti et vineam ecclesie de Yens ac heredum quondam dictorum Mutignins de Yens ex parte boree, alia vero pecia dicte vinee sita est ibidem prope et juxta vineam quam nunc possidet Iohannes Griffons ex parte lacus et vineam Iohannis de Yens a parte jurie. Item dimidium sextarium vini census ad mensuram predictam de Albona ipsi domine Margarete annualiter ut asseruit debitum per supra nominatum Iohannem Griffons pro uno morcello vinee sito ibidem juxta et propre vineam supra proxime dictam a parte jurie; item duo sextaria vini censualia ad dictam mensuram prefate domine Margarete annualiter ut asseruit debita per Roletum Bygionz, de Lavignier, pro et super quadam pecia vinee quam ipse Roletus sub eodem censu duorum sextariorum vini tenet et colit a dicta domina Margareta ut etiam asseruit in vineto de Lavignier loco dicto Croysetet; item unum sextarium vini censualem dicte domine Margarete annualiter ut asseruit debitum per heredes quondam Petri Forneir, de Lavignier; item quendam ortum situm prope Albonam loco dicto in castro veteri juxta quendam alium ortum ipsius domine Margarete ex parte lacus et vineam ejusdem domine Margarete ex parte jurie acquisitum ut dicitur per ipsam dominam Margaretam a quodam Petro Tonsoris dicti loci de Albona; item sex solidos censuales monete supradicte annualiter debitos ipsi domine Margarete ut asseruit per Guilliermum Estuoleir, de Monthero, ipsius domine Margarete ut etiam asseruit hominem et subditum pro et super hereditate et tenemento ipsius Guilliermi; item quoddam pratum ipsius domine Margarete situm supra villagium sive locum de Gimel loco dicto en la Palluz valens ut asseruit annualiter quindecim solidos censuales monete supra dicte. Item octodecim denarios censuales ipsi domine Margarete ut asseruit debitos annuatim per dictos Champion, de Gymel, pro quadam ipsorum domo et ochia sita apud locum ipsum de Gymel juxta viam publicam ejusdem loci seu villagij de Gymel ex parte venti; item sex denarios censuales ipsi domine Margarete ut asseruit debitos annuatim per Iohannem Maniglerij, de Gymel, super et pro quadam pecia terre sita in territorio de Gymel loco en Prunen. Item alios sex denarios censuales debitos annualiter eidem domine Margarete ut asseruit per Richardum Foucignier, de Vinsier, super et pro quodam prato sito in territorio de Gymel loco dicto en Prata; item dimidium modium frumenti censualem ad dictam mensuram Albone ipsi domine Margarete ut asseruit debitum per Girardum Cignins de Ballens et ejus uxorem hominem et subditum dicte domine Margarete pro hereditate et tenemento ipsorum; item et pro administratione sive provisione panis et vini ac luminaris per rectorem ipsum dicte capelle qui pro tempore fuerit in eadem capella juxta morem dicti loci de Albona perpetuo facienda et supportanda viginti solidos censuales dicte bone monete debitos annualiter ipsi domine Margarete per Iohannem de Frigida villa, de Ballens, et ejus uxorem pro et super hereditate et tenemento ipsorum. Quos quidem census et redditus annuos omnes et singulos resque possessiones tam conjunctim quam divisim ac bona immobilia quecunque supra designatos et donatos donatasque ac designatas et donata vult et expresse consentit acque scienter mandat per presentes ipsa domina Margareta fundatrix et dotatrix pro se et suis quibus supra ex nunc in antea perpetuo dari et persolvi ac realiter cum effectu in pace et sine lite expediri rectori dicte capelle pro tempore existenti post quam fuerit in ea canonice institutus seu ejus legitimo procuratori pro eo et non alteri annis singulis locis et terminis consuetis ipsosque ipsas et ipsa per eundem rectorem canonice institutum seu dictum procuratorem suum pro eo percipi possidere levari et haberi libere et quiete prout et quemadmodnm ipsa domina Margareta fundatrix et dotatrix ipsos ipsas et ipsa ante hujusmodi donationem possidebat percipiebat et habebat sibique debebantur et solvebantur, ipsorum donatorum et cujuslibet eorum jurisdictione ac directo dominio ipsi domine Margarete et suis predictis prout supra reservatis. Devestiens se preterea ipsa domina Margareta donatrix scienter et sponte ac pro se et suis quibus supra de predictis rebus et bonis censibusque et redditibus per eam ut premittitur donatis quod ad usum perceptionem et utile dominium ipsorum et cujuslibet eorum dumtaxat et me dictum notarium infrascriptum ut supra stipulantem et recipientem vice nomine et ad opus dicte capelle et rectoris ejusdem aliorumque omnium et singulorum supradictorum investiens et in possessionem corporalem seu quasi inducens. Volens itaque mandansque et precipiens expresse per presentes ipsa domina Margareta fundatrix pro se et suis quibus supra omnibus et singulis tam prenominatis quam aliis quibuscunque rerum et bonorum acque possessionum donatarum et donatorum hujusmodi et cujuslibet earum tenementariis necnon censuum et reddituum supra designatorum et donatorum quibuscunque debitoribus nunc et in antea perpetuo existentibus quibuscunque nominibus censeantur et cujuscunque status vel condicionis existerint ut ipsi et eorum quilibet quantum sibi competierit eidem rectori dicte capelle pro tempore existenti et in ea ut prefertur instituto seu ejus legitimo procuratori pro eo et non alteri ex nunc deinceps perpetuo de predictis rebus et bonis censubusque et redditibus annuis quibuscunque predonatis integre respondeant censusque et redditus hujusmodi tradant et expediant ac persolvant realiter cum effectu eidem rectori seu dicto procuratori suo pro eo annis singulis locis et terminis consuetis, quodque ipsa omnia et singula predesignata et donata eidem rectori pro tempore existent et non alteri recognoscant de cetero ac specificent particulariter et conjunctim totiens quotiens pro parte ejusdem rectoris desuper fuerint requisiti … prout et quemadmodum ipsi domine Margarete donatrici ante presentem donationem et dotationem faciebant et facere tenebantur seu quomodolibet astricti erant nullo alio ab ipsa domina Margareta vel alio quocunque desuper exspectato mandato reservatis semper ipsi domine Margarete et suis predictis dictorum donatorum et cujuslibet eorum juridictione ac directo dominio prout supra nec non banno et clama in et super quibusvis ipsorum donatorum tenementa … … … rectore dicte capelle qui pro tempori fuerit dumtaxat excepto. Verum ut et ipsa omnia et singula supra designata et donata eisdem capelle et rectori ejusdem perpetuis futuris temporibus absque diminutione … permaneant; preterea voluit disposuit et ordinavit vultque disponit et ordinat ipsa domina Margareta donatrix scienter et sponte per presentes seque et bona sua ac suorum quorum supra mobilia et immobilia presentia et futura quecumque ad hec fortioribus et melioribus modo via jure et forma quibus potest et debet astringit obligat et ypothecat specialiter et expresse quod si in futurum quandocunque predicta donata vel imposterum donanda per eam pro dote seu augmento dotis ipsius capelle aut aliquod ex ipsis deperdi seu alias anichillari … etiam dotem ipsam in aliquo diminui quod absit absque tamen culpa vel defectu rectoris dicte capelle pro tempore existentis contigerit tunc et in eo casu sine mora teneatur et debeat efficaciter ipsa domina Margareta donatrix quamdiu egerit in humanis et post ejus decessum heredes et successores sui supradicti tantundem refundere dareque et tradere ac realiter cum effectu assignare aut alias sufficienter acquirere eisdem capelle et rectori in bonis redditibus annuis equalentibus quantum ex ipsis donatis et dote hujusmodi deperditum diminutum seu anichillatum fuerit ut prefertur ne propter dotis ipsius diminutionem contigerit eciam divinum cultum in dicta capella diminui quem potius augeri vult et pie desiderat dicta domina Margareta; que quidem domina Margareta fundatrix et dotatrix promisit etiam pro se et suis quibus supra per juramenlum suum … submittens nichilominus et supponens expresse ipsa domina Margareta fundatrix et dotatrix se et dicta bona sua ac suorum quorum supra pro premissis omnibus et singulis melius attendendis complendis et observandis ut prefertur jurisdictioni cohercioni compulsioni ac mero examini curie spiritualis prefati domini episcopi Gebennensis ac cujuscunque alterius curie ecclesiastice et lemporalis ubilibet constitute : Renuncians quoque … supplicans denique humiliter et devote ipsa domina Margareta fundatrix et dotatrix tenore presentium prefato reverendissimo in Christo patri domino episcopo Gebennensis loci ordinario de cujus benigna confirmatione et gratia ut premittitur confisa est et confidit in hac parte quatenus pia premissorum consideratione fundationem et dotationem hujus modi dicte capelle ac ipsius capelle juris patronatus et presentationis reservationem aliasque dispositiones et ordinationes quascunque suprascriptas sua ordinaria auctoritate gratiose et benigniter confirmare auctorizare que et approbare nec non discretum et honorabilem virum dominum Mermetum Morandi presbiterum dicte diocesis ibidem presentem et acceptantem in primum et perpetuum rectorem ydoneum dicte capelle per ipsam dominam Margaretam fundatricem et patronam nominatum electum et presentatum ad presentationem hujusmodi gratiose admittere et in ipsa capella sive capellania primum et perpetuum rectorem instituere dignetur cum clausulis necessariis et opportunis. De quibus omnibus et singulis ipsa domina Margareta fundatrix voluit et peciit instanter sibi et dicto rectori fieri et confici per me dictum notarium duo publica instrumenta ejusdem substantie et tenoris ad opus cujuslibet ipsorum unum ac tot quot fuerint eis necessaria; acta fuerunt hec publice Albone in castro dicti loci et domo habitationis ipsius domine Margarete sub anno indicione die mense et pontificatu quibus supra presentibus ibidem nobilibus et providis viris Iohanne Marchiandi, de Albona, domicello, Anthonio Aymonis ducali secretario et Petro Chaletti notario et incola dicti loci de Albona testibus ad premissa vocatis specialiter et rogatis. Et ego Rodulphus Sapientis, clericus, Gebennensis diocesis, publicus apostolica et imperiali auctoritatibus notarius, predictis fundationi et dotationi ceterisque premissis omnibus et singulis dum sic ut premittitur fierent et agerentur unacum prenominatis testibus presens interfui eaque sic fieri vidi et audivi et ideo confecto inde presenti publico instrumento alterius manu fideliter scripto signum meum consuetum fideliter apposui hicque me subscripsi requisitus in testimonium omnium et singulorum hujusmodi premissorum.
Le paraphe du dit notaire.
Nos vero Franciseus, miseratione divina et sancti Marcelli sancte Romane ecclesie presbiter cardinalis ac episcopus et princeps Gebennensis, piis votis et humilibus supplicationibus hujusmodi nobilis domine Margarete, condomine de Albona, nostre diocesis, fundatricis et dotatricis in instrumento publico fundationis et dotationis presentibus annexo nominate pro divini cultus augmento et fidelium salute animarum gratiose et favorabiliter annuentes fundationem et dotationem perpetue capelle sive capellanie in dicto instrumento designate ipsiusque capelle juris patronatus dispositionem et reservationem nec non ordinationes et dispositiones alias ceteraque omnia et singula in dicto instrumento contenta prout rite et canonice sunt peracta ac sacris non obviant institutis matura desuper habita deliberatione auctoritate nostra ordinaria exque certa scientia confirmandas et confirmanda ac approbandas et approbanda duximus confirmamusque et approbamus per presentes ac hujus nostri scripti patrocinio communimus interponentes nichilominus super et in eis auctoritatem nostram hujusmodi pariter et decretum jure quolibet parrochialis ecclesie dicti loci de Albona ac rectoris ejusdem prout et quem admodum super et in aliis ejusdem loci capellis communiter habere et percipere consuevit in premissis semper salvo. Quodque dilectum in Christo dognum Mermetum Morandi presbiterurn in dicto instrumento eciam nominatum propter hoc coram nobis constitutum in dicta capella sive capellania ad presentationem dicte domine Margarete fundatricis primum et perpetuum rectorem eadem auctoritate nostra tenore presentium gratiose instituimus et de ea etiam cum juribus et pertinenciis suis universis eidem Mermeto providemus recepto ab eo corporali juramento in talibus prestari consueto, mandantes itaque dictum Mermetum presbiterum rectorem institutum seu ejus legitimum procuratorem pro eo in corporalem realem et actualem possessionem dicte capelle poni et induci dicta auctoritate nostra inductumque defendi sibique de ipsius capelle sive capellanie fructibus redditibus proventibus juribus et obventionibus universis integre responderi. Datum et actum Lausanne, in domo habitationis nostre, sub anno, indicione et pontificatu in preannexo fundationis instrumenta contentis, die vero prima mensis aprilis sub nostri appensione sigilli in testimonium acque robur omnium premissorum.
Fragment du sceau du dit évêque.
Jean, coseigneur d’Aubonne, chevalier, déclare que la concession qui lui a été faite, à titre de fief, par Louis de Savoie, sire de Vaud, du mère et mixte empire dans le lieu de Clarens, ne portera aucun préjudice au couvent de Bonmont, et il confirme, en faveur de celui-ci, la donation qui lui a été faite de ce lieu par ses prédécesseurs.
Anno 1300, 25 octobre.
Titres du baill. de Bonmont, coté ad N° 3.
Nos Iohannes, condominus de Albona, miles, notum facimus universis presentes litteras inspecturis quod cum nos requisierimus et rogaverimus dominum Stephanum abbatem Bonimontis ut ipse sigillum suum apponeret in quibusdam litteris confectis super feodo quod accepimus ab illustri viro domino Ludovico de Sabaudia, domino Waudi, et ipse nolit sive renuat hoc facere pro eo quod in dictis litteris continetur quod nos accepimus in feodum a dicto domino Ludovico totum dominium mistum et merum quod habemus apud Clarens, nos non intendimus et etiam nolumus quod predicto abbati (sive) domui Bonimontis ex hoc aliquod prejudicium generetur set volumus et concedimus quod donacio sive elemosina quam predecessores nostri de dicto loco de Clarens fecerent predicte domui Bonimontis libera et inviolabilis in perpetuum perseveret. In cuius rei testimonium sigillum nostrum presentibus duximus apponendum. Datum die martis ante festum beatorum apostolorum Symonis et Iude anno Domini milesimo trecentesimo.
Petit sceau équestre de Jean, coseigneur d’Aubonne, très bien conservé.
Verso: Clarens, le clos de Clarens.
Littera domini Iohannis de Albona militis ad Clarens.
Observation. — Nous n’avons pas mentionné dans notre présent Mémoire la circonstance qui nous est révélée par la charte qui précède, toutefois nous l’avons rappelée dans une de nos précédentes publications. (Voy. Recherches sur les dynastes de Cossonay, etc., pag. 222, note 4.) Les prédécesseurs de Jean, coseigneur d’Aubonne, dont il confirme les donations, à Clarens, en faveur du couvent de Bonmont, étaient, en première ligne, les sires de Prangins, de la libéralité desquels ce couvent tenait la grange de Clarens; puis, encore, les propres ancêtres du coseigneur Jean, puisque, selon la bulle du pape Alexandre III en faveur de l’abbaye de Bonmont, cette maison religieuse possédait la prédite grange en vertu de donations faites par Humbert de Prangins, son fils Pierre et aussi par Humbert d’Aubonne. (Voy. ci-devant pag. 145.) L’on ignore quels biens, indépendamment de l’exercice de la jurisdiction à Clarens, pouvait encore comprendre l’inféodation faite par Louis (I) de Savoie en faveur de Jean, coseigneur d’Aubonne, mais nous savons que les ancêtres de celui-ci avaient déjà des possessions dans la contrée où est situé Clarens, entre autres le chésal (domaine rural) de Mimorey, donné par eux en 1219 à la chartreuse d’Oujon, et le village de Coinsins, qui leur appartenait en l’année 1238. Enfin nous avons appris que le coseigneur Jean d’Aubonne, lui-même, avait, sous l’année 1297, des censiers au village d’Avenex, qu’il avait affranchis de la taille. Ceux-ci pourraient être procédés de l’inféodation que lui avait faite Louis de Savoie.
Guerric d’Aubonne, chevalier, du consentement de son épouse Clémence et de ses fils Etienne, Jean et Aymon, fait l’abandon, en faveur du couvent de Bonmont, de tous ses droits sur une vigne, située au vignoble de Bougy 1 , donnée à titre d’aumône au dit couvent, par Gérard de Saint-Saphorin, avec l’approbation de ses frères Vaucher et Guillaume.
Anno 1256, 22 juillet.
Inventaire bleu, Bonmont, N° 2. (Voy. ci-devant, pag. 168.)
Nos Guerricus de Albona, miles, notum facimus universis presentem cartam inspecturis, quod cum Girardus de Seint Sefurin, de laude et concessu fratrum suorum, scilicet Valcheri et Willermi, dedisset et concedisset in puram et perpetuam elemosinam ecelesie Bonimontis et fratribus ibidem Deo servientibus quicquid habebat uel habere debebat infra vineam de Bougez, scilicet quandam peciam vinee que wulgaliter dicitur Riuueri, que vinea spectabat et erat de feodo nostro : pro qua etiam vinea recepimus alibi a dicto Girardo sufficientem conmutationem de qua conmutatione tenemus nos pro pagato; nos, de consensu et voluntate Clemencie, uxoris nostre, Stephani, Johannis et Aymonis, filiorum nostrorum, eisdem religiosis et domui Bonimontis quicquid iuris habebamus uel habere uidebamus in dicta vinea, sive ratione feodi uel alio modo, dedimus amore Dei et inuestimus et tradidimus imperpetuum possidendum. Quam vineam tenemur ex pacto garentire, deffendere et manutenere eisdem religiosis. Abrenunciantes in hoc facto exceptioni doli in factum et omni bene ficio iuris tam canonici quam ciuilis et precipue iuri dicenti generalem renunciationem non valere, et omni iuri scripto et non scripto per quod possit dicta concessio impediri uel inposterum retractari. Pro maiorem firmitatem nos sigillum nostrum apposuimus huic scripto. Datum anno Domini m° cc° quinquagesimo sexto, xi kal. augusti.
Sceau du sire Guerric d’Aubonne, très bien conservé.
Verso : De quadam pecia vinee sita apud Bougetz dicta Ryueuirez.
La charte de la donation même de Girard de Saint-Saphorin, en faveur du couvent de Bonmont, a été imprimée, mais d’une manière incomplète, dans le tome XIV des Mém. et Doc. publiés par la Soc. d’hist. et d’archéol. de Genève, pag. 37, N° 50.
INDICATION DE QUELQUES DOCUMENTS CITÉS DANS L « ’INVENTAIRE GÉNÉRAL DES DROITS DE LA BARONNIE D’AUBONNE, » LESQUELS NE SE RETROUVENT PLUS ET N’ONT PAS ÉTÉ MENTIONNÉS DANS LE PRÉSENT MÉMOIRE.
A° 1285. Le curé de Gimel reconnaît en faveur de Jean, coseigneur d’Aubonne, une pièce de terrain située derrière sa maison. (IIe partie, pag. 278.)
A° 1288. « Dégravance » pour le noble et puissant Jean (III), coseigneur d’Aubonne, par l’illustre Humbert, seigneur de Thoire et de Villars, pour une caution prêtée par lui pour le prédit seigneur, envers les hoirs de Vuillelme Marchand, d’Aubonne; avec sceau. (IIe partie, pag. 20.)
A° 1294. Augment de fief en faveur d’Anselme, mestral de Lavigny, concédé par Jean, coseigneur d’Aubonne, de certaines pièces de terrain situées aux territoires de Lavigny et Vauzela, provenant de Wllim (Willelme ?) de Lavigny. (IIe partie, paquet 25, N° 415, pag. 124.)
A° 1311. Reconnaissance prêtée par deux bourgeois d’Aubonne, en faveur de dame Binfa, codame d’Aubonne, pour un pré à Montherod, deux poses de vigne au Poyet de Trévelin, une vigne à Bougy-Saint-Martin et une autre vigne située sous Trévelin, lesquels fonds relèvent de son fief. (IIe partie, pag. 366.)
A° 1312. Reconnaissance faite en faveur de la dite dame Binfa, par Jean de Commugny, pour certaines pièces de terrain situées au territoire de Changins et dans les environs de ce lieu. (IIe partie, paquet 98, N° 1582, pag. 367.)
A° 1319, 1er février. Jean (IV) coseigneur d’Aubonne promet et s’oblige « de sister, obtempérer, et obéir, à la connaissance, ordonnance et définition, » de Guillaume Alamandi et d’Agnès de Villars, sa femme. (IIe partie, paquet 109, N° 1648, pag. 386.)
A° 1319. Un ancien cahier contenant, entre autres, une reconnaissance de dame Bynfa et de Jean, son fils, coseigneur d’Aubonne. (Ire partie, N° 450.) — Il nous paraît probable que cet acte-ci est le même que le précédent.
A° 1321. Les nommés Foz, de Montherod, reconnaissent l’hommage qu’ils doivent à Jean, coseigneur d’Aubonne. (IIe partie, paquet 81, N° 1282, pag. 304.)
Sous la même année, Bertol du Gerdil, de Montherod, et d’autres habitants de ce village prêtent une reconnaissance semblable, en faveur de Jean, coseigneur d’Aubonne. (IIe partie, paquet 81, N° 1285, pag. 305.)
A° 1325. Plusieurs reconnaissances sont faites, en faveur de Jean, coseigneur d’Aubonne, pour des pièces de terrain situées à Morges. (IIe partie, pag. 315.)
A° 1335. Echange fait entre Louis de Savoie, sire de Vaud, et Jean, coseigneur d’Aubonne. Celui-ci cède au premier les droits et actions qu’il peut avoir sur le péage et ses émoluments, dès l’entrée du « finage » de Vic, contre Gland, et dès l’eau du Boyron, contre Cossonay. Louis de Savoye remet à Jean, coseigneur d’Aubonne, le droit de « rouage, » dès l’eau du Boyron, jusqu’à la Dulive, le mandement des Monts excepté. (IIe partie, pag. 55.)
A° 1338. Copie d’échange fait entre Louis de Savoie, sire de Vaud, et Jean, coseigneur d’Aubonne, concernant les droits de mestralie, « ruages, » et leydes; accompagnée de l’indomaine du château d’Aubonne, de celui du château de Prangins, et d’un tableau sur parchemin des droits de péages, ruage et leydes de Gimel; ce dernier droit s’étend dès le territoire de Montricher à celui de Bassins. (Ire partie, N° 570.)
A° 1338. Jean, coseigneur d’Aubonne, vend un muid de froment, de cens, à Uldric de Saint-Mare, bourgeois de Morges. Ce cens est racheté, en l’année 1441, par Jean de Menthon, coseigneur d’Aubonne, du recteur de l’hôpital de Morges, droit ayant du prénommé Uldric de Saint-Mare, fondateur du dit hôpital. (IIe partie, pag. 315.)
A° 1346. Prononciation entre les communes d’Aubonne, Rolle, Perroy et Mont, pour leur « pasquerage ès montagnes de Marchirioux, de l’avis, autorité et commandement » de Jean, coseigneur d’Aubonne. (IIe partie, pag. 79.)
A° 1350. Remonda, veuve de Nicod de Mello, de Pampigny, reconnaît, en faveur de Jean, coseigneur d’Aubonne, une oche et une place, situées à Pampigny, sous la cense de douze deniers et d’une coupe d’avoine. (IIe partie, paquet 85, N° 1347, pag. 318.)
A° 1361. Reconnaissance prêtée par les nommés du Ructit, de Burtigny, en faveur de Jean, coseigneur d’Aubonne, pour deux abergements. (IIe partie, pag. 204.)
A° 1362. Rachat, en faveur de Jean, coseigneur d’Aubonne, à lui concédé par Guillaume de la Baume, baron d’Aubonne, des propriétés que le premier avait à Yens, hypothéquées par lui au prénommé baron. Le même droit est concédé par Guillaume de Grandson, cause ayant de Guillaume de la Baume. Le terme de ce rachat est prolongé, en l’année 1374. par le susdit Guillaume de Grandson en faveur d’Antoine, fils du dit Jean, coseigneur d’Aubonne. (IIe partie, paquet 95, N° 1504, pag. 349.)
A° 1368. Du consentement de sa femme Johannette et de son fils Humbert, Jean, coseigneur d’Aubonne, vend à Thobie du Soleil (du Solier), donzel, demeurant à Morges, un muid de froment, de cense, qu’il assigne sur douze coupes (annuelles) de froment qui lui sont dues par plusieurs personnes dans les environs de Morges. (IIe partie, paquet 84, N° 1336, pag. 316.)
A° 1368. Acte de non-préjudice accordé par le comte Amédée de Savoie, à Jean, coseigneur d’Aubonne, relativement à un subside levé sur les sujets de celui-ci, pour la voyaee d’outre-mer du dit comte. (IIe partie, pag. 7.)
A° 1369. Jean de Silinge vend à Antoine Champion le péage de Channivaz, qu’il a acquis, dans l’année 1364, de Jean, coseigneur d’Aubonne. (IIe partie, page 79.)
A° 1383 (date erronée). Echange fait entre Jean, coseigneur d’Aubonne, et Jean de Menthon, curé du dit Aubonne, par lequel celui-ci remet au coseigneur Jean plusieurs censes appartenant à l’église de Trévelin, contre une vigne située au territoire d’Allaman, franche de charges. (IIe partie, pag. 345.)
A° 1390. Confirmation faite par Antoine, fils du noble Jean, coseigneur d’Aubonne, d’une part, et Henri, fils du noble Humbert de Colombier, et Jaquette, sa femme, fille du noble Richard de Duyn, seigneur de Vufflens-le-Château, d’autre part, d’une coutume qui avait existé entre leurs prédécesseurs, savoir : de se remettre mutuellement les clames et les bans de leurs sujets réciproques. (IIe partie, paquet 94, N° 1493, pag. 347.)
Sans date. Antoine, fils de Jean, coseigneur d’Aubonne, aberge plusieurs pièces de terrain, à Coinsins et Genollier. (IIe partie, pag. 229.)
A° 1406. Rachat pour le noble et puissant Antoine, coseigneur d’Aubonne, contre Hugonin Grasset, de la Serra, donzel, du four de Yens. (IIe partie, pag. 66.)
A° 1445. Aymon et Antoine de Hautecour reconnaissent en faveur de dame Marguerite, codame d’Aubonne, les censes et possessions qu’ils ont à Pampigny. (IIe partie, paquet 85, N° 1348, pag. 318.)
A° 1446. Inventaire de plusieurs actes stipulés par Jean Montrichier, Nicod de Gimel, Mermet de Montherod et autres notaires, en faveur des barons d’Aubonne, dressé par Mermet Christine et Jean Montrichier, ainsi qu’il en conste par une commission à eux adressée par le vicaire général de l’évêque de Genève, à la requête du noble et puissant Jean de Menthon et de Marguerite, codame d’Aubonne. (Ire partie, N° 429)