Accueil

Mémoires et documents de la Société d’histoire de la Suisse romande

Edition numérique

Jean Joseph HISELY

Monuments de l’histoire du comté de Gruyère
Tome II

2. Inventaire sommaire et Regestes

Dans MDR, 1869, tome XXIII, pp. 355-624

© 2023 Société d’histoire de la Suisse romande

/355/

SECONDE PARTIE

INVENTAIRE SOMMAIRE

ET REGESTES


 

455 *

1228. Dnus Rudolphus, comes de Grueria, iunior, dicebat quod Landricus, episcopus (Sedun.), promiserat quod iuvaret ipsum quando necesse haberet contra et Ultricum fratrem eius dnos de Corberes. Et episcopus dicebat quod etiam non posset habere pacem. Et actum est quod Rudolphus episcopum quittavit a predictis contra dnos de Corberes. Et cum Rudolphus habet feudum 100 sol. annui redditus ab episcopo Landrico, remanet Rudolphus homo amicus fidelis episcopo, promittens quod res et homines ecclesie ubicunque iuvare et defendere. Testes Iacobus de Grillie, canonicus Sedun., Rudolphus, vicednus de Contey, Nicolaus, vicednus de Blonay.

Documents sur le Vallais, tom. II, collection de copies et d’analyses d’actes faite au XVIIIe siècle et appartenant à M. Henri Bordier.

Quoique l’analyse ci-dessus soit très défectueuse, nous avons cru utile de la publier à cause de l’importance des faits qu’elle indique.

/356/

456 *

1207, mai 26 (7 cal. iunii). Petrus de Grueria fecit fidelitatem, salva fidelitate dni ducis (leg. comitis) Sabaudie et Rudolphi fratris sui, rev. in Christo patri dno Bonifacio, episcopo Sedun., et cepit in augmentum feudi sui antiqui IO lb. Mauric, terre sue site en Oes, de laude fratris sui Rudolphi. Testes dnus Petrus sacrista, dnus Uldricus, dnus Franciscus, canonici, dnus Ebalus, dnus Willelmus seneschallus, Willelmus de Plantata, Reinaldus de Martigniaco, milites, Aymo de Challand, Gyrardus de Corberes, Willelmus de Nus, Godofredus de Morgia, Petrus de Monteis, Willelmus vicednus Martigniaci, Normandus cantor.

Documents sur le Vallais, tom. II.

457

1319, novembre 27. Margarita, condna de Corberiis, filia quondam Vuilliermi, condni de Corberiis, sana mente licet languens corpore, de auctoritate et mandato nobilis viri Perrodi de Grueria, dni de Vanello, eius viri, et etiam de laude Ysabelle et Agnellete dictorum coniugum filiarum, dedit perpetuo, donatione facta inter vivos, pro remedio anime sue et predecessorum suorum, ac etiam pro anniversario suo et Rodulphi de Corberes, quondam fratris sui, annuatim faciendo, religiosis de Humilimonte, scelicet pro ipsorum pidancia, videlicet duodecim lb., sex sol. et octo den. Laus, census et annui redditus, solvendos ipsis religiosis annuatim per homines ipsius Margarete in valle de Charmeys commorantes. Sub sigillis dictorum coniugum et dni Petri Hantimont, curati de Altavilla. Datum Corberiis, die martis ante festum B. Andree apostoli, A. Dni millesimo tercentesimo decimo nono.

A. C. F. Copie.

458 *

(Vers 1336.) Nos Petrus, comes et dnus Gruierie, Petrus de Gruieria, miles, dnus de Vanello, et Iohannes de Gruieria, dnus de Monsarven, notum facimus quod cum Henricus de Strastelenges, domicellus, nobis dicto comiti imperpetuum vendiderit castrum suum de /357/ Lubiqua et castrum suum de Manember, confitemur dictum Henricum in dicta venditione retinuisse donationem dictam vulgaliter morguengaba Mermete uxori sue de octo lb. albe monete census annuatim factam, cum hominibus et possessionibus pro quibus dictus census debetur, sitis in villa et territorio de Adramachain et de Oberriet; item unum ortum situm in villa et territorio de Duobus Seminis, iuxta ortum dni Iohannis de Rarognie, domicelli; item duas posas terre que ad ipsum Henricum devenerunt ratione mortis Oyero occisi; item unam domum cum casali; item partem decime sue, quam emit a Petel dicto Tristili, in valle et territorio de Duobus Seminis; item quatuor lb. albe monete et decem sol. annui redditus, sine dominio, sororibus dicti Henrici ad vitam ipsarum in villa de Listolpaht assignatas. Item conventum est inter nos dictum comitem et dictum Henricum quod nos, prout viri discreti dnus Iohannes de Strastelenges, miles, dnus Nycholaus Spalterus, prior de Rubeomonte, et Henricus condnus de Ruppe, domicellus, per nos electi in arbitros super his que inferius continentur … Dicti arbitri pronunciaverunt quod nos dictus comes debemus possidere pacifice dicta castra de Lubiqua et de Mannember cum dominio, iuribus, etc. et hoc per annum, sex septimannas et unam diem, incipientes a data presentium; in quo castro de Mannember debemus ponere (unum) castellanum, dicto Henrico consenciente; qui castellanus debet iurare, elapsis dicto anno, sex septimanis et dicta die, dicto Henrico tradere dictum castrum de Mannember, in hoc quod si nos dictus comes tunc temporis, vel nos Petrus, dnus de Vanello, vel Iohannes, dnus de Monsarven, non habeamus aliquam guerram contra aliquem cuiuscun (que condicionis existat). Et est actum in premissis quod quam cito dictus Henricus erit in possessione dicti castri de Mannember, quod si aliquam guerram habebamus contra aliquem, cuiuscunque condicionis existat, si dictus Henricus de dicta guerra … quod incontinenti dictum castrum exeat et dictum castrum nobis vel mandato nostro tradat, iure suo in dicto castro observato et conditionibus infra scriptis observatis. In hoc … dictus Henricus dictum castrum exiret, nos dictum castrum expensis nostris munire obtinemur et quod dictus Henricus non potest nec eciam tenetur facere guerram, in dicto castro ipso Henrico existente, preter de voluntate nostra dicti comitis. Hoc addito /358/ quod si castellanus qui in dicto castro de Mannember per voluntatem dicti Henrici erit nomine nostro positus, elapsis dicto anno, sex septimanis et dicta die, postquam dictus Henricus (ipsum) castellanum requisierit quod dictum castrum de Mannember sibi redderet, quod facere recusaret, tunc dictus Henricus debet nos dictos tres dnos Gruyerie requirere quod sibi reddi faciamus dictum castrum per manum publici notarii, in hoc quod si nos hoc facere recusaremus, quod, elapso mense post requisitionem, nos tunc tenemur dicto Henrico in quatercentum lb. sibi persolvendis. (Non) obstante quadam assignatione dicto Henrico facienda per dictos arbitros de centum et quinquaginta lb., quas nos dicto Henrico assignare debemus ad dictum dictorum arbitrum; hoc addito quod de dictis centum et quinquaginta lb. annui redditus, dictus Henricus debet assignare dno Uldrico, curato de Spiez, fratri suo, quinquaginta lb. percipiendas quolibet anno ad vitam dicti Uldrici. Item concordatum est per dictos arbitros quod dicta Mermeta, eius uxor, nepos nostra dicti comitis, debet habere ad vitam ipsius, post decessum dicti Henrici, de dictis centum et quinquaginta lb. quater viginti lb., ita quod post decessum dicte Mermete (dicte quater vigin)ti lb. nobis revertantur Item actum est quod, dicto Henrico defuncto, incontinenti dictum castrum de Mannember cum viginti lb. de dictis centum et quinquaginta lb. ad nos reverti debent. Et defuncto dicto curato primo dicto Henrico, dicta annua pensio dicti curati de Spiez fratris sui remanebit dicto Henrico per tempus vite sue, et sic de dicta Mermeta. Et defunctis dicto Henrico, Mermeta et curato, dictum castrum de Mannember cum dictis centum et quinquaginta lb. et possessionibus predictis ad nos revertantur. Item actum est quod, facta sibi assignatione de dictis centum et quinquaginta lb., promittimus nos dictus comes sigillare litteras de dicta assignatione, in hoc quod dictus Henricus incontinenti, presenti littera sigillata, nos in pacificam possessionem dicti castri de Mannember et de Lubiqua ponere debet cum rebus pertinentibus ad dicta castra. Item dictus curatus et dicta Mermeta incontinenti, presenti littera sigillata, litteram super venditione dictorum castrorum laudare debent ad sigillandum in manu notarii publici, et hoc dictus Henricus facere debet cum effectu. Item actum est quod debet fieri assignatio dicto Henrico per dictos /359/ arbitros infra presentem annum de dictis centum et quinquaginta lb., de quibus dicta Mermeta debet habere ad vitam ipsius tantum quater viginti lb. annui redditus, et post decessum dicte Mermete dicte quater viginti lb. nobis revertantur. Item actum est quod castellanus dicti castri de Mannember tenetur se supponere in quod iniunximus, sub sigillo curie Laus., ad faciendum deliberationem dicti castri, condicionibus supradictis observatis. Et si forte nos dictus comes, Petrus, dnus de Vanello, Iohannes, dnus de Monsarven, haberemus guerram contra aliquem, cuiuscunque condicionis existat, quod dictus Henricus nobis tenetur tradere dictum castrum de Manember ad requisicionem nostram, ad faciendum guerram a dicto castro cum gentibus castellanie dicti castri, et postmodum, nobis pacem habentibus, ad dictum Henricum dictum castrum revertatur ut prius. Nos vero prefati Petrus, comes Gruerie, Petrus, dnus de Vanello, miles, et Iohannes, dnus de Monsarven, et dictus Henricus de Strastelenges, domicellus, premissa pronunciata promittimus firmiter attendere, etc. Sub sigillis dictarum partium et arbitrorum.

Il ne reste qu’un seul sceau.

A. C. F.

Le parchemin a été mouillé et les extrémités des lignes sont en partie illisibles sur le côté droit. L’acte ne paraît pas avoir été daté, mais il fut probablement rédigé peu après l’achat des châteaux de Mannenberg et de Laubeck (19 février 1336; Monum. I, 118).

459

1337, juillet 1. Rex 1 nobili et potenti viro, comiti de Geneve, consanguineo suo carissimo, salutem et sinceræ dilectionis affectum. Cum ad repulsionem injuriæ et defensionem justiciæ, sit instituta militia secularis, nos, audito strenuitatis et probitatis ac potentiæ vestræ fama laudabili, in defensione nostræ justitiæ vestram cupimus assistentiam obtinere.

Quamobrem vos specialiter rogamus, quatenus nobiscum contra eos, qui nos injuste satagunt expugnare et sibi attrahere perperam jura nostra, certam alligantiam, si prius cum aliis pro nobis inita non fuerit, inire velitis, et super hoc, ac modo et forma /360/ more vestræ nobiscum, cum dilecto et fideli nostro, Olivero de Ingham, Senescallo nostro Vasconiæ vel deputando per eum, si placuerit, convenire.

Et nos, quæ sic conventa fuerint, faciemus, prout ad nos pertinet, in omnibus observari, et ulterius, prout regiam decet munificentiam, et probitas vestra meruerit, circa vos sic nostra liberalitas se diffundet, quod debebitis merito contentari.

Dat. apud Staunford, prima die Julii.

Eodem modo scribitur personis subscriptis separatim, videlicet: Domino Hugoni de Genevile, domino de Jeth.
  »  Ottoni de Grandissono, domino de Peines
  »  Thomæ, domino de Montous.
  »  Guillelmo de Compes, domino de Torelu. Peroto de la Tour, domino de Chastillon. Proroneyen, condomino des Castillon et Missail. Domino comiti de Blauncmont.
  »  Theobaldo, domino de Lile
  »  de Bewnay.
  »  de Villesayse.
  »  Waltero de Viene.
  »  Philippo de Viene.
  »  Petro de Gruerz.
  »  comiti de Nidez.
  »  comiti Darbee.
  »  Ludovico, filio comitis de Novocastro.
  »  Ricardo de Duyn, Domino de Muffle.
  »  Edmondo de Montferrant domino de la Sarree.
  »  comiti de Genenay.

Rymer, Fœdera, II, III, 176 (ad an. 1337). — Clarke et Holbræne, Fœdera, II, II, 908. — H. G. I. 210.

460 *

1349, juillet 11. Ego Marguereta, uxor nobilis viri dni Iohannis de Warquisiles, sana mente licet debilis corpore, lego leprosis deys Verner, dimidiam posam terre arabilis, sitam in territorio de Espanie, eys Fontanis. Testes Petrus de Trolomont, /361/ Perrodus Maliar, Guillermus de Sancto Germano, Girardus Chalama. Sub sigillis Petri, comitis et dni Gruyerie, et Ansermi de Arano, curati Gruyerie. Datum XI die mensis iulii, A. Dni M° CCC° quadragesimo nono.

E prothocollis Perrodi de Trema de Fontany levavit Willelmus Leschielles. Sceau pendant du curé de Gruyère.

Arch. de la ville de Gruyère.

461 *

1353, janvier 18. Ego Ulricus de Bubenberg, domicellus, filius dni Iohannis de Bubenberg, militis, cum auctoritate dicti patris mei, notum facio quod ego, de laude Katerine, uxoris mee, imperpetuum vendo ill. viro dno Petro, comiti et dno Gruerie, quicquid iuris, rationis, actionis, usus, tituli, dominii, hereditatis, proprietatis, possessionis, reclamationis vel quasi ego habeo in villis, locis, territoriis et districtibus existentibus in tota castellania de Symenecka et a dicta castellania de Symenecka ascendendo usque ad montes dictos Glaciers Vallesii, qui theotonice vulgariter dicuntur Glescher, et inter terras vallis de Frutenges a parte orientali, et terras Gruerie a parte occidentali, cum fundis, iuribus, fructibus, exitibus, utilitatibus, iuantiis, censibus, redditibus, iurisdictionibus omnimodis, meris et mixtis imperiis, pertinentiis et appendentiis dictorum venditorum universis. Que quidem predicta vendita in feodum a sacro romano imperio moveri dignoscuntur. Facta est autem dicta vendicio pro quingentis florenis de Florentia, boni auri et legalis ponderis, quos a dicto comite recepi. Devestiens, etc. Sub sigillo curie Laus. et Iohannis de Bubenberg, militis. Datum die decima octava ianuarii, A. Dni millesimo CCC° quinquagesimo tercio.

A. C. V. et F. — H. G. I, 277.

462 *

1354, avril 10. Nous Pierre, comte et seigneur de Gruyere, a tous scavoir faisons que, en consideration des grands et agreables services et curialites a nous faits par Jacquet dit Kariz et en recompense desdits services, a perpetuite avons donne et donnons /362/ au predit Jacquet Kariz, pour lui et ses heritiers, notre porterie de la ville de Gruyere avec tous ses droits, plus une maison dans ladite ville. En foy de quoy nous ledit comte avons fait apposer notre sceau aux presentes, le 10 avril de lan 1354.

Msc. du curé Girard, tom. VIII, à la Bibliot. de Berne.

463 *

1374, septembre 9. Ego Franciscus, dnus de Orons, miles, filius quondam viri nobilis dni Rudolphi, dni de Orons et de Athalens, militis, notum facio quod ego recepi a Maria de Grueria, dilecta uxore nostra, filia dni Rodulphi, comitis et dni Gruerie, per manum dicti dni comitis, pro dote, decem millia floren. boni auri et legitimi ponderis de Florencia. Que quidem decem millia floren. dotalia, ut semper eidem Marie uxori nostre et suis heredibus salva sint et secura remaneant, pono et assigno percipienda et habenda, in casu et eventu in quibus dotis restitucio secundum consuetudinem Melduni aut Lausanne, aut ius canonicum vel civile, locum haberet, super castrum meum et burgum seu villam de Orons castro et super alias villas, homines, census, etc. Sub sigillo curie Lausan. Datum die nona mensis septembris, A. Dni millesimo CCC° septuagesimo quinto.

Msc. du curé Girard, tom. VIII, à la Bibliot. de Berne.

464 *

1377, novembre 16. Nos Henricus de Staviaco, prior Romani monasterii, et Humbertus de Columberio, miles, ballivus Waudi, commissarii a dno Amedeo, comite Sabaudie, propter hoc specialiter deputati, notum facimus quod idem dnus comes causam inter Guidonem de Prangino, episcopum Lausan., nomine suo et ecclesie Lausan., actorem, ex una parte, et dnum Rodulphum, comitem Gruerie, reum, ex altera, nobis commisit audiendam et sine debato terminandam; cuius quidem commissionis tenor sequitur: Amedeus, comes Sabaudie, dilectis consiliariis nostris, priori Romani monasterii, dno Humberto de Columberio, ballivo Waudi, et Anthonio Champion. Visis querelis episcopi Lausan. in cedula presentibus annexa contentis, volentes sibi provideri, sicut /363/ convenit, vobis mandamus quatenus, vocatis partibus quas concernit coram vobis et earum informationibus visis, faciatis, provideatis, cognoscatis et ordinetis, prout vobis videbitur racionabilius; inhibentes eciam partibus ne super hiis de quibus sunt querele, aliquam faciant novitatem, donec per vos fuerit ordinatum. Vobis autem dicto ballivo finaliter mandamus ceterisque nostris officiariis nostris Waudi, quatenus dictum dnum episcopum, eiusque homines, subditos acque bona conservent et protegant. Datum Morgie, die quarta decima mensis augusti, A. Dni M. CCC. septuagesimo septimo.

Virtute cuius commissionis et per clamam factam in manibus nostris de dicto comite Gruerie per Perronetum de Sancto Sulpicio, civem Lausan., nos prefati commissarii citamus coram nobis apud Rotundummontem procuratorem et comitem Gruerie prelibatos ad diem veneris post octabas festi nativitatis B. Marie Virg., A. Dni M. CCC. septuagesimo septimo. Dicta vero die partes coram nobis in Rotondomonte personaliter in iudicio comparuerunt. Et proposuit dictus procurator quod idem dnus comes Gruerie per se et gentes suas de Lessot territorium situm inter aquam dictam Alba aqua, ex una parte, et fluvios dictos de Ongrin et de Lis, ex altera, et inter aquam dictam Serona, a parte inferiori, et prata dicti comitis sita super iuriam, a parte superiori, dampnificat, animalia dicti loci de Lessot ibi ducendo et pasturando, quod minime facere poterant. Quam dampnificationem idem procurator extimabat quingentas lb. Lausan., pro ipsis dampnis factis gentibus ipsius dni episcopi Albeaque in territorio predicto, quod territorium spectat ad prefatum dnum episcopum et ad gentes seu agricolas ipsius, virtute cuiusdam pronunciationis facte per quondam dnum Albicastri. Item proposuit quod tam dnus comes Gruerie quam eius predecessores recognoverant pro se et suis se tenere in feodum a prefato dno episcopo Turrim Treme cum pertinenciis eiusdem, una cum pluribus aliis proprietatibus et possessionibus contentis in recognitione nuper super hoc facta; unde cum ad ipsius episcopi noticiam pervenerit prefatum dnum Rudolphum dictum feodum in generali sive in speciali recognovisse se tenere ab Amedeo comite Sabaudie, petiit idem procurator per ipsum declarari totum feodum predictum, virtute promissionis facte de eodem declarando, /364/ quocienscunque sic dno episcopo placuerit. Petiit eciam dictum feodum a manibus ipsius dni comitis Sabaudie disbrigari et dictam recognicionem sibi factam facere adnullari et quassari, aut sibi procuratori solvi per dictum comitem Gruerie decem millia florenorum boni auri et ponderis pro recompensacione dicte Turris Treme. Quibus peticionibus factis idem procurator exhibuit, presente dno comite Gruerie, litteras pronunciacionis dicti dni Albicastri, quas legi fecimus, et ipsis lectis petiit idem dnus comes Gruerie sibi per nos assignari unam diem. Quibus sic actis assignavimus diem coram nobis Melduni ad diem lune post festum B. Mathei apost.; qua die partes predicte personaliter coram nobis comparuerunt, et proposuit idem procurator per omnia ut supra continetur. Quibus sic actis idem dnus comes Gruerie asseruit se pro gentibus suis de Lessot in territorio predicto usum habere debere pro animalibus gentium suarum ducendis et pasturandis ibidem hinc per triginta annos et ultra; quare littera dni Albicastri nullius valoris esse debebat. Recognitionem vero Turris Treme ab ipso dno comite Sabaudie se recognovisse negavit in generali et speciali, quare dicebat se ad solutionem dictorum decem millium flor. non teneri; dicto vero procuratore ex adverso replicante quod, non obstantibus propositionibus, ad solutionem et ad petita per ipsum procuratorem ab eodem complenda teneatur. Et primo non obstante quod dicat se pro gentibus suis de Lessot tenuisse possessionem triginta annorum in dicto territorio, nempe ipsam possessionem allegare non potest, nisi in preiudicium ipsius dni episcopi et gentium suarum de Albaaqua. Preterea non obstat quod dicat dictum feodum Turris Treme a prefato dno comite Sabaudie non recognovisse, quia cum prefatus dnus episcopus de dicta recognicione petit informare decenter, ipse comes Gruerie teneatur ad dictum feodum a manibus ipsius dni comitis Sabaudie disbrigandi et recognicionem sibi factam de eodem adnullandi et recompensationem petitam persolvendi. Eciam dixit idem procurator comitem Gruerie teneri ad declaracionem tocius feodi. Et hec omnia proposuerunt procurator et dnus comes et se amoverunt a iudicio. Quibus amotis iudicatum et cognitum fuit super predictis et remanserunt iudicium et cognicio in discordia. Quare nos evocatis dictis partibus assignavimus coram nobis Melduni diem decimam sextam mensis novembris, anno quo supra, ad /365/ reportandam dictam discordiam in concordia. Qua die dicte partes coram nobis in iudicio personaliter comparuerunt et a nobis reportari petierunt. Quibus partibus presentibus, concorditer et unanimiter detiniendo reportavimus et declaravimus, primo videlicet quod territorium predictum de Albaaqua usque ad fluvios de Lys et de Ongryn et a Serona usque ad prata predicta sit et remaneat perpetuo prefato dno episcopo, gentibus et hominibus suis, absque eo quod prefatus dnus comes Gruerie et gentes sue de Lessot ibi habeant aliquod pasturagium pro animalibus suis, aliqua possessione non obstante, quam possessionem de consuetudine virtute littere pronunciacionis antedicte pronunciamus fore nullius valoris et momenti. Item pronunciamus litteram dicte pronunciacionis dni Albicastri cum toto tenore eiusdem in suo plenissimo robore contra comitem Gruerie et gentes suas de Lessot perpetuo duraturam, absque aliqua diminucione, predictum comitem Gruerie et gentes suas de Lessot a solucione dictarum quingentarum lb. absolventes. Item finaliter reportamus dnum comitem Gruerie teneri et per nos cogi debere ad declaracionem et specificacionem tocius feodi predicti dno episcopo faciendi. Reportamus quoque et finaliter pronunciamus quod, si prefatus dnus episcopus decenter reperire possit comitem Gruerie in generali aut in speciali dictum feodum ab alio recognovisse se tenere, quod eo casu teneatur facere recompensacionem dicti feodi equivalentem. Et de iisdem nobis petiit idem procurator sibi dari passamentum, et nos damus per traditionem unius baculi, ut moris est. Presentes fuerunt nobiles dnus Ludovicus de Cossonay, dnus de Berchiez, dnus Petrus de Estaviaco, milites, Iohannes mistralis Lustriaci, Gallesius de Viriaco, domicellus, dnus Stephanus Guerrici de Lausanna, miles, dnus Stephanus Gallopini, prepositus Lausan., Willelmus de Williens, Richardus de Williens, Aymo de Prez, Girardus de Moleria, Iohannes de Illens, domicelli. In cuius rei testimonium sigillum commune ballivie Waudi fecimus apponi huic scripto. Datum dicta die decima sexta mensis novembris, A. Dni M. CCC. septuagesimo septimo.

Biblioth. de Berne, Msc. du curé Girard, tom. VII et VIII.

Au moment de l’impression du Ier volume, cet acte ne nous était connu que par deux analyses. Voy. pag. 513, Nos 320 et 321.

/366/

465 *

1378, octobre 27. Nos Rodulphus, comes et dnus Gruerie, notum facimus quod cum nobiles dnus Aymo de Billens, miles, et dna Elyonoda, eius uxor, soror nostra dicti comitis, tenerentur debitores Aymoni de Ponte, condno dicti loci, et Francisco eius filio, domicellis, pro dote et maritagio Katherine, dictorum coniugum filie, uxorisque dicti Francisci, in mille florenis boni auri et ponderis, de quibus florenis octies centum flor. debebant et promiserunt dicti coniuges solvere dictis Aymoni et Francisco certis terminis iam elapsis, et alios ducentos flor. promiserunt solvere ad dictum et ordinationem Francisci de Ponte et Nichodi de Billens, domicellorum, dederuntque dicti coniuges dictis Aymoni et Francisco fideiussores de dictis octies centum flor. nos dictum comitem de tercentum flor., item dnum Nicholaum, dnum de Blonay, de ducentis flor., item Perrodum de Grenellies de ducentis flor., quem Perrodum, dnus Franciscus dnus de Orons, miles, bonum fecit et promisit facere de dictis ducentis flor., item de aliis centum flor. dederunt fideiussorem Petrum de Dompnopetro, prout hec omnia in contractu matrimonii dictorum Francisci et Katherine confecto, dato vicesima sexta die mensis iulii, A. Dni millesimo CCC septuagesimo tercio, plenius continentur. Preterea cum nos dictus comes redemimus a dno Humberto de Billens, filio quondam dictorum coniugum dni Aymonis et dne Elyonode, Turrem Treme cum suis censibus, iuribus et pertinenciis universis, quam et quos dicti coniuges Aymo et dna Elyonoda tenebant obligatam et obligatas pro dote dicte dne Elyonode, sororis nostre, quare debemus solvere dictos octies centum florenos dotis dicte Katherine; nos vero prefatus Rodulphus comes devenimus ad concordiam cum dictis Aymone et Francisco per modum qui sequitur, videlicet quod nos idem comes assignamus prenominatis Francisco et Katherine coniugibus et eorum heredibus, tam pro dictis octies centum flor. dotis predicte, quam pro triginta flor. auri boni ponderis in quibus eisdem tenemur, videlicet quadraginta unam libratas terre Lausan. bon. census, solvendas annuatim eisdem coniugibus in festo B. Galli per homines et mulieres infrascriptos, etc. (Suivent les noms et les redevances des censiers.) In cuius rei testimonium nos /367/ Humbertus de Collumberio miles, ballivus Waudi, sigillum commune ballivie Waudi presentibus duximus apponendum. Datum vicesima septima die mensis octobris, A. Dni M CCC LXX octavo.

Msc. du curé Girardj tom. VIII, à la Biblioth. de Berne.

466 *

1388, mai 23. Nos Rodulphus, comes et dnus Gruerie, miles, in purum, francum et liberum alodium vendimus religiosis monialibus domus de Filia Dei subtus Rotondummontem census infrascriptos et res pro quibus debentur dicti census, sitas in territorio de Tornier le Grant. Et primo duodecim sol. bon. Laus. census; item triginta quinque sol. et duos capones census. Et est facta dicta venditio pro quadraginta lb. Sub sigillo castellanie Rotondimontis per Anthonium de Turre, militem, castellanum Rotondimontis. Datum vicesima tercia die mensis maii, A. Dni millesimo CCC° octuagesimo octavo.

E prothocollo Roleti Chamos levavit Iohannes Fabri.

A. C. F.

467 *

1393 (1394), février 26. Ego Mermetus dictus Musy, burgensis de Rotondomonte, notum facio quod cum ego ex parte Perrodi et Iohannis, filiorum quondam Uldriodi de Fellens, domicelli, et Aymo de Fellens, filius quondam Willelmi de Fellens, domicelli, fratris predictorum quondam Perrodi et Iohannis, ex successione eiusdem Willelmi, habeamus census et redditus infrascriptos quos michi ex parte quorum supra et dicto Aymoni debent annuatim persone infrascripte et res pro quibus dicti census et redditus debentur, site in territoriis et confinibus de Rotavilla, Chafali, de Saleta et de Marsens. (En somme 8 livres, 11 sols, 8 den. — 20 coupes et un bichet de froment, — huit coupes d’avoine, et 10 chapons de cens.) Ceterumque cum ego dictus Mermetus ex parte quorum supra, dictusque Aymo, ex successione qua supra, habeamus medietatem tocius decime de Rotavilla, prout partitur cum curato ecclesie de Rotavilla; iterum cum ego prefatus Mermetus et dictus Aymo, pro tribus partibus, et /368/ Rodulphus de Bulo, pro residua quarta parte, habeamus pro indiviso furnum de Rotavilla, qui de presenti taxatus est valere de firma annuali sexdecim cupas frumenti ad mensuram Buli, item et molendinum dicti loci de Rotavilla, qui de presenti taxatum est valere de firma annuali duo modia frumenti, item et batitorium eiusdem loci quod taxatum est de presenti valere de firma annuali viginti sol. bon. Laus. Supra quam quidem medietatem nostram dicte decime prefatus Rodulphus de Bulo percipit quolibet anno undecim cupas pro medietate frumenti et alia medietate avene. Prefatus Aymo de Fellens deinde percipiat, ex parte Marie relicte Francisci de Ponte, domicelli, terciam partem pro indiviso omnium censuum, reddituum, decime, furni, molendini, batitoriique predictorum ac omnium rerum et possessionum predictarum pro quibus dicti census et redditus debentur, una etiam cum tercia parte dominii, iuridicionis, emolumentorum et appendentiorum ex inde dependentium. Sequenter Aymo predictus, pro tercia parte tantum, ex successione patris suis, et ego dictus Mermetus Musy, pro aliis duabus partibus, ex parte predictorum Perrodi et Iohannis de Fellens, percipiamus et possideamus totum residuum pro indiviso. Hinc est quod ego prefatus Mermetus, de laude Agnellete uxoris mee, ac Iohannis et Petri, filiorum meorum, vendo de puro et libero allodio dno Nicolao dicto Joly, presbitero, filio quondam Ottheti Joly, burgensis Gruerie, predictas duas partes omnium premissorum, ut supra declaratum est; que due partes taxate sunt valere de presenti per annum quatuor lb., sex den. bon. Laus., duo modia, octo cupas frumenti ad mensuram de Rotondomonte et viginti cupas avene ad mensuram Buli census et firme; item quicquid iuris predicti quondam Perrodus et Iohannes de Fellens habebant tempore obitus sui in villis, territoriis et finagiis predictis, tam in hominibus censeriis, etc., una cum directo dominio in predictis duabus partibus omnium possessionum sitarum in villis et territoriis de Rotavilla, de Saleta et de Chafali, una eciam cum omni dominio, mero et misto imperio ac iuridicione omnimoda in dictis duabus partibus hominum et abergatorum de Marsens ac rerum quas ipsi tenent in territorio de Marsens, salvis duntaxat in premissis gageria Rodulphi de Bulo et feodo dni de Biole michi pertinenti, supra et contra alias /369/ personas et non contra dictum dnum Nicolaum, salvis eciam nemoribus in premissis non specifficatis. Et est facta venditio supradicta pro novies viginti lb. bon Laus., quas a dicto emptore recepi. Sub sigillo curie Laus. Datum vigesima sexta die mensis februarii, A. Dni millesimo CCC nonagesimo tercio.

Arch. de la ville de Gruyère. Copie ancienne.

Voy. plus bas pag. 374 l’acte du 6 juin 1398.

468 *

1396, août 25. Nos Rodulphus, comes et dnus Gruerie, et Rodulphus de Grueria, dnus de Vaulgrenant, miles, filius dicti dni comitis, notum facimus tenore presentium universis presentibus et futuris. Dilectorum fidelium nostrorum burgensium, habitantium et communitatis ville nostre Turris Treme frequens supplicacio humiliter porrecta nobis continuit, quatenus sibi intuitu pietatis omnes et singulas eorum et dicte ville Turris Treme libertates, consuetudines, franchesias et usus et quibus uti soliti sunt a totis temporibus retroactis usque in diem date presentium litterarum, confirmare et approbare benigniter dignaremur. Sane beneficiorum acceptorum non ingrati, quia meminimus multimoda grata obsequia nobis et predecessoribus nostris per prefatos burgenses, habitatores et communitatem dicte nostre ville Turris Treme hactenus fuisse ferventer exhibita, et eo quidem processu temporis studiosius impendenda, certifficati eciam ex parte quibus franchesiis ipsi nostrates Turris Treme huc usque usi fuerunt, et que sibi ab exordio et fundatione ipsius ville per predecessores nostros date fuerunt et concesse, prout littere dictorum nostrorum predecessorum inde date, de quibus multotiens extitimus informati, licet sevo ignis ovali nuperrime sint destructe, declarabant manifeste; ideo in hiis nostrum non immerito prebentes assensum, de gracia nostra speciali et eciam ad remuneracionem obsequiorum predictorum, non ex improviso sed deliberatis animis, ex certis nostris scienciis, habitoque super hoc pluries diligenti consilio et maturo, burgensibus, habitatoribus et communitati dicte ville Turris Treme ac eidem ville, nec non notario iurato infrascripto, stipulanti et recipienti vice, nomine et ad opus dictorum /370/ burgensium, habitantium et communitatis dicte ville ac heredum, successorum et posteritatis eorumdem in dicta villa, imperpetuum absque aliquali revocacione imposterum super hoc fienda, largiti sumus et largimur, concessimus, concedimus, conferimus, confirmamus, emologamus et approbamus, quilibet nostrum in solidum pro nobis, heredibus, coheredibus, successoribus assignatis et assignandis nostris quibuscunque, et pro omnibus aliis personis a nobis vel ab altero nostrum causam vel titulum habentibus, aut imposterum habituris quibuscunque, iura, consuetudines, libertates, bonos usus, franchesias et immunitates quas villa de Melduno ac burgenses et habitatores ipsius ville de Melduno habent aut habere possunt vel dignoscuntur, volentes quod ipsi nostrates Turris Treme ipsis omnibus utantur perpetuo, quemadmodum usi sunt eis hactenus, et dicti de Melduni secundum eorum consuetudines et libertates utuntur vel utentur in futurum, et eisdem notratibus Turris Treme presentibus et futuris et suis quibus supra omnes et singulos bonos usus et bonas consuetudines, libertates et franchesias quibus hucusque ibidem soliti sunt uti, ratifficamus et confirmamus pro nobis et nostris quibus supra perpetue et irrevocabiliter per presentes, una cum eorum usibus solitis uti in nigris joriis, nemoribus, pascuis et pasturagiis dicte ville Turris Treme et suarum pertinenciarum et alibi ubicunque. Volumus quoque nos prenominati pater et filius, pro nobis et nostris quibus supra, harum serie et per presentes concedimus quod dicti nostrates burgenses, habitatores et communitas dicte nostre ville Turris Treme, qui nunc sunt et qui pro tempore fuerint et sui qui supra, quilibet ipsorum per se et in solidum, ex nunc in antea, quibuscunque libertatibus et franchesiis quibus dicti de Melduno secundum consuetudinem ipsius ville de Melduno utuntur vel utentur in futurum, ac de predictis omnibus uti valeant perpetue et potiri, quocienscunque necessitas exegerit, aut sibi videbitur expedire, nullis impedimento, turbatione, molestatione vel contraditione a nobis vel a quopiam sibi super hoc imposterum inferendis. Super quibus largius et concessis predictis et quolibet aut aliquo eorumdem ipsos nostrates de Turri Treme et suos quos supra a quibuscunque, in quantum forcius valemus, inquietari prohibemus; ymo pocius ea ommia et singula eis volumus et /371/ precipimus integra et illibata procul dubio observari. Reservatis tamen nobis perpetue in predictis villa Turris Treme et ipsius habitatoribus ac in subscriptis omnibus iuribus nostris et dominio consuetis. Et quia dicti nostrates de Turri Treme a totis temporibus retroactis consueverunt pasturare et pasturagium habere in toto quodam prato nostro, sito prope fossalia dicte ville Turris Treme, iuxta viam publicam qua itur a dicta villa Grueriam, ex una parte, et augias Treme, ex altera, per totum annum seu toto anno durante, excepto a festo B. Georgii exclusive, usque ad festum nativitatis B. Marie Virginis eciam exclusive, infra qua duo festa dictum pratum non debet per quempiam absque nostri voluntate pasturari, nos eisdem nostratibus de Turri Treme pro se et suis quibus supra dictum pasturagium, per ipsos sic habendum et percipiendum annuatim, toto anno durante, preterquam a dicto festo B. Georgii usque ad dictum festum nativitatis B. Marie Virginis, utrinque exclusive, et eciam per ipsos habendum in diebus dictorum duorum festorum pro nobis et nostris quibus supra perpetue et irrevocabiliter damus, concedimus, laudamus, ratifficamus, confirmamus et approbamus, quilibet nostrum in solidum, per presentes, omni contradicione et molestatione cessantibus et penitus postergatis; sed tamen a dicto festo B. Georgii exclusive, usque ad dictum festum nativitatis B. Marie eciam exclusive, atque inter ipsa duo festa volumus dictum pratum nostrum, prout et alias solitum est, exemptum esse ab omni pasturagio, nisi nostra aut nostrorum quorum supra spontanea voluntas processerit et licencia, sine qua petita et obtenta, dicto durante termino, annuatim inter dicta duo festa nemo ausu temerario, sub penis et dampnis ibidem ad hoc restitui consuetis, in dicto prato presumat pasturare. Qua die dicti festi nativitatis B. Marie Virginis annuatim et perpetue liceat dictis nostratibus de Turri Treme auctoritate sui supra in dictum pratum intrare, ipsumque pasturare et de ipso usque ad dictum festum B. Georgii inclusive uti et gaudere per sue arbitrium voluntatis, absque aliqua molestia vel contraditione aut deffensa. Quod pratum per totum annum seu toto anno durante competenter clausum et pro clauso tenere et manutenere debemus et tenemur, nec in ipsum pratum quisquam ad pasturandum intrare debet nisi per lo tornafol ibidem per nos /372/ condecenter fiendum et manutenendum. Et si quis in dictum pratum, cum tamen pro nostri parte, ut supra, clausum fuerit, aliter quam per dictum tornafol intraverit, aut sepem fregerit, vel aliquod aliud dampnum ibidem intulerit, illud et illa omnia dictus offendens nobis teneatur procul dubio emendare. Iuramentis quoque ad sancta Dei evangelia corporaliter et sub vi eorumdem nostrorum iuramentorum et fide corporum nostrorum digitis ad celum erectis et levatis inde prestita promittimus pro nobis et nostris quibus supra nos prenominati pater et filius, interveniente in et propter hoc omnium et singulorum bonorum nostrorum et cuiuslibet nostrum mobilium et immobilium, presentium et futurorum, quorumcunque ypotheca, predictis nostratibus de Turri Treme, omnibus insimul et cuilibet ipsorum pro se in solidum, ad opus sui suorumque quorum supra, dicte ville nostre Turris Treme ac sui habitantium presentium et futurorum, necnon ad opus omnium et singulorum quorum interest aut interesse potest vel poterit quomodolibet in futurum, omnes et singulas libertates, franchesias, usus et consuetudines de Melduno atque per ipsos nostrates Turris Treme presentes vel futuros habitas, usitatas vel usitandas, in futurum nunquam revocare, annullare, infringere vel cassare, nec sibi super premissis aut aliquo premissorum aliquam molestiam, turbationem, inquietationem vel aliquod impedimentum inferre nec inferri sufferre, sed ipsos et ipsorum quemlibet in solidum ab omni inquietatione et vexatione super premissis omnibus deffendere et tueri, et ipsos in consimilibus consuetudinibus et libertatibus, quibus uti soliti sunt, perpetue dimitere uti, gaudere et potiri. In quibus si debatum, quod absit, eveniret, recursus perpetue obtinendus ad custumerios et consuetudinarios de Melduno super huiusmodi debato sedando habeatur et observetur; ad quorum de Melduno usus, consuetudines, libertates et franchesias, suasque proprias usitatas vel usitandas ipsos nostrates de Turri Treme et suos quos supra tenemur et promittimus pro nobis et nostris quibus supra, quilibet nostrum in solidum, iuramentis nostris fide corporum et bonorum nostrorum ypotheca quibus supra, perpetue et irrevocabiliter tenere, manutenere et sibi super premissis omnibus et quolibet eorumdem bonam et perpetuam ferre pacis guerenciam legitime contra omnes, in omni iudicio et /373/ extra et in omni parte litis, molestationis, controversie seu cause, ac in omni curia canonica et civili, nostris et nostrorum quorum supra propriis laboribus, missionibus et expensis, necnon predictas franchesias et consuetudines ac omnia et singula supradicta et infrascripta perpetue ratas et rata, gratas et grata atque firma habere, tenere, attendere, complere et inviolabiliter observare et contra ea seu contra presentem litteram aut aliquid de contentis in eadem non facere in futurum quoquomodo vel venire, seu alicui contravenire volenti nullatenus consentire verbo, facto, opere vel consensu, sibique et ipsorum cuilibet reddere et integre restituere omnia et singula dampna, costamenta, gravamina, deperdita, omnesque et singulas missiones et expensas que et quas ipsi aut alter ipsorum dixerit, suo simplici iuramento tantum, absque aliqua alia probatione, declaratione vel monstra, se fecisse et quoquomodo sustinuisse aut incurisse occasione predictorum et subscriptorum non attentorum et completorum eisdem, aut occasione vel pretextu impedimenti, turbationis, molestationis vel vexationis cuiuscunque sibi super premissis aut aliquo premissorum facte quomodolibet vel illate, necnon omnes et singulas libertates, franchesias, immunitates et usus predictas et predictos ac omnia et singula supradicta et infrascripta predictis nostratibus dicte nostre ville Turris Treme, presentibus et futuris, ac eidem ville nostre imperpetuum ratas, ratos et rata atque grata habere, tenere, attendere, complere et inviolabiliter observare et contra ea seu contra presentem litteram aut aliquid de contentis in eadem non facere in futurum quoquomodo vel venire, seu alicui contravenire volenti nullatenus consentire verbo, facto, opere vel consensu. Volentes insuper et concedentes nos prenominati pater et filius, pro nobis et nostris quibus supra, per presentes quod nobis tanquam alii et cuilibet contra predicta vel subscripta seu presentem litteram facienti, dicenti vel aliquid opponenti omnis iudicii aditus precludatur et omnis audiencia quorumcunque iudicum ecclesiasticorum et secularium penitus denegetur, et quod hec presens littera possit et debeat refici, rescribi et resigillari, corrigi et emendari semel vel pluries ad dictamen sapientum, licet in iudicio fuerit semel vel pluries ostensa vel non ostensa. Renunciantes in hoc facto nos comes Gruerie et Rodulphus de Grueria, eius /374/ filius, predicti, etc. In quorum premissorum omnium testimonium et robur nos Rodulphus, comes et dnus Gruerie, et Rodulphus de Grueria, eius filius, predicti, sigilla nostra propria duximus presentibus litteris apponenda. Datum sub signo manuali Petri Frossar, clerici iurati nostri, die vicesima quinta mensis augusti, A. Dni millesimo CCC° nonagesimo sexto.

P. Frossar.

Sceau pendant du comte.

Arch. de la Tour de Trême.

469 *

1398, juin 6. Dnus Nicolaus Joly, filius quondam Octeti Joly, curatus de Rubeomonte, pia devotione motus, dat dno comiti Gruerie, nobilibus, burgensibus et communitati ac perrochianis Gruerie, donatione inter vivos, omnes res, terras, possessiones, census, redditus, decimas, iura et proventus ac emonumenta que habet in villis, territoriis, finibus et fenagiis de Rotavilla, Chafali, de Marsens, de Nota, de Praes, una cum toto dominio quod in eisdem habere potest virtute quorumdam acquisitorum per ipsum factorum, videlicet unius a Mermeto Musy et unius ab Aymone de Fellens et Aymoneto eius matre et alterius a Mermeta Bisseta, et hoc videlicet ad opus unius confratrie seu done perpetue, annuatim in die festi B. Theodoli, in eius ecclesia Gruerie fiende et dande pauperibus Iesu Christi per modum inferius declaratum. Videlicet per tres priores instituendos annuatim ad hoc per predictos donatarios dentur perpetue, annuatim in dicto festo, in valvis dicte ecclesie, cuilibet pauperi illuc et ad hoc accedenti panis valoris duorum denariorum et unius oboli, necnon pidancia casei aut carnium valoris trium obolorum, et sic in pane et pidancia valor quatuor den. cuilibet dictorum pauperum dari debet. Que donata si ad tantam quantitatem non se extenderent, a complemento cuiuslibet dictorum pauperum eo casu dicti priores secundum eorum conscienciam deducant dando dictam donam, iuxta quod sibi videbitur fore fiendum pro meliori. Et si quod restiterit superfluum data dicto dona, pro subsequentibus donis fiendis servetur, necnon pro suo anniversario annuatim, in crastino dicti festi, in dicto ecclesia usque ad missionem et summam viginti sol., /375/ si ad tantum ascendat dictum superfluum; quod inde minus esset, minor esse debeat dicta missio dicti anniversarii fiendi. In quo anniversario dentur de dicto superfluo dicte done, si quod sit, cuilibet sacerdoti in illo existenti duo solidi. Et in die crastina dicti festi dicti priores prefatis dno comiti aut eius deputato, nobilibus, burgensibus, communitati ac perrochianis qui adesse voluerint, de predictis computare legitime teneantur. Quorum trium priorum unus sit de villa Gruerie, secundus de castellania Turris Treme et tercius de ceteris perrochianis a villa Gruerie insuper versus Nigram aquam inclusive existentibus. In quibus premissis si sit defectus de danda dictam donam, predicta bona hospitali et confratrie Sancti Spiritus de Friburgo pro equali portione devolvantur. Datum sexta die mensis iunii, A. Dni millesimo CCC nonagesimo octavo.

W. Leschieles.

Arch. du clergé de Gruyère, ancien Nécrologe.

C’est par erreur que dans notre Notice sur la fondation de l’hôpital de Gruyère cet acte est indiqué sous l’année 1396.

470 *

1401, juin 1. Nos Rodulphus, comes et dnus Gruerie, miles, vendimus Henrico de Wistarnens, domicello, decem lb. et decem sol. bon. Laus. censuales, et hoc pro precio septies viginti lb. bon Laus., quos recepimus. Pro premissis firmius persolvendis damus fideiussores Petrum et Aymonem de Clerie, Alamanum de Sancto Germano, Anthonium de Corberes, domicellos, Guillelmum Joly, Roletum Champion, burgenses Gruerie, Girardum de la Jour, Anthonium Grangier et Roletum dou Mulin de Monbovon. Sub sigillo curie Laus. Datum prima die mensis iunii, A. Dni millesimo quatercentesimo primo.

P. Frossar.

Pas de sceau.

A. C. F.

471 *

1411, juillet 22. Universis Christi fidelibus presentium patefiat quod ego Nicolaus Joly, nunc curatus de Vilarvolar in Ogo, attendens et considerans ad labem reatuum quibus plebs involvi /376/ potest extirpandum valde congruum et salubre viam decalogi et operum misericordie totis viribus inittari, cum autem, proh dolor! ego prefatus Nicolaus Joly, sarcina offensarum mearum erga Deum reprehensus, predicta in toto nequeam adimplere, prout decet, saltim aliquam illorum particulam ex affectu cordis mei complere libentissime laborarem, Deo teste, de bonis meis michi a Deo collatis ad hec exponendo, ego quidem Nicolaus Joly ex diuturnis mei temporibus devoto corde hospitalitatem vel quasi, seu hospicium Christi pauperibus animis devotis suscipientius vel suscepturis et elargiri cupierim infra villam Gruerie, cupiens ibidem pauperes et degentes temporibus noturnis hospitari et quiete refocillari, et tanquam hospitalitatem fondare in eadem villa caritative et inchoare, ea propter, ad laudem Christi, in remedioque et salute anime mee, animarumque predecessorum meorum, ad huiusmodi hospitalitatem vel quasi fondandam et exercendam, sub modis subscriptis, quandam domum, sitam Gruerie, in burgo inferiori dicte ville Gruerie, iuxta domum Petri de Setardens ex una parte et carrerias publicas ex aliis partibus, cum suis fondis et pertinentiis Christo dedicavi et eius pauperibus, una cum subscriptis rebus erogavi et erogo pro me et meis heredibus per presentes. Item quatuor lectos refectos et completos in dicta domo existentes, ut eis quisque seu quisquis superveniens in dicta villa Gruerie, sive sit religiosus, sive secularis, pro sua necessitate et quiete uti possit ibidem hospitando. Et ut hec et subscripta per me ordinata debitum sorciantur effectum et fieri valeant iuxta votiva desideria cordis mei, idcirco do et perpetue conferri ad hoc opus volo et ordino quadraginta sol. Laus. censuales, in quibus michi annuatim tenentur obligati Iohannetus et Nicoletus Dyvorna, parrochie de Oyez, fratres, et Iaquetus et Petrus fratres, filii dicti Nicoleti. Volens et ordinans quod de et super dictis quadraginta sol. census leventur et fiant missiones necessarie ad coperiendum dictam domum, ad recuperandum et manutenendum dictos lectos, necnon ad emendum ligna pro fiendo igne coram dictis hospitandis condecenti, necessitate exigente, quocienscunque in dicta domo fuerint hospitati. Item volo et ordino quoddam breviarium meum in duobus voluminibus consistens cathena ferrea ligatum existere et permanere perpetue in /377/ dicta domo, ut in eo quicunque sacerdos officia et orationes suas dicere valeant, quandocunque sibi placuerit, nulla transportatione de ipso extra dictam domum facienda, nam illud ad id et propter id do, et ordino quandam archam quercus ferratam in dicta domo perpetue permansuram, in qua, si necesse fuerit, dictum breviarium, premissaque lecti sternia, omnesque littere ad hoc opus facte vel fiende et alia ad hec necessaria reponi debeant et tute conservari. Omnium quoque et singulorum prescriptorum et subscriptorum regimen et administrationem do perpetue et concedo per presentes, me tamen prius viam universo ingresso carnis, propinquioribus parentibus meis, qui tamen de huiusmodi regimine et de inde per ipsos receptis et libratis teneantur legitimum computum et rationem debitam annuatim coram egregio comite Gruerie, vel eius castellano, si adesse voluerint, nobilibusque, burgensibus et perrochie Gruerie reddere, in die videlicet qua priores confratriarum Sti Spiritus et B. Theodoli de Grueria de confratriis huiusmodi computabunt, reservatis nichilominus michi predictorum regimine, nullo computo per me inde reddendo, nisi soli Deo, quamdiu in humanis vixero. Tum quia ad benigne admittendum dictos pauperes Christi in domo et modo suprascriptis necesse est aliquem laborare, idcirco tali laboranti ad hec in premium huiusmodi sui laboris do et concedo perpetue quemdam campum meum situm en la Fonsala, propre Pringie. Et tenere lectos et focum facere dictis hospitantibus, hostiumque dicte domus aperire et claudere congruis temporibus teneantur. Verum dicta hospitalitate dicto rectore quavis causa carente, eo casu illud prescriptum regimen spectet et pertineat perpetue ex tunc priori confratrie B. Theodoli de Grueria, per me fondate, qui prior predicta omnia legitime adimplere tunc teneatur, et de ipsis prelibato modo computare, et quicquid inde poterit annuatim superfluere vel habundare de predictis, id cedat in augmentum hospitalitatis predicte. In casu quo premissa omnia non complerentur, ut scripta sunt, tunc predicta omnia per me superius donata cedant et perpetue devolvantur ex tunc rev. in Christo patri dno Lausan. episcopo, prioratui de Rubeomonte et hospitalibus Friburgi et Lausanne, cuilibet ipsorum pro equali portione; et si quis ipsorum hoc renuerit tunc illud cedat perpetue maiori /378/ Carthusie. Porro de premissis lectis volo quod religiosi ad dictum locum Gruerie venientes causa predicandi utantur honestiori et meliori et uti debeant. In quorum premissorum omnium testimonium et robur firmum ego prenominatus Nicolaus Joly sigillum decanatus de Ogo rogavi et apponi feci, etc., per Petrum Frossar de Corberiis clericum, et ex eius prothocollis per Anthonium Frossar de Grueria, clericum, etc. Datum die vicesima secunda mensis iulii, A. Dni millesimo quatercentesimo undecimo.

A. Frossar.

Archives de la ville de Gruyere.

472 *

1417, novembre 29 et décembre 9. Cum questionis materia verteretur inter me Otthonem, dnum de Langino, nomine meo et dne Francesie, dne de Everdes, matris et dne mee, ex una parte, et me Iacobum de Cleriaco, de Grueria, domicellum, tanquam priorem confratrie S. Theodoli de Grueria, ac Iohannem Musi de Rotondomonte, parte ex alia, super eo quod ego dictus Iacobus dicebam dictam confratriam et ipsum Iohannem Musy habere medietatem iuridicionis, merique et mixti imperii et iuridicionis omnimode pascuorum et carreriarum publicarum de Marsens, quam dicti dna et dnus occupabant; item et certa banna commissa per gentes dictorum dne et dni, tam super certis proprietatibus in quibus dicti confratres et Iohannes Musi habent omne dominium, quam eciam super pascuis et carreriis super quibus habent medietatem iuridicionis, a suis hominibus oviabant. Ex adverso me dicto Otthone negante. Interea tractatu amicabili Iohannis Chalvini, procuratoris Waudi, dicta discordia sedata est in hunc modum. Videlicet quod dicta confratria et dictus Iohannes Musi habeant, consensu meo dicti dni Langini, quartam partem pro indiviso cum eisdem dna et dno iuridicionis, merique et mixti imperii et iuridicionis omnimode pascuorum et carreriarum publicarum villagii de Marsens et territorii eiusdem, et super quascunque personas super carreriis et pascuis tam criminaliter quam civiliter delinquentes, sive sint homines dictorum dne et dni vel alii quicunque, et dictis dne et dno alie tres partes perpetuo remaneant indivise /379/ cum eisdem confratria et Iohanne Musi. Item quod banna petita per dictam confratriam et Iohannem Musi, dampnaque de tempore lapso hinc et inde remissa sint. Et nos prenominate partes ipsam pronunciacionem laudamus. Sub sigillo decani de Ogo. Datum quo ad dictam pronunciacionem et dictas partes, die penultima mensis novembris, et quo ad dictum Iohannem Musi, die nona mensis decembris, A. Dni millesimo quatercentesimo decimo septimo.

Guill. Ponceti.

Arch. de la ville de Gruyère.

473 *

1427, décembre 26. Nos Iohannes dictus de la Chinaul, ville Turris Treme, preceptor seu comendator eiusdem ville per burgenses et communitatem dicte ville ad hoc deputatus, nosque Perrodus Castella, Cristinus Bergier, etc., burgenses et habitatores dicte ville, notum facimus quod cum ego idem Iohannes de la Chinaul, gubernatorio nomine dicte ville, de laude et voluntate prenominatorum quorum supra, perpetuo accensaverim nonnullis burgensibus et habitatoribus dicte ville certa casalia grangiarum de pascuis communibus dicte ville pro certo censu annuatim solvendo in festo Sti Galli; hinc est quod nos omnes prenominati ordinamus quod in casu quo aliquis seu aliqui nostrorum dictorum burgensium aut habitatorum dicte ville aliqua casalia de pascuis communibus dicte ville a dicta communitate ipsius ville nostre voluerint seu requisierint pro certo censu, nos prenominati cuicunque seu quibuscunque sic requirentibus accensare perpetuo teneamur tantum casalis quantum unum aliorum casaliorum per nos accensatorum, pro tanto censu quanto pro ipso casali eidem ville debetur, sic tamen quod ipsa casalia non requirantur in loco ubi preiudicium inferatur dicte ville. Promittentes, etc. In cuius rei testimonium nos Anthonius, comes et dnus Gruerie, contrasigillum nostrum comitatus Gruerie duximus presentibus apponendum. Datum vicesima sexta die mensis decembris, A. Dni millesimo quatercentesimo vicesimo septimo.

Ioh. Gaschet.

Arch. de la Tour de Trême.

/380/

474 *

1430, avril 29. Nos Anthonius, comes et dnus Gruerie, notum facimus quod cum discordia verteretur inter Iohannem de Canali de Turri Trema, tanquam preceptorem ville Turris Treme, ex una parte, et Iohannem de Chavanes et Iohannem filium Petri Blan morantis eis Chavanes, parte ex altera, super eo quod idem preceptor dicebat quod illi de Chavanes et de Caris nullum pasturagium habebant in territorio illorum de Turri Trema ultra ly ruaul de Chabloz, a parte occidentis, etc. Predicte partes in nos prefatum dnum comitem tamquam in arbitrum compromiserunt, die decima mensis octobris, A. Dni millesimo quatercentesimo vicesimo nono. Qua potestate nobis adtributa pronunciamus quod ex nunc imperpetuum predicti Iohannes de Chavanes et Iohannes Blan et eorum posteritates nullum pasturagium habeant ultra dictum rivum de Chabloz, a parte occidentis. Sub contrasigillo comitatus Gruerie. Datum penultima die mensis aprilis, A. Dni millesimo quatercentesimo tricesimo.

Petrus Hugonier.

Arch. de la Tour de Trême.

475 *

1430 (1431), mars 16. Nos Anthonius, comes et dnus Gruerie, notum facimus, quod cum nos vendiderimus Girardo Regis, burgensi Rotondimontis, certos census nobis debitos apud Lessot (en total 59 liv. 19 s. 5 d. 1 obole), item tenementa et possessiones pro quibus dicti census debentur, et hoc pro mille et ducentis scutis boni auri, ad sexaginta quatuor scuta pro marca, et precibus nostris et pro parte nostra nobiles et burgenses Gruerie, videlicet Franciscus dUrssens, Aymo de Sancto Germano, Iacobus de Clerye, etc. et Perretus Hugonier, preceptor burgensium Gruerie, nomine tocius communitatis Gruerie, se constituerint fideiussores in manibus dicti Girardi; hinc est quod nos prelibatus comes promittimus, sub obligatione omnium bonorum nostrorum, predictam villam nostram Gruerie servare indempnem super fideiussione predicta, et pro premissis firmiter complendis obligamus predictis /381/ nostratibus de Grueria totum villagium nostrum de Lessot et omnia bona nostra. Sub contrasigillo comitatus Gruerie. Datum decima sexta die mensis marcii, A. Dni millesimo quatercentesimo trigesimo, secundum stilum Laus. sumpto.

E prothocollis Aymonis Bevez levavit Petrus Hugonyer.

Sceau tombé.

Arch. de la ville de Gruyère.

476 *

1431, décembre 18. Lettres par lesquelles Anthoine, seigneur et comte de Gruere, filz de noble et puissant seigneur iadis Messire Raod de Gvrvere dune part, et noble et puissant seigneur Charles du Vergier son frere maternel, filz de noble et puissant seigneur jadis Jean de Vergier seigneur d’Autrey d’autre part; partageant les biens et succession de puissante Dame leur mere Dame Anthoine de Salins fille de jadis noble homme Messire Ansel de Salins, Dame de Vaulgrenant, Moutferrant, de Montservin et de Pleurre, auquels ils doivent succeder tant par le testament de la dite dame, comme par leale succession à venir quelconque. Et premierement pour le partage à venir audit Comte demeure le chastel de Montservin avec toute la seigneurie et appartenance audit chastel. Item audit Charles eschet en partage le chastel de Pleurre avec tous les droits, apartenances et seigneurie d’iceluy. Item la maison de leurdite Dame et mere situee à Salins pres de l’Eglise des freres Mineurs. Et quant aux chasteaux de Vaugrenant et de Montferrand ils s’accordent que la forteresse de Vaugrenant tombe à la part dudit Comte, et à la part dudit Charles le chastel de Montferrant, etc. Et où il adviendra que ledit comte trespasse de ce monde sans aucun hoir leal et procree de son corps survivant, en ce cas veut et ordonne que son droit des biens et heritages de sadite Dame et mere puisse et doive venir et appartenir audit Charles son frere et à ses hoirs procrees de son corps de ligne en ligne. Ce que pareillement veut et ordonne ledit Charles seigneur d’Autrey. Item veullent et ordonnent lesdits freres, à scavoir ledit Charles que au cas que Louyse leur sœur femme de noble homme Messire Jean de Ray seigneur de la Ferte et de Pricignyé demanderoit pour son mariage sur les biens que dessus ou /382/ pour autres choses à elle promises par leurdite Dame et mere, à cause de seize cens frans qui luy sont deus pour sondit mariage, ou pour autre cause; ledit Charles de Vergier est tenu d’en porter la charge et d’en acquiter sondit frere Comte de Gruere. Et pareillement ledit Comte de Grueres doit desgraver ledit Charles son frere envers Jean de Vergier son nepveu fils de noble homme Pierre de Vergier seigneur de Chamvant à cause de noble Dame jadis Catherine de Gruere, de trois mille florins qui luy furent donnez en mariage sur la terre d’Aulbonne, à cause d’une donation faite par noble homme Messire Raou de Gruere pere dudit comte à leurdite Dame et mere. Donne à Aulbonne au chastel dudit Comte de Gruere en la presence d’Etienne de Bournay, Jean de Vaugrenant, Jean Merchant, Aimé de S. Germain, Jean de Clery et Jacques Monrichier, le XVIII iour de Decembre l’an MCCCCXXXI.

Histoire généalogique de la maison de Vergy par André du Chesne. Preuves, pag. 310.

477 *

1432, juin 8. Sequitur recognicio generalis villagii de Villard et de endominio eiusdem villagii de Villard, et Primo Iohannetus de la Tinaz, Iohannetus Musy, Girardus de Ponte, notarius, Mermetus Currat, etc. (en tout 43 personnes) homines censerii dne Anthonie de Salinis, ad requisicionem Petri Hugonier, commissarii ad opus prefate dne, per eorum iuramenta confitentur prelibatam dnam habere et percipere in endominio dicti loci de Villard, et primo medietatem furni de Villard indivisim cum illis de Cleriez, in quo tenentur quoquere, et eadem dna cum predictis de Cleriez ipsum furnum debent manutenere in bono statu. Item molendinum superiorem. Item medietatem molendini inferioris indivisim cum predictis de Cleriez, in quibus debent molere, et ipsos molendinos tenentur in bono statu manutenere. Item confitentur quod prelibata dna habet a qualibet persona focum ibidem faciente, exceptis liberis subscriptis, usagia subscripta et omnia alia acthenus solvi consueta: primo unam cupam avene ad mensuram Gruerie pro marescalcia, unum quarteronum avene pro missillieria, unum bichetum avene pro porteria de /383/ Montservens. Item confitentur debere excubias castri de Montservens, pro quibus levatur a quolibet homine focum faciente decem octo den. bon. Laus., circa festum Nativitatis Dni. Item jornatas falcis et rastri tempore secacionum, prout consuetum est. Item caponeriam, pro qua levatur a quolibet focum faciente unum caponem, exceptis liberis. Item confitentur debere dicte dne corvatas aratri bis in anno, scilicet bis in vere et autompno. Item confitentur quod prefata dna habet super ipsis ac super pascuis, carreriis publicis et toto territorio eiusdem loci bannum, clamam, merum, mixtum imperium et omnimodam iuridicionem. Item laudes et vendas, prout consuetum est. Item inventa. Item exchetas. Item calvacatam, prout consuetum est. Et debent omnes prenominati eorum censum anno quolibet in festo B. Martini yemalis. Promittentes, etc. Datum decima octava die mensis iunii, A. Dni millesimo quatercentesimo trigesimo secundo, apud Villard.

P. Hugonier.

Sequuntur persone que asserunt esse liberi de aliquibus usagiorum, numero 4.

A. C. F. Extente de Montservens.

Dans la préface de ces extentes il est dit:

« Quod quidem castrum de Montsalvens eadem dna (Anthonia de Salinis) ratione restitutionis dotis sue per decessum eius quondam viri, dni Rodulphi de Grueria, tenet et possidet cum pertinenciis suis.»

L’acte par lequel la même dame charge Pierre Hugonier de faire les reconnaissances de la seigneurie de Montsalvens porte la date suivante:

Donne a Salins le XI jour du mois de juing, lan de grace courant mil quatre cens trente deux.

Dans les extentes ou reconnaissances de 1517, on trouve l’adjonction suivante à l’article des corvées:

« Sed tamen ex usu antiquo, ut asserunt, dicti confitentes ipsas corvatas non debent nisi semel in anno, in autompno tantum, cum talibus bestiis cum qualibus se associant seu ponerent in sossiejoz. Sed quando dictas corvatas non facerent, seu facient, tunc tenebuntur solvere prefato dno pro qualibet corvata quatuor sol. Laus. bon. »

/384/

478 *

1432, août 25. Sequitur recognitio generalis villagii et loci de Montbovon.

Iordanus de la Cresta, Iohannetus de la Jour, etc. (en tout 28 personnes) homines censerii dni Anthonii, comitis Gruerie, dnique Albone, per eorum iuramenta recognoscunt prefatum dnum habere in indominio de Montbovon, castellanie Gruerie, et primo marescalciam castri Gruerie, pro qua percipit dnus a quolibet faciente focum in toto loco et confinio de Montbovon unam cupam avene ad mensuram Gruerie. Item caponeriam, pro qua levatur a quolibet debente marescalciam unum caponem. Item excubias, pro quibus levatur ibidem a quolibet faciente focum duodecim den. circa carnisprivium, casu quo non vigilarent in castro Gruerie. Et si fortassis vigilarent seu excubias facerent in dicto castro, quod absit, eo tunc predicti homines pro eodem termino dictos duodecim den. minime solvere teneantur pro dictis excubiis. Item porteriam ville Gruerie, pro qua levatur a quolibet focum faciente unum bichetum avene, solvendum anno quolibet Petro Caris, janitori dicte ville. Item vendas percipi consuetas. Item inventa. Item exchetas. Item confitentur quod prememoratus dnus habet in omnibus terris inferius limitatis sitis in territorio de Montbovon ac super pascuis et carreriis publicis merum et mixtum imperium, directum dominium, bannum et clamam ac omnimodam iuridictionem, altam et bassam. Item confitentur se debere dno cavalcatam. Item jornatam falcis et corvatam aratri, secundum quod posuerint in sosiege gallice. Que jornata falcis et corvata aratri accensate fuerunt probis hominibus de Montbovon per dnum Rodulphum comitem Gruerie, prout videbatur contineri per litteram datam tercia die mensis marcii, A. Dni millesimo tercentesimo sexagesimo quinto. (Voy. tom.I, pag. 497.) Promittentes, etc. Datum vicesima quinta die mensis augusti, A. Dni millesimo quatercentesimo trigesimo secundo.

P. Hugonier.

A. C. F. Extente Gruerie.

/385/

La reconnaissance faite le 14 octobre 1432 entre les mains du commissaire Berthetus Soveri contient en outre les articles suivants:

Item banna et clamas; de quibus clamis trium sol. predicti homines fuerunt exenti et liberi usque ad sex den., etc. (Voy. la charte de nov. 1341, tom. I, pag. 476). Item juriam dicti dni comitis de Montbovon, nuncupatam le Devin, sitam ultra Saronam, que continet circa centum vel sex viginti falcatas seu posas jurie. Item quamdam aliam juriam, sitam en la Tinaz, que continet circa viginti falcatas, iuxta rualum de la Mala Chenaulx a borea, per subtus saxum de la Tina a vento. In quibus quidem juriis seu silvis nigris nuncupatis nullus habet aliquos usus, reservatis usibus illorum de Montbovon et de Lessot pro pasturando tantum cum eorum capris et aliis bestiis ipsis possibilibus et non alias.

A. C. F.

479 *

1432, septembre 13. Ego Roletus dictus Vendeir de Turri Treme, preceptor et nomine preceptorio eiusdem ville, ex una parte, et Iohannes dictus deis Chavanes, ex altera parte, notum facimus quod, cum ego predictus Roletus in causam traxerim predictum Iohannem, petens ab eodem se debere esse de resorto dicte ville Turris Treme ac facere debere pro eadem quicquid alii homines qui sunt de aliis resortis, secundum consuetudinem Melduni, facere soliti sunt pro resortis suis, me predicto Iohanne premissa negante. Tandem ego dictus Iohannes confiteor me esse debere de resorto dicte ville ac facere pro eadem prout alii homines aliorum resortorum, secundum consuetudinem Melduni. Sub contrasigillo comitatus Gruerie. Datum vigilia festi exaltationis sancte Crucis, A. Dni millesimo quatercentesimo trigesimo secundo.

J. Masaleir.

Arch. de la ville de Gruyere.

480 *

1432 (1433), février 12. Sequitur recognicio generalis ville Turris Treme et de endominio Turris et castellanie eiusdem.

Perretus Corboz, Iohannes de laz Chinaul, Cristinus Grant, /386/ Roletus Papolliat, Ansermodus Felgaz, Roletus Martallet, Mermetus Daflon, Iohannes Vernaz, Iohannes Lyar, Perretus Cosandeir, Iohannes Joly, Aymonetus Corboz, Mermetus Bachellar, Roletus de Montet, Nychodus Chapuis, Perretus de Waddens, Roletus Escoffeir, Petrus Baddeir, Petrus Dast, Ansermodus Hosallet, Petrus Goudron, Roletus Vender, Iohannes Syouberez, Petrus Dafflon, Perretus Bachellar, Petrus Bastardet alias Pilliwat, Iohannes Goudron de villa Turris Treme, homines liberi dni Anthonii, comitis Gruerie, dnique Albone, ad instanciam Iohannis Alamandi, commissarii stipulantis ad opus prefati dni comitis, per eorum iuramenta confitentur prefatum dnum habere et percipere in endominio ville et castellanie dicti loci Turris Treme, et primo furnum Turris in quo tenentur et debent quoquere, et dnus ipsum furnum debet manutenere in bono statu. Item molendinum Turris in quo debent molere, et dnus ipsum molendinum debet in bono statu manutenere. Item decimam de Bolery. Item partem suam decime Turris Treme consuetam percipi cum aliis comparcionariis suis. Item marescalciam castri Turris, pro qua percipit dnus, ut consuetum est, a quolibet tenente et faciente focum extra villam in castellania dicti loci unam cupam avene ad mensuram Gruerie. Item caponeriam, pro qua levatur a quolibet debente unam cupam avene pro marescalcia unum caponem. Item excubias pro quibus levatur a quolibet faciente focum extra Turrim in dicta castellania duodecim denarios Laus. bon. circa festum Purificationis B. Marie Virg., non obstante quod in extentis precedentibus mencio habeatur quod levabantur circa festum B. Andree apostoli, exceptis liberis. Item passonagium nemorum de Bolery et de Souczour. Item transsitum jurie, scilicet marrini quod ducitur extra Tremam, prout consuetum est. Item rivagium quod levatur ibidem a ducentibus per supra aquam Treme macriam, scindullos et aliam fustam 1 , quando descendunt in rippa a parte Turris Treme, prout consuetum est. Item vendas percipi et recolligi consuetas. Item inventa. Item exchetas. Item pratum dni dictum praz desoz la villaz 2 . Item confitentur quod dnus habet et habere debet laudes venditionum rerum que venduntur in Turre et castellania ipsius loci. Item confitentur quod dnus habet super ipsis ac super pascuis, carreriis publicis et toto territorio Turris et castellanie /387/ predictarum bannum, clamam, merum, mixtum imperium et omnimodam iuridicionem. Item confitentur debere dno misseliariam consuetam. Item calvacatam, prout consuetum est in patria et secundum consuetudinem Melduni. Item corvatas bis in anno, scilicet in vere et autompno, de quibus mencio habetur in extentis precedentibus ipsas corvatas valere in vere tres solidos, tres den. bon. Laus., et autompno duos sol. et tres den. Item confitentur quod dnus habet porteriam Turris cum iuribus et pertinenciis suis, ratione cuius porterie percipit dnus annuatim in festo Nativitatis Dni a quolibet tenente focum in villa Turris et villagiis castellanie dicti loci unum bichetum avene et unum den. Et debent prenominati eorum censum in festo B. Martini yemalis. Promittentes, etc. Renunciantes, etc. Datum duodecima die mensis februarii, A. Dni millesimo quatercentesimo tricesimo secundo.

Io. Alamandi.

A. C. F. Recognitiones dni comitis Gruerie apud Turrim Treme.

481 *

1433, mars 31. Iohannes filius Mermeti de Chessales quondam, morans apud Montsalvens, confitetur per iuramentum suum se esse homo censerius dne Anthonie de Salinis, dne de Montsalvens, et ab ipsa tenere, primo quandam domum cum casali apud Montsalvens, ou Ressat, iuxta ianuam. Item quatuor posas terre contiguas, sitas eis Escanes, alias in veteri castro, iuxta carreriam publicam, etc. Item totam porteriam castri et burgi de Montsalvens, que porteria se extendit a ponte de la Clusa prope la Tinaz usque ad pontem de Jonie, excepto in villagiis et territoriis de /388/ Estavanens, que sunt de castellania Gruerie. Racione cuius porterie percipit annuatim super quolibet foco existente in mistralia de Lessot et in mistralia de Villar unum bichetum avene, et in villa de Broch super quolibet homine posam frumenti seu ultra posam seminante unam gerbam frumenti et unum den. bon. Laus., in crastino festi nativitatis Dni, et super quolibet nichil frumenti sed alium bladum seminante unam gerbam avene aut unum bichetum avene cum uno den., et super foco vel homine nichil seminante unum den. tantum. Racione cuius porterie debet dictus Iohannes portas burgi dicti loci de Montsalvens mane et sero claudere et aperire, easdem portas missionibus suis facere, tociens quociens necesse fuerit, et pignus suum ubique scinditur marrinum a monte de Giblour citra indempne servare. Pro quibus rebus et bonis predictus Iohannes confitetur se debere decem et septem sol. bon. Laus. annui census. Datum et actum apud Broch, ultima die mensis marcii, A. Dni millesimo quatercentesimo trigesimo tercio.

P. Hugonier.

A. C. F. Extente de Montsalvens.

482

1433 (1434), mars 10. Nos Iohannes de Corberiis, condnus de Bellagarda, Aymo de Sancto Germano, Franciscus de Ursins et Humbertus de Corberiis, de Grueria, domicelli, Iohannes Champion (et 19 alii) burgenses eiusdem ville constituimus et ordinavimus sex burgenses dicte ville inferius nominatos … una cum Iacobo de Clerie domicello, gubernatore moderno dicte ville, ad consulendum, dictandum et meliorandum atque ordinandum omne et quicquid pro dicta villa et communitate eiusdem sibi expediens videbitur fiendum. Promisimus, etc. Datum die decima mensis martii, A. Dni millesimo quatercentesimo tricesimo tertio.

Io. Gastchet.

Arch. de la ville de Gruyère. — H. G. II, 8.

/389/

483 *

1434, mai 22. Nos Franciscus, comes et dnus Gruerie, nomine nostro et Iohannis de Grueria, fratris nostri, ex una parte, et Iohannes Offembourg de Basilea, miles, ex altera, facimus inter nos pacta que sequuntur. Et primo nos prefatus comes, nomine nostro et dicti fratris nostri impuberis, et de laude nobilium Nicodi de Prez, castellani Buli, Aymonis de Sancto Germano et Francisci de Ursens, consulum et gubernatorum nostrorum, consideratis gratis serviciis per eundem militem bone memorie magn. dno Anthonio, comiti Gruerie, progenitori nostro, tempore vite sue, et nobis dictis fratribus multipliciter impensis, idcirco damus dno Iohanni Offembourg prenominato, pro se ipso vivente in humanis tantum, in feudum et homagium ligium duos boves annuales redditus, similes seu equivalentes duobus bobus talibus qualibus ex nunc in antea pro macello nostro utemur. Quos boves nos prenominatus comes tenemur et promittimus prefato dno Iohanni anno quolibet circa festum B. Galli tradere. Cuiusquidem prestationis feudi pretextu ego prefatus Iohannes confiteor me fecisse prelibato dno comiti, dno meo, homagium legitimum, etc. Testes Iacobus de Cleriez, domicellus, etc. Sub sigillis dictorum comitis et Iohannis Offembourg. Datum et actum in castro Gruerie, die vicesima secunda mensis maii, A. Dni millesimo quatercentesimo trigesimo quarto.

P. Hugonier.

Sceaux enlevés.

A. C. F. - H. G. I, 472.

484

1434, novembre 17. Sentence arbitrale prononcée par les villes de Berne et de Fribourg entre les comtes François et Jean de Gruyère et la communauté de Gessenay. (Pag. 3.)

485 *

1434, novembre. Nos Franciscus, comes et dnus Gruerie, nomine nostro et Iohannis de Grueria, fratris nostri, necnon de laude Francisci de Ursins, domicelli, curatoris nostri, tutorisque /390/ ipsius Iohannis fratris nostri, nobilibus, burgensibus et habitatoribus ville nostre Gruerie laudamus et confirmamus consuetudines et libertates ipsius ville Gruerie, omnesque bonos usus, immunitates et franchesias quibus in ipsa villa hucusque extitit uti consuetum, etc. (V. la confirmation du 9 avril 1397, tom. I, pag. 248.) Sub sigillo curie Laus. Datum et actum ante castrum Gruerie, presentibus Clawino Boumer, Iacobo Fruttinger, etc., de Gissineis, die iovis ante festum S. Martini hyemalis, A. Dni millesimo quatercentesimo trigesimo quarto.

P. Hugonier.

Sceau tombé.

A. C. F. - H. G. II, 8.

486 *

1435, mai 14. Ego Petrus Curti de Bulo, clericus, castellanus Turris Treme, notum facio quod die sabbati ante festum Sti Clementis (20 novembris), anno Dni millesimo quatercentesimo trigesimo quarto, Iohannes Verna, tanquam preceptor ville Turris Treme, clamam fecit in manibus meis de Iohanne Blanc et Iaqueto Blanchar, cuius clame vigore ego prefatus castellanus dictas partes immediate assignavi coram me in curia Turris Treme, presentibus in clama et assignatione predictis nobili viro Aymone de Sto Germano et Petro Hugonier clerico. Hora solita placitare predictus Iohannes Verna, actor, preceptorio nomine quo supra, fecit suam petitionem contra dictos reos, dicens verum esse quod predicti Iohannes et Iaquetus rei sunt de resorto Turris Treme, ex eo quod ipsi sunt de castellania, mistralia et mussilieria Turris Treme et ibidem solvere consueverunt porteriam et alia tributa consueta. Qua propter petebat idem actor quod predicti rei adiuvent ad faciendum rafurnum et ad reparationem et fortificationem ville et ad alia ipsius ville necessaria, prout alii de aliis resortis facere debent, secundum consuetudinem Melduni, et usque ad centum lb. Laus. pro dampnis inde sustentis, de sustinendis protestando. Qua petitione sic facta, ipsi rei petierunt sibi per me assignari dies consilii secundum consuetudinem. Unde ego prefatus castellanus, mediante cognitione curie, dictas partes assignavi ad habendum consilium per dictos reos ad diem sabbati ante festum Sti Andree apostoli (27 novembris), presentibus quibus supra. Que /391/ dies per me fuit prorogata duabus prorogationibus, de ipsarum partium voluntate, usque ad diem sabbati post festum Sti Nycholai hyemalis, presentibus Mermeto Curtet Iohanne Souterat. Qua die dicte partes personaliter comparuerunt coram me sedente pro tribunali, hora et loco cognitis et placitare consuetis, in Turri Treme, et fecit dictus actor suam petitionem; qua formata rei responderunt quod ipsi nullo modo tenentur ad ipsam petitionem, primo quia negant omnino se esse de resorto dicte ville, tum quia dicta villa non est gallice de force de tenue seu de defensa, ex eo quod ibi non sunt ea que requiruntur ad villam defensalem, scilicet menia, brayes gallice, et donjon, fossalia et huiusmodi, tum quia etiam dicti rei et antecessores eorum nunquam fuerunt de resorto dicte ville, nec in eadem unquam ipsum resortum fecerunt. Item quia incole et habitatores dicte ville Turris Treme refugerunt bona sua extra ipsam villam. Item dicunt dicti rei quod si necesse esset ipsos habere debere resortum, eo casu pocius deberent esse de resorto ville Gruerie, ex eo quod ibi est locus vexilli Gruerie. Quare dicebant hiis rationibus se minime teneri ad premissa petita; dicto preceptore replicante quod alias dicti rei adiuverunt illos de Turri Treme in defensione aque Treme et refectura portarum Turris Treme et quod, ut prefertur, in dicta villa porteriam et cetera tributa consueta solverunt et solvere soliti sunt; unde dicebat idem preceptor per me sibi dari bonum et legitimum passamentum usque ad dictam suam petitionem contra dictos reos. Et hec hinc et inde proposita dicte partes in iure, iudicio et cognitione curie posuerunt et reliquerunt. Quibus positis, ipsisque partibus a curia remotis, discordia extitit super premissis in ipsa curia inter Perretum Corbo, Iohannem de la Chinaul, Iohannem Lyar, Perretum Bachelar, Petrum et Iohannem Goudron fratres, Petrum Pochon, Nycodum Daufflon, Cristinum Grand, Iohannem Siobere, Perretum Cosandeir et inter plures alios probos et fide dignos homines, eadem die cognoscentes et iudicantes ac mecum in dicta curia sedentes, unde facta dicta cognitione ego prefatus castellanus dictas partes ad curiam revocavi, ipsasque assignavi ad dictam discordiam in concordiam ipsis per me reportandam, ad diem sabbati ante festum Sti Thome apostoli (18 decembris), presentibus Vuillelmo Perret et Ansermodo Osalet; que /392/ dies prorogata fuit ad diem sabbati post festum translationis Sti Nycholai, presentibus Iohanne Joly et Iohanne de la Chinaul. Qua die dictis partibus coram me dicto castellano sedente pro tribunali personaliter comparentibus, ego prefatus castellanus, habito prius super premissis maturo consilio, eisdem partibus reporto in hunc modum, videlicet quod predicti Iohannes Blanc et Iaquetus Blanchard debent contribuere et iuvare cum illis de Turri Treme tamquam de castellania Turris Treme, secundum consuetudinem Melduni, ad faciendum rafurnum et cetera ville necessaria, iuxta eorum ratam, sed non ita expresse seu frequenter nec in tantum sicut illi de Turri Treme. Quo reportamento sic per me facto dicti rei se sentientes gravatos ab audiencia mea ad audienciam dnorum Francisci comitis et Iohannis dnorum Gruerie, seu eorum commissarii ad hoc deputati, una voce appellaverunt. Quapropter ego prefatus castellanus, tam vigore mei reportamenti quam dicte appellationis pretextu, predicto Iohanni Verna actori do bonum et legitimum passamentum contra dictos reos, et hoc per traditionem unius baculi manualis, ut moris est, salva moderatione dni super dampnis, presentibus Anthonio Frossar et Perroto Corbo. Sub contrasigillo comitatus Gruerie. Datum predicta die sabbati post festum translationis Sti Nicholai, A. Dni millesimo quatercentesimo trigesimo quinto.

Cristinus Masaleir.

Sceau pendant.

Arch. de la Tour de Trême.

487

1435, juin 9. Papier volant intitulé « Memorial extrait de la Chambre des comptes de Savoie, » contenant la notice que le comte de Gruyère a été investi par le duc de Savoie du comté de Gruyère et des seigneuries de Montservens, Vanel, Gessenay, la Tour de Trême, Oron, Palésieux et Aubonne; que ledit comte tient dudit duc, par vente et inféodation, sous réserve du réachat, la seigneurie de Corbière, l’hommage du seigneur de Bellegarde, les dîmes de Thierrens et de Paliez et une part de la seigneurie de la Mollière, et finalement que le comte Antoine de Gruyère, étant né bâtard, s’était fait légitimer par l’empereur Sigismond et avait ensuite composé avec le duc de Savoye à 100 marcs d’argent, pour /393/ obtenir de lui la ratification de cette légitimation et l’investiture du comté de Gruyère et des autres seigneuries et fiefs désignés.

Sans signature ni scel.

Mémorial extraict de la chambre des comptes de Savoye, en l’an présent 1555.

Le conte de Gruyere a este par le duc de Savoye revestu et retenu du contee de Gruyere, ensemble des villes, chasteaux et terres de Montservans, du Vannel, de Gisseney, la Tour de Trema, Horon, Pallexieux et Aulbonne:

Item a este vendu et infeude soubz grace de reachet audit seigneur conte de Gruyere le mandement et seigneurie de Corbiere et la fidelite du seigneur de Bellegarde, avec les dismes de Tirrens et de Paliez, le tout pour le pris de huict mille florins.

Item luy fuz vendue par ledit seigneur duc de Savoye, soubz la mesme grace de reachet, assavoir sa part de la seigniourie de la Molliere et ses appartenances pour le pris de mille florins, vailliant chascun florin XIIII gros.

Item se treuve en ladite Chambre des comptes comme le conte Anthoine estoit procree hors mariage, lequel pour parvenir a leritage du conte, son pere, a faulte dhoirs legitimes, obtint lettres de legitimation de lempereur, estant pour lors nomme Sigismundt, puis fit composition a cent marc dargent avec le duc de Savoye, lequel loua et ratiffia telle legitimation faicte par lempereur et receut ledit conte Anthoine a fidelite et hommaige de son predit conte et des seigniouries et terres sus escriptes, soubz plusieurs paches, conditions et reserves, en ung instrument sur ce fait contenues, receuz et signe par Anthoine Bolomier, pour lors secretaire du seigneur duc de Savoye, et scele en cire vert par ledit seigneur duc, date du jour IXe du moys de juingt, en lan mille IIIIc et trente cincq.

A. C. V.- H. G. II, 5.

Ce Mémorial contient l’analyse de plusieurs actes de dates différentes, dont les originaux ne sont pas à notre disposition. Il s’y trouve une confusion de noms qu’il importe de remarquer. Evidemment il s’agit ici, non du comte Antoine, fils légitime de Rodolphe de Gruyère, seigneur de /394/ Montsalvens, mais du comte François I, fils illégitime du prédit comte Antoine, légitimé, avec son frère Jean, le 9 août 1433, par l’empereur Sigismond.
La date de 1435 ne peut se rapporter qu’à l’accord au sujet de la légitimation. Ce n’est que plus tard que la seigneurie de Corbières fut vendue au comte de Gruyère. Plusieurs documents prouvent que le bâtard Humbert de Savoie en fut en possession jusqu’à sa mort, arrivée le 13 octobre 1443, et ce n’est qu’en 1454 que nous voyons le comte François I prendre le titre de seigneur de Corbières. C’est donc entre ces deux dates que doit être placée la vente de cette seigneurie.

488 *

1435, novembre 16. Ego Petrus Hugoniez de Grueria, clericus, in causa infrascripta commissarius deputatus per spect. et pot. virum Franciscum, comitem et dnum Gruerie, notum facio quod, cum ex sentencia data Iohanni Verna, preceptori ville Turris Treme, per Petrum Curti, castellanum eiusdem loci, contra Iohannem Blanc et Iaquetum Blanchar, ipsi Iohannes et Iaquetus rei se senserint gravatos et ab audiencia dicti castellani ad mei audienciam, tanquam commissarii deputati in ipsa causa, viva voce appellaverit; cuius appellationis virtute predicte partes coram me in curia Gruerie personaliter super dicta causa pluribus assignationibus comparuerint, etc. Inde est quod dicti processus relatione facta etc., dictas partes assignavi ad reportandum ad diem mercurii post festum B. Martini hyemalis. Qua die, dictis partibus coram me personaliter comparentibus, hora et loco consuetis, ego prefatus commissarius, habito prius maturo consilio super premissis, eisdem partibus reporto in hunc modum. Quod si prenominatus dnus viderit et propria ordinatione decreverit dictam villam Turris Treme posse esse sufficientem ad resortum ibidem faciendum, castellanus Turris Treme predictus bene processit, sin autem non bene processit. Qua propter attentis dictis debatis, que ex prefati dni mei alta iuridictione dependent, eisdem partibus reporto quod presens litigium supersedeat, sine preiudicio alicuius dictarum partium, usque ad adventum prefati dni, donec etiam idem dnus habeat discretionem et etatem super premissis ordinandi. Que omnia per me reportata predicte partes grata habuerunt, requirentes me quathenus premissa in formam publicam /395/ redigi iubeam, etc. presentibus nobili viro Iohanne de Corberes et Iohanne Champion. Sub contrasigillo comitatus Gruerie. Datum die mercurii predicta post festum Sti Martini hyemalis, A. Dni millesimo quatercentesimo trigesimo quinto.

Cristinus Masaleir.

Arch. de la Tour de Trème.

489 *

1436, juin 20. François, comte de Gruyère, reconnaît avoir reçu une partie de la dot de son épouse, Bone Costa. (Pag. 5.)

490

1436, juillet 5. Achat de la seigneurie d’Oron et de la maison dite d’Oron à Vevey par Françoise, fille de noble Gaspard de Montmayeur, veuve de Manfred, marquis de Saluces. (Pag. 6.)

491

1436, novembre 3. Prononciation entre François, comte de Gruyère, Jean de Gruyère et leurs sujets rière le Château d’Oex au sujet du cours des monnaies. (Pag. 9.)

492

1437, juin 30. Nous François, comte et seigneur de Gruyere, scavoir faisons que comme Pierre Favrod, notre residant dans la paroisse d’Oyes, nous seroit tenu pour les usages en telle pellucherie que les autres hommes de nostre chattelainie d’Oyes qui y font feu nous sont tenus, a scavoir dans la chaponnerie une coupe d’orge, une d’avoine, une journee, de ventes et de guet, c’est de la que nous prenomme comte, en nostre nom et en celluy de Jean de Gruire, nostre bien aime frere, ayant considere les bons services qui nous ont ete rendus par le meme Pierre Favrod et quil nous continue a rendre, nous affranchissons et quittons ce meme Favrod pour lui et ses heritiers legitimement procrees de son propre corps, pour un feu tant seulement, bien entendu qu’ils fairont leur residence dans nostre dite chattelleinie, touchant la /396/ 1439, mai 19. Iohannes de Prangino, Lausan, episcopus et comes, nobili et potenti viro Francisco, comiti Gruerie, dno Francisco Chouczon, curato Gruerie, et suis successoribus, necnon incolis et habitatoribus ville et communitatis Turris Treme salutem et sinceram in Dno caritatem. Porrecta nobis supplicatione pro parte proborum hominum dicte ville Turris Treme quatenus eisdem dignaremur concedere unam capellam per eosdem construendam in villa et prope villam Turris Treme edifficare ad honorem Dei, tociusque curie celestis et divini cultus augmentum, nos igitur Iohannes episcopus prelibatus.licenciam vobis probis hominibus dicte ville dictam capellam construendi, ut premittitur, ad honorem sancte Trinitatis et beati Dionisii martiris, de gracia speciali concedimus, reservantes curato Gruerie iure parrochialis sue ecclesie omnibus oblationibus (sic), pro una missa qualibet ebdomada perpetuo die martis per vos curatum de Grueria seu vestrum vicarium (celebranda), tali forma quod vos homines teneamini solvere annuatim dicto curato sexaginta sol. bon. Lausan. In cuius rei testimonium nos prefatus Iohannes, episcopus, sigillum nostrum presentibus litteris duximus apponendum. Datum die decima nona mensis maii, A. Dni millesimo quatercentesimo trigesimo nono.

De mandato prefati dni, P. Curti.

Arch. de la Tour de Trême.

/397/

495 *

1439, juillet 15. Accord entre François, comte de Gruyère, et Jean de Gruyère, seigneur de Montsalvens, d’une part, et les hommes de Gessenay, de l’autre, au sujet des reconnaissances. (Pag. 14.)

496 *

1439, juillet 15. Modification du droit de succession dans la vallée de Gessenay. (Pag. 16.)

497 *

1439, août 24. Nos Perretus dictus Bachelar, tamquam preceptor ville Turris Treme, Perretus Corboz, etc., burgenses et habitatores dicte ville Turris Treme vendimus Cristino dicto Grand, alias Bergiez, unum massum terre ad clausum toto anno durante, situm loco dicto eis Fosses, iuxta nemus de Souczour a parte orientis, pro precio nonaginta duarum lb. bon. Laus. Sub contrasigillo comitatus Gruerie. Datum vicesima quarta die mensis augusti, A. Dni millesimo quatercentesimo trigesimo nono.

Io. Hermant.

Arch. de la Tour de Trême.

498 *

1439, septembre 4. Jean de Prangins, évêque de Lausanne, accorde des indulgences et permet une quête pour l’établissement d’un hôpital à Gruyère. (Pag. 19.)

499 *

1439, septembre 12. Ego dompnus Petrus Joly, curatus de Escharlens in Ogo, motus sincere dilectionis affectu quem habeo erga hospitale Gruerie, dono Anthonio Gaschet de Gruerya, clerico, tanquam rectori et gubernatori predicti hospitalis, in sustamentum et fomentum pauperum ipsius hospitalis et ceterorum pauperum illuc advenientium, centum lb. bone monete Lausan. /398/ semel. Sub sigillo decanatus de Ogo. Datum duodecima die mensis septembris, A. Dni millesimo quatercentesimo trigesimo nono.

Extractum e prothocollis Cristini Masaleir per Petrum Hugonier de Grueria, clericum.

Arch. de la ville de Gruyère.

500 *

1439, septembre 29. Datum penultima die mensis septembris, A. D. millesimo quatercentesimo tricesimo nono. Ego Franciscus Chouczon, curatus perrochialis ecclesie B. Theodoli de Grueria, de consilio et consensu Perreti dicti Corboz, Mermeti dicti Pochon alias Dafflon, Roleti dicti Vendeir alias Bastard, Mermeti dicti Bachelar, Perreti dicti Pappoliat et Nicodi dicti deis Chesaulx alias Dafflon, ville Turris Treme, perrochianorum meorum, accenso Ansermodo dicto Osalet, residenti apud Turrim Treme, sartori, circa duas posas terre sitas ante molendinum Turris Treme, item eis Granges unam peciam terre, item dimidiam posam terre en Pelousa, item unum morcellum prati eis Bioleires, item unum morcellum prati en la Lubica, et hoc pro decem et novem sol. bon. Laus. census solvendis in festo B. Galli. Sub sigillo Francisci comitis et dni Gruerie.

Gaschet.

A. C. F.

501 *

1439 (1440), janvier 7. Nos Franciscus, comes et dnus Gruerie, et Iohannes de Grueria, fratres, notum fieri volumus quod cum probi homines de Villar retro Grueriam, nobis requirentibus subsidium aliquod nobis fieri ab eisdem in apprehensione possessionis dominationis seu iuridictionis nostri comitatus Gruerie, tam pro nostri adventus iocunditate, quam pro reedificatione seu reparatione nostre turris de Supplabarba et aliis de causis, nobis concesserint de eorum gracia speciali certa subsidia, ecce nos prenominati fratres recognoscimus huiusmodi subsidia non ex debito sed de gracia speciali esse nobis facta, etc. Sub sigillo dicti comitis et signeto sui secretarii. Datum et actum Gruerie, septima die mensis ianuarii, A. Dni millesimo quatercentesimo trigesimo nono.

Petrus Hugonier.

Arch. de la commune de Grandvillard.

/399/

Des réversales de même teneur et sous la même date furent délivrées aux hommes de la châtellenie de la Tour de Trême (A. C. F.), de Montbovon (arch. de ce lieu) et de la métralie de Lessoc (arch. de ce lieu).

502 *

1439 (1440), mars 3. Ego Iohannes Joliveti, de Melduno notarius et burgensis, notum facio quod cum dnus Franciscus, comes et dnus Gruerie, michi vendiderit septem lb. bon. Laus. census pro precio sepcies viginti lb., ipsasque septem lb. census prefatus dnus comes michi assignaverit percipiendas apud Salvion, sub condicione quod ego tenerer redimere dictas septem lb. census a clero Melduni seu rectore capelle B … fundate in capella sive ecclesia B. Marie de Melduno, in quorum manibus sunt vendite sub gracia reempcionis; hinc est quod ego volo quod prelibatus dnus comes possit reemere predictum censum pro dictis septies viginti lb. Sub sigillo ballivie Waudi, per Iohannem de Blonay, militem, ballivum Waudi. Datum tercia die mensis marcii, A. Dni millesimo quatercentesimo trigesimo nono secundum stilum Laus.

P. Hugonyer.

A. C. F.

503 *

1440, juillet 27. Nos Franciscus, comes et dnus Gruerie, nomine nostro et Iohannis de Grueria, fratris nostri, ex una parte, et Iohannes de Offemburg de Basilea, miles, ex altera, facimus inter nos pacta que sequuntur. Et primo nos prefatus comes, nomine nostro et dicti fratris nostri impuberis et de laude nobilium Ludovici de Stafiaco, Iohannis de Corberiis et Erkingeri de Gislingen, consulum nostrorum, consideratis gratis serviciis per eundem militem bone memorie magn. dno Anthonio, comiti Gruerie, progenitori nostro, tempore vite sue, et nobis dictis fratribus multipliciter impensis, idcirco damus dno Iohanni de Offenburg prenominato pro se suisque heredibus masculis in feudum et homagium ligium duos boves annuales redditus, similes seu equivalentes duobus bobus qualibus ex nunc in antea pro macello nostro utemur. Quos boves nos prenominatus comes tenemur et /400/ promittimus prefato dno Iohanni, anno quolibet circa festum B. Galli, tradere. Cuius quidem prestationis feudi pretextu, ego prefatus Iohannes confiteor me fecisse prelibato dno comiti dno meo homagium legitimum, etc. Testes Iohannes de Clerie, Anthonius de Lavini, Cladus de Corberiis, familiares nostri, dnus Conradus Hanwart, canonicus ecclesie S. Petri Basiliensis, dnus Hugo Schalbach, canonicus S. Martini in Rinfelden, Basil. diocesis. Sub sigillis dictorum comitis et Iohannis de Offemburg. Datum et actum in curia mei Iohannis Offemburg predicti, die vicesima septima mensis iulii, A. Dni millesimo quatercentesimo quadragesimo.

Conradus Kunlin.

Sceaux pendants, bien conservés.

A. C. F.

504

1441, octobre 10. Délimitation entre les Ormonts et le Gessenay. (Pag. 21.)

505 *

1442, juin 15. Noverint universi quod cum lis verteretur coram dno officiali curie Lausan. inter dnum Iohannem Ponceti, curatum ecclesie perrochialis de Broch, et sindicos seu procuratores hominum communitatis dicti loci, supplicantes, parte ex una, et sindicos seu procuratores hominum communitatis villagiorum de Estavanens et de Villard, opponentes, parte ex altera, super reparatione perrochialis ecclesie de Broch; in qua quidem causa pro parte dicte communitatis de Broch producti sunt articuli tenorem qui sequitur continentes. Dant dnus Iohannes Ponceti, curatus, ac sindici perrochianorum perrochialis ecclesie de Broch a loco dicto Maulmossel inferius a parte Corberiarum, supplicantes contra habitatores villagiorum de Estavanens et de Villard, perrochie predicte, articulos infrascriptos. Quod de consuetudine episcopatus Lausan. perrochiani debent eorum expensis restaurare ecclesias perrochiales, campanalia, campanas, ornamenta, libros et calices necessarios ad divinum officium celebrandum, etc. Item quod dicta perrochialis ecclesia de Broch a decem annis citra necessario fuit reparata, et edifficatum fuit unum campanile et alia fuerunt necessaria edifficia et campana. Item quod fuit cooperta. /401/

Item quod ipsi habitantes dictorum villagiorum de Estavanens et de Villard recusaverunt in expensis contribuere, etc. Et pro parte hominum de Estavanens et de Villard pro eorum deffensione articuli quorum tenor talis est. Primo quod licet habitatores villagiorum de Estavanens et de Villard sint perrochiani de Broch, verum tamen ipsi habent in predicto loco de Estavanens unam bonam ecclesiam, que est de membris ecclesie de Broch. Item quod ipsa ecclesia est et fuit, ab antiquissimis temporibus et tantis quod de fondatione ipsius non est hominum memoria, consecrata in honorem Dei et B. Marie Magd. Item quod in ipsa ecclesia est bonum campanile bonis campanis munitum, et ita bonis et grossis sicut sunt ille de Broch. Item quod in eadem ecclesia est bonum et laudabile altare, in quo curatus de Broch tenetur per se vel alium celebrare missam singulis diebus dominicis et aliis quibuscunque diebus festivis et solempnibus tocius anni, exceptis tantum modo festis Purificationis et Ramispalmarum. Item quod idem curatus per se vel alium quibuscunque diebus dominicis et aliis quibus aqua solet benedici in ecclesia et panis pro populo benedici, qui vulgariter panis benedictus appelatur, tenetur in eadem ecclesia de Estavanens aquam benedictam et panem benedictum facere. Item quod ipse curatus per se vel alium tenetur ibidem annunciare et publicare festa, publicare etiam litteras excommunicatorum et alia mandata curie vestre concernentes ipsos habitantes de Estavanens et de Villard. Item quod ipse curatus tenetur et consuevit per se vel alium omnia alia facere in dicta ecclesia que fieri consueverunt in ecclesia de Broch et alibi per civitatem et diocesim Lausan., exceptis tantummodo diebus predictis Purificationis et Ramisparmarum. Item quod dicti habitatores de Estavanens et de Villard habent in dicta ecclesia bonum et laudabile vas sive repositorium ad reponendum Eucaristiam, in quo vase servatur continue Corpus Christi. Item quod in dicta ecclesia dicti opponentes habent libros pro servicio ecclesie faciendo die noctuque, missale, calicem, crucem, ornamenta altaris, vestimenta sacerdotalia et alia omnia ad officium divinum celebrandum necessaria. Item quod ipsa ecclesia est consecrata in honorem Dei et B. Marie Magd., et infra ipsam ecclesiam est cimesterium et ab extra circumquaque per certum spacium ordinatum ab antiquissimis temporibus /402/ pro sepultura habitantium dictorum villagiorum. Item quod ipsi habitantes consueverunt in dicto cimisterio sepeliri, dum eos contingit diem claudere extremum, absque eo quod consueverunt sepeliri in cimisterio de Broch. Item quod curatus predictus de Broch per se vel alium tenetur et consuevit per tanta tempora quod de inicio non est hominum memoria, ministrare habitatoribus de Estavanens et de Villard sacramenta ecclesiastica, videlicet confessionem, Eucaristiam, benedictionem nuptialem in dicta ecclesia de Estavanens. Item quod dicti habitatores temporibus memoriam hominum excedentibus consueverunt singulis diebus dominicis, solempnibus et festivis, etiam die sancto Pasche, Nativitatis Dni et aliis quibuscunque diebus et festis solempnibus, exceptis tantum diebus Purificationis et Ramisparmarum, audire missam et alia divina officia in predicta ecclesia de Estavanens, ibidem confiteri, recipere Eucaristiam et sepulturam ecclesiasticam, et alia quecumque facere que boni christiani tenentur facere pro servicio divino et audire a suo curato, excepto tantum baptismate. Item quod curatus de Broch tenetur et consuevit tam per se quam per suos predecessores predicta facere et ministrare in dicta ecclesia per tantum temporis spacium quod de inicio non est hominum memoria. Item quod veritas est quod habitatores de Estavanens et de Villard habent res suas ecclesiasticas sic separatas, quod nichil habent commune cum habitatoribus de Broch, excepto fonte baptismali. Item quod prefati habitatores de Estavanens et de Villard fuerunt in possessione paciffica non contribuendi cum habitatoribus de Broch pro necessitatibus ecclesie predicte de Broch per tale temporis spacium quod de inicio non est hominum memoria, videntibus et scientibus quibuscunque et maxime supplicantibus, et nullis contradicentibus. Item quod perrochia de Broch est sita in districtu comitatus Gruerie. Item quod de consuetudine inconcusse observata io dicto comitatu et signanter in perrochia de Broch, in perrochia Sti Iacobi de Villar, in perrochia Castri dEx et aliis perrochiis circonvicinis, in quibus sunt due ecclesie, quarum una dependet ab alia, prout in casu presenti, et consuevit dici missa diebus dominicis, fieri aqua benedicta et panis benedictus in ecclesia dependenti ab alia ecclesia, prout ecclesia de Estavanens dependet ab ecclesia de Broch, /403/ habitatores ipsorum locorum in quibus sunt tales ecclesie dependentes, non tenentur contribuere cum habitatoribus locorum in quibus sunt principales ecclesie, quin ymo fuerunt tales habitatores locorum in quibus sunt ecclesie dependentes, liberi, franchi et immunes a quacunque contributione pro ecclesia principali fienda. Item quod a perrochialibus ecclesiis de Broch, Sti Iacobi de Villard et Castri dEx dependent certe ecclesie, videlicet ecclesia de Estavanens, ecclesia de Lessot et ecclesia de La Ressoneriz. Item quod habitatores ipsorum locorum ex consuetudine inconcusse observata fuerunt semper immunes a quacunque contributione fienda pro reparationibus suarum principalium ecclesiarum. Et postmodum hinc inde nonnulli testes producti et examinati fuerunt. Tandem ambe partes se compromiserunt, videlicet prenominati de Estavanens et de Villard in ven. virum dnum Philibertum de Ruppe, canonicum Lausan., licentiatum in legibus, et prefati de Broch in hon. virum Petrum Gruz, iurisperitum Lustriaci, tanquam arbitros, quibus prenominate partes dederunt plenam potestatem super omnibus premissis pronunciandi. Promiserunt iuramentis suis, etc. Nos vero arbitri prenominati pronunciamus in modum sequentem. Imprimis quod bona pax sit inter partes. Item quod omnes lites coram quibuscunque iudicibus existentes occasione premissorum inter partes sint casse et nulle. Item quod homines villagiorum de Estavanens et de Villard debeant solvere communitati de Broch infra proximum festum Sti Andree apostoli quadraginta lb. bon. Laus. pro semel. Item quod dnus Iohannes Ponceti, curatus dicte ecclesie, debeat solvere predicte communitati de Broch quinque lb. bon. Laus. semel, et sic erunt quadraginta quinque lb., de quibus triginta quinque lb. converti debeant ad opus perpetuum predicte ecclesie de Broch, alie vero decem lb. reponi debeant in manibus nostris, ut de illis disponere valeamus cum consilio dni comitis Gruerie. Item quod pro premissis prenominati habitatores de Estavanens et de Villard, suique successores perpetuo sint immunes ab omnibus reparationibus et constructuris in ecclesia de Broch factis et fiendis, excepto quod ipsi incole de Estavanens et de Villard debeant perpetue contribuere in reparatione baptisterii et libri vocati les Endes, quando necessitas evenerit, et teneantur venire in dicta ecclesia /404/ perrochiali de Broch in solempnitatibus Purificationis B. Marie et Ramisparmarum. Quam quidem pronunciationem nos procuratores et sindici hominum et communitatum dictorum locorum de Broch, de Estavanens et de Villard, nominibus nostris et quibus supra nominibus, laudamus et approbamus, et promittimus, etc. Renunciantes, etc. In cuius rei testimonium nos officialis curie Lausan. ad preces partium nobis relatas per Humbertum de Fluvio, notarium Lausan., dicte nostre curie iuratum, sigillum dicte curie nostre litteris presentibus duximus apponendum. Datum Lausanne, die decima quinta mensis iunii, A. Dni millesimo quatercentesimo quadragesimo secundo.

Idem H. de Fluvio.

Nos Mermetus Torchon, etc. (suit l’énumération de 22 hommes d’Estavanens, 13 de Villar, 14 de Serniaz, 26 de Broch, 9 de Boterens, 6 de Chastel, 6 de Crissu), parrochie de Broch, pronunciacionem predictam et omnia in eadem contenta laudamus et approbamus. Et promittimus, etc. In cuius rei testimonium nos decanus de Ogo sigillum nostri decanatus litteris presentibus duximus apponendum. Datum quo ad laudem prenominatorum de Broch, de Boterens, de Villar Benoit, de Chastel, de Serniaz et de Crissuz die secunda mensis februarii, et quo ad laudem prenominatorum dEstavanens et de Villar die ultima mensis decembris, A. Dni millesimo quatercentesimo quadragesimo secundo.

Guill. Ponceti.
Anth. Frossar.

Sceaux tombés.

Archives d’Estavanens.

506

1442, août 22. Anno a nativitate Dni millesimo quatercentesimo quadragesimo secundo, indicione quinta, die vicesima secunda mensis augusti, dnus Franciscus, comes Gruerie, filius quondam dni Anthonii, comitis Gruerie, intravit et fecit homagium et fidelitatem nobilem dno Georgio de Saluciis, Lausan. episcopo et comiti, recipienti ad opus ecclesie sue Lausan. Intravit dictus comes Gruerie dictum homagium, prout dnus Anthonius, eius pater, necnon dnus Rodulphus, eius avus, et predecessores sui dictum /405/ homagium intraverunt. Promisitque idem dnus Franciscus, etc. Virtute cuius quidem homagii dictus dnus episcopus de rebus feudalibus se devestivit, dictumque dnum comitem investivit per traditionem unius pugionis, prout in talibus fieri consuetum est. Acta fuerunt hec Lausanne, in camera picta domus episcopalis, fueruntque presentes ibidem venerabiles, nobiles et discreti viri dnus Iacobus Prabanus, prior Sti Sulpicii, dnus Richardus de Fonte, officialis Lausan., dnus Nycolaus de Amydanis, canonicus Mantuanensis, iurisperitus, nobiles viri Franciscus Championis, Guydo de Prez, Ysnardus de Vaspergaz, Aymo de Sto Germano et Alamandus eius filius, Iohannes de Siviriez, Petrus de Mont de Cossonay, Iohannes Joliveti, Petrus Gruel, Girardus de Binello, Iacobus de Castello et Vaucherus Lynon (Lycion?) ac plures alii fide digni.

A. C. V. — H. G. II, 14.

507

1443, novembre 20. Lettres passées soubs le seel de Salins, le 20 iour de Novembre 1443, sur le traité et accord fait entre noble et puiss. seigneur Messire Charles de Vergy seigneur d’Aultrey et de Vaulgrenant d’une part, et noble et puiss. seigneur Jean de Vergy seigneur de Champvans d’autre, au fait et pour raison de 200 livres Estevenois de rente en fied que ia pieça en traitant le mariage de feu noble et puissant seigneur Pierre de Vergy iadis seigneur dudit Champvans et Damoiselle Katherine de Grueres sa femme furent donnees, promises et assignées par feue noble et puissante Dame, Dame Anthoine de Salins dame dudit Vaugrenant mere dudit Charles, ausdits Pierre de Vergy et Damoiselle Katherine sa femme aussi fille de ladite feue Dame Anthoine. Lesquelles deux cents livres de rente, ou le remanant dicelles, ledit Charles de Vergy assigne audit seigneur de Champvans sur la saulnerie de Salins et ailleurs; apres qu’iceluy seigneur a declaré ne vouloir accepter le legs de deux mille cinq cens francs à luy fait par le testament de la susdite Dame Anthoine de Salins n’aguere decedée, à prendre sur l’assignal de six mille francs d’or qu’elle avoit sur le chastel de Montservain: parmy ce qu’il seroit content dudit Messire Charles de Vergy seigneur d’Autrey fils et heritier /406/ universel de ladite Dame de la reste desdites deux cents livres de rente Estevenoises.

Hist. généal. de la maison de Vergy par du Chesne, Preuves, pag. 325.

508

1443 (1444), février 20. Nos Franciscus, comes et dnus Gruerie, notum facimus quod, cum per officiarios nostros nuper in causam traxerimus Petrum et Perretum deis Quartiers, filios et heredes Margarete, filie quondam Iaqueti Ros, de usagiis infrascriptis nobis per alios homines de Oyez reddi consuetis, scilicet caponeria, una cupa ordei, tribus bichetis avene, jornata et vendes, que per dictos fratres nobis solvi petebamus, ipsi tamen fratres dicentes se ad ea nullatenus teneri, sed esse immunes virtute cuiusdam concessionis libertatis et franchesie per nostros predecessores predecessoribus dicte quondam Margarete facte, que in effectu contineri videtur in quadam littera per dnum Petrum, comitem Gruerie, data mense ianuarii, A. Dni millesimo trecentesimo quadragesimo. Igitur nos Franciscus, comes, imperpetuum quitamus dictos Petrum et Perretum pro se et suis liberis masculis infra castellaniam de Oyez morantibus vel moraturis de ipsis usagiis; cum hac conditione quod si liberi masculi non remanserint, sed filie tantum legitime, eo casu, ea filia que dictorum fratrum aut alterius ipsorum domicilium tenuerit, quita sit de usagiis prenotatis pro se et suis liberis masculis, necnon etiam pro filiabus, modo quo supra. Est autem facta huiusmodi quitatio pro duodecim florenis Alamagnie boni auri. Sub sigillo comitis. Datum presentibus Aymono de Sancto Germano, domicello, et Petro Favrodi, castellano de Oyez, die iovis ante carnisprivium laycorum, A. Dni millesimo quatercentesimo quadragesimo tercio.

P. Hugonier.

Sceau enlevé.

Original communiqué par M. L. Vulliemin.

509 *

1444 (1445), février 20. Ego Iohannes Piri, burgensis et rector scolarum Friburgi, notum facio quod cum dnus Franciscus, /407/ comes et dnus Gruerie, michi vendiderit quatuor lb. et quatuor sol. bon. Laus. censuales, percipiendas apud Turrim Treme, pro nonaginta octo flor. Alamagnie boni auri; inde est quod ego concedo quod idem dnus comes possit predicta vendita redimere pro nonaginta octo flor. Sub sigillo ballivie Waudi, per Iohannem de Blonay, militem, ballivum Waudi. Datum vicesima die mensis februarii, A. Dni millesimo quatercentesimo quadragesimo quarto secundum stilum curie Laus.

P. Hugonier.

A. C. F.

510 *

1447, janvier 25. Nos Rodulphus Hoffermeyster, miles, Ulricus de Cerlier, scultetus ville Bernensis, Iohannes de Kirchen, scriba iudicialis dicte ville, ambassiatores ipsius ville, nostrum et tocius communitatis Bernensis nominibus, cum potestate plenaria ad infrascripta peragenda, pro una, et Clewinus Boumer iunior, Rouff Hentzli, Heini Perretten, Anthonius Pinffen, Stephanus Pinssen, Iohannes Iouner, de Gissiniaco, nostrum et tocius patrie de Gissiniaco nominibus, cum eciam plenaria potestate, pro altera partibus, fieri volumus manifestum quod cum nonnulle controversie orte fuerint inter nos ad causam burgensie inter antecessores nostros iam dudum habite, tandem nos ante dicte partes compromissum validum fecimus ac compromittimus super ipsis controversiis sedandis, via tamen iuris, videlicet nos de Berno in viros nobiles et discretos Bernardum de Malero, domicellum, morantem in Solodro, Nycolaum Regis de Bienna, arbitros, necnon Petrum Serion, prothonotarium ville Biennensis, tanquam medium nostrum, huiusmodi compromissi onus in se suscipientes; et nos de Gissiniaco in viros nobiles et sagaces Humbertum Cerjat, domicellum de Melduno, Anthonium Guilly, tanquam arbitros, et Iohannem Joliveti, castellanum Melduni, tanquam medium nostrum, huiusmodi compromissi onus acceptantes; quibus arbitris et mediis nos partes iam dicte damus plenam potestatem, etc. Non intendentes tamen nos prefati de Berno per vim huiusmodi compromissi in aliquo derogare littere civilegii super dicta burgensia confecte, in quantum concernit illos de /408/ Castro dOyes; et nos de Gissiniaco pariformiter protestati sumus per hanc compromissi firmitatem aliquibus iuribus dni nostri comitis Gruerie in aliquo derogare. Promittentes, etc. Sub sigillis nobilis viri Ulrici de Cerliaco, armigeri, sculteti Bernensis, et nobilis viri Othonini de Lavigniaco, armigeri, castellani Mureti, et signeto manuali nobilis viri Mermeti Cristine, procuratoris Vuaudi, notarii. Datum et actum in oppido Mureti, die vicesima quinta mensis ianuarii, A. Dni millesimo quatercentesimo quadragesimo septimo, a nativitate eiusdem Dni sumpto.

M. Cristine.

Ad opus illorum de Gissiniaco.

Arch. de Gessenay. Copie de M. Kasthofer. — H. G. II, 21.

511

1447, novembre 23 et 27. Sentence arbitrale relative au traité de combourgeoisie conclu entre la commune de Gessenay et la ville de Berne. (Pag. 24.)

512

1447, décembre 29. Le comte de Gruyere capitain general du pays de Vuaud.
Banderet et les aultres bonnes gens desoub la banniere de Morge, nous vous saluons. Les bonnes gens de Paerne nous hont escript que estes entencione que, passes le VIII jour que deves servir nostre tres redoubte seigneur le duc de Savoie, vous en voules departist et laisse le lieu, don sumes bien merveillieux, veu la grant necessite et besoing qui occurrent de present. Si vous mandons et prions, tant acertes que povons, que vous en la garnison dudit lieu de Paerne vueillier demeure et tenir pour le honour et prouffit dudit nostre seigneur, jusque a tant que ayons porveu dautre gens, car le plus brief que faire le porrons, il tramectrons daultres. Si ne vuellies auconement fallir en tant que ames le bien, honour et estat doudit nostre seigneur et doubte encorre sa indignacion et male grace. A Dieu soies. Donne a Romont, le venredy apres feste Nativite nostre Seigneur, mil IIIIC et XLVII.

A. C. V.

/409/

513 *

1447 (1448), février 16. Nos Franciscus, dnus et comes Gruerie, sit manifestum quod, cum fideles homines patriote et subdicti nostri ville et castellanie nostre Gruerie et resorti eiusdem nobis in armata dni mei Ludovici, ducis Sabaudie, contra Friburgenses destinata servierint et servire velint et intendant nostri contemplatione et amore, ecce quod nos, nolentes quod servitium per dictos fideles nostros factum et fiendum ultra terminos eiusdem consuetos predictis fidelibus in suis franchesiis possit imposterum preiudicium aliquod generare, dictum servitium confitemur de gracia speciali nobis factum fuisse, etc. Promittentes, etc. Sub sigillo ipsius comitis. Datum in Rotundomonte, die decima sexta mensis februarii, anno Dni millesimo quatercentesimo quadragesimo septimo.

Pour copie Gachet.

A. C. F. - H. G. II, 16.

514

1448, mars 6. Wir Frantz, Graf und Herre zu Gruyers, Uch Schulthessen, Reten, Burgeren und gantzer Gemeind von Fryburg und allen uweren Hilfferen sagen wir ob in namen unser lieben getruwen der Gemeind und lantlüten von Sanen mit brand und tœdlichem Krieg. Und des zu einer Zugnuss so haben wir unser eigen ingesigel getruckt ze ende dises briefs. Datum die VI mensis martii, Anno Dni MCCCCXL octavo.

Archives de la Soc. d’hist. du canton de Fribourg, II, 298. — H. G. II, 16.

515

1448, octobre 22. Nos Franciscus, comes Gruerie, cunctis fieri volumus manifestum quod, cum nos receperimus manu Iohannis Marchandi de Albona, domicelli, castellani nobilis Margarete condne Albone, certam quantitatem pecunie traditam eidem castellano per gentes et subditos ipsius nobilis Margarete atque solutam pro certo gieto causarum pignorum certorum servientium /410/ per eandem condnam Albone ad causam guerre Friburgi electorum, ecce quod nos comes prefatus promittimus bona fide nostra quod premissa solutio imposterum nullo modo eidem condne Albone preiudicium generare possit, neque gentibus suis; quinymo premissa recepimus ut donum et de speciali gratia. Datum Albone, sub sigillo nostro, die vicesima secunda mensis octobris, A. Dni millesimo quatercentesimo quadragesimo octavo.

Io. Braserii.

Sceau brisé.

A. C. V. — H. G. II, 16.

516

1448, décembre 3. François I, comte de Gruyère, vend aux paysans de la seigneurie de Gessenay les droits qu’il possède avec d’autres personnes dans cette seigneurie, et il leur confère des libertés et privilèges importants. (Pag. 30.)

517

1448, décembre 3. François I, comte de Gruyère, garantit aux paysans de Gessenay le droit de sceau et de lod, qu’il leur a vendu par l’acte précédent. (Pag. 34.)

518

1449, décembre 10. Nos Bona Costa, filia dni Ludovici Costa, dni de Bennes et de Quarum, uxor dni Francisci, comitis, dni Gruerie, notum facimus quod, cum idem dnus Franciscus subdittis suis de Gissineis vendiderit, etc. (Voy. l’acte de vente du 3 décembre 1448, pag. 30.) Hinc est quod nos prefata Bona dictam vendicionem laudamus. Sub sigillo dicti comitis. Datum in civitate de Turing, die mercurii decima mensis decembris, A. Dni millesimo quatercentesimo quadragesimo nono.

Io. Iouner.

A. C. V. Copie. — H. G. II, 27.

519

1449, décembre 21. Noverint universi quod com lites moverentur inter nos fratrem Otthonem Corberes de Grandisono, priorem /411/ prioratus rubeimontis, ex una parte, et nos Roletum filium Iohannis Deiz et Iohannem Platel, Iohannem Buenczo, Peiter Goncet, Nycodum Rossier deis Plans, de parrochia Rubeimontis, ex altera parte, super eo quod nos prefatus prior dicebamus nobis per dictos Iohannem Deiz, Iohannem Buenczo, Peiter Goncet et Nycodum Rossier fieri debere recognicionem de certis possessionibus sitis en Ruebloz, per ipsos nuper acquisitis a Clawino Bœmer et Nycolao eius filio de Gissineis. Item super eo quod nos prefatus prior dicebamus eosdem annuatim inalpeare debere eorum animalibus in montes nostros de Ruebloz et de Rogemont, et sive inalpeaverint in ipsos montes sive non, nichilominus se teneri annuatim in sex diebus cum dimidio onciegii. Item pro defloratione quinte partis dicte possessionis site in Ruebloz per nos acquisite et per quos supra deflorate duobus annis proxime lapsis petebamus usque ad viginti flor. Alamagnie boni auri, petentes insuper fieri partagia de dicto acquisito a dictis Bœmer patre et filio facto et nobis tradi quintam partem, nobis in dicto acquisito competentem. Econtra nos homines predicti dicebamus ad premissa non teneri. Tandem nos ambe partes predicte post multas altercationes, mediante amicabili tractatu Iohannis de Ferro, vexilliferi Rotundimontis, et Petri Favrodi, castellani de Oyez, compromisimus, scilicet nos prefatus prior in nobilem virum Aymonem de Sto Germano et Petrum Hugoner de Grueria, clericum, et nos homines predicti in Clawinum Bœmer de Gissineis et Nycolaum eius filium. Si vero dicti quatuor amici super dictis debatis sedandis non forent concordes, eo casu ipsi amici debeant ire Meldunum et speciale consilium Melduni et peritos consuetudinarios ibidem consulere, et quicquid per dictos consilium et consuetudinarios aut per maiorem partem eorumdem fuerit iudicatum, dicti amici debeant apud Rubeummontem referre. Et si dicti amici in premissis negligentes forent, nos dicte partes teneamur Meldunum ire vel illuc mittere. Promittimus, etc. Renunciantes, etc. In cuius rei testimonium nos Franciscus, comes et dnus Gruerie, contrasigillum nostri comitatus duximus presentibus apponendum. Datum die festi B. Thome apost., anno Dni millesimo quatercentesimo quadragesimo nono.

Cristinus Masaleir.

A. C. V. — H. G. II, 30.

/412/

520 *

1450, avril 4 et août 7. Nos Franciscus, comes et dnus Gruerie, notum facimus quod cum capella sive altare B. Marie virg. constructa et fondata in ecclesia prioratus Rubeimontis, seu rector eiusdem debeat recuperare a nonnullis nostratibus de Gissiney quatuor lb. census per predecessores Aymonis de Everdes domicelli legatas; qui census per predecessores nostros predecessoribus eiusdem Aymonis olim sub gracia redemptionis venditus extitit; cumque moderno tempore rector dicte capelle recuperare minime valeat de ipso censu a dictis personis preter sexaginta sol. parve monete, aliis viginti sol. a nullo habentibus; verum cum nos prefatus comes omnibus subdictis nostris de Gissiney vendiderimus perpetue quoscunque census in dicta patria debentibus; cuius causa reemptio dictorum sexaginta sol. census rectori dicte capelle devenire et competere debeat; hinc est quod nos prelibatus comes, ex pacto expresso cum dicto Aymone de Everdes, patrono dicte capelle, perpetue sub gracia reemptionis vendimus predicto Aymoni de Everdes pro rectore dicte capelle sexaginta sol. bon. Laus. census pro sexaginta lb. dudum per predecessores nostros habitis, quos sexaginta sol. assigno supra totum tenementum quod a nobis tenet Iohanneta filia quondam Petri Nycod, uxor Perrodi Bricco. Ego prefatus Aymo de Everdes, necnon ego frater Uldricus de Everdes, rector dicte capelle, concedimus quod prefatus dnus comes possit redimere dictos sexaginta sol. census pro sexaginta lb. Sub contrasigillo comitatus Gruerie. Datum et actum in castro Gruerie, presentibus Aymone de Sancto Germano et Nycolao Boumer, castellano de Gissiney, quo ad laudem prefati dni comitis die quarta mensis aprilis, A. Dni millesimo quatercentesimo quinquagesimo, et quo ad laudem dicti fratris Uldrici de Everde, Iohannete et Perrodi coniugum die festi S. Donati, anno quo supra.

P. Hugonier.

Sceau pendant.

Par une déclaration écrite sur le revers du parchemin, Aymon d’Everdes reconnaît avoir reçu 60 livres du comte de Gruyère pour le rachat des dits 60 sols de cens, le 18 novembre 1458.

A. C. F.

/413/

521

1457, mai 28. Nos Perretus Cutre, Iohannes de Matra (et multi alii), de Broch, de Chastel prope Montsalvens, de Crisuz, de Cerniat, de Botherens et de Villarbene, omnes parochiani de Broch, notum fieri volumus quod cum dnus Franciscus Tactaz, curatus noster de Broch, pia devotione motus, de consensu ven. fratris Heutacii de Challens, prioris prioratus de Broch, et pot. Iohannis de Grueria, dni de Montsalvens, dni nostri, necnon fratris Fabiani Quedot, religiosi eiusdem prioratus, atque omnium aliorum parochianorum de Broch, dederit donatione inter vivos altari B. Virginis Marie fondato in ecclesia de Broch a parte orientali et rectori eiusdem in dottationem ipsius altaris bis centum et quadraginta lb. bon. Laus., semel, ponendas in acquisitionem duodecim lb. census, pre quatuor missis celebrandis in qualibet ebdomada singulis dominicis, lune, veneris et sabati diebus; cumque ipse curatus statuerit in sua donatione per nos sumptibus nostris edifficari debere, infra tres annos futuros die date presentium inchoandos, pre rectore dicti altaris unam domum lapideam supra quoddam casale dicto altari donatum per prelibatum dnum nostrum de Montsalvens; qua domo sic edifficata, ipsi rectores tenebuntur suis sumptibus manutenere in bono statu. Quam quidem domum nos omnes parochiani predicti promisimus iuramentis nostris bene et sufficienter edifficare, et pro eadem domo tutius atque citius facienda prelibatus dnus noster de Montsalvens, una secum Mermetus de Fonte, Iaquetus Aragun, Petrus Chollet, Iohannes Souda et Andreas Megnier alias Andre, parochiani de Broch, se constituerunt fideiussores et obsides; prout hec omnia in littera predicte donationis, data die et anno quibus infra, plenius contineri videntur. Hinc est quod nos omnes promittimus predictos fideiussores indempnes reddere, etc. Sub sigillo Francisci, comitis et dni Gruerie. Datum apud Broch, die vicesima octava mensis maii, A. Dni millesimo quatercentesimo quinquagesimo septimo.

Bert. Soveri.

Arch. de Broc. Copie de M. le prof. Gremaud.

/414/

522 *

1450, juillet 26. Cum litis materia esset inter dnum Vuillelmum de Rippa, abbatem abbacie de Humilimonte, una secum fratre Iohanne Allamandi, priore dicte abbacie, suis tociusque conventus nominibus, pro una parte, necnon spect. Iohannem de Grueria, dnum de Monservens, suo et Perronete de Blonay, cumdne de Sales, eius consortis, nominibus, pro secunda parte, et dnum Guillelmum Pouzat, canonicum Montis Iovis, curatum de Sales, suo et dicte ecclesie de Sales nominibus, pro tercia parte, super perceptione decime cuiusdam territorii dictorum religiosorum nuncupati de Letinant de Planches et quinque posarum terre que sunt proprie dictorum religiosorum. Tandem partes predicte concordaverunt modo et forma inferius descriptis, tractatu quorumdam amicorum, videlicet nobilium virorum Aymonis de Sancto Germano, castellani Gruerie, Aymonis, cumdni de Vuippens, et Iohannis de Clerie, necnon virorum discretorum Iohannis Allamand de Rotondomonte et Iacobi Ardiodi de Bulo, notariorum. In primis volunt iam dicte partes levacionem predicte decime esse talem in futurum prout infra declaratur, nichil tamen de contingentibus in quadam antiqua pronunciatione super perceptione dicte decime inter predecessores dictarum partium facta derogando, nisi dumtaxat a quodam loco dicto lo Veyt Waz dou Riaul de Montamber usque ad carreriam tendentem a grangia dictorum religiosorum de Mollettes ad villam de Vauruz, eo quia eedem partes et eorum amici, differenciam cognoverunt in dicta pronunciatione propter quamdam veterem carreriam tendentem versus Grueriam, per subtus quamdam ecclesiam antiquitus existentem in loco de Mollettes. Item volunt quod de dicta decima dicti religiosi de Humilimonte percipiant duas partes et predicti dnus de Monservens et curatus de Sales reliquam terciam partem, etc. Sub sigillo decani de Ogo. Datum et actum supra locum debati, die vicesima sexta mensis iullii, A. Dni millesimo quatercentesimo quinquagesimo.

Bert. Soveri

Sceau pendant.

A. C. F.

/415/

523

1451, mars 16. Sentences définitives prononcées par les trois cantons primitifs entre la ville de Berne et la communauté de Gessenay, au sujet de leur combourgeoisie. (Pag. 35.)

524

1451, avril 4. Nos Franciscus, comes et dnus Gruerie, dnusque Albone, recepimus ab Henrico Perreten, Roffino Hutzli, etc., vallis et parochie de Gissineis, nomine sui et omnium hominum totius communitatis de Gissineis, quater mille lb. parve monete, quas ipsi homines nobis debebant pro tertio termino huius anni ex causa vendicionis census et laudemiorum sibi per nos venditorum. Preterea cum dicti homines in manibus Aymonis de Sancto Germano, castellani nostri Gruerie, et hospitalis Gruerie se obligaverunt aut obligare debeant, videlicet erga eumdem Aymonem in sexcentum lb. parve monete ratione sui census, quos apud Gissineis recuperare solebat, item et erga dictum hospitale etiam in sex centum lb. ratione cuiusdam legati per bone memorie dnam Iohannetam de Wipping dicto hospitali facti, super viginti una lb. census, igitur confitemur nos recepisse a prenominatis personis dictas bis sexcentum lb. prenominatis Aymoni et hospitali solvendas. Datum in castro Gruerie, presentibus Aymone de Sancto Germano et Iohanne de Clerie, domicellis, die quarta aprilis, A. Dni millesimo quatercentesimo quinquagesimo primo.

P. Hugonier.

Sceau du comte de Gruyère.

A. C. V.

525

1451, avril 30. François I, comte de Gruyère, déclare les Fribourgeois exempts de tout droit de pontenage sur l’Aubonne. (Pag. 44.)

526 *

1451, juin 9. A. Dni millesimo quatercentesimo quinquagesimo primo, die vero nona mensis iunii, ad instantiam mei commissarii, recipientis ad opus dni comitis Gruerie, homines ville et /416/ castellanie Turris Treme confessi sunt esse de endominio prelibati dni comitis, prout iam in extenta precedenti per Iohannem Allamandi contineri videntur, ea que sequuntur. (Nous ne mentionnons que ce qui ne se trouve pas dans la susdite reconnaissance; voy. plus haut, pag. 385.) Item molendinum, reisia et baptentorium Turris Treme ac alia eximenta quecumque sint supra aquas et in aquis edificata et vertentia in toto mandamento Turris Treme. Item domum fortem seu castrum ville Turris Treme seu muralie eiusdem castri, olim fundatum ibidem supra portam ville eiusdem, a parte occidentali, una cum gallice la motta supra quam dictum castrum seu muralie veteres situantur et ad ruinam deducuntur, cum suis pertinentiis alte et basse universis. Item cupas vini quas dnus percipit in villa Turris ratione venditionis domorum et casalium, pro qualibet domo seu quolibet casali in casu alienationis unam cupam vini ad mensuram dicti loci. Item nemus de Boleire, quod dicitur continere circa mille posas nemoris; in quo quidem nemore dicti de Turre habent, ut asserunt, eorum usus pro eorum affoagiis tantum cum eorum pasturagio.

Berthetus Souvery.

A. C. F.

527 *

1451, octobre 31. Ich Steffan Pinffen, Statthalter des Tschachtlans von Sanen tun kunt, das uff dem nechsten Suntag vor aller heiligen tag des Jares tusent vier hundert fünfzig und ein, So ist für mich und die lantlut gemeinlich von Sanen komen, uff Yannen Pinffen acher hinder sinen hus gelegen, wan och den lantluten darumb gebotten was, Clewi Boumer der Jung und offnet vor den obg. lantluten, wie das war weri das er in stössen und ungnad von ir kilchen wegen mit ichen, das im aber leyd weri, so ferre das lantlut in ungnad gegen im und inn von den stössen wegen nit trösten noch sicher tuon woltind, das inn aber unbillich nemi nach dem und er sich des rechten begeben und erbotten hat, nit eynest denn etwie vil, und och an sölich end, das er inn billich ducht benugklich ze sind, das aber die lantlut von inn nit uf nemen woltend, musst sich des minen gnedigen Herren von Gruyers erclagen, bracht och ein brief von dem erstgenannen minen gnedigen /417/ herren, das inn von der stössen wegen jederman in sunders trösten sœlti, sider das er des begerti, als den das ye dahar recht und gewonlich in dem land gesin weri. Und liess also uff recht und urteil sider er mit den lantluten gemeinlich stössig wäri, ein gemeind gemeinlich und unverscheidenlich trösten. Uff sölichs so hand sich die lantlut bedacht und hein geantwurt, das si nit truweten, das si inn gemeinlich utzet ze trösten hettin wan nieman für den andren trösten wölt. Aber begerti er von Jederman in sunders trostung und sicherheit, wölt Jederman fur sich selbst gehorsam sin, wan och einer gantzen gemeind darzu gebotten ist worden. Uff sœlichs wart er och einhellenklich von allen denen so an dem Ring warent in sunders getröst nach dem lantrechten, etc. Zugen dir sachen waren, Heyni Pretten, Venr, Heyni Zutters, Amman, Hensli Hugi, Antho Grundisch, Christan Zwala und ander gnug. Und des alles zu einer grösser Sicherheit und Zugsami aller der vorgen. Sachen, so han ich der obgen. Richter der vorgen. Lantluten kleyn Ingesigel tuon ze henken an disen brief, der geben ist des tages und jares als vor stät.

Sceau bien conservé.

Arch. de Gessenay. Copie de M. Kasthoffer.

528*

1452, mars 29. Cum discordia verteretur inter Petrum Castellaz, residentem apud Villar, ex una, et probos homines ipsius loci, ex altera partibus, super eo quod dictus Petrus dicebat quod dicti probi homines villagii de Villar sibi solvere tenebantur pro follando unam peciam panni, secundum usum et tributum percipi solitum in aliis locis circonvicinis, pro eo quod edifficia dicte folla eidem Petro perpetuo pertinere debebant; dictis probis hominibus contrarium dicentibus; tandem ipse partes in presencia dni Iohannis de Grueria, dni de Monservens, ad concordiam devenerunt in hunc modum, videlicet quod dicti probi homines nullathenus solvere teneantur preter quatuor denarios bone monete per peciam panni, ad duodecim ulnas computatam, pro pecia ibidem follanda, sicuti iam solvere consueverunt. Item teneatur etiam dictus Petrus administrare calderiam et edifficia decentia predicte /418/ folle atque molendini et baptitorii bene et competenter. Est autem facta presens concordia ex eo quod dicti probi homines concesserunt dicto Petro unum morcellum terre de communi iuxta parvam Tonnam. Sub contrasigillo comitatus Gruerie. Datum vicesima nona die mensis marcii, A. Dni millesimo quatercentesimo quinquagesimo secundo.

Extractum e registris Petri Hugonier per P. Favrodi.

Arch. de la commune de Grandvillard.

529 *

1452, juin 12. Wir die lantlut gemeinlich von Sanen, tuond kund, als wir von unsrem gnedigen Herren von Gruyers sin Zins und Gült und och ander fryheiten, so er in dem land Sanen gehebt, kouft hand, nach innehalt unsers koufbriefs, und wan nu all erkantnussen, brief und Rœdel, so der Herre von Gruyers als von des Zins wegen, so wir von im, och andren personen, so in dem benempten unsrem koufbrief begriffen sind, kouft hand, von disshin ewenklich kraftlos und ab sin söllent, und durh grœsser Verrichtung und einhelli under uns selbs betrachtet, so haben wir geordnet, dass all die erkantnussen so wir besunders in dem land hand, oder jeman allein durch sich selbs hetti, da mit jeman in kunftigen Ziten den andren bekummeren mœcht, von disshin ewenklich kraftloss, und och gantz ab sin sœllent. Zugen harzu gerüft und erbetten waren, Heyni Pretten, venr, Clewi Boumer der alt, Clewi Boumer der Jung, sin Sun, Ully Kablesser der alt, Steffan Pinffen, Antho Grundisch, Heyni Zutters, Peter Zwala, Christan Zwala und ander gnug und des alles zu einer ewigen Sicherheit und Zugsami aller der vorgenant dingen, so sein wir die obgenanten lantlut von Sanen unser klein land Ingesigel gehenkt zu ende diss der geben wart an dem nechsten montag nach unssers herren fronlichnamen tag des Jares do man zalt von Gottes Geburt tussent vierhundert funfzig und zwey Jar.

Ach. de Gessenay. Copie de M. Kasthofer.

/419/

530*

1452, septembre 28. A. Dni millesimo quatercentesimo quinquagesimo secundo, die vero vicesima octava mensis septembris, nobilis Iacobus de Cleriez recognoscit se tenere a dno Francisco, comite Gruerie, certas terras in territorio Gruerie.

B. Soveri.

A. C. F.

531

1453, avril 8. Nos Iohannes de Grueria, dnus de Montsalvens, filius quondam dni Anthonii, Gruerie comitis, ex una parte, et nos probi homines villagii de Broch et subditi prefati dni de Montsalvens, pro parte altera, inter nos facimus permutationes infrascriptas. Inprimis nos memoratus Iohannes de Grueria vendimus subditis nostris de Broch quoddam tributum vocatum les melies, quod levatur a tabernariis sive ab hominibus vinum vendentibus ad pintam, videlicet de quolibet poto vini unum obolum in villagio de Broch, domo tamen prioris excepta. Nos prefati homines de Broch concedimus prefato dno unum massum terre ad clausum et pro clauso toto anno durante de nostris pascuis communibus, iacens in territorio de Fullet, prope castrum de Broch. Datum sub sigillo Francisci, comitis et dni Gruerie, octava die mensis aprilis, A. Dni millesimo quatercentesimo quinquagesimo tertio.

E prothocollis Petri Hugonyer levavit Petrus Favrodi.

Arch. de Broch. Copie de M. le prof. Gremaud. — H. G. II, 78.

532

1453, juillet 22. Cum questionis materia verti speraretur inter Iohannem de Grueria, dnum de Montservens, nomine Perronete de Blonay, eius consortis, filieque egregii militis dni Iohannis, dni de Blonay, ac nomine suorum dicti dni de Monservens compartionariorum in decima de Sales, parte ex una, et dnum de Curtilia de Viviaco iurisperitum, suo etiam nomine ac nomine Iaquete, /420/ uxoris Henrici de Dalliens, domicelli, ad causam dictorum dni Petri et Iaquete de Estevenens, parte ex alia, super eo quod idem dnus de Montsalvens dicebat sibi et dictis suis compartionariis in eadem decima de Sales decimam certarum terrarum eiusdem territorii vocati dou Rossens supra Romanens et decimam quatuor posarum terre de Romanens, sitarum loco dicto ou Rebyt, etc. Partes se compromiserunt in prefatum dnum Iohannem de Blonay, qui, habito adviso cum quibusdam agricolis probis qui alias ipsam decimam recolligerunt, pronunciavit, etc. Sub sigillo curie Lausan. Datum apud Sales, die vicesima secunda mensis iullii. A. Dni millesimo quatercentesimo quinquagesimo tertio.

Bert. Sovery.
Ant. de Gradibus.

Archives du château de Blonay, sur Vevey.

533

1453, novembre 3. Jean de Menthon prête hommage à François I, comte de Gruyère et seigneur d’Aubonne, pour le château de ce dernier lieu. (Pag. 46.)

534

1453. Visite pastorale des églises du comté de Gruyère par les délégués de George de Saluces, évêque de Lausanne.

Archives de la société d’hist. du c. de Fribourg, tom. I. — Mémorial de Fribourg, tom. IV. — Abhandlungen des hist. Vereins des K. Bern, tom. I.

535

1453 (1454), janvier 8. Nos Franciscus, comes Gruerie, dnusque Albone, de Palesieux et Corberiarum, notum facimus quod cum questionis materia verteretur inter ven. fratrem Othonem Corberes de Grandissono, priorem Rubeimontis, ex una, et probos homines totius communitatis et perrochie Rubeimontis, ex altera, super pluribus querelis, in nos tanquam mediam personam communiter electam promiserunt se ratum habituros quicquid nos comes arbitrare et ordinare voluerimus. Dicit prior: 1° quod cum /421/ ipse tanquam dnus constituerit Iohannem de la Grange, aliter Yenne, in mistralem suum dicti loci Rubeimontis, homines communitatis ei mistrali, finito uno anno, minime obedire voluerint; 2° quod dicti homines tenentur fecere corvatas duas annualiter pro quolibet aratro, ibidem arantes, quas corvatas adimplere noluerunt; 3° qu’ils ne chargent pas de vaches à lait les deux montagnes de Ruble et de Rougemont, dont il doit avoir les hauts siéges six jours et demi; 4° qu’ils ne payent point haultsegia de vaccis in plano sive in serniis aut pasturagiis remanentibus et non ad dictos montes de Rueble et de Rougemont non positis; 5° quod cum predecessores nostri dicti comitis in fundatione seu dotatione dicti prioratus legaverunt totum territorium dicti Rubeimontis una cum dominio eiusdem, ils étaient tenus à reconnaître leurs terres sous leurs censes, loods et mainmorte à lui deues. D’autre part ceux de la communaute disent qu’ils ne sont pas tenus à cela. Sur quoi le comte prononce: 1° le prieur a le droit absolu de nommer son mestral, sans l’avis des patriotes; 2° qu’ils doivent les deux corvées pro quolibet aratro in parrochia quadrigante tempore veris, jusqu’à ce qu’ils ayent produit quelque titre qui les en ait exemptés; 3° que le prieur doit percevoir les hauts siéges, et que les prud’hommes de Gessenay et de Château d’Œx doivent déterminer, si cela est nécessaire, le nombre de vaches à lait qui doivent être alpées; 4° que pour les vaches qui pâtureront dans les pâquiers communs les 6 12 hauts siéges sont dus, et seulement la moitié pour celles qui pâtureront dans les siernes; 5° que d’après la lettre de fondation du prioré, la mainmorte est due, ainsi que les cences et laods. Ceterum nos prefatus comes pronunciamus quod si in posterum super premissis debatum oriretur, ad nos retinemus declarandum et pronuntiandum. Que omnia laudamus nos Otho Corberes prior, et nos Aymo de Verdes, Nicolaus Cottier, etc., et ceteri homines dicte communitatis. Sub sigillo dicti comitis. Datum et actum in ecclesia prioratus Rubeimontis, presentibus Aymone de Sancto Germano, castellano Gruerie, Iohanne de Cleirier, castellano de Oyes, Othonio Dessoubs la Tour et Francisco Billens, domicellis, et discretis viris Clawino Boumer, Nicolao eius filio, castellano nostro de Gissenays, die VIII mensis ianuarii, A. Dni 1453.

Collection Gillieron. — H. G. II, 30.

/422/

536

1454, février 8. Louis, duc de Savoie, établit François I, comte de Gruyère, son lieutenant pour rendre la justice à Fribourg pendant une année. (Pag. 49.)

537 *

1454, mai 8. Nos Iacobus de Clerye et Iohannes de Clerye, eius filius, de Grueria domicelli, permutamus dno Francisco, comiti Gruerie, dno nostro, domum nostram sitam ante castrum Gruerie cum casali ipsius domus atque ortis, jerdilibus et viridariis dicte domui contiguis, et hoc pro quadam domo sua cum casali ipsius domus, que fuit Francisci de Ursens, domicelli, quondam, sitam in burgo inferiori ville Gruerie, in giro a parte boree, cum orto seu cultili retro dictam domum; item pro alia domo sive stabulo que fuit dicti Francisci de Ursens, sita in dicto giro, iuxta fossalia burgi superioris a parte boree; item pro uno granario sive orreo sito versus ecclesiam Gruerie; item pro uno orto sito in Cabana, iuxta fossalia ville a parte boree, et pro duobus posis terre sitis eis Gottes et una pecia terre ibidem, etc. Sub sigillo decani de Ogo. Datum Gruerie, presentibus nob. et pot. Iohanne de Grueria, dno de Monsalvens, Aymone de Sancto Germano, domicello, dno Francisco Chouczon, curato Gruerie, die octava mensis maii, A. Dni millesimo quadringentesimo quinquagesimo quarto.

E registris Petri Hugonyer levavit P. Favrodi.

A. C. F.

538 *

1454, juillet 6. Ego Aymo Champion, perrochie Gruerie, vendo dno Francisco, comiti Gruerie, magnum clausum dEspagniez continentem quatuor posas terre, item sex posas cum dimidia terre iuxta dictum clausum, quarum posarum due sunt et moventur a nobili Petro de Corberes, et hoc pro precio septem viginti lb. Laus. bon. Sub sigillo decanatus de Ogo. Datum die sexta mensis iullii, A. Dni millesimo quatercentesimo quinquagesimo quarto.

A. C. F.

/423/

539 *

1454, décembre 28. Nos Franciscus, comes et dnus Gruerie, etc., serie presentium fieri volumus manifestum quod cum nobiles et burgenses atque incole ville et communitatis Gruerie dono gratuito ad causam rehemptionis castri nostri de Orons, quam Deo propitiante decrevimus, ac acquisitorum de Corberes et Grandis curie noviter per nos factorum, atque domificaturarum, reedificationum fortalliciarum nostrarum tam castri nostri seu fortallicie nostre de Grueria, quam aliorum locorum, dederunt nobis certa subsidia, quamvis ad hec nullathenus tenerentur; hinc est quod nos attestamur dicta subsidia fore facta de eorum speciali gracia, etc. Sub sigillo predicti comitis. Datum et actum presentibus, Aymone de Sancto Germano et Petro Jottaz, yconomo nostro, domicellis, die vicesima octava mensis decembris, anno Dni millesimo quadrigentesimo quinquagesimo quarto.

Donne pour copie du propre original. A. Gachet.

A. C. F. - H. G. II, 42.

540 *

1454, décembre 28. Nos Franciscus, comes et dnus Gruerie, dnusque Albone, de Palexieux atque Corberiarum, notifficamus quod cum probi homines nostri turris et castellanie ville nostre Turris Treme nobis fecerint certa subsidia et dona gratuita pro rehemptione castri nostri de Orons, quam facere decrevimus, et acquisitorum Corberiarum et Grandicurie, que nuper fecimus, atque reparationum et domificaturarum castri nostri Gruerie, que subsidia de eorum spontanea voluntate nobis concesserunt, ecce quod nos memoratus comes confitemur huiusmodi concessionem seu subsidia nobis factam et facta fuisse de eorum gracia speciali, etc. Sub sigillo ipsius comitis. Datum et actum, presentibus nobilibus Aymone de Sancto Germano, castellano nostro Gruerie, et Petro Joctat, yconomo nostro, die vicesima octava mensis decembris, A. Dni millesimo quadringentesimo quinquagesimo quarto.

Pro copia, Gachet.

Arch. de la Tour de Trême.

/424/

541 *

1454, décembre 28. Strenuus miles dnus Henricus de Bœmber, nunc advocator in Berno, prestitit seu fecit feudum ac homagium ligium spectabili et potenti Francisco, comiti Gruerie, oris osculo interveniente, recipiente a prelibato dno comite unum pugionem, gallice dagaz, nomine dicte fidelitatis; confitens antefatus miles tenere a prelibato dno comite totum homagium quod olim tenebat Hensilinus de Aronia (Raronia), domicellus, a prefato dno, situm in Septem Vallibus superioribus de districtu de Magnenberg sive Terienstin(?). Promittentes, etc. Testes Aymo de Sancto Germano, castellanus Gruerie, Iohannes de Clerie, Octhoninus de Soblatour et Claudius de Monte, domicelli. Sub sigillo curie Laus. Datum et actum in castro Gruerie, die sabbati post festum Dni nostri Ihesu Christi, A. millesimo quadringentesimo quinquagesimo quarto a nativitate Dni sumpto.

E registris Petri Hugonyer levavit Humbertus de Myensiez.

Sceau pendant.

A. C. B. - H. G. II, 38.

542 *

1454, décembre 29. Nos Franciscus, comes et dnus Gruerie, concedimus probis hominibus nostris villagii de Estavanens quod ipsi possint claudere et ad clausum tenere unam partem eorumdem terrarum toto anno, secundum quod ipsi inter se eligere voluerint, dummodo dicti clausi minime preiudicent chintriis consuetis nec eis deleyses gallice, neque semitis in locis consuetis, et hoc in recompensationem cuiusdam subsidii gratuiti nobis per dictos homines impensi ob causam rehemptionis castri nostri de Orons, quam facere intendimus. Sub contrasigillo comitatus Gruerie. Datum vicesima nona die mensis decembris, A. Dni millesimo quadringentesimo quinquagesimo quarto.

Extracta littera e protocollis quondam Petri Hugonyer per P. Favrodi.

Archives d’Estavanens.

/425/

543

1454 (1455), janvier 6. François I, comte de Gruyère, accorde aux bourgeois de cette ville le droit d’élire et d’instituer un conseil et de percevoir l’ohmgeld et les mailles. (Pag. 50.)

544 *

1454 (1455), janvier 10. Nos Franciscus, comes Gruerye, dnusque Albone et Corberiarum, notum facimus quod cum dilecti nostri probi homines communitatis de Gissiney nobis, ad nostri postulationem, pro certis negociis nobis occurentibus et maxime quia speramus castrum Orons anno futuro redimere, quod Deus omnipotens advertat, de eorum spontanea voluntate nobis concesserint centum lb. parve monete, licet ad hec nullathenus tenerentur, ecce quod nos dictam concessionem attestamur esse de speciali gracia factam, etc. Datum sub sigillo nostro, die decima mensis ianuarii, A. Dni millesimo quatercentesimo quinquagesimo quarto.

De iussu prefati dni, Petrus Huyonier.

Sceau du comte.

Arch. de Gessenay.

545 *

1454 (1455), février 6. A. Dni millesimo quatercentesimo quinquagesimo quarto, die vero sexta mensis februarii, nobilis Iacobus de Clerie et Iohannes eius filius recognoscunt se tenere a duo Francisco comite Gruerie varias terras in fine de Espagnier, domum, etc.

B. Soveri.

A. C. F.

546 *

1454 (1455), février 27. Dnus Franciscus, comes et dnus Gruerie, postulavit nobiles, burgenses, incolas ac totam communitatem ville Gruerie ut sibi de speciali gracia dignarentur concedere certas particulas terrarum suarum situatarum in territorio de Espagnie, propre clausum ipsius comitis, qui quondam fuit /426/ Francisco de Ursens, domicello, nuncupatum Grant Clos, iuxta les Gottes, et propre clausum etiam quem ipse dnus acquisivit ab Aymone Champion, vocatum Clos ouz Champion; quas quidem particulas terrarum memoratus dnus comes etiam acquisivit ab Aymone Champion, ipsasque dictis ambobus clausis suis adiungere volens et ipsas ad clausum toto anno tenere. Qua quidem requisitione facta memorati nobiles, burgenses, incole et communitas unanimiter concedunt prefato dno comiti dictas terras pro clausis toto anno habendas. Contemplatione cuius memoratus comes concessit, spacio viginti annorum proxime venturorum, quod dicta communitas sive consilium eiusdem possit de pascuis communibus ipsius communitatis vendere perpetuo, absque nostri dicti comitis consensu, quidquid voluerit de ipsis communibus pascuis, et de presiis et emolumentis inde percipiendis dicta communitas possit disponere ad suam voluntatem, intendens ipse dnus quod debeat implicari in fortifficationem dicte sue ville Gruerie. Ulterius voluit ipse dnus comes quod communitas habeat plenariam potestatem, dicto termino durante, permutandi cuicumque dicte communitatis clausum quemcunque dudum concessum pro terra sua, necnon etiam quod durantibus ipsis annis dicta communitas possit facere in eorum terris les recor gallice, si procedat de consensu ipsius communitatis. Sub sigillo decanatus de Ogo. Datum die iovis ante dominicam de Reminiscere, A. Dni millesimo quatercentesimo quinquagesimo quarto.

E registris Petri Hugonyer levavit Petrus Favrodi.

A. C. F.

547 *

1454 (1455), mars 8. Ego Aymo Champion de Espagnie, perrochie Gruerie, in excambium trado dno Francisco, comiti Gruerie, unam peciam terre, sitam in fine de Espagniez, subtus villam, pro uno morcello terre ad clausum vocato ly Verchiery, apud Espagniez et pro una grangia desuper dicto clauso existente, necnon pro viginti lb. quas prefatus dnus comes a me dicto Aymone recepit. Sub sigillo decanatus de Ogo. Datum octava die mensis marcii, A. Dni millesimo quatercentesimo quinquagesimo quarto.

E registris P. Hugonyer levavit P. Favrodi.

A. C. F.

/427/

548 *

1455, avril 5. Testament de Permette de Blonay, femme de Jean de Gruyère, seigneur de Montsalvens. (Pag. 54.)

Une copie de ce testament expédiée en faveur de la Part-Dieu (A. C. F.) mentionne les enfants de la testatrice: « videlicet nobiles Iohannem, Perronetam, Glaudiam et Iannam liberos nostros impuberes. »

549 *

1455 (1456), février 16. Cum ego Franciscus Chouczon, secularis presbiter, curatus Gruerie, construxerim et fundaverim quandam capellam seu altare in ecclesia perrochiali B. Theodoli de Grueria ad laudem Dei ac sancte Crucis, hinc est quod ego motus pia devotione doto dictam capellam omnibus modis et formis quibus huiusmodi dotatio fieri debet, necnon ordino in dicto altari qualibet ebdomada celebrare quinque missas, adiungendo in huiusmodi quinque missis tres missas legatas dicto altari per Mermetam Darballaz, Iohannetam quondam uxorem Perreti de Canali et Gabrietam, filiam Mermeti Veeleir, uxorem Francisci Frachiboz; pro quibus tribus missis prenominata Mermeta legavit quinquaginta sol. bon. Laus. census; item dicta Iohanneta quinquaginta sol. census; item et dicta Gabrieta quadraginta sol. census. Et pro ceteris duabus missis ego memoratus curatus do sex viginti lb. Item in rectorem predicti altaris presento dnum Vallerianum Fabri, qui quidem necnon ceteri rectores qui pro tempore fuerint, teneantur servire et obedire michi atque meis successoribus. Item ordino quod me ab humanis decesso provisio dicti altaris pertineat perpetuo venerabili consilio ville Gruerie. Nos vero Aymo de Sancto Germano, Iacobus de Clerye, Claudius de Corberes, Iohannes de Clerye, domicelli, Anthonius Frossar, Iohannes Velliardi, Petrus Poncerii et Petrus Hugonyer, consilliarii dicte ville Gruerie, onus patronagii dicti altaris assumimus, premissaque omnia laudamus. Sub contrasigillo comitatus Gruerie. Datum decima sexta die mensis februarii, A. Dni millesimo quadringentesimo quinquagesimo quinto.

E registris Petri Hugonyer levavit Petrus Favrodi.

Sceau tombé.

Arch. de la ville de Gruyère.

/428/

550 *

1456, février 28. Wir der Schultheis, die Rät und die zweihundert gemeinlich der Statt Bern tunt kund, um die Stœss und Spenn, so ufferstanden und lange Zitt gewesen sind, zwischen dem edlen und strengen Her Heinrich von Bubenberg, Ritter, unserm Burger und gedrüwen lieben Ratsfründt und alt Schultheis an einem, und dem fromen, vesten Heinzmann von Scharnachthal, auch unserm Burger am andern Theil, von wegen der Herrschaft Mannenberg und dem Richenstein mit ir Nutzung und Zugehœrd, Hannsen von Raron selig gelassenen Lehngütern; darzu jedweder gedruwet und meint Recht zu haben. Darum wir, als die den semlich Spenn in drüwen leid warent, inen etwen mengen Tag für uns gesetzt, sy gegen ein ander mit allen ir Gwarsame verhœrt, und Weg gesucht hand ob wir sy mit einander berichten und betragen mœchten, das aber unzhar nit hat mœgen sin, denn das wir inn uff hüt darumb aber einen Tag gesetz und bescheiden haben, auch beid Teyl für uns komen sint, nemlich der genant Her Heinrich von Bubenberg selbs persœnlich mit Adrian sinem Sun, und Heinzmann von Scharnachthal, auch sinen Sünen, und Niclausen von Scharnachthal sinen Vetern, unserm lieben und getrüwen Rathsfründ. Oefnet und ret Her Heinrich von Bubenberg, das war sy, dass er sœlliche obgemelte Hansen von Raron seligen Lehengüter, die als er meint von dem wolgebornen Herren dem Grafen von Greiers zu Lehen harrührend, die auch abgestorben und ihme nach Lehensrecht heimgevallen syentt, zu Lehen empfangen, er im die gelichen, und darum sinen gichtigen Lehenherren habe; daran hin aber Heinzmann von Scharnachtal bechwär, die Güter innhab, die Zins, Nutz und Gült davon nemme; gedruwtt er sollt durch uns underwisen werden davon zu stan, und inn daran unbeschwert zu lassen; oder ob er das ane Recht nit thun wœlt, mit im darum zu Recht fürkommen für den genanten Lehennsherren, und sine Lehenman Dawider aber der gent. Heinzmann von Scharnachtal fürwantt und meint, das Hans von Raron sin Tochterman selig by sinem Leben mit guter vernunft und als recht were ein Ordnung und sin Testament hette gemacht in Gedingen: Wenn sin Tochter /429/ Barbara, wilent Hans Rudolf Hofmeisters seligen Gemachel, an elich liberben von ir geborn mitt Tod abgienge, das dann als sin Gut, Lehen und Eigen an in vallen und das von im erben soltt; semlichs also auch zu vall kommen und das Gutt im ouch vonmalen, durch uns die Raet und ein Teil der Burgern mit Urteil und Recht ouch darnach in der Min und Früntschaft zubekennt und gesprochen were worden; in Gedingen: das er den edlen frowen Cecilien von Rinach wilent Her Rudolfs Hofmeisters, Ritters, unsers Schultheissen seligen Gemachel, die darzu als ein Erb irs Suns, Hanns Rudolfs seligen, ouch meint Recht nan, ein merchlich Gut, das sich zu einen Sum gebürt achtzechnehundert Guldin Rinischen, geben must, als er auch gethan hat, ouch alle Hansen von Raron seligen Schulden bezalen, und die Schuld, er im schuldig was an im selb haben: Her Heinrich von Bubenberg sye ouch daby und mit gewesen da im die Güter mit Urtheil ouch in der Minn, zubekennt worden syend: hab die Tädung helfen machen, und semlichs nie widersprochen, noch luten nie erœffnet, die Gerechtigkeit er an im selbs jetz daran zu haben fürnimpt. Er hab ouch die Güter lange Zit, mer dann Jar und Tag œb in Her Heinrich daran bekümbert, inngehept und genossen; darnach sye Her Heinrich zugefarn und hab, hinderrücks an sin Wüssen, semliche obgemeltte Gütern von unserm Herrn dem Grafen von Griers zu Lehen empfangen, das sich doch nit erfunden hette, das die Güter von im Lehen syenndt; insunders meine Er, die Güter von uns, als Herrn des Landes Ober-Sibenthal, darinn die Güter ligent, oder den Herrn von Thurn, die wir uss koufft habend, zu Lehen herrühren, und wir die lieben sollent, als wohl als ander Lehen und Güter im Land gelegen; so syen ouch die Lehen Welsch Lehen, die Knaben und Tœchtern erben, darumb die, ob sy joch an dem End lehen werend, dem Herren nit heimgefallen sientt; meint ime die Güter damit ab und zu sinen Handen zu ziehen, das aber nitt billich und wider unser Statt Hand Vesti und Recht wer. Im sy ouch vormalen durch uns erkennt und zugeseitt, wir wollen in by den Gütern wider Her Heinrichen hant, haften und beschirmen, als das ein Instrument er darumb hett eigentlich erlüttertt; ruft uns an, mant uns unser Eiden, wie am Ostermontag geschworen haben, semlichen gnug zu tunde und mit Herr /430/ Heinrichen zu verschaffen von semlichen sinen furnemmen zu stan, und inn an den Gütern unbekümbertt zu lassen; denne er meint nit gebunden noch schuldig sin darum für den Graffen von Griers oder sine Man zu komen. Ob aber Her Heinrich von semlichen sinem fürnemmen je nit lassen wollt; umb das dann menglich verstand, das er über das Gut, so er in vorgeschribnen Mass usgeben hatt und noch geben muss nit Gewin, dann Verlust hab, als das die Wahrheit sye, so wœlle er Her Heinrichen gern zu den Gütern, Eigen und Lehen, so Hansen von Raron seligen gewesen, und noch vorhanden sind, kumen und daran ungesumpt lassen; doch das er ime um das Geltt, so er als vorgemelt ist geben hat, ouch umb die Schuld so Hans von Raron selig im und anderen lüten schuldig ist, und den Kosten er der Sach halb gehept hatt, entschedige, entledige und lœse. Da wider Her Heinrich ret und fürwent als vor, und des mer: die Güter syend von dem genanten unserm Herrn von Griers Lehen, als sich das, wan es nott tut, wol erfinden sœlle, der ihm die zu Lehen gelihen hab. Heinzman von Scharnachtal hab ouch an unsern Hern von Griers geschikt und ine betten lassen, ime die Güten zu lihen; daby ouch wol zu verstan ist, dass sie daher Lehen sind, Hanns von Raron selig hab ouch dehein Gewalt geheptt, wiliche Lehengüter an Willen und Verhängnisse des Lehenherren ze verordnen oder vergeben, dann sy fry Mannlehen weren, das er nit getruwet, das ime die Ordnung an sinen gelichenen Lehen und Gütern deheinen Schaden, oder dem von Scharnachthal Nutz bringen sœlle. Dem von Scharnachthal syend ouch die Güter mit Recht noch Urtheil nit zubekennt; wol sye war das ouch den von Rinach durch eingeben gefellt Urteil ein Wisung und Fürbringung ze tund bekennt worden, davon sy aber gelassen und mit Henzman in ein Däetinng, die Sachen in der Gutlichkeit ze betragen, getretten. Es sye ouch in disen Landen und allenthalben Recht und Uebig, das dehein Manlehen, so den Hern heimvallen, als an dem End bescheen ist, ützitt gelitten oder mit eins Schulden bechwärt sin sœllent. So sye ouch wol war, als die von Rinach und Henzman in Spenn mit einander um die und andere Güter in der Gütlichkeit betragen wurden, must er daby sin; aber er hab im selbe dazumalen sin Ansprach und Gerechtigkeit, er zu des von Raron Gut, es wer /431/ Eigen oder Lehen meint haben, merklich vorbehept, als das sin Kuntschaft, Brief und Urkund, so nach siner Begerung verhœrt ward, eigentlich inhalt. Der von Scharnachthal sy ouch der Güter als ein Besitzer, nie und noch nit in gewerd gewesen, noch die von dem Lehenherrn empfangen; daby wol zu verstan ist, das er im die Güter und Lehen nit hinderrugk abentpfangen heb, und er semliche durch sinen Gewaltt, und ime zu Unglimpff zuzücht; darum gedruwet er nit, das im der Statt Hantvesti und Recht deheinen Schaden, und dem von Scharnachtal Nutz bringen solle. So haben ouch wir umb sœliche Lehengüter one Willen und Erloubung des Lehenheren unzit zu urtheilen, noch in der Gutlichkeit ze vertädigen, als der von Scharnachthal furwent, beschehen sye, sunder sœllichs von dem Lehenheren oder mit sinem Willen zugan sœll; als ouch vormalen, so zwuschen andern unsern Burgern sich Spenn umb Lehengüter erhept haben, beschähen, und die für den Lehenheren allda usstragen gewiset worden syend. Er hab ouch vormalen von und allwegen gerett, und ime selbs vorbehalten, er stand in deheinen Rechten mit dem von Scharnachtal vor uns; tœre noch ennwœlle von Gebots wegen sins Lehenheren darumb nit zu Recht vor uns kommen, als das ouch ein sin Instrument, des er uns zeugt, innhaltet; darumb gedeuwet er nit, das wir den von Scharnachthal in der Sach wider inn handhaften, oder by den Gütern beschirmen sollen. Er hab ouch diss sin Sachen und Gerechtigkeit nun allein durch Erlüterung willen sins glimpfes und der Wahrheit geoffenbaret, und das menglich verstanden, er nit anders wann als ein frommen Ritter darin gethan und darzu er Recht hatt, mant uns ouch, darumb nit zu urtheilen, noch zu bekennen, sunder kein Nüwerung mit im anzuhaben, und inn als ander unser Burger zu bliben lassen, die Sachen für den Lehenherren und sine Man zu wisen, und inn nit rechtlos zu lassen. Und also nach beider obgenanter Partyen mit Red und Widderred, aller ir Briefen und Sachen durch sy fürgewent wurden, Verhœrung kamen wir obgennenten Schultheis, Rät und die Zweihundert beid Teil an, uns solicher Spenne ze gedruwen, und von Händen zu geben, sy in Minn und früntschaft ze entscheiden; ob aber Her Heinrich das nit tun tœrf, oder zu tunde verret hette, das er denn die Sachen und sin Gerechtigkeit Adrian sinem Sun /432/ ubergeben und uffgen vœllt, das uns aber der Her Heinrich nit ingan tœrf noch wœllt, von Sachen wegen vorgemeltt sind; doch von unser gar ernstlichen Bit wegen, mit der wir an inn kammen, gab er dem genannten Adrian sinem Sun die Sachen, und sin Gerechtigkeit vor uns über, damit und darumb zu thun und lassen nach sinem Willen; des ouch Heinzmann von Scharnachthal mit sinen Sünen obgenannt uns des ingieng, die Sachen und ir Spenn obgemeld sy in der Min und früntschaft ze entscheiden, on all fürwort übergab; und lobten by iren guten, waren und hantgebenden Drüwen an inn des Schulthes Hand, unser Spruch und Entscheid, wie den in der Sach tun und geben würden, war, vest und dankbar zu haltten, und dem nachkomen. Also und uff semlichen Gewalt, so haben wir sy entscheiden, und zwüschen inn abgesprochen. Dem ist also, und des ersten: Sidert und Heinzman von Scharnachtal vormalen ouch jetz gerett und Herr Heinrich gebotten hatt, ob er in der Sach und des Guts halb entschedigen wœlle, so wœlle er im alle Hansen von Raron seligen Güter, Eigen und Lehen, so er inne hett, übergeben und zu Handen komen lassen, das ouch dem Her Heinrichen von Bubenberg oder Adrian sinem Sun, die obgemellten, ouch alle ander Hansen von Raron seligen Güter, sy sien Eigen oder Lehen, so noch vorhanden und unverkouft sind, darzu das Gut genempt das Ror und das Wiwertschi, mit dem Gülten, so davon gevallen, als sy verkoufft oder gelichen sind, werden und gevolgen sœllent; doch harinn vorbehept und hindan gesezt, das Mattpläzli, so gesinger in Pfandsweise, und das Stück Reben genempt der Kap, so Oetinger an sich zogen hand, ouch die Reben so Heinzman dem von Ansoltingen umb hundert und drissig Guldin verkouft hatt, darmitt soll Heinzman ganz unbekümmeret sin und beliben; erfinden sich aber das Heinzman sidertt der Zitt har, als er zu jüngst her Heinrichen des von Raron seligen Güter in einem Rodell in Geschrift übergeben hat, der ützit verkouft oder versezt hette, das soll er zu Handen Heinrichs uns sins Suns obgenant wider ledigen und lœsen an iren Schaden. Item es soll ouch Heinzman von Scharnachthal alle und jegliche Brieff, Bücher, Rœdel oder andere Geschriften, von und über die Güter, so er hinder im inne hat oder weisst, harus zu sinen Handen geben, und ime die lassen werden. /433/ Item als dem Heinzman von Scharnachthal der von Rinach achtzechenhundert Guldin, und sechs hundert des von Raron seligen Schulden geben und bezalen, ouch die fünfhundert Guldin von sinen wegen uffgeben, ouch er ime schuldig war, an im selbs haben must, er ouch das Geld umb Zins uffgenomen und der Sachen halb grossen Kosten gehept hat, für semlichs ouch allen andern Heinzmans von Scharnachthal Kosten, Schaden, und all ander Sachen, sol Her Heinrich von Bubenberg oder Adrian sin Sun, Heinzman von Scharnachthal geben und bezalen siben und zwenzig hundertt Guldin Rinischer, und ime die abnemen und vertretten, um so vil Houptgutt mit dem Zins davon vallend von Sannt Martistag hin so nechst komt, an den Enden da er das umb Zins uffgebrochen hatt, und er in darumb verwisen wird. Was ouch hiezwüschen und dem genanten Sannt Martistag von der gewelten Summe Zinsen verfallen, damit soll Her Heinrich und sin Sun ganz unbekümmeret sin und beliben, insonders die Heinzman ane Her Heinrichs und sins Suns Schaden ussrichten und bezalen; dargegen und daran sollen im werden und gevolgen, alle Zins, Nutz, Gülltt, so in der Zitt unz sanct Martistag nechst von den obgenannten Güteren allen gevallen, mit sampt allen usstenden Zinsen und Nutzen. Item es sollen ouch Her Heinrich von Bubenberg und sin Sun mit anderen Schulden des von Raron seligen ganz nützit ze schaffen haben, noch damitt beladen sin, in dehein (Weg), ussgenommen was Selgeret der von Raron selig uff sine Gütere, so Her Heinrichen oder sinem Sun gezigen sind, jerlichs vorab und dannen zu geben, gesezt und geleit hatt, uff denen sol es ouch von hin bestan, beliben, und jerlichs davon, an die End so geordnet sind, bezallt werden; was aber und wie vil er an andere End nach sinem Tod durch siner Sel heil willen, darzu geben, geordnett und geschickt hatt, sprechen wir: Sider und Heinzman von Scharnachthal des von Raron selig verlassen Gut, Güllt, Zins und Nutz, also menig Jar innegehept, genuzet und genossen, und aber semlich verordnett Geltt nit hatt bezallt noch ussgericht, das aber er noch hüt by Tag, an die End da sœlichs durch den vilgen. von Raron zu geben ist verordnett, ane Her Heinrich und sins Suns Kosten und Schaden, ganz ussrichte und bezale, alle Geverd und Arglist hinden ganz ussgescheiden und geseztt. Und /434/ des zu waren Urkund, so haben wir diser Brieffen zwe glich lutend schriben lassen und jedwederem Teil einen geben, mit unser Statt gemein Insigell versiglet, uff Samstag vor dem Sontag daran man in der heiligen Kilchen singen wirtt Oculi, in der Vasten, als man zaltt von der Geburt Christi vierzehenhundert, fünfzig und sechs Jar.

A. C. B. Copie moderne faite sur l’original qui se trouve au château de Spiez. — H. G. II, 38.

551 *

1456, avril 1. Nos Franciscus, comes et dnus Gruerie, de Pallexiouz, Albone atque Corberiarum, universis volumus fieri manifestum quod, cum discordia moveretur inter probos homines parrochie B. Iacobi apostoli de Capella, scilicet de Villario, de Neirflumen et dou Vueiz, ex una, et probos homines villagii de Lessot, dicte parrochie, partibus ex altera, super visitatione et ordinatione factis per dnos visitatores dni Georgii de Saluciis, Lausan. episcopi et comitis, de quibusdam rebus in ipsa ecclesia per prefatos dnos visitatores ordinatis; probi homines de Lessoc dicebant ad hec minime teneri, specialiter ex eo quod dicti dni visitatores ordinaverant eisdem de Lessot reparare et alia necessaria facere in capella B. Martini de Lessot, in qua sive cimisterio eiusdem capelle corpora deffunctorum seppelliuntur dictorum de Lessot. Hinc est quod ad supplicacionem utriusque partis nos memoratus comes pronunciamus in hunc modum. Videlicet quod ex nunc imposterum super reparationibus, reedifficationibus in dicta parrochiali ecclesia de Capella, in copertura tecti, cimballis, campanis, libris, baptitorio, calicibus, vestimentis, ornamentis et ceteris aliis huiusmodi dicti de Lessot una cum dictis de Villario et aliis suis consortibus dicte ecclesie parrochianis teneantur contribuere in quarta parte duntaxat. Quam pronunciationem dicte partes confirmant. Sub contrasigillo comitatus Gruerie. Datum et actum Gruerie, presentibus Aymone de Sancto Germano et Iohanne de Clerye, domicellis, die prima mensis aprilis, A. Dni millesimo quadringentesimo quinquagesimo sexto.

Extractum e protocolo Petri Hugonyer per P. Favrodi.

Arch. de la paroisse de Grandvillard.

/435/

552*

1456, avril 27. A. Dni millesimo quatercentesimo quinquagesimo sexto, die vero vicesima septima mensis aprilis, nobilis Aymo de Sto Germano recognoscit se tenere a dno Francisco, comite Gruerie, de bonis quondam Mermeti Leschieles, dudum venditis quondam nobili Allamano de Sto Germano, unum massum terre situm ouz Burgoz, propre villam Gruerie, continentem circa tres posas terre, una cum grangia. Item quandam sernyam seu pasturagium dou Penel, situm iuxta rivum de Ralinel ab oriente, etc., etc.

B. Soveri.

A. C. F.

553 *

1456, avril 30. Nos Iacobus de Clerie, Iohannes eius filius, Anthonius de Corbieres, Franciscus de Sto Germano, domicelli, Petrus Hugonier, Anthonius Frossar, etc., consules et tanquam syndici ville Gruerie et communitatis eiusdem, notum fieri volumus quod nos pro bono et laudabili regimine dicte ville ordinavimus et statuta vallida perpetuo duratura fecimus, videlicet quod modernus preceptor, aut qui pro tempore fuerit, possit et valeat iubere omnibus et singulis electis et eligendis ad dictum consilium venturis loco et hora per dictum preceptorem assignatis, quocies fuerit hoc expediens et licitum, et ei obedire etiam teneantur et debeant. Et si fortassis, quod absit, quisquam memoratorum aut eligendorum inobediens et negligens fuerit, nisi ex legitima necessitate et apparente causa, ipse sic negligens et inobediens teneatur in pena et banno unius grossi, absque aliqua gratia. Item statuimus et ordinamus quod omnes de dicto consilio, immediate pulsato cymbalo in hospitali, cessatoque et finito absque ditatione, se congregare debeant, sub consimili pena unius grossi. Item magis ordinamus et statutum firmum vallidumque facimus quod quicunque calcem in raffurno dicte ville Gruerie assumet absque licentia preceptorum, sit astrictus in banno sexaginta solidorum, quorum due partes applicentur dno nostro comiti et alia pars predicte ville spectet. In quorum omnium testimonium nos /436/ Franciscus, comes et dnus Gruerie, contrasigillum nostri comitatus his litteris duximus apponendum. Datum et actum in domo habitationis dicti nobilis Iacobi de Cleyrie in stupa inferiori dicte domus, ultima die mensis aprilis, A. Dni millesimo quatercentesimo quinquagesimo sexto.

Msc. du curé Girard, tom. VIII, à la biblioth. de Berne. — H. G. II, 41.

554

1456(1457), janvier 3. Prononciation de François I, comte de Gruyère, entre le prieur de Rougemont, d’une part, et la communauté de ce lieu, d’autre part, au sujet de la mainmorte et d’autres points. (Pag. 56.)

555

1456 (1457), janvier 25. Droits et devoirs du boulanger et du meunier à Broc. (Pag. 60.)

556 *

1456 (1457), janvier 31. Coram me Berthelo Souverii de Corberiis, notario commissarioque Iohannis de Grueria, dni de Montsalvens, ad instanciamque mei stipulantis ad opus antefati dni de Monsalvens, probi homines ville et communitatis Magui Villarii retro Grueriam confitentur esse de endominio prelibati dni de Montsalvens, inter alia, medietatem omnium furnorum dicte ville et communitatis de Villar tam factorum quam fiendorum, indivisam cum nobili Iacobo de Clerie de Grueria et aliis nobilibus suis comparcionariis. Quam medietatem dnus Franciscus, dnus et comes Gruerie, una secum dicti sui comparcionarii habentes aliam medietatem, dicte communitati de speciali gracia concesserunt, sub conditione quod quilibet habitantium dicti loci libere possit edifficare et tenere unum furnum ad pastas suas quoquendas et alia sibi necessaria, reservato quod in ipsis furnis nullo modo dicti homines presumant quoquere pastas ad vendendum ultra la Tinaz. Pro quolibet quorum furnorum ipsi probi homines se debere confitentur prelibato dno suo quindecim den. Laus. bon. et /437/ alios quindecim den. prefatis comparcionariis census annualis. Prefatus nobilis Iacobus de Clerie percipit pro sua rata septem den. cum obolo; Franciscus Biougier de Lustriaco et sui pro sua porcione tres den. et tres pogesias 1 , et Claudius de Corberes et sui pro suo iure tres den. et tres pogesias. Sub contrasigillo comitatus Gruerie. Datum et actum die ultima mensis ianuarii, A. Dni millesimo quatercentesimo quinquagesimo sexto.

B. Soveri.

A. C. F.

557

1457, mars 24. Anno a nativitate Dni millesimo quatercentesimo quinquagesimo septimo, die vicesima quarta mensis martii, nobilis et potens vir Guillelmus de Sancto Triverio, dnus de Brengens, confitetur se esse hominem nobilem et ligium de manu et ore illustris viri Francisci, dni et comitis Gruerie, dnique Albone, ad causam castri sui Albone, seque tenere a prelibato dno omnia homagia, census, directum dominium, merumque, mixtum imperium, omnimodamque iuridictionem et quicquid habet ad causam castri Montis Magni in villagiis et territoriis de Beria, Birola et de Bougier Millon et quas res tenet titulo donationis sibi facte per pot. Iaquemetum de Seyssello, dnum Abbergamenti, Marbosii et de Sardrens ac Magni Montis in Vuaudo; de qua donatione constat publico instrumento, recepto die decima sexta mensis augusti, A. Dni millesimo quatercentesimo quinquagesimo sexto, in presenti recognitione exhibito et per prefatum dnum comitem laudato; salvis tamen et exceptis per dictum dnum de Brengiis quatuor homagiis seu fidelitatibus per ipsum debilis dno nostro duci Sabaudie, dno duci Burgundie, dno principi Orengie et dno Sancti Georgii. Quod homagium alias recognoverunt predecessoribus prefati dni comitis ad causam castri sui Albone nobilis Eballus, dnus de Mont, successive vero dnus Iohannes, dnus de Monte, miles, filius prefati dni Eballi, deinde nobilis Elinoda de Varambone, relicta prefati dni Iohannis, tanquam tutrix Arthaudi eius filii, dni Montis Magni, et hoc de mandato dni Guillelmi de Pisis, prepositi Montis /438/ Iovis, tutorisque predicti Arthaudi, postmodumque dnus Arthaudus, dnus de Monte Magno, miles. Datum Morgie in domo Petri de Coquina, presentibus nob. et pot. viris Richardo de Collumberio, dno de Vufflens, Guillielmo de Serrata, dno ipsius loci Serrate, Humberto de Collumberio, dno de Vullierens, Iohanne Championis, dno Baptiste, et nob. viris Anthonio de Iolens, ballivo Lausan., Mermeto Cristine, procuratore Vuaudi, Francisco de Gumœns, dno de Byolley, Girardo de Bruel, Iohanne de Villario, Humberto Cerjat, Petro de Coquina, Iohanne Monrichiez et Iohanne de Gland, rogatis testibus.

A. C. V. Copie vidimée de 1511.

558

1457, septembre 7. Ego Elsina, relicta quondam Ullini Kablesser de Gysseneys, de laude Cristam Steyger de Gysseneys, tutoris et advocati mei specialis, vendo dno Francisco, comiti Gruerye, dno meo, medietatem cuiusdam pasturagii siti in loco dicto Afuentschen, in parrochia de Gysseneys, iuxta aquam dictam Ioun a parte inferiori, et montem prelibati dni comitis vocatum Oberberg a parte superiori, et montem dictum Ruodolfsberg a parte occidentali; item medietatem cuiusdam alterius pasturagii siti ibidem ultra dictam aquam Ioun, iuxta ipsam aquam a parte inferiori, et Rudolfsberg a parte occidentali, una cum fondis, domibus, etc. Est autem dicta venditio facta pretio sexties viginti Alamanie florenorum boni auri. Sub sigillo communitatis de Gysseneys. Datum die septima mensis septembris, A. Dni millesimo quatercentesimo quinquagesimo septimo.

Ies Iouner.

Sceau endommagé

Le même jour et par un acte de même teneur que le précédent, le susdit Cristanus Steyger vend, pour le même prix, au comte François l’autre moitié des deux pâturages spécifiés ci-dessus.

A. C. B. — H. G. II, 45.

559 *

1457, septembre 20. Cunctis fiat manifestum quod die vicesima mensis septembris, A. Dni millesimo quatercentesimo /439/ quinquagesimo septimo, magn. Franciscus, dnus comes Gruerie, dnus Albone et de Pallexiouz, suos constituit procuratores generales nobiles et providos viros Iohannem de Ranso, Aymonem de Lestelley, Petrum de Annesie, Iohannem Gandil, Petrum de Rida et Petrum Mangie, quemlibet pro se et in solidum, specialiter dictum nobilem Iohannem Gandil ad depositum faciendum in manibus cuius intererit, de beneplacito dni nostri Sabaudie ducis, de sex millibus et octies centum scutis boni auri cugni regis Francie, pro rehabendo castrum de Orons et domum Viviaci, vocatam domus de Orons, cum suis pertinentiis, et ipsam revendicionem recipiendum a spectabili dna Francesia de Montemaiori, vicecomitissa Pologniaci et suis deputatis; necnon ratifficat idem dnus comes omnia acta per dictum nobilem Iohannem Gandil in quadam causa vertente coram prefato dno duce inter prefatum dnum comitem, actorem, ex parte una, et prefatam vicecomitissam, ream, parte ex altera. Dans, etc. Acta fuerunt hec apud Meldunum, die et anno premissis, indicione quinta cum eodem anno in nativitate sumpto, presentibus nobilibus viris Humberto et Guidone Cerjat, fratribus et Claudio de Curia, burgensi Melduni, testibus.

Petrus Ensis, notarius.

A. C. F. — H. G. II, 48.

560 *

1157, novembre 2. Ego Amedeus Lambelini, sutor, commorans Gruerie, vendo dno Francisco, comiti et dno Gruerie, dno meo, dimidiam posam terre, sitam in fenagio de Espagnie, pro precio sex floren. Alamagnie boni auri. Sub sigillo decanatus de Ogo. Datum secunda die mensis novembris, A. Dni millesimo quatercentesimo quinquagesimo septimo.

Petrus Poncerii.

A. C. F.

561 *

1457, novembre 9. Ego Aymo Champion, parrochianus Gruerie, vendo dno Francisco, comiti et dno Gruerie, dno meo, terras et possessiones meas infrascriptas sitas in territorio de Espagnie, et primo clausum meum nuncupatum cloz de Lautierdoz, /440/ continentem circa tres posas, item novem posas terre, pro precio ducentarum lb. Laus. bon. Sub sigillo decanatus de Ogo. Datum nona die mensis novembris, A. Dni millesimo quatercentesimo quinquagesimo septimo.

Petrus Poncerii.

A. C. F.

562 *

1457, décembre 3. Ego Aymo Champion, burgensis Gruerie, vendo dno Francisco, comiti et dno Gruerie, dno meo, quicquid iuris et proprietatis habeo in quadam posa terre, sita in prato de Espagniez, precio septem lb. Laus. bon. Sub sigillo decanatus de Ogo. Datum die tercia mensis decembris, A. Dni millesimo quatercentesimo quinquagesimo septimo.

Petrus Poncerii.

A. C. F.

563 *

1457, décembre 7. Ego Aymo Champion, burgensis Gruerie, vendo dno Francisco, comiti et dno Gruerie, dno meo, quicquid iuris habeo in duabus posis terre quas nunc tenet Iohannes Champion, consanguineus meus, sitis in fine dEspagniez, loco dicto ou Neix, pro precio duodecim lb. Laus. bon. Sub sigillo decanatus de Ogo. Datum die septima mensis decembris, A. Dni millesimo quatercentesimo quinquagesimo septimo.

Petrus Poncerii.

A. C. F.

564 *

1458, avril 3. Nos Perretus Fraschiboz de Heiz, Anthonius Deiz, Iohannes Deiz, eius frater, filii quondam Perreti Deiz, Roletus Deiz et Mermetus Deiz, de Heiz, perrochie Gruerie, notum facimus quod cum inclite recordationis dnus Anthonius, comes et dnus Gruerie, vendiderit sub reemptionis gracia Mermeto Deiz, Perreto Deiz, et Vioneto Fraschiboz, de Heiz, patribus nostris, quoddam pasturagium nominatum Leysert de Fiertirivaz, situm propre maladeriam Gruerie, hinc est quod nos prenominati /441/ vendimus dno Francisco, comiti et dno Gruerie, dno nostro, predictum pasturagium atque reachetum pro bona satisfacione per nos habita. Sub sigillo decanatus de Ogo. Datum die tercia mensis aprilis, A. Dni millesimo quatercentesimo quinquagesimo octavo.

Petrus Poncerii.

A. C. F.

565 *

1458, avril 19. A. Dni millesimo quatercentesimo quinquagesimo octavo, die vero decima nona mensis aprilis, nobilis Aymo de Sto Germano recognoscit se esse hominem nobilem dni Francisci, comitis Gruerie, seque tenere ab eodem dno in feudum planum totam terram et totum territorium dictum Chastallet, totum montem dictum Mechirioux, sita in comitatu Gruerie, iuxta tenorem venditionis dudum facte nobili Guillelmo de Sto Germano, civi Geben., per dnum Petrum, dnum et comitem Gruerie.

B. Soveri.

A. C. F.

566 *

1458, mai 12. Ego Anthonia, uxor Hugonis de Corpastour, commorans Gruerie, nomine permutationis trado dno Francisco, comiti et dno Gruerie, dno meo, duas posas terre, sitas in fine dEspagnie, pro quodam clauso, sito in campo de Tremaz. Sub sigillo decanatus de Ogo. Datum die duodecima mensis maii, A. Dni millesimo quatercentesimo quinquagesimo octavo.

Petrus Poncerii.

A. C. F.

567

1458, août 5 et 8. Prononciation arbitrale entre le prieur et le curé de Broc. (Pag. 62.)

568 *

1458 (1459), janvier 12. Ego Richardus Burret, filius Nycoleti Burret, de Serniat, perrochie de Broch, vendo dno Francisco, comiti et dno Gruerie, dno meo, tres partes cuiusdam massi terre /442/ tam prati quam pasqueragii dicti Leschieres de Moquosa et de Croset, siti iuxta montem de Filisiema et pascuam abbacie Humilismontis, pro precio septies centum lb. Laus. parve monete. Sub sigillo decanatus de Ogo. Datum duodecima die mensis ianuarii, A. Dni ab annunciatione dnica sumpto millesimo quatercentesimo quinquagesimo octavo.

Petrus Poncerii.

A. C. F.

569 *

1459, avril 29. Ego Iohannes dou Pont de Villar vendo Iohanni de Grueria, dno de Monsalvens, dno meo, quindecim sol. Laus. bon. census precio viginti flor. boni auri Renensium, quolibet valente viginti uno sol. bon. Laus. Sub contrasigillo comitatus Gruerie. Datum apud Villar, die vicesima nona aprilis, A. Dni millesimo quatercentesimo quinquagesimo nono.

A. C. F.

570

1459, juin 12. Ego Petrus Grimmen, commorans in loco dicto Afuenstchen, parrochie de Gysseneys, vendo dno Francisco, comiti Gruerye, dno meo, pasturagya decem et septem animalium, sita in et supra montem vocatum Rudolfsberg, in parrochia de Gysseneys, cum fundis, nemoribus, edificiis, calderiis, etc., precio septuaginta sex lb. et decem sol. Laus. parve monete. Sub sigillo communitatis de Gysseneys. Datum die duodecima mensis iunii, A. Dni millesimo quatercentesimo quinquagesimo nono.

Ies Iouner.

Sceau tombé.

A. C. B. — H. G. II, 45.

571

1459, juin 12. Ego Anthonius Grimmen, filius quondam Ullini Grimmen, de Afuentschen, parrochie de Gysseneys, vendo duo Francisco, comiti Gruerye, dno meo, pasturagya viginti novem animalium sita in et supra montem dictum Rudolfsberg, etc. (ut supra), precio sexties viginti lb. etc. (ut supra).

A. C. B.

/443/

572

1459, juin 12. Ego Cuoninus Grotschi de Bellagarda vendo dno Francisco, comiti Gruerye, dno meo, pasturagya octo animalium, sita in et supra montem dictum Rudolfsberg, in parrochia de Gysseneys, etc. (ut supra), precio triginta sex lb. etc. (ut supra).

Sceau en bon état.

A. C. B.

573 *

1459, août 1. Ego Iaqueta, Alia quondam Guillielmi Morard de Broch, uxor Aymoneti Laurent de Corssire, nunc residenti apud Broch, de laude dicti Aymoneti et gubernatorum meorum, vendo dno Iohanni de Grueria, dno de Monsalvens, dno meo, sex posas terre de meo proprio heritagio sitas in territorio de Broch, cum honore et onere, pro precio quaterviginti et sexdecim lb. bon. Laus. Sub contrasigillo comitatus Gruerie. Datum die prima mensis augusti, A. Dni millesimo quatercentesimo quinquagesimo nono.

A. C. F.

574

1459, août 27. Nos Iohannes de Grueria, dnus de Montsalvens, nomine nostro et liberorum nostrorum et quondam nobilis Perrotiete, dilecte consortis, filie dni Iohannis de Blonay, damus nobili viro Anthonio de Grueria, fratri nostro, pro multis gratis serviciis nobis impensis, totum vicedonatum de Vuadens et de Vauruz cum suis iuribus, fructibus, emolumentis et pertinenciis universis. Sub sigillo comitis Gruerie. Datum presentibus nob. et pot. dnis Guillelmo de Bauma, dno de Illens, de Arconciel et de Attalens, Bernardo de Menthone, dno de Pont, Ludovico et Guillelmo de Challan, dnis de Villarsel, Humberto Serjat, dno de Combremont, die vicesima septima mensis augusti, A. Dni millesimo quatercentesimo quinquagesimo nono.

E registris Bertheti Souvery levavit Vuillermus Souvery, eius filius.

A. C. V. - H. G. II, 78.

/444/

575 *

1459, septembre 1. Ego Iohannes Champion, alias Bioleys, burgensis Gruerie, vendo dno Francisco, comiti et dno Gruerie, dno meo, unam posam terre sitam eis Addoz, territorii dEspagniez, pro precio undecim lb. Laus. bon. Sub sigillo decanatus de Ogo. Datum die prima mensis septembris, A. Dni millesimo quatercentesimo quinquagesimo nono.

Petrus Poncerii.

A. C. F.

576 *

1459, novembre 19. Nos Katherina de Corberes, relicta nobilis viri Rodulphi de Everdes, Aymo et Petrus de Everdes, fratres, dictorum coniugum filii, vendimus dno Francisco, comiti et dno Gruerie, dno nostro, res, terras et possessiones infrascriptas (scilicet circa 43 falcatas prati in variis locis), iuxta montes de Tessynyvaz, de Ostannaz et de Croset, item unum massum prati, item generaliter terras quas habemus in monte de Mocausaz, in quibus solitum est facere fenum, pro precio sexcies viginti flor. boni auri Allamanie. Sub sigillo decanatus de Ogo. Datum die decima nona mensis novembris, A. Dni millesimo quatercentesimo quinquagesimo nono.

Petrus Poncerii.

A. C. F.

577 *

1459, décembre 6. Anno a nativitate Dni millesimo quatercentesimo quinquagesimo nono, die sexta mensis decembris, apud Tullinum, Gr(ati)onop(olitane) dyocesis, in domo prioratus dicti loci. Cum ita sit quod nobilis Guillelmus de Bellomonte, filius nobilis viri Ludovici de Bellomonte quondam, dnus Pelasolli, veluti heres universalis nobilis Ludovice de Grolea, eius quondam matris, de auctoritate nobilis Arthaudi de Bellomonte, sui curatoris, die presenti, concordaverit cum nobili viro Francisco Rovoyrie, tam ratione sepulture dicte nobilis Ludovice quam etiam de mille flor. auri per ipsam nobilem Ludovicam … de dote eiusdem, /445/ ad octo centum et quinquaginta flor. monete Sabaudie, inclusa sepultura … recuperandos per ipsum nobilem Franciscum Rovoyrie a dno comite de Grueria super hiis que debet pro terminis iam effluxis seu proxime futuris summe duorum millium octies centum et septuaginta quinque flor., in quibus dictus comes dicte nobili Ludovice de Grolea quondam tenetur obligatus responsorio nomine dni Anthonii de Grolea, militis. Hinc fuit quod, anno et die predictis, dictus nobilis Guillelmus de Bellomonte constituit suum procuratorem dictum nobilem Franciscum Rovoyrie ad recuperandum a prelibato dno comite Gruerie summam dictorum octo centum et quinquaginta floren. de summa dictorum duorum millium octies centum septuaginta quinque flor.

A. C. F.

Parchemin en partie illisible.

578 *

1460, avril 21. Ego Aymo Champion, burgensis Gruerie, vendo dno Francisco, comiti et dno Gruerie, dno meo, res et possessiones infrascriptas, sitas in territorio dEspagniez, et primo domum meam iuxta aream Mermeti Alex, item grangiam prope dictam domum, item gerdile seu clausum dicte grangie contiguum, item aliam peciam terre, item unum cultile, pro precio sexcies viginti lb. Sub sigillo decanatus de Ogo. Datum die vicesima prima mensis aprilis, A. Dni millesimo quatercentesimo sexagesimo.

Petrus Poncerii.

A. C. F.

579 *

1460, mai 12. Franciscus, comes et dnus Gruerie, etc., permutamus Anthonie, uxori Hugonis de Corpastour, residenti in Grueria, quemdam clausum nostrum situm in campis de Trema, item quemdam planchiam terre continentem circa dimidiam posam, sitam in fine dEspagnie. Est autem facta presens permutatio ratione duarum posarum terre sitarum in fine dEspagnie, per nos comitem a dicta Anthonia habitarum. Sub sigillo dicti comitis. Datum die decima secunda mensis maii, A. Dni millesimo quatercentesimo sexagesimo.

Petrus Poncery.

A. C. F.

/446/

580 *

1460, novembre 22. Nos Iohannes de Grueria, dnus de Montsalvens, notum fieri volumus quod cum die presenti Roletus, Iohannetus et Nycodus dicti Currat de Magno Villario retro Grueriam, homines nostri, perpetuo, salvo iure dni et dnii, vendiderint totos eorum tres quartos montis nuncupati de Porcheresy, indivisos cum Petro, Nycodo et Iohanne, filiis quondam Iohannis Currat de Villard, fratribus, siti in territorio de Villar, iuxta montem de Bonna Valetta ab occidente, cum suis fondis, iuribus, etc., pro precio octo viginti lb. Laus. bon. per dictos venditores a nobis dicto emptore receptarum, sub talibus condicionibus, videlicet quod nos dnus predictus, predicta vendicione non obstante, habere debebamus super foro huiusmodi ad visum nostrum dictum forum tenendi aut dimittendi tribus annis durantibus tantum proxime venientibus. Item quod si in futurum nos emptor vel nostri predictos tres quartos montis predicti vendere vellemus, predicti venditores et sui heredes dictos tres quartos habere a nobis poterunt pre cunctis aliis personis pro pari precio. Item quod finitis dictis tribus annis et per nos vendicione predicta acceptata, eo tunc predicti Roletus, Iohannetus et Nycodus debebunt nobis dicto emptori reddere litteram gagerie cuiusdam undecim sol. Laus. bon. census annualis de viginti et duobus (sol.) Laus. dicti census pro predicto monte debitis dno comiti Gruerie, dudum per eundem dnum comitem dictis Currat sub reacheto venditis; qui viginti duo solidi prefato dno comiti pertineri dinoscuntur, cum per ipsum rehempti fuerint. Est sciendum quod pro dicto monte ultra premissa annuatim debentur nobili Iacobo de Clerie de Grueria duodecim den. Laus. bon. annualis census. Prout hec omnia inter cetera in littera super dicta venditione confecta die et anno quibus infra plenius videntur contineri. Hinc est quod nos memoratus dnus de Montsalvens volumus quod dicti venditores a nobis predictos tres quartos iam dicti montis de Porcheressy habere, si voluerint, valeant pre cunctis aliis personis pro precio competenti, casu quo nos dictos tres quartos alienare vellemus. Sub sigillo Francisci, comitis /447/ et dni Gruerie. Datum die vicesima secunda mensis novembris, A. Dni millesimo quatercentesimo sexagesimo.

Bertetus Soveri.

Archives de la paroisse de Grandvillard.

581

1460, décembre 22. Louis, duc de Savoie, nomme François, comte de Gruyère, bailli de Faucigny et châtelain de Châtillon et de Cluses. (Pag. 66.)

582

1461, février 20. Ego dnus Aymo Fabri, curatus ecclesie perrochialis sancti Donati de Oyez, notiffico quod, cum debatum verteretur inter fratrem Iohannem Cuendodi de Grandissono, priorem prioratus Rubeimontis, nomine dicti prioratus, ex una, meque dictum curatum, nomine dicte ecclesie, partibus ex altera, super eo quod prelibatus dnus prior dicebat de iure sibi spectare, ex causa patronatus sive personatus ipsius ecclesie mee eidem priori pertinentis, videlicet medietas omnium oblationum et recommendationum que vulgaliter beysunant nuncupantur, percipienda in dicta ecclesia de Oyez et membris eiusdem quatuor festorum principalium anni, scilicet Nativitatis Dni nostri, Pasche, B. Donati patroni dicte ecclesie et omnium Sanctorum; item etiam medietas legatorum quorumcunque in dicta perrochia factorum et fiendorum mecum dicto curato indivisim, cum multis aliis iuribus sibi pertinentibus, uti asserebat idem dnus prior, vigore pronunciationis dudum facte et per fratrem Bartholomeum de Chastonay, tunc priorem Rubeimontis, atque dnum Uldricum Symond de Paterniaco, quondam de Oyez curatum, laudate, constante littera ipsius pronunciationis, data tridecima die mensis marcii, A. Dni millesimo trigentesimo quinquagesimo septimo. Me tamen prefato curato contrarium affirmante. Hinc est quod ego antefatus Aymo, considerata pronunciatione superius mentionata et aliis instrumentis super premissis confectis, recognosco quod ius patronatus et personatus predicte ecclesie de Oyez pertinere debet prelibato dno priori, necnon virtute huiusmodi patronatus ac etiam pro prementionatis /448/ oblationibus et reccommandationibus ac legatis dicte ecclesie ego idem curatus confiteor me debere prefato dno priori quinquaginta sex sol. bon. Laus. annualis census, quos solvere promitto in festo B. Andree apostoli. Sub sigillo decanatus de Ogo. Datum die veneris ante dominicam Kadragesime seu Bordarum, A. Dni millesimo quadringentesimo sexagesimo primo.

Andreas Reymondi (curatus Albeaque).

Sceau tombé.

A. C. V. — H. G. II, 31.

583 *

1460 (1461), février 24. Franciscus, comes et dnus Gruerie, dnusque Albone et de Palexieux, notifficamus quod, cum lis verteretur inter ven. fratrem Petrum Violendi, priorem conventus carthusie Partis Dei, nomine suo et tocius conventus, parte ex una, necnon subdictos nostros probos homines et agricolas villagii et communitatis de Vuadens, parte ex altera, quia dictus prior petebat singulis annis decimas omnium bladorum supra possessiones et in campis dictorum hominum de Vuadens; ipsis vero probis hominibus asserentibus quod dicti religiosi decimas ipsas duntaxat colligere debent in domibus ipsorum proborum hominum et flagellato blado et non aliter, quod de usu habere affirmabant; cumque ambe partes in nos se compromiserint; hinc est quod nos pronunciamus in hunc modum. In primis quod dicti religiosi levare debeant ipsas decimas supra possessiones et in campis dictorum proborum hominum, videlicet decimas omnium bladorum tam frumenti, siliginis, primavauz, ordei, avene, quam aliorum bladorum que ligari possunt, tali modo quod si faciant gelinas ipsi probi homines, debeant ipsi religiosi levare gelinas; si faciant chironos, similiter levent ipsi religiosi chironos, et si faciant gallice andeyns, levare debeant andeyns, secundum ratam et prout solitum est in talibus. Et de ceteris bladis tam fabarum, pisorum, tentum, milii, quam ceterorum liguminum dicti religiosi decimare debent in domibus dictorum hominum, prout soliti sunt. Item quod dicti religiosi levare debent decimas canapi, prout consuetum est. Intendentes quod dicti religiosi decimas predictas levare debeant in locis et terris dictorum hominum in quibus ius decime habent, seu ad ipsos spectat. Item /449/ ordinamus quod dicti religiosi a dictis hominibus nullam possint feni exigere decimam. Item quod quando dicti homines aut alter ipsorum seminabit deis pessetes, que pessetes reducentur ad pasturam animalium, nec ex ipsis inde bladum sive granum flagellabitur seu extrahetur, tunc dicti religiosi nullam decimam percipere debent. Item ordinamus quod dicti religiosi contemplacione premissorum et dilectionis affectu quem habere debent erga dictos homines, solvere et expedire teneantur dictis hominibus ad opus capelle constructe ob reverenciam Sti Silvestri in villagio predicto de Vuadens unum calicem compe(ten)tem secundum moderacionem nostram, hinc ad proximum festum B. Michaelis. Nos vero Petrus Violendi, prior conventus predicti, nomine meo et tocius conventus, Petrus Bochardi, preceptor et sindicus de Vuadens, nomine meo proprio et dicte communitatis, Mermetus Alez, Philippus de Tersie, etc., nominibus nostris propriis et tocius communitatis de Vuadens, predicta omnia laudamus. Sub contrasigillo comitatus Gruerie. Datum vicesima quarta die mensis februarii, A. Dni millesimo quatercentesimo sexagesimo ab annunciatione dnica sumpto.

Petrus Poncery.

A. C. F. Titres de la Part-Dieu.

584*

1461, mai 3. Vobis illustri et magnifico dno Francisco, dno et comiti Gruerie, dno meo, reverentiam debitam. Noverit vestra excelsa comitalis dominatio me Berthetum Souvery de Corberiis, notarium, castellanum de Montsalvens, servitorem vestrum, in causa appellationis de qua infra fit mentio processisse in hunc modum. Cum nuper probi homines ville et communitatis de Villar per mistralem meum dicti loci levari fecerint nonnullas res, terras et possessiones quas certi probi homines de Estavanens possident in mistrallia seu dominio de Villar, pro quodam gieto per ipsos de Villar facto super certis costamentis et expensis per dictos de Villard noviter sustentis pro nonnullis servientibus dicti loci transmissis in Bresia pro dno Francisco, dno et comite Gruerie, ad servicium dni principis Pedemontium, in patria Bresie, de quibus expensis dicti de Villar dictis probis hominibus de Estavanens /450/ imposuerunt eorum ratam et portionem ad causam possessionum suarum predictarum. Verum ipsi probi homines de Estavanens ad me accesserunt, cautionemque michi dederunt de stando iuri contra peticiones illorum de Villar. Ego dictus castellanus citavi litteraliter partes ambas. Que partes coram me apud Broch sedente pro tribunali comparuerunt, et ego dictus castellanus, prius habito per me apud Meldunum a costumeriis et sapientibus super huiusmodi discordia diligenti consilio, et cognicione proborum hominum mecum in curia sedentium iudicavi dictos de Estavanens a dicta petitione totaliter absolvendos. Sub contrasigillo comitatus Gruerie. Datum et actum in curia de Broch, die dominico post festum B. Vaulpurge virginis, A. D. millesimo quatercentesimo sexagesimo primo.

P. Fuserii.
Ius Carementrant.

Archives de la commune de Grandvillard.

585

1461, juin 13. Obligation de Louis, duc de Savoie, envers François, comte de Gruyère. (Pag. 68.)

586

1461, décembre. Nos Franciscus, comes Gruerie et dnus de Albona, notum fieri volumus quod cum egregius miles dnus Guillelmus de Grandissono, dnus Sancte Crucis et de Albona, monasterium de Thela alias de Montheron quittaverit de pontenagio suo duorum pontium de Albona videlicet superius et inferius, quod possent ire et venire ipsi cum eorum famiglia et bonis sine aliqua molestia pedagii, pro uno anniversario per ipsos religiosos perpetue celebrando; inde nos prefatus comes etiam quittamus eumdem monasterium, presente rev. Iohanne de Chesaul, abbate predicti monasterii, de pontenagio predicto, eciam pro nostra cum quorum supra intentionibus. Et in hoc tamen quod de quadam decima vini quam prefatus dnus abbas petebat in vinea nostra sita in territorio de Dessalez loco dicto ouz Mas, vocata Maietaz, nos maneamus quitti perpetue. Sub sigillo dicti comitis. Datum die … (en blanc) /451/ mensis decembris, A. Dni millesimo quatercentesimo sexagesimo primo.

Sans sceau ni signature.

Archives de la commune de Lausanne. — H. G. II, 48.

587

1462, mai 11. Cum controversia oriretur inter magn. dnum Franciscum, comitem Gruerie et dnum Albone, ex una parte, et nob. atque pot. virum Iohannem de Menthone, dnum Dusilliaci et condnum Albone, parte ex altera, super eo quod ipse Iohannes pretendebat habere in ipso loco Albone, tanquam condnum ipsius loci, commissarium et iudicem causarum appellacionum a castellanis ipsius condni Albone, predecessoresque suos in reali possessione per tempora longeva tenendi commissarium et iudicem appellacionum in ipso loco et per tanti temporis spacium quod memoria hominis non extat in contrarium, et aliunde eciam quia ipse dnus comes impedimentum ponebat eidem nobili Iohanni in iuridicione hominum ipsius dni comitis et scultetorum seu avoeriorum dicti dni Dusilliaci, asserente ipso dno Dusilliaci iuridicionem omnimodam se habere debere super hominibus ipsius dni comitis existentibus in loco de Lavygnye. Dicto dno comite contrariante. Tandem hinc est quod anno a nativitate Dni millesimo quatercentesimo sexagesimo secundo, indicione decima, die undecima mensis maii, dicti dnus comes et dnus Dusilliaci se compromiserunt in dnum Iohannem de Seysello, dnum Barjacti et Ruppecule, marescallum Sabaudie. Qui quidem dnus marescallus pronunciavit in hunc modum. In primis quod dictus dnus comes dimittat eidem dno Dusilliaci et condno Albone potestatem ponendi in loco Albone commissarium dictarum causarum appellationum. Item quod ipse dnus Dusilliaci utatur iuridicione in villa de Lavygnye super hominibus dni comitis per avoerios ipsius condni Albone, videlicet quousque ipse dnus comes legitime edocuerit per informaciones, instrumenta et alia legitima documenta quod iuridicio omnimoda ipsius ville de Lavygnye sibi soli pertinet. Preterea pronunciavit ipse marescallus, quod non obstantibus premissis declaracionibus, quod omnia iura ipsarum partium circa premissis serventur illesa. /452/ Quam pacem ipse partes illico approbaverunt. Promiserunt, etc. Renunciantes, etc. Acta fuerunt hec publice in camera inferiori ipsius castri ubi est locatus dictus dnus marescallus, presentibus ibidem nob. et pot. viris Glaudio de Seysello, magistro magno hospicii dni Amedei, principis Pedemontium, Bernardo de Menthone, dno de Pont, Girardo de Bruello, Iohanne Marchiandi, castellano Albone, Humberto Cerjat, etc. testibus.

Ego vero Petrus Girardi de Chamberiaco, ducalis secretarius, notarius, etc.

A. C. V. - H. G. II, 13.

Au parchemin sur lequel cet acte est écrit est attaché un cahier en papier, de six feuillets, contenant les raisons apportées par Jean de Menthon contre les prétentions du comte de Gruyère.

588 *

1462, juillet 16. Venerabili in Christo Patri, Dei gracia episcopo Lausannensi vel eius vicario in spiritualibus, Phylippus miseratione divina … tituli sancti Laurentii in Lucina presbyter cardinalis salutem et sinceram in Dno caritatem. Ex parte omnium et singulorum parrochianorum utriusque sexus parrochiarum de Sanen, in Oesch, in Rubeomonte et a Tyna, vestre diocesis, nobis oblata petitio continebat quod cum ipsi in locis sterilibus et silvestris, in quibus oleum, vinum nec frumentum crescunt, habitent, et propterea oleum sine magna difficultate et expensa habere non possint, vellent, loco olei, butiro et lacticiniis diebus quadragesimalibus et aliis ieiunalibus uti. Sed quia hoc facere non posse dubitant absque sedis apostolice dispensatione seu licentia speciali, supplicari fecerunt humiliter eis super hiis per sedem predictam misericorditer provideri. Nos igitur, attendentes quod necessitas non est sub lege, auctoritate dni pape cuius penitentiarie curam gerimus et de eius speciali mandato super hoc vive vocis oraculo nobis facto, circumspectioni vestre commitimus quatenus, constito vobis de assertis, super quibus vestram conscientiam oneramus, si est ita, cum eisdem exponentibus ac eorum successoribus ut quadragesimalibus et aliis diebus ieiunalibus, loco olei, butiro et lacticiniis, dempto caseo, uti possint, misericorditer dispensetis, prout secundum Deum animarum ipsorum saluti videritis expedire. /453/ Datum in abbatia Sti Salvatoris, Clusinensis diocesis, sub sigillo officii poenitentiarie, XVII kl. augusti, pontificatus dni Pii pape II anno quarto.

Ia. de Sacapputiis.
G. Seraphi sexaginta Terini.
Io. de Fayolis.

Sceau de la pénitencerie.

Arch. de Gessenay. Copie de M. Kasthofer.

En vertu de cette commission, par acte donné à Lausanne le 23 mars de l’an 1463 (pris à la nativité de N. S.), Humbert Megeva, chanoine de Lausanne et vicaire général de Guillaume de Varax, évêque et comte de Lausanne, accorda cette dispense aux paroissiens susdits. — Mêmes archives.

589 *

1463 (1464), mars 10. Ego Glaudius de Chessalles de Broch vendo dno Iohanni de Grueria, dno de Montsalvens, dno meo, duas posas terre sitas in territorio de Broch, loco dicto in Maulmellier, pro precio triginta unius lb. Laus. bon. Sub contrasigillo comitatus Gruerie. Datum die decima mensis marcii, A. Dni millesimo quatercentesimo sexagesimo tercio.

A. C. F.

590

1463, mai 12. Ego Iohannes Soutery, filius quondam Iohannis Soutery de Mustinaco, meo necnon Petri Soutery fratris mei nominibus, vendo dno Francisco, dno et comiti Gruerie, unum morsellum vinee continentem circa octo fossoratas, situm in parrochia Mustinaci, loco dicto ouz Trayt de Brayt, iuxta vineas dicti dni comitis a parte lacus, pro precio sex viginti tresdecim lb., sex sol. et octo den. Laus, bon.; presentibus Iohanne de Tavello de Viviaco, domicello, Petro Iotaz, etc. Sub sigillo curie decanatus Viviaci. Datum die duodecima mensis maii, A. Dni millesimo quatercentesimo sexagesimo tertio.

Io. Pittet.

A. C. V.

/454/

591

1463, août 16. Nos Franciscus, comes Gruerie, dnus Albone, de Palesieux, de Orons, Corberiarum et Grandiscurie, notum facimus quod nos, visa littera venditionis per Iohannem Gavinet de Grancort, notarium, Henrico de Tracley de Ruery pretio viginti lb. Laus. bone monete facte de una seitorata prati, sita in territorio de Grancort, loco dicto en Tornay, et de dimidia seitorata prati, sita loco dicto eis Planches, que a nobis ad causam dominii nostri Grandiscurie moveri dignoscuntur, ad requisitionem Petri Tracley, Staviaci burgensis, fratris dicti Henrici Tracley quondam et coheredis eiusdem, ipsam venditionem eidem Petro laudamus pro iusta laude nobis competente. Sub sigillo ipsius comitis. Datum die quindecima mensis augusti, A. Dni millesimo quatercentesimo sexagesimo tertio.

Io. Camoti.

Arch. de la famille de Diesbach, à Fribourg. Copie de M. le prof. Gremaud.

592

1463, septembre 13. Ego Petrus Offenburg, scutifer Basiliensis, recognosco quod cum dnus Franciscus, comes et dnus Gruerie, suo et dni Iohannis de Grueria, germani sui, nominibus, michi et heredibus meis masculis feudum illud duorum boum annui census quod quondam genitor meus Hemmannus Offenburg, miles, ab eodem dno in feudum tenuit, graciose dederit, ego uti fidelis vasallus eidem dno meo prestiti fidelitatis homagium et ligium iuramentum, etc., iuxta observanciam partium Alamanie. Sub sigillo dicti Petri. Die martis proxima ante festum exaltationis sancte Crucis, A. Dni millesimo quadringentesimo sexagesimo tercio.

Sceau effacé.

A. C. V.

593

1463, octobre 24. Nos Franciscus, comes et dnus Gruerie, etc., de puro et franco allodio vendimus fratri Iohanni Cuendodi /455/ de Grandissono, priori prioratus Rubeimontis, quadraginta lb. bon. Laus. census, nomine iusti precii octies centum lb., quas nos comes antefatus a dicto priore habuimus de premiis eidem dno priori traditis per subdictos homines et patriotas nostros de Rubeomonte ob causam affranchiamenti et manumissionis eisdem patriotis per dictum priorem de mandato nostro factorum. Sub sigillo ipsius comitis. Datum Gruerie, die vicesima quarta mensis octobris, A. Dni millesimo quatercentesimo sexagesimo tercio.

Petrus Poncery.

Sceau en cire rouge.

A. C. V. - H. G. II, 36.

594*

1464, novembre 10. Nos Iohannes de Clerie, domicellus, Gruerie castellanus, Petrus Favrodi, notarius et castellanus de Oyez, atque Petrus Gascheti, clericus, castellanus Turris Treme, notifficamus quod, cum lis verteretur inter magn. et pot. Franciscum, comitem et dnum Gruerie, dnumque nostrum, ex una, necnon eiusdem dni burgenses et habitatores ville Turris Treme, ex altera partibus, maxime ex eo quod prelibatus dnus comes dicebat fore verum quod dicti sui homines ville Turris Treme retrofluxis temporibus eorum temeraria voluntate in eorum possessionibus in territorio eiusdem loci Turris Treme situatis recursus seu gallice les recours, absque eiusdem dni licencia, necnon etiam dicti homines unanimi consensu et etiam sine prelibati eorum dni mandato fecerant certas impositiones obulorum super vino quod vendebatur in dicta villa Turris Treme. Que premissa dicti homines minime facere debuerunt, cum revera tales impositiones et innovationes nusquam per subditos imponi debeant, sed maxime per eorum dnos. Quare ipse dnus comes dictos eius subditos ad magnam inde emendam esse affirmabat incisos, dignosque correctione merita. Prenominatis vero burgensibus et incolis respondentibus certis de causis ad nullam teneri emendam, et si fortassis quevis fuerit facta offensa, totaliter se misericordie dni remittentibus. Tandem prelibatus dnus comes dictique subditi in nos prenominatos tanquam arbitros se compromiserunt. Unde nos antedicti arbitri pronunciamus in hunc modum. In primis quod bona /456/ pax inter partes remanere debeat et quod prelibatus dnus comes suis subdictis parcere et benigniter indulgere teneatur quidquid offense habere posset contra prenominatos subdictos suos, et quod de huiusmodi offensis, si que fuerint, dicti burgenses quitti et liberi esse debebunt, et quod ipse dnus et sui officiarii occasione dictorum recours et obulorum nichil petere possint. Item quod prenominati burgenses et habitatores ex nunc in antea perpetuo possint, absque prelibati dni licencia, facere, totiens quotiens fuerit eorum voluntatis, les recours in universis eorum terris et possessionibus sitis in territorio Turris Treme, necnon habeant licenciam faciendi, construendi et de novo componendi atque etiam reducendi clausos et recursus in dictis eorum possessionibus et ipsorum possessiones claudere et ad clausos et pro clausis tenere, toto anno durante, ad ipsorum voluntatem. Ceterum pronunciamus quod predicti burgenses et incole ex nunc et imperpetuum possint sine offensa imponere obulos super vino quod venditur in dicta villa ad pinctam seu mensuram, et longuellum imponere, percipere et etiam removere, necnon etiam de huiusmodi obulis et longuello uti et gaudere, prout nobiles et burgenses ville Gruerie. Item quod prenominati homines, si eorum fuerit voluntatis, poterunt reducere mensuram vini quam hactenus in dicto loco habere consueverunt inter vendentes et ementes vinum, ad mensuram vini Gruerie. Item aliunde pronunciamus, de ipsius dni prefati et predictorum proborum hominum omnimoda voluntate, quod de cetero, si et quando dicti burgenses et incole eiusdem ville pro facto et negociis communibus eiusdem ville et communitatis insimul rite congregabuntur, quod maior pars ipsorum importare debeat minorem, et quidquid per huiusmodi partem maiorem pro huiusmodi facto communi actum fuerit et consultum, illud teneri debebit per minorem partem. Preterea quod prelibatus dnus comes tenere possit totum pratum sive clausum eiusdem dni, situm subtus dictam villam, ad clausum toto anno atque de huiusmodi clauso uti, prout de clausis veteribus in Gruerie comitatu usum est atque utitur, et quod animalia dicte ville in nulla anni parte in dicto clauso pasturare debeant, sed ipse dnus comes supradictum clausum bene claudere debeat. Nos, vero Franciscus, comes et dnus Gruerie antefatus, necnon ego Aymo Borneti, modernus sindicus et preceptor dicte /457/ ville, meo totiusque ville et communitatis nominibus, etc., presentem pronunciationem laudamus et approbamus. Et promittimus, etc. Renunciantes, etc. Sub contrasigillo comitatus Gruerie. Datum et actum Gruerie, decima die mensis novembris, A. Dni millesimo quadringentesimo sexagesimo quarto.

Petrus Poncerii.

Arch. de la Tour de Trême.

595

1464, décembre 9. Extrait du testament de Jean de Gruyère, seigneur de Monsalvens. (Pag. 69.)

596 *

1465, décembre 3. Louis Bonivard, seigneur de Greilly et de St. Michel les Deserts, vend la seigneurie de Châtel Saint-Denis à François, comte de Gruyère. (Pag. 70.)

597 *

1486, janvier 16. François, comte de Gruyère, vend la seigneurie de Châtel Saint-Denis à Bernard de Menthon, pour le prix de 4500 florins. (Pag. 71.)

598 *

1468, août 9. Ego Amedeus, dnus Albipini, miles, tanquam procurator constitutus per nobilem dnam Antoniam de Groleaz, filiam quondam dni Humberti de Groleaz, dni Neryaci et de Iuz, et quondam dne Ianne de Grueria, filie quondam dni Rodulphi, comitis Gruerie, notum facio quod cum ego, quo supra nomine, pluribus vicibus accesserim ad dnum Franciscum, comitem Gruerie, et sibi petierim michi dimitti portionem dicte consortis mee competentem in comitatu Gruerie et pertinenciarum eiusdem comitatus, exchetam prefate dne Ianne, dicte mee consortis matri, ex obitu quondam dni Anthonii, comitis Gruerie, eiusdem dne Ianne fratris, et consequenter deventam et nunc pertinentem dicte dne Anthonie virtute ordinationis facte per prefatam dnam Iannam in suo testamento prefate consorti mee, ut constat ex quadam clausula a dicto testamento extracta, data decima septima die mensis /458/ iullii, A. Dni millesimo quatercentesimo quadragesimo nono. Item ulterius petierim per prefatum dnum comitem michi, quo supra nomine, solvi certas pecuniarum quantitates ob causam aliarum petitionum. Hinc est quod ego prefatus procurator, pro me et meis ac dicte consortis mee heredibus, vendo et remitto prefato dno Francisco, comiti Gruerie, omnem portionem eidem Anthonie pertinentem ex successione prefate dne Ianne, item et generaliter quicquid iuris prefata dna Anthonia et ego habere possumus adversus prefatum dnum comitem, pro centum et quinquaginta scutis Sabaudie michi solutis. Reservata tamen in premissis pro prefata dna Anthonia legitima excheta; etiam reservatis omnibus donationibus et titulis quibuscumque facientibus pro dicta dna Anthonia ob causam certarum donationum vel aliorum titulorum factorum per quondam dnam Anthoniam de Salinis, dnam de Vaulgrenant, prefato dno Anthonio, comiti Gruerie, eius filio, factam de medietate castri de Vaulgrenant, de quo titulo prefatus procurator asserit dictam eius consortem titulum habere. Sub sigillo ballivie Vuaudi per Guilliermum Gallerii, dnum de Champtrens, ballivum Vuaudi. Datum die nona mensis augusti, A. Dni millesimo quatercentesimo sexagesimo octavo.

A. C. F.

599 *

1469, mai 19. Ego Petermannus Morsel, domicellus, burgensis et habitator Friburgi, vendo per allodium purum, francum et liberum dno Francisco, dno et comiti Gruyerie, totam domum meam sitam Friburgi, loco dicto in Belczay 1 , que fuit Guillelmi de Prez domicelli, necnon jerdile et ortum ad dictam domum spectantia. Facta est dicta venditio pro novies centum lb. monete dicti Friburgi. Sub sigillo communitatis Friburgi. Datum et actum Friburgi, decima nona die mensis maii, A. Dni millesimo quatercentesimo sexagesimo nono.

Presens littera levata est e registris Iacobi Lombardi quondam per B. Faulcon.

A. C. F. Titres d’Humilimont. — H. G. II, 49.

/459/

600*

1469. Sequuntur quedam recognitiones facientes ad opus nobilis scutifferi Anthonii de Grueria virtute cuiusdam venditionis, sub tamen reacheti gratia, sibi per nobilem Claudium de Corberes de Grueria facte de nonnullis hominibus, censibus, redditibus ac iuriditionibus annualibus debitis in valle de Charmey, recepte per me Humbertum de Myensiez commissarium in hac parte ab eodem nobili scutiffero, cum favore eiusdem nobilis Claudii de Corberes, specialiter deputatum.

H. de Myensiez.

A. C. F.

La première reconnaissance est datée du 15 mars 1468 (1469) et la dernière du 25 novembre 1474.

601 *

1470 (1471), mars 7. Nos Franciscus, comes et dnus Gruerie, Corberiarumque dnus, notum facimus quod in nostra presencia constituto Iohanne Tersie, sindico et preceptore villagii nostri de Vuadens et communitatis eiusdem, cum multis aliis incolis eiusdem loci, nobis porrecta supplicatione concinnunt ut ad fertilitatem dicti loci et augmentum rei publice concedere dignaremur ut ipsi homines, in terris quas in territorio eiusdem loci colunt et possident, possint facere recorda, gallice les recours, secundum eorum statuta et bonum videre; nos igitur, in remuneracionem serviciorum nobis per dictos nostrates impensorum et mediantibus duodecim modiis avene per nos ab eisdem habitis, concedimus quod predicti homines et eorum posteritas ex nunc in antea perpetuis temporibus possint facere, prout eis placuerit, dictum recour. Datum sub sigillo nostro, die septima mensis marcii, A. Dni millesimo quatercentesimo septuagesimo.

Sceau tombé.

Petrus Poncery.

Arch. de la commune de Vuadens. L’original de cet acte a péri dans l’incendie de l’église de ce lieu, le 9 juillet 1866.

/460/

602 *

1471, mai 6. Wir Frantz Graff und Herr ze Greyers und Marschalk in Sapfoy, an einem, und wir die Landleuth gemeinlich von Sanen, dess genanten unsers gnädigen Herren von Greyertz leuthe und getreuwen Underthanen, am anderen Theil, thundt khundt, (das) wir geben ein ehwige Gezügnüsse diser nachgeschribnen Beredtnussen, Sachen und Rechten, die wir einheiligklich mit einanderen, auch mit Bywäsen, Hilff und Rath der strengen, vesten Herren Adrianus von Bubenberg und Niclaus von Diessbach von Bern, Ritter, gemacht hand:

1. Item und des ersten, so haben wir gesetzt und geordnet, das wer Trostung bricht mit Worten, der soll zweyfallti, namlich sechs Pfundt Buss geben wann es geschicht in gechen Zoren und ungefahrlich und soll darumb nit umb sein Ehr komen sein zum ersten Mahl; were aber sach, dass er zum anderen Mahl Trostung brechi, aber mit Worten, so soll er ehrlos sein und denne mit dreyen Bürgen trœsten ob er die haben mag; mœcht er aber die nit han, so soll er Trœstung schweren, übersicht er denne den Eidt, so ist er umb Leib und Gut an der Herrschaft Gnad, nach dem Landrechten; trœstet er aber mit Bürgen, und die Trœstung übergath mit Worten oder mit Werken, so sind die Bürgen ehrlos, und all drey namlich umb sechs Pfund Puss; wann aber die Bürgen den rechten Sächer einer Herrschaft überantwortten, so sind sey all drei ledig.

2. Item wär Trœstung bricht fräffendtlich mit den Werken, der ist erlos, und umb die Buss, als das von Alter har komen und Recht geseint ist.

3. Item wäre aber, dass Jemand den Anderen in Trostung hiesse liegen, und darzuo der Ander thete mit Werken, so soll der Anheber gebrochen han.

4. Item wäre, dass Jemand dem Anderen in Trostung fürzage und sich das erfunde, der hat Trostung gebrochen.

5. Item wär den Anderen antribt in Urhabs weise, und anfacht, es sig mit Worten oder Werken, der soll den Schaden an in selbs haben ob inne kheiner beschickt, und soll dem der antriben wirt, /461/ allen Schaden und costen, auch Puss abtragen es soll auch ein Herrschaft sein Fräffen han, als von Alter har Recht gesein ist, noch nit ze warten han, dann den Pussen nach zegan und inzuoziechen, an allen Intrag.

6. Item wär in eines Richters hand kheinerley Sach verspricht, oder gelübt, ausgenommen Trostung, als vor stat, oder auf sein Trüw ein Geweri genommen wirt, ein Mal, der soll umb die zweifalti Puss sein, und an seinen Ehren mit dester erger, doch dem Brief von den Vogteyen, in allen seinen Puncten unschädlich.

7. Item wäre, dass Jemand Frauw oder Mann dem Anderen zuo rathe, dass sein Ehr berüren mœchti, und er in nit dabey behan wellte, der soll ihm sein Ehr by dem Eid widergeben und mit zweifalter Puss abtragen, ein Mahl und an seinen Ehren mit dester erger sein.

8. Item thut es Jemand zum anderen Mahl Frauw oder Mann, und aber denn von den Worten stan welt, so soll er los sein, und mit zweifalter Puss abtragen und trœsten mit Bürgen oder Eidt, als vor in Trostung gelüteret ist.

9. Item dette es Jemand Frauw oder Mann zum dritten Mahl und aber denn von den Worten stan welt, so soll er denn verfallen sein umb Leib und Gut, nach der Landtleuthen Urtheil.

10. Item wär der weri, Frauw oder Mann, der verbesseret hette und im zuogeredt wurde von einem Anderen der nit verbesseret hette, du bist nit alles gut als ich, und er das nit leiden wœlt, und sich darwider mit Worten oder Recht satzte, und auch einist oder zwüren darvon stunde, oder sonst mit Recht darvon geweist wurde, der soll jedweders Mahls das ablegen, als in den vorigen Articklen geleuteret stat, setzt er sich aber darwider zum dritten Mahl, und aber darvon stan welt oder darvon geweist wurde, und das nit litte, als der Arlickel hienach geschiben weysst, das der verbessret sich leiden und darwider sich nit setzen soll, der soll aber verfallen sein umb Leib und Gut nach der Landtleuthen Urtheil, und das Ursach halben, dass nit einer durch seines Guts willen gegen biderben Leuthen Uppigkeit brauche.

11. Item wer der were, Frauw oder Mann, der ein Mahl zweyfalti Puss geben hetti, oder im von einer Herrschaft geschenkt weri und im einer zu retti, der nit verbesseret hette und spreche. /462/ er sy besser dann er, dass der Verbesseret das leiden, und sich mit Worten noch mit Wärken, darwider nit setzen soll.

12. Item were das einer dem zuogeredt wurde, spreche, ich han nit verbesseret, und ein Herrschaft in die Puss geschenkt hetti, soll Niemand die Schenke schirmen.

13. Item wär der weri, Frauw oder Mann, der harinnen also gebrochen und verbesseret hetti, oder von einer Herrschaft als vorstath geschenkt weri, der soll umb sein Schuld ingeschryben werden, umb dess willen, ob er sich darnach übergienge, dass man sein ingedenk sige.

14. Item wär der were dem ein Mahl vergeben weri oder verbesseret hetti, der soll an khein Ampt mehr gesetzt werden, ob er doch darzuo erwelt wurde.

15. Item ist auch in diser Uberkhomnus beredt worden, was uf Gricht kem oder kommen were und das Panneren mit der Landtleuthen Urtheil uf ein Herrschaft kommen weri, was dann ein Herrschaft wurde sprechen oder gesprochen hetti, das soll ein Bestendtnuss haben, doch dass ein Herrschaft in soll dise Gsatz ze wüssen thund, ob Jemand darinnen ützit verbesseren müsste, und umb das erst Malh ingesetzt werde und doch bey Ehren bleiben soll, als das der Arlickel der von dem Ynsetzen weisst und innhaltet.

16. Ist auch harinnen beredt worden, dass die so vor diser Gemechtnusse verbesseret hand, zu gleicherweiss stan und bleiben sœllend, als die nach diser Gemechtnusse mit ihrem Verschulten stan und bleiben sollendt.

Und also lobend wir, etc. Dess alles zu einem wahren Urkhundt, habendt wir obgenannt Franz, Graff und Herr ze Greyertz, unser eigen Insigel lassen henken an diesen Brieff, der durch mehr Sicherheit willen, von unsers Heissens wegen, mit Heinrich Iouners von Sanen, unsers geschwornen Schreibers gewohnlichen Handzeichen gezeichnet ist, und deren zwen in glicher Form geschriben und gemacht sind, und jetwederem Theil einen geben, uf Mendtag was der sechster Tag Meyen des Iahrs gezalt nach Christi Geburt, vierzenhundert sibenzig und ein Iahr.

A. C. B. Copie faite sur un terrier de 1662, existant aux archives de Gessenay.

/463/

603

1471, septembre 8. Amédée IX, duc de Savoie, nomme le comte de Gruyère bailli de Savoie et châtelain de Montmélian. (Pag. 74.)

604

1471, septembre 13. Philippe de Savoie, comte de Bugey, donne à François, comte de Gruyère, une pension de mille florins. (Pag. 77.)

605 *

1471, octobre 26. A. Dni millesimo quatercentesimo septuagesimo primo, die vicesima sexta mensis octobris, nobilis Aymo de Verdes, filius quondam nobilis Roduphi de Verdes, recognoscit se tenere a dno Francisco, comite et dno Gruerie et Corberiarum, ad censum perpetuum, de bonis alias recognitis per nobilem Katherinam, relictam dicti nobilis Rodulphi, et que antiquitus fuerunt Iaquete douz Flendruz, medietatem pro indiviso cum Petro de Verdes eius fratre partis eisdem fratribus contingentis tocius montis vocati Hautannaz, prope Moccausaz; pro quibus debere confitetur medietatem unius casei valoris duorum sol. et sex den. Laus. redditus, ultra alium caseum quem super ipso monte percipiunt Guydo de Preyz et eius consortes. Item magis tenere confitetur medietatem pro indiviso montis de Tyssynivaz, alias de Pertuys, pro quindecim sol. Laus. census. Item quartam partem medietatis pro indiviso montis de Pertuys, alias de Outresinyvaz, pro quatuor sol. census. Datum apud Feyguyres, vallis de Charmeys.

E prothocollis Iohannis Vullieti levavit Amedeus Vullieti.

A. C. F.

606

1471, novembre 15. Ego Anthonius, bastardus Gruerie, domicellus, notum facio quod cum magn. et pot. Franciscus, comes et dnus Gruerie, michi et meis heredibus dederit quinquaginta florenos auri parvi ponderis census, quolibet floreno valente duodecim sol. Laus. bon., in recompensationem servitiorum per me /464/ impensorum et sincere dilectionis affectu quem erga me habebat, tanquam erga suum fratrem bastardum, super censibus, iuridictionibus, obventionibus et talliis prelibato dno comiti debitis in valle et parrochia Aurimontis, ad causam iuridictionis sue de Aigremont; hinc est quod ego ipse Anthonius volo quod memoratus dnus Gruerie comes et sui heredes possint rehabere predictos quinquaginta flor. pro mille flor. Sub sigillo decanatus de Ogo. Datum quindecima die mensis novembris, A. Dni millesimo quatercentesimo septuagesimo primo.

Sceau tombé.

Humb. de Miensiez.

A. C. V.

607 *

1473, février 6. Yolant, primogenita et soror christianissimorum Francie regum, Sabaudie ducissa, tutrix et tutorio nomine filii nostri Philiberti, ducis Sabaudie, etc., visis litteris bone memorie dni Ludovici, ducis Sabaudie, his per copiam annexis 1 quibus promisit ipse dnus dux magnificum consanguineum nostrum dnum Franciscum, comitem Gruerie et marescallum Sabaudie, acquittare erga dnam Francesiam de Montemaiori, dnam Coppeti, de summa septem milium, novies centum et sexaginta trium florenorum cum dimidio Reni, quod tamen actenus minime factum extitit, eosdem florenos in et super subsidio seu dono prefato filio nostro in ducatu Chablasii et baronia Gaii de proximo concedendo imponimus et assignamus per presentes. Mandantes thesaurario Sabaudie, seu receptori dicti subsidii quatenus eidem consanguineo nostro dictos florenos solvant. Datum Vercellis, die sexta februarii, A. Dni millesimo quatercentesimo septuagesimo tercio.

Per dnam, etc. De Floret.

A. C. F.

608 *

1473, mars 25 et avril 10. Probi homines villagii et communitatis de Montbovon, castellanie Gruerie, de laude et voluntate /465/ dni Francisci, comitis Gruerie, eorum dni, pacta et conventiones faciunt inferius mencionatas. Imprimis quod nullus hominum dicte communitatis ex nunc in antea valeat nec debeat vendere, alienare, obligare, donare, excambire, nec quovis modo cedere de suis terris quas habet in territorio et confinibus de Montbovon, hominibus ultra locum de Zamant a parte Mustruaci et Viviaci residentibus, nisi de consensu tocius dicte communitatis, neque personis ab aqua Treme inferius residentibus. Et si quis dictorum hominum in futurum contrarium fecerit, illo casu quidquid fuerit venditum, etc., de huiusmodi terris, debeat pleno iure spectare dno Gruerie comiti pro medietate, et alia medietas prefatis probis hominibus de Montbovon. In quorum premissorum robur et testimonium nos antefatus Franciscus, comes et dnus Gruerie, huiusmodi statuta laudamus et rattificamus et contrasigillum nostri comitatus hiis presentibus duximus apponendum. Datum quod a laudem predictorum proborum hominum, die vicesima quinta mensis marcii, et quo ad laudem nostram, decima die mensis aprilis, A. Dni millesimo quatercentesimo septuagesimo tercio.

Sceau tombé.

Hu. de Myensiez.

Arch. de Montbovon.

609 *

1474, juin 13. Ego Willinus Egander, castellanus de Gisseneys, notum facio quod die lune, decima tercia mensis iunii, A. Dni millesimo quatercentesimo septuagesimo quarto, coram me comparuerunt Iohannes Boson, mistralis in Ormont dni comitis Gruyerie, Petrus Walkar, Anthonius Bridan, Robertus douz Plang. Wuillermus Bridan, Iohannes Mollien, Iohannes Ysabel, Iaquetus Cullan et Iohannes Ginilliar ob causam discordie existentis inter homines patrie dicti loci Gisseneys, ex una, et illos de Ormont, ex alia partibus, super prata, pascua et montes de Yserin et Yretes, theothonice Eflis und Billen, ex parte limitationis per dnum comitem Gruyerie et per quondam Rodolphum Hofmister, scultetum in Berno, pridem facte, petentes ipsis prenominati de Ormont dare litteram testimonialem qua de causa ipsi de Gisseneys velint habere ius ad dicta prata, pascua seu montes. Qui patriote de /466/ Gisseneys responderunt se velle possidere predicta ob causam pronunciationis per dictum scultetum facte; item quod ex post dicti de Ormont eorum taxam non solverunt, sicut cetera bona in eodem loco Gisseneys existentia dare solent; item quod ipsis de Ormont fuerunt ter et magis dies assignate apud Gisseneys ad eorum iura de premissis monstranda, qui tamen hoc facere recusaverunt; tandem quod ipsi de Gisseneys de hoc passamentum et guerenciam receperunt. Quibus responsionibus sic factis prenominati de Ormont petierunt ipsis dare litteram testimonialem a dictis de Gisseneys, que eis sub ipsorum patrie de Gisseneys contrasigillo concessa est.

A. C. B.

Sceau tombé.

610 *

1474, novembre 4. Ego Iohannes de Prez, domicellus, filiusque quondam nobilis Guidonis de Prez de Rota, residentis in Lustriaco, vendo dno Francisco, Gruerie comiti, Sabaudie marescallo, census ac redditus et homines et censerios meos inferius nominatos, resque, terras, possessiones et bona pro quibus dicti census debentur cum aliis bonis subscriptis sitis in dominio et districtu Bellegarde. Imprimis duodecim lb. Laus. bon. census michi debitas per certos homines et censerios meos dicti loci Bellegarde; item septem cappones censuales michi per quos supra debitos; item unum seraceum; una cum dominio, mixto meroque imperio et iuriditione omnimoda, una etiam cum omni genere servitutis quod exigi posset in personis et bonis predictis. Item vendo tam nomine meo quam etiam tanquam heres quondam nobilis Guilliermi de Prez, mei patrui, totam portionem quam ego et dictus quondam Guillermus habemus in toto monte de Philiseyma indivisim cum prefato dno comite. Facta est huiusmodi venditio pro precio quinquies centum flor. boni auri Alamagnie. Sub sigillo curie Laus. Datum et actum presentibus nobilibus Girardo de Wippens, condno dicti loci, Petro de Prez, etc., die quarta mensis novembris, anno Dni millesimo quadringentesimo septuagesimo quarto.

H. de Myensiez.

A. C. F.

/467/

611

1475, février 6. Traité de combourgeoisie entre la ville de Fribourg et la commune de Bellegarde. (Pag. 79.)

612

1475, février 11. Anno a nativitate Dni sumpto millesimo quadringentesimo septuagesimo quinto, inditione octava, die undecima mensis februarii, illustrissima dna Yoland, primogenita et soror christianissimorum Francie regum, ducissa Sabaudie, tutrix et tutorio nomine illustrissimi principis dni Philiberti, ducis Sabaudie, etc., ex causa permutationis dat et penitus remittit magnifice et generoso Gilliberte de Podoniaco 1 , filie quondam dni Arnaudi, vicecomitis Podoniaci, uxori dni Antrenii, dni Myolani, castra, territoria, loca, districtus et mandamenta Hermencie et Balleysonis, una cum mero, mixto imperio et iuridictione omnimoda, alta, media et bassa, cum ultimo supplicio, necnon hominibus nobilibus et innobilibus homagiis, etc., aliisque universis iuribus, iure tamen feudi, fidelitatum, homagii, directique feudi, superioritatisque et ressorti ac pariter subsidiis et donis ad instar hominum aliorum banneretorum prefatis ducisse et duci Sabaudie in premissis semper salvis. Prefata vero magniffica Guilliberta, de consensu viri sui, in premissorum permutationem dat et penitus remittit memorate dne ducisse, tutorio nomine premisso, castrum de Orons, situm in patria Vuaudi, necnon domum vulgariter nuncupatam de Orons, sitam in villa Viviaci, una cum locis, territoriis, districtibus, mandamentis, mero, mixto imperio ac iurisdictione omnimoda, alta, media et bassa, cum ultimo supplicio, necnon hominibus, etc. Devestientes, etc. Mandantes, etc. Presentibus dnis Urbano Bonivardi, episcopo Vercellensi, Petro de Sto Michaele, cancellario Sabaudie, Anthonio Lamberti, decano Sabaudie, Urbano de Chivrone, commendatario abbatie Sancti Amedei, Anthonio de Phosasto, presidente magnifici consilii ducalis cum celsitudine ducali residentis, et Ruffino de Muris, generali financiarum Sabaudie, testibus vocatis.

A. C. V. Copie.

/468/

613

1475, février 12 et 13. Traité de combourgeoisie entre la ville de Fribourg et les bannières de Gruyère, de la Tour de Trême et de Montsalvens. (Pag. 81.)

614

1475, février 13. Traité de combourgeoisie entre la ville de Fribourg et le mandement de Corbière et de Charmey. (Pag. 84.)

615 *

1475, avril 3. Nos Franciscus, comes et dnus Gruerie, Alboneque, etc. dnus, vendimus nobili Girardo de Vuppens, condno dicti loci, genero nostro dilecto, quandam domum nostram per nos dudum acquisitam ab heredibus Anthonii Maliardo de Rota, una cum orto contiguo, sitam in villagio de Espessez, nomine iusti precii centum lb. Laus. bon. Sub sigillo curie Laus. Datum presentibus nobilibus Humberto Cerjat, dno de Combremont, et Iohanne de Clerye, castellano Gruerie, die tercia mensis aprilis, A. Dni millesimo quatercentesimo septuagesimo quinto.

Petrus Poncery.


1489, avril 30. Benedictus de Monteferrando, Laus. episcopus et comes, commendatariusque perpetuus prioratus Lustriaci, viso instrumento venditionis presentibus annexo domus cum orto que movetur de directo dominio dicti prioratus, eandem venditionem laudamus, confitentes nos recepisse ab eodem emptore laudes et vendas inde nobis debitas manu ven. fratris Glaudii de Gresiaco, dicti prioratus admodiatoris. Sub sigillo camere nostre. Datum die ultima mensis aprilis, A. Dni millesimo quatercentesimo octuagesimo nono.

Pilliency.

Sceau pendant.

A. C. F.

/469/

616

(1433-1475). Ill. et bone memorie dnus Franciscus, comes Gruerie, ad instantiam et grandem postulationem proborum hominum totius vallis Aureimontis, tam suorum subditorum quam etiam subditorum dnorum de Yellens et de Valliesiz, nundinas (bis in anno) donavit. Probi homines vallis Aureimontis habebant penes se litteram donationis dictarum nundinarum. Déposition d’un témoin dans un procès de l’année 1496.

A. C. V.

617

1475, mai 11. Testament de François I, comte de Gruyère (Pag. 86.)

618 *

1475, juin 1. Anno a nativitate Dni millesimo quadringentesimo septuagesimo quinto, inditione octava, die prima mensis iunii, personaliter constituti fuerunt magn. et pot. Ludovicus, comes et dnus Gruerie, filiusque quondam dni Francisci, comitis Gruerie ac Sabaudie marescalli, nuper deffuncti, ex una, necnon honesti ac probi homines sui et incole ville et castellanie suarum Turris Treme, in capellania B. Dyonisii martiris, ante villam Turris, partibus ex altera, signanter Franciscus Escoffey dictus de la Chenaul, preceptor et sindicus ville et communitatis dicti loci, etc. Qui quidem magn. Ludovicus, Gruerie et dicti loci Turris Treme dnus, accipiendo possessionem ville et castellanie Turris Treme iuravit supra sacrum canonem et promisit dictis suis subdictis libertates, immunitates et franchesias dictarum ville, castellanie et communitatis Turris Treme ac proborum hominum earumdem illese et inconcusse observare, etc. Et consimiliter predicti preceptor et probi homines dicte castellanie iurarunt omnes fore fideles et obedientes erga prefatum dnum, etc. Acta fuerunt hec in dicta capellania, presentibus ibidem nobilibus Iohanne de Clerie, Gruerie castellano, Rodulpho de Sto Germano de Grueria, Ludovico Marchiandi de /470/ Albona atque viris districtis Petro Gascheti, castellano de Montservens, et Petro Poncerii, castellano Corberiarum, testibus.

Humbertus de Myensiez.

Arch. de la Tour de Trême.

619

1475, juillet 16. Les hommes de Gessenay prêtent le serment de fidélité à Louis, comte de Gruyère, qui, à son tour, jure de maintenir leurs droits et libertés. (Pag. 91.)

620 *

1475, juillet 30. Ad universorum deducatur noticiam quod propter subscripta peragenda personaliter fuerunt constituti spectabilis Franciscus de Grueria, dnus de Orons, condnus Bellegarde, filiusque bone memorie dni Francisci, comitis Gruerie, ex una, et honorabiles patriote et communitas tocius vallis de Bellagarda, partibus ex altera, super eo quod cum prefatus dnus Franciscus, comes Gruerie, antefatum Franciscum de Grueria, eius filium secundum genitum, heredem suum instituit in eius terra eiusdem loci Bellegarde, cuius vigore prelibatus Franciscus de Grueria, post obitum antedicti sui genitoris, in dicto loco Bellegarde petebat ab hominibus ligiis et censeriis et personis prelibati sui genitoris sibi fieri iuramenta tamquam dno ipsorum naturali; offerebat e converso ipsis hominibus facere quidquid bonus et legalis dnus suis subdictis, iuxta ipsorum antiquas consuetudines et libertates, merito facere debet. Qui quidem homines et censerii insimul congregati in ecclesia sancti Stephani prothomartiris, patroni eiusdem loci, iuraverunt manibus levatis et ad sancta Dei evangelia corporaliter prestitis commodum et profictuum prelibati dni de Orons iuxta ipsorum posse facere et procurare, sibique esse fideles, auxilium prestare, etc. E converso prelibatus Franciscus iuravit et promisit dictos homines et censerios suos manutenere et observare in ipsorum iuribus, franchesiis, libertatibus et consuetudinibus quibuscunque, necnon eosdem deffendere contra quoscunque volentes ipsos molestare. Promiserunt, etc. Acta fuerunt predicta in predicta ecclesia Bellegarde, sub A. Dni /471/ millesimo quatercentesimo septuagesimo quinto, indictione septima et die penultima mensis iullii, presentibus nobilibus viris Iohanne de Clerie, Gruerie castellano, Rodulpho de Sancto Germano, castellano de Oyex, Petro Poncerii, castellano Corberiarum, etc.

Ego vero Michael Kun, curatus Bellegarde, hoc presens publicum instrumentum recepi, etc.

A. C. F. - H. G. II, 157.

621 *

1475, août 3. Ego Anthonius de Grueria, dnus Acrimontis, burgensis Friburgi, vendo Perrisone, relicte quondam Iohannis Misey, burgensis dicti Friburgi, tres partes meas cuiusdam tenementi siti in villa et territorio de Nyarlet le bos, quas a me tenet Iohannes Eschappa et pro eodem tenemento toto solvere consuevit annuatim centum quatuor sol. et tres den. monete Friburgi, quinque carteronos messelli, tres cappones, tres carragias et duas dietas. Item tres partes alterius tenementi siti in villa et territorio de Bonofonte, quas a me tenet Henntzinus Gugler et pro eodem toto solvere consuevit annuatim quinquaginta quinque sol., duos cappones et duos pullos, cum duabus carragiis. Item tres partes alterius tenementi siti in villa et territorio predictis de Bonofonte, quas a me tenet Hennslinus Berchter et pro eodem toto solvere consuevit annuatim sexaginta duodecim sol. et duo den., sex cappones cum dimidio, tres pullos, cum duabus carreagiis. Item tres partes alterius tenementi siti in villa et territorio de dicto Bonofonte, quas a me tenet Hennslinus Springo et pro eodem toto solvere consuevit quadraginta sol., quatuor cappones cum quatuor carreagiis. Item tres partes alterius tenementi siti in villa et territorio do Corsallettes parrochie de Curtion, quas a me tenet Petrus Bergier et pro eodem toto solvere consuevit quindecim sol. Item tres partes alterius tenementi siti in villa et territorio predictis de Corsallettes, quas a me tenent heredes Iaqueti Carementrant et pro eodem toto solvere consueverunt annuatim centum septem sol., quinque cappones et tres pullos, cum tribus carreagiis et duabus dietis. Et eadem vendo cum dominio, mero, mixto imperio et iurisdictione omnimoda, cum etiam omni genere servicii et servitutis quod possum exigere in personis hominum dictos census debentium. /472/ Que quidem tres partes tenementorum participant cum alia quarta parte ad nobilem Franciscum de Billens de Rotundomonte pertinente. Facta est autem dicta venditio pro tercentum et quadraginta lb. monete Friburgi. Sub sigillo communitatis Friburgi. Datum et actum in dicto Friburgo, tercia die mensis augusti, A. Dni millesimo quadringentesimo septuagesimo quinto.

G. Gruerie.


1475, août 12. Ego nobilis Ianna, uxor nobilis Anthonii de Grueria, dni de Aygremont, premencionatam venditionem laudo et confirmo. Datum duodecima die mensis augusti, anno quo supra.

A. C. F.

622 *

1475, septembre 30 et novembre 2. Nos Ludovicus, comes et dnus Gruerie, etc. notum facimus quod cum inclite recordationis dnus Franciscus, comes Gruerie, genitor noster, legaverit capellaniis suis SS. Iohannis Bapt. et Michaelis arch. in Grueria fondatis montes suos vocatos loz Pyry et Montagny Rod, nobisque in mandatum dederit dictos montes vendere et precium inde repertum convertere in acquisitum census ad opus dictarum cappellaniarum, hinc est quod nos, interveniente consensu dni Valeriani Fabri, curati de Broch, rectoris ipsius capelle S. Michaelis, necnon dni Claudii Garson, rectoris dicte capellanie nostre sancti Iohannis Bapt., vendimus Ludovico Castella, sindico et gubernatori ville Gruerie, ementi ad opus nobilium, burgensium et habitantium ville Gruerie atque villagiorum de Pringie et de Espagnie, predictos montes nostros sitos in confinio de Gissineis pro precio novies centum et viginti quatuor lb. Laus bon., quas habuimus et confitemur in utilitatem dictarum capellanarium esse conversas. Sub sigillis ipsius comitis et decani de Ogo. Datum quo ad dictum comitem et Claudium Garson, die ultima mensis septembris, et quo ad memoratum Valerianum, die secunda mensis novembris, A. Dni millesimo quatercentesimo septuagesimo quinto.

Petrus Poncery.

Sceaux tombés.

Arch. de la ville de Gruyère.

/473/

623 *

1475,ddcembre 3. Wir Schulthes und Ratt zu Bern tund kund, als dann die ersamen, wisen Tschachtlan und Landtlut zu Sannen und Oesch, unser truwen, lieben Burger, die Lanndtschaften Ormund und Allix, jetz in disen kriegs lœuffen, darin wir dann gegen dem Graffen von Roymond 1 und andren stand ingenomen, und zu iren handen gebracht, daran wir aber ettwas missvallens gehept und gemeint haben, nach dem si usserhalb in sœlichen kriegen üben und ziechen inen geburt nit an unser besunder næll und willen utz dann zu unsern handen in zunemen, also haben die vermellten unser Burger sich ir Bottschafft zu uns in unser Statt uff dattum diss brieffs gefügt, namlich Von Sannen: Clæwi Boumer, alt Tschachtlan, Hensli Annen, Clæwi Steffan, Peter Zingeri vennr und Clæwi Huswirt weibel; und Oesch: Tschan Fabri vennr daselbs, all mit volkomnen gewalt ir landluten, und mit uns so fruntlich geredt, das wir in ansechen ir getruwen diensten, zü denen si sich furer aber gar willig erbietten, in aller lieb mit inen vereint sind, dem ist also. Des ersten, das wir fur uns und unser nachkomen; bi den selben Herschafften Ormund und Allyo mit allen hochen und nidren gerichten, gebotten und verbotten, Reysen und Diensten vor us sœllen beliben, die zu üben, bruchen und haben, als in andern unsern landen doch nach allter gewonheit der gerichten daselbs, dabi ouch die erbern lutt sollen beliben, und was sich desshalb mit büssen frævelln und sœlichen dingen begipt, sol uns allein zu gehœren, wir mœgen ouch amptlutt zu sœlichen und andern dingen zu sechen die zu regieren und bruchen, ordnen und setzen nach unserm gantzen gevallen, und umb das die selben erbern lutt zu Ormund und Allyo, mit ir zu gehœrdt desbas geschirmpt mœgen werden, und ouch unser Burger von Sanen und Oesch verstanden unsern sundern gunstigen willen zu Inen, so haben wir uns begeben und gelutert, das all Rennt und Güllt derselben Herschafften, ann die vorberürten nutz, sœllen in dry teill geteillt und unns zwen und der dritteil den von /474/ Sanen und zü in den von Oesch nach zimlicher Marzall derhalb zu schætzen, also darinn ungeværlich gehandellt geben werden, und sœllen ouch die selben von Sannen und Oesch die vorberürten lutt truwlich beschirmen und behüten, und darinn ir best tun ungewarlich und ob sich begæb das si mitt gewallt überzogen wurdent, dar inn sœllen wir dann ouch mit trüwen handellen, als einr fromen Herschafft zu gehœrt, nach gestalt unser Sachen, des wir uns ouch truwlich begeben und hiebi, und durch diss mittel so sind wir gegen unsern vorberurten Burgern sœlicher dinghalb wolgeluttert, wellen ouch daby beliben jetz und fürer an alle widerred. Und haben ouch des zu Urkund unser Insigell an disen brieff gehenckt und sind wir so diss gehandellt haben, mit Namen Niclaus von Scharnachtal, Ritter, Schulthes, Thuring von Ringoltingen, Peterman von Wabren, alt Schultheissen, Hans Rudolff von Erlach, Peter Schopffer, Ludwig Brugler, vennr, Hanns Frenckli, Seckelmeister, Anthoni Archer, Hans Kutler, Gilian Achshalm, vennr, Peter Boumgarter, Peter Symon, Peter Starck, Cunrat Rietwil, Heinrich Zimmerman, Bartholome Hüber, Peter Irreney und Heinrich Titlinger; wir die vorgemellten von Sanen und Oesch bekennen uns ouch sœlicher berednuss, haben ouch die danckbarlich uff und geloben dabi jetz uns furer zu beliben, an all widerred und wann wir die obgenannten von Oesch eigens Insigels nit (haben), so haben wir mit ernnst erbetten den wolgebornen Herren Herr Ludwigen, Graffen zu Gryers, unsern gnædigen Herrn, das der siner Gnaden lanndtschafft zu Gryers minder Insigell darunder wir uns wie vor stat binden, her an gehenckt hat, das ouch wir derselb Graff von Gryers uff ir bitt bekonnen getan haben, doch uns an Schaden. Aber wir von Sanen haben unser eigen Lands Insigell gehenckt an diser brieff zwen glich der einr unsern Herren von Bern vorgenant und der ander uns worden ist. Beschechen und geben uff Sonnentag nach Sant Martinstag der Iarzall Cristi unsers Herren vierzechenhunder sibentzig und fünff Iar.

Sceaux de Berne et de Gruyère.

A. C. B. Copie de M. l’archiviste Schneuwly.

/475/

624

1476, janvier 16. Traité de combourgeoisie de Bulle et de Riaz avec Fribourg. (Pag. 93.)

625 *

1476, février 15. In nomine Dni, amen. Anno a nativitate eiusdem millesimo quatercentesimo septuagesimo sexto, indicione nona et die quindecima mensis februarii, cunctis fiat notum quod, cum de presenti guerra in patriam Chablasii occurrunt sic quod Vallesienses patriam dni nostri ducis Sabaudie currunt usque ad villam Sancti Mauricii, in qua villa sunt quam plurimi armigeri Vallesienses, deinde cum die presenti Clavoz Boumer associatus quam pluribus armigeris, nomine dnorum Bernensium, ad villam Bacii pervenerit, unde cum tota communitas Bacii dubitat pervenire ad manus Vallesiensum, inimicorum dni nostri ducis Sabaudie, et non habeant saltem de presenti recursum nec quodcunque iuvamen ab aliquo dno, considerans dicta communitas quod non posset resistere contra tales armigeros, et potius se reddere volentes dnis Bernensibus quam illis Vallesiensibus, attento quod dicti dni Bernenses non intendunt infringere iura dni nostri Sabaudie ducis; hinc est (quod) predicta communitas existens in plathea ulmi Bacii, ante domum Petri de Iussey, omnes alta voce et intelligibili in manus dicti Clavoz stipulantis ad opus dnorum Bernensium se reddiderunt prefatis dnis Bernensibus, tam ratione persone quam bonorum suorum, sub tali conditione et forma qua dnis Bacii et aliis nobilibus astringebantur, et fecerunt fidelitatem prefatis dnis Bernensibus, levando omnes duos digitos et dicendo quilibet ipsorum talia verba: Sic Deus et beata Maria Virgo me iuvent; submittentes se prefatis dnis Bernensibus ad omnia et singula usagia, tallias, tributa et alia auxilia ad que per prius dictis dnis Bacii et aliis nobilibus astringebantur, iuribus tamen ill. dni nostri ducis Sabaudie semper salvis. Quibus iuribus dicte partes nullomodo per premissa derogare intendunt, sed potius suo posse preservare volentes. Quibus sic actis, prefatus Clavoz nomine prefatorum dnorum Bernensium promisit dictam communitatem /476/ contra dictos Vallesienses et alios suos inimicos deffendere, protegere, ipsamque communitatem in suis libertatibus, franchesiis et bonis usibus manutenere. De quibus petierunt litteram testimonialem, ad quam fuerunt presentes dnus Iohannes de Buerea, curatus de Bagnies, Nycodus Zaquilly de Rogimont.

A. C. B.

Copie sans signature.

626

1476, février 24 et mars 8. Réversale de Louis, comte de Gruyère, en faveur de ceux de Gessenay, au sujet des hommes d’armes qu’ils lui ont fourni pendant la guerre de Bourgogne (Pag. 95.)

627 *

1476, avril 1. Réversale des bourgeois de Gruyère en faveur des hommes de Grandvillard, qui les ont secourus pendant les guerres de Bourgogne. (Pag. 97.)

628 *

1476, juin. Postmodum (Carolus Burgundie dux) se versus ante Muretum cum toto sue armate exercitu (transtulit). Gruerenses interim et alii de Gissiney cum suis complicibus Turrim de Peil et Viviacum cremaverunt. Postremo saltim proxima bellicosa ante festum nativitatis B. Iohannis Baptiste assignata Alemani Burgundie ducem cum toto sue armate exercitu ac quam pluribus mercatorum gentibus, qui mercantias et vitualia ibidem aduxerant, invenerunt, maximum omicidium fecerunt; et licet oratores ad eosdem cum salvo ab eisdem obtento conductu quos in via invaserunt, Lausannam se direxerunt mercuri immediate sequen. dominicam steterunt, civitatem quoque et villam totam, eciam Fratrum Predicatorum et Minorum ecclesias, et in ecclesia B. Marie Virg. Lausanne certas depositas archas fregerunt predicti Alemani, permaxime Gruerenses et Galici confederati vicini, viris ibidem paucis laycis predictorum Predicatorum et Minorum habitibus /477/ habituatis et tonsuras in ipsorum religiosorum ecclesiis restantibus depredati fuerunt et butinaverunt.

Arch. de la commune de Lausanne; Compte du syndic Jean Grant pour l’année 1476. — Communiqué par M. Ern. Chavannes.

Cette notice, écrite par un témoin oculaire, modifie en quelques points ce que H. Hisely (H. G. II, 99) dit de la conduite des Gruériens après la bataille de Morat.

629 *

1477, septembre 16. Des difficultés s’étant élevées entre les communes d’Estavanens et de Granvillard au sujet de pâturages, la cause fut d’abord jugée en 1472 par le doyen d’Ogo; mais la partie condamnée en appella à la cour de l’official de Lausanne. Nous extrayons du jugement prononcé par ce dernier le passage suivant relatif à plusieurs sursis qu’éprouva le jugement.

Anno millesimo septuagesimo quarto, paulo post pascha, die sabbati post dominicam de Iubilate, septima maii fuerunt per rev. dnum Philippum de Compesio date ferie repentine propter pestem usque ad diem sabbati post festum Eucaristie Christi, undecima iunii. Item quod perveniendo ferias messium, quod dubitabatur de adventu Allemanorum, fuerunt indicte ferie et cause suspense a die sabbati post festum sanctorum Petri et Pauli, que fuit secunda iullii, usque ad diem sabbati post festum sancti Bartholomei (27 août). Item die sabbati post festum Exaltationis, decima septima septembris, tam propter vindemias quam propter pestem dnus indixit ferias usque ad diem sabbati post Galli (22 octobre). Item die lune ante festum omnium Sanctorum, ultima octobris, non fuit tenta curia propter monstras tunc factas et receptas. Item die mercurii ante festum Sancti Martini, nona novembris, fuerunt indicte ferie propter negocia civitatis et ville usque ad diem sabbati ante festum sancti Andree, que fuit vicesima sexta novembris, et ulterius, prout in folio hic suto plenius continetur. Item subsequenter propter insultum factum Lausanne per Allemannos, quasi omnes recesserunt a Lausanna, et sic curia cessavit usque post vindemias et ultra. Item quod in dicto insultu facto Lausanne, /478/ littere, acta, processus, papiri et alia minuta existentes et existentia in domo dni Iohannis Blancheti, licenciati in legibus, fuerunt per ipsos Allemanos subversi et in carreria publiqua proiecti et disparsi.

Datum die decima sexta mensis septembris, anno Dni millesimo quatercentesimo septuagesimo septimo.

I. Bapt. Officialis.
Lud. Daux.

Arch. de la commune de Grandvillard.

630

1478, août 20. Sentence arbitrale entre Louis, comte de Gruyère, et la commune de l’Etivaz. (Pag. 98.)

631 *

1478 (1479), mars 18. Ludovicus, comes Gruerie atque Corberiarum dnus, notum facimus quod cum nobilis Iohannes de Clerie, de Grueria et castellanus noster Gruerie, quam plurima acquisita fecerit a nobili Rodulpho de Seneveys de Corberiis, eius cognato germano, de certis rebus, censibus, obventionibus a nobis veluti Corberiarum dno sub feudo et homagio aut alias moventibus; item et aliunde ipse Iohannes, vigore testamenti quondam nobilis Richardi de Seneveys, eiusdem loci Corberiarum, etiam parentis sui, habuerit, teneatque quam plurima bona, res, terras, census, directa dominia etiam a nobis tanquam Corberiarum dno moventia, supplicaveritque a nobis huiusmodi acquisita et bona laudare; ecce quod nos antefatus Ludovicus, Gruerie comes, predicta acquisita prenominato Iohanni de Clerie laudamus, et hoc videlicet pro feudo, censibus, oneribus et tributis nobis solvi solitis, confitentes nos recepisse laudes, represias et laudomia nobis competentia. Sub sigillo dicti comitis. Datum die decima octava mensis martii, A. Dni millesimo quadringentesimo septuagesimo octavo secundum stilum curie Laus.

Humbertus de Myensiez.

A. C. F.

/479/

632*

1479, juin 25. Ego Iohannes de Corpasteux, burgensis Gruerie, notum facio quod cum Anthonia relicta Petri Challeti, in Bulo clerici, michi vendiderit omnia bona sibi deventa in bonis quondam Iohannis Gascheti, Anthonii eius filii atque Petri Gascheti dicti quondam Anthonii filii, et maxime certos ortos sive gerdilia sitos in Cabana Gruerie retro turrim de la Supplabarba, hinc est quod ego idem Iohannes vendo ill. et magn. Ludovico, comiti et dno Gruerie, dno meo, presenti et recipienti ad opus Aymonis et Francisci liberorum sive nutritorum impuberum dicti quondam Petri Gascheti predictos ortos pro precio triginta lb. bon. Laus. Sub sigillo decanatus de Ogo. Datum die vicesima quinta mensis iunii, A. Dni millesimo quatercentesimo septuagesimo nono.

Humb. de Myensiez.

A. C. F

.

633

1479, septembre 28. Nos Ludovicus, comes et dnus Gruerie, dnusque Albone, notum facimus quod cum per commissarium nostrum Albone, Iohannem Vuillieti, notarium, nomine nostro peteretur a ven. dno Iacobo Vonduti, curato et rectore perrochialis ecclesie ville Albone, per ipsum nobis, nomine cure sue, dimitti quamdam domum sitam in villa Albone, que domus quondam fuit recognita predecessoribus nostris per Anthonium de Germagny et subsequenter per dnum Amoudrici, capellanum, causam habentem a dicto Anthonio, eidem ecclesie Albone donata, pro qua domo nobis debentur vende, tamquam commissam et excheutam, nos supplicationi dicti curati inclinati, etiam requisitione nobilium et burgensium Albone mediante, domum predictam, donationemque de eadem dicto curato factam eidem curato laudamus sub conditione quod rectores ipsius ecclesie in qualibet mutatione curati et rectoris teneantur solvere prefato comiti viginti sol. Et ulterius hoc egimus pro decem flor. pp. per nos ab eodem curato receptis. /480/ Datum sub sigillo nostro, die vigesima octava mensis septembris, A. Dni millesimo quatercentesimo septuagesimo nono.

Io. Vuillieti

Sceau pendant.

A. C. V.

634

1480, mai 13. Philibert, duc de Savoie, constitue Louis, comte de Gruyère, juge de Billens, soit des appels de l’évêché de Lausanne. (Pag. 101.)

635 *

1480, juillet 22. Ego Petermandus de Foucygnie, miles Friburgi, notum facio quod cum nobilis et potens vir Anthonius de Grueria, dnus Agrimontis, michi vendiderit tres partes suas prati vocati Praz Dommenjoz, indivisas cum nobili Francisco de Billens de Rotondomonte, siti en la Vaud Seyna, in fenagio de Chandon; item tres partes 140 sol., 8 caponum seu gallinarum et 8 puginorum census, indivisas cum dicto Francisco, qui habet quartam partem, pretio duodecim viginti decem octo flor. auri pp. et novem sol. Laus. bon., prout hec omnia in littera die et anno subscriptis data plenius continentur. Hinc est quod ego prefatus Petermandus concedo prefato Anthonio quod possit dictas res redimere. Sub sigillo castellanie Rotondimontis. Datum die vicesima secunda mensis iullii, A. Dni millesimo quatercentesimo octuagesimo.

E registris Francisci Musy levavit Petrus Cati.

A. C. F.

636 *

1480, août 23. Nos Iohannes de Grueria, miles, dnus de Montsalvens, permutamus et in excambium damus Alamano Grant alias Bergier quamdam domum nostram sitam in villa Gruerie, in burgo inferiori, iuxta lo Belluar ab occidente, et hoc pro quodam monte appellato de Chievachaul, sito in Gruerie castellania, nobis per dictum Alamanum tradito, sitoque iuxta montem de Molleyson dni Gruerie comitis et la Bonna Fontannaz religiosorum Partis Dei ex /481/ borea, et ulterius pro centum lb. bon. Laus. per dictum Alamanum a nobis habitis. Sub contrasigillo comitatus Gruerie. Datum die vicesima tercia mensis augusti, A. Dni millesimo quatercentesimo octuagesimo.

Humb. de Myensiez.

A. C. F.

637 *

1480, octobre 31. Nos Ludovicus, comes et dnus Gruerie, etc., notum fieri volumus quod cum nos vendiderimus Ulmano Tochterman, burgensi et consiliario Friburgi in Ochtlandia, centum florenos Reni Alamagnie boni auri et ponderis legitimi census pro duobus millibus flor., pro quo censu melius solvendo se constituerunt fideiussores, obsides et debitores dni scultetus et consules ville Friburgi, prout constat instrumento dato vicesima octava die mensis octobris, A. Dni millesimo quatercentesimo octuagesimo. Et quia consonum rationi fuit quod memorati scultetus et consules de huiusmodi obligatione servarentur indempnes, ea propter nos comes prefatus promisimus sub obligatione mandamentorum nostrorum Gruerie et Corberiarum et aliorum nostrorum bonorum dictos scultetum et consules absolutos et quittos reddere, et eisdem Friburgensibus in fideiussores dedimus Petrum Bioley, preceptorem ville nostre Gruerie, Iohannem de Clerye, Rodulphum de Sancto Germano, Iohannem Bon de Sancto Germano, domicellos, Roletum Castella, vexilliferum Gruerie, Iohannem Velliard et Anthonium Grimion, burgenses dicte ville, tam coniunctim quam divisim, prout constat littera data die trigesima mensis octobris, anno quo supra. Hinc est quod nos comes memoratus promisimus sub obligatione mandamentorum nostrorum Gruerie et Turris Treme et omnium aliorum bonorum nostrorum prenominatos fideiussores de fideiussione huiusmodi servare indempnes. Sub sigillo ipsius comitis. Datum ultima die mensis octobris, A. Dni millesimo quatercentesimo octuagesimo.

Petrus Poncery.

Sceau tombé.

Arch. de la ville de Gruyère.

/482/

638 *

1481, juillet 5. A. a nativitate Dni millesimo quatercentesimo octuagesimo primo et die quinta mensis iullii, magn. dnus Ludovicus comes Gruerie, ut principalis, et ad ipsius preces, ut fideiussor, nob. et pot. Humbertus Chergat, dnus de Combremont, confitentur se debere nob. et pot. Malthide de Lucingio, relicte nob. et pot. Guilliermi de Billiens, absenti, meque notario publico infrascripto et nob. et pot. Henrico de Lucingio filio nob. et pot. Glaudii de Lucingio, condno Lucingii et Arenthonis, eius fratri, stipulantibus ad opus ipsius Malthide, mille et tercentum flor. auri pp., quolibet computato ad duodecim sol. bon., ex causa responsionis per dictos principalem et fideiussorem facte eidem nob. Malthide nomine nobilium Iohannis de Maliardo ibidem presentis et consentientis et Iaquemete eius uxoris, et in quibus hiidem coniuges eidem nobili Malthide tenebantur, ut in quodam transactionis instrumento paulo ante istud hodie recepto contineri legitur. Acta fuerunt Chamberiaci in hospicio ad signum Velleris auri, presentibus magn. dno Philippo Chevrerii, Sabaudie advocato, nob. et pot. viris dnis Amedeo de Viriaco, dno de Virier, Amedeo de Gingino, dno de Biomont et Philippo de Gebennis, dno de Vulliens, testibus. Et ego Ludovicus Velluti, etc.

A. Dni millesimo quadrigentesimo octuagesimo tercio, die vicesima mensis novembris, remissa et presens littera per nob. et pot. virum Henricum de Lucingio prenominatum prelibato magn. dno Gruerie per condignam satisfactionem. Datum et actum Gebennis.

Petrus Gos.

A. C. F.

639

1481 (1482), mars 2. Ego Franciscus de Grueria, dnus et baro de Horon, notum facio quod cum rev. in Christo pater, frater Anthonius Regis, abbas monasterii de Aultcrest, frater Hugo Heremite, prior, frater Iohannes Basset, porterius, Petrus Gaschet, /483/ cellerarius, Petrus Riborti, subprior, Hugo Chevaley, subcellerarius, Philippus de Rivo, sacrista, etc., dicti monasterii, nomine tocius conventus, accensaverunt perpetue michi pro me et meis heredibus grangiam ipsorum de la Dousaz cum toto tenemento dicte Grangie, sub annuo censu viginti quinque sol., duodecim cuparum frumenti et quatuor cuparum avene mensure Viviaci, una cum duobus charreagiis et uno jornali falcis temporibus opportunis; hinc est quod ego recognosco me tenere ad censum a prefatis religiosis predictam grangiam. Sub sigillo ballivie Vuaudi per Petrum de Belloforti, dnum Boschy, ballivum Vuaudi. Datum die secunda mensis martii, A. Dni millesimo quatercentesimo octuagesimo primo.

Io. Ioliveti.

Sceau tombé.

A. C. V. — H. G. II, 158.

640 *

1481 (1482), mars 22. Nos Cristinus Porter, Marmeta filia quondam Iohannis Porteir filii Petri Mattey de Trevaulx, necnon Petrus Porteir et Glaudius de Broch velud tutor liberorum quondam Iacobi Porteir, omnes de Bulo, vendimus egregio et pot. viro Iohanni de Grueria, dno de Montservens, census qui olim fuerunt illorum de Nigraaqua, nobis debitos in parrochia de Broch, pro precio sexaginta lb. Laus. bon. Sub contrasigillo comitatus Gruerie. Datum et actum vicesima secunda die mensis marcii, A. Dni millesimo quatercentesimo octuagesimo primo.

Vuill. Soveri.

A. C. F.

641 *

1482, août 6. Ego Petermannus de Foucignie, miles, burgensis et ex consulibus Friburgi, notum facio quod cum nobilis vir Anthonius de Grueria, dnus Agrimontis, michi vendiderit in allodium purum, francum et liberum septem lb. et decem sol. monete Friburgi et septem capones census ipsi debita pro quodam tenemento sito in territorio de Bonna Fontannaz; item quadraginta septem sol. et sex den. census cum charreagiis consuetis ipsi debitos pro alio tenemento ibidem sito, videlicet pro novies viginti decem /484/ septem lb. et decem sol. monete Friburgi, prout hec omnia in littera data die et anno subscriptis continentur. Hinc est quod ego prelibatus Petermannus concedo quod prefatus nobilis Anthonius possit predictos census redimere. Sub sigillo communitatis Friburgi. Datum sexta die mensis augusti, A. Dni millesimo quadringentesimo octuagesimo secundo.

Claudius Lombardi

A. C. F.

642 *

1482, septembre 1 et 10. Nos Iacobus Mistralis de Mont, domicellus, filius quondam nobilis viri Michaelis Mistralis de Mont, et Loysa, eius uxor, filia quondam nobilis viri Arthaudi de Illens de Rotundomonte, vendimus dno Francisco de Grueria, dno et baroni de Horon, decimam nostram de Grangetes prope Rotundummontem, que partitur cum dno dicti loci, et fructus decimales nostros que per prefatum quondam Arthaudum percipi consueti sunt, item domum et grangiam nostras dicti loci cum horreo, orto et viridario, pro precio sexdecim centum et quinquaginta floren., quolibet valente duodecim sol. bon. Sub sigillo ballivie Vuaudi per Humbertum de Gradibus dictum Pontherousa, ballivum Vuaudi. Datum quod ad dictum nobilem Iacobum, die prima mensis septembris, et quo ad dictam Loysam, die decima dicti mensis, A. Dni millesimo quatercentesimo octuagesimo secundo.

Iohannes Ioliveti.


1483, janvier 22. Karolus, dux Sabaudie, fidelem consiliarium nostrum Franciscum de Grueria, dnum dOrons, de dicta decima laudamus et investimus per presentes. Preterea sibi donamus laudes et vendas nobis contigentes consideratione serviciorum nobis impensorum. Datum in Turre Pini, die vigesima secunda ianuarii, A. Dni millesimo quatercentesimo octuagesimo tercio.

Sceau pendant.

A. C. F.

/485/

643 *

1482, octobre 25. Ego Franciscus filius quondam nobilis Gaspardi de Bieugiez, de Lustriaco, notum facio quod cum Iohannes de Bieugiez, frater meus, de puro, francho et libero allodio vendiderit pro se et suis fratribus Iohanni de Clerie, domicello et Gruerie burgensi, census et redditus suos et suorum fratrum, dicto quondam Gaspardo debitos et annuatim in Magno Villario solvi consuetos, atque res et possessiones pro quibus debentur, cum directo dominio earumdem, item ratam quam habebat in baptitoriis, molendinis et furnis eiusdem loci, pro precio sexaginta lb. bon. Laus., prout hec omnia in littera data vicesima nona mensis maii, A. Dni millesimo quatercentesimo septuagesimo nono, contineri videntur. Et aliunde cum ipse Iohannes de Bieugiez vendiderit prefato Iohanni de Clerie totam decimam quam dictus quondam pater meus habebat in villa Turris Treme et in districtu eiusdem loci, indivisam cum suis comparcionariis, pro precio triginta unius florenorum, quolibet valente duodecim sol. Laus. bon., prout hec omnia in littera data die ultima mensis ianuarii, A. Dni millesimo quatercentesimo septuagesimo septimo continentur; et cum prefatus Iohannes de Clerie de premissis venditis reachetum concesserit; hinc est quod ego ipse Franciscus de Bieugez vendo pro me et meis fratribus prefato Iohanni de Clerie predictum reachetum pro precio viginti quinque lb. bon. Laus. Sub sigillo decanatus de Ogo. Datum et actum in Friburgo, die vicesima quinta mensis octobris, A. Dni millesimo quadringentesimo octuagesimo secundo.

Petrus Marsens.

A. C. F.

644 *

1483, mars 1. Ego Petermannus de Foucignie, miles, burgensis et ex consulibus Friburgi, notum facio quod cum nobilis vir Anthonius de Grueria, dnus Agrimontis, michi vendiderit in allodium purum, francum et liberum cum directo dominio, mero, mixto imperio et omnimoda iuridicione duo modia frumenti, /486/ duodecim cochonos operis 1 et unum bichetum de gruz milei, prefato Anthonio annuatim debitos pro quibusdam molendino et battitorio de la Vaul Senaz, parrochie de Curtyon; item sexaginta sol. monete Friburgi, tres capones, tres pullos et unam iornatam falcis census, eidem debitos pro quodam tenemento sito in territorio de Curtyon; item 68 sol,. 5 capones, 2 iornatas falcis et 2 charragia nemoris census, eidem debita pro tribus tenementis sitis in territorio de Cormeraul, parrochie de Curtyon, videlicet pro decem septem viginti et decem octo lb. Friburg. Hinc est quod ego prelibatus Petermannus dicto nobili Anthonio de Grueria concedo quod possit rehabere predicta vendita. Sub contrasigillo communitatis Friburgi. Datum prima die mensis martii, A. a nativitate Dni millesimo quadringentesimo octuagesimo tercio.

Claudius Lombardi.

A. C. F.

645

1483, juillet 6. Ego Iohannes de Grueria, dnus de Montsalvens, debeo rev. fratri Iacobo de Frassino, priori domus Vallis sancte, ex causa iusti mutui per me a predicto dno priore recepti, viginti quatuor lb. Laus. Quod debitum promitto solvere in proximo festo S. Andree apost., seu deffectu solutionis predicto termino solvere promitto dicto priori pro censu earumdem viginti quatuor sol. census annualis. Sub sigillo castellanie Corberiarum. Datum die sexta mensis iulii, A. Dni millesimo quatercentesimo octuagesimo tertio.

Bert. Soveri.

Arch. de Broc. Copie de M. le prof. Gremaud. — H. G. II, 135.

646

1484, mai 17. Karolus, dux Sabaudie, etc., attendentes ad magnitudinem, experienciam in rebus gerendis et domi et foris /487/ et indubitatam erga nos fidelitatem magniffici consanguinei fidelis nostri Ludovici, comitis Gruerie, cuius eciam patris et predecessorum virtus et amor in nos adeo semper obsequiosus et singularis extitit, ut nichil ab ipsis pretermissum fuisse dici possit quod domui nostre et statui illius profuisset, igitur eundem consanguineum nostrum in consiliarium et cambellanum nostrum retinemus, et aliorum consiliariorum et cambellanorum nostrorum numero et consortio aggregamus, volentes quod illorum nomine, librataque sex personarum et totidem equorum, preheminenciis, prerogativis et honoribus in omnibus pociatur. Et ulterius ut ipse comes nostris in serviciis se honestius intertenere queat, eidem ultra dictam libratam largimur duodecim centum florenos pp. annue pensionis, incohando a die date presentium, quamdiu benefecerit et nostre fuerit voluntatis. Ipse enim Ludovicus comes nobis in talibus debitum et solitum prestitit corporale iuramentum. Has in premissorum testimonium concedentes, datas Anillie, die decima septima mensis maii, A. Dni M° IIIIc LXXX° quarto.

Richardi.

R. lit. port.

Per dnum, presentibus ill. et R. dno Francisco de Sabaudia, Auxitan. archiepiscopo, necnon dnis
Anthonio Championis, cancellario Sabaudie.
Anthonio, barone Myolani, Sabaudie marescallo.
Ludovico, comite Challandi.
Gabriele de Seysello, barone de Aquis.
Rand. de Malvenda, apostolico prothonotario.
Anth. de Rossillione, milite.
Guillelmo de Forasio, magistro hospicii.

Sceau pendant.

A. C. V. - H. G. II, 111.

/488/

647

1484, juin 27. Karolus, dux Sabaudie, etc. spectabili, benedilecto, fideli consiliario et cambellano nostro Francisco de Grueria, dno de Horons, singularem benevolenciam cum salute. Attendentes ad magnanimitatem in rebus gerendis et domi et foris, sanum consilium et indubitatam erga nos fidelitatem persone vestre, grata quoque servicia per vos bone memorie genitrici et fratri nostris, nobisque multipliciter impensa, vos in consiliarium et cambellanum nostrum retinemus, sub librata quatuor personarum et totidem equorum. Et ulterius annuam pensionem sex centum florenorum pp., incipiendo a data presentium quamdiu nostri fuerit beneplaciti, percipiendam vobis largimur. Has in testimonium concedentes, datas in Montecallerio, die vigesima septima mensis iunii, A. Dni M° IIIIc LXXX quarto.

Richardi.

R. lit. port.

Per dnum, presentibus ill. et R. dno Francisco de Sabaudia Aux. archiepiscopo, necnon dnis
Anthonio Championis, cancellario Sabaudie.
Ludovico, comite Gruerie.
Gabrielle, dno de Aquis.
Ludovico de Talliandis, armorum capitaneo.
Guillelmo de Forasio, magistro hospicii.
R. de Muris, generali.

Sceau pendant.

A. C. V. — H. G. II, 111.

648 *

1484 juillet, 1. Nos Glaudius, episcopus Glaudiopolitanus, vices gerens in pontificalibus ac suffraganeus in hac parte dni Benedicti de Monteferrando, episcopi Lausan. et comitis, etiam et ad eius diocesim Lausan. visitandam ab eodem specialiter deputatus, notum fieri volumus quod nos hodie visitationem ordinariam /489/ predictam apud ecclesiam sive capellam B. Marie Magdalenes de Estavanens, membrum et filiolam ecclesie parrochialis de Broch, exercentes, altare navis eiusdem capelle in honorem ac sub vocabulo eiusdem B. Marie Magd., patrone dicte capelle, una cum altari in eadem capella noviter per incolas de Estavanens constructo, sub vocabulo B. Claudii confessoris, rite in Dno benediximus, dedicavimus et consecravimus. Dedicationem vero predicte capelle ordinamus celebrandam singulis annis die dominica ante festum nativitatis B. Iohannis Baptiste, etc. Datum et actum in dicto loco de Estavanens, sub sigillo camere eiusdem dni Lausan. et signeto manuali episcopalis Lausan. secretarii, die iovis, prima mensis iullii, A. Dni millesimo quadringentesimo octuagesimo quarto.

De Neschel.

Arch. d’Estavanens.

649

1485, mars 8. Concession d’indulgences en faveur de ceux qui visiteront la chapelle de S. Jean Baptiste dans le château de Gruyère, ou qui contribueront à son entretien. (Pag. 103.)

650*

1485, septembre 11. Nos Iacobus Ansermet, nunc mistralis de Villard, Andreas de Tryn, Mermettus Bructin, dictus Corbet, Rodulphus Moraz, Guilliermus de Fragnyeres, dictus Frissey, Roletus Iuglard, Roletus de Fragnyeres, Nycodus Mussy, Petrus Rosset, Iohannes Reyros et Petrus Charreyres, omnes de Villario, parrochie de Broch, tanquam confondatores unius capelle seu capellanie in honorem Dei, beatissimeque virginis Marie, beatique Bartolomei apostoli, patroni ipsius capelle in dicto villagio de Villard construende, sub obligatione omnium bonorum nostrorum promittimus, dum residebimus in dicto villagio et non aliter, probis hominibus dicti villagii de Villard et parrochie de Capellis, scilicet Nantermo Moraz, preceptori dicti loci, atque Petro de Ponte et Petro Moraz, gubernatoribus dicte ecclesie, stipulantibus ad opus aliorum proborum hominum, in edifficatione dicte capelle nos iuvare velle ac in manutentione dicte capelle perpetuo fienda esse /490/ pares eisdem probis hominibus parrochie de Capellis in constructione ipsius capelle et garnimentis. Sub contrasigillo comitatus Gruerie. Datum die undecima mensis septembris, A. D. millesimo quatercentesimo octuagesimo quinto.

Extractum e registris Humberti de Myensiez per Io. de Myensiez.

Arch. de la commune de Grandvillard.

651 *

1485, septembre 12. Probi homines ville Turris Treme, signanter Petrus Goudron, preceptor et sindicus ville predicte, etc., de laude et consensu honesti viri Iohannis de Corpatour, castellani eiusdem Turris Treme, fecerunt statuta et conventiones infrascriptas. Videlicet quod omnis persona que inventa fuerit accipiens fructus, quicunque sint, infra communitatem dicte ville, sive fuerit in clausis, ortis et possessionibus alterius ipsorum, atque etiam dou cultilliage gallice in ortis et alibi, cuiuscunque speciei sint, absque consensu cui vel quibus pertinebunt, tam de die quam de nocte, sive sint illi fructus poma, pira, nuces, pruna, seraza, deis myllys gallice et glandes, gallice allians, quam alii fructus, quod illa persona, si sit etatis a decem annis insuper, sit excheta in banno decem sol. bon. Laus. pro qualibet vice contraveniente; et si sit etatis a decem annis in bassum, quod illa persona pugniri debeat verbere virgarum. Medietas ipsius banni devenire debebit dno comiti Gruerie et alia medietas dicte ville. Item fuit statutum quod unusquisque dicte ville sit credendus de revellatione offensarum inde fiendarum per eius iuramentum, et quod huiusmodi revellationes debeant intimari et fieri preceptori ville predicte. Volentes quod presentia statuta possint annullari, si et quando dnus comes Gruerie et maior pars proborum hominum ville Turris Treme essent concordes ipsa statuta annullare. Que premissa ego dictus Iohannes de Corpatour pro parte dni comitis Gruerie laudo et confirmo. Sub sigillo decanatus de Ogo. Datum duodecima die mensis septembris, A. Dni millesimo quatercentesimo octuagesimo quinto.

Petrus de Myensiez.

Arch. de la Tour de Trême.

/491/

652 *

1486, juillet 3. Ego Iohannes de Grueria, domicellus, dnus de Monsalvens, sub gracia reacheti vendo ven. fratri Iacobo de Frassino, priori carthusie Vallis sancte, ad opus eiusdem carthusie, sex cupas frumenti ad mensuram Gruerie census pro precio triginta lb. Laus bon.; assignans predictum censum recuperandum supra totam censam frumenti in qua michi tenetur mugnerius de Broch, ob causam molendini de Broch. Sub sigillo castellanie Corberiarum. Datum die tercia mensis iullii, A. Dni millesimo quatercentesimo octuagesimo sexto.

Anth. Mestralat.

Ce cens fut racheté pour 10 écus, en 1605, par l’Etat de Fribourg.

A. C. F

653 *

1487 (1486), décembre 31. Ludovicus, comes et dnus Gruerie, vendimus dnis sculteto, consulibus et communitati urbis Friburgensis, amicis meis precarissimis, quinquaginta flor. Reny census pro mille florenis, assignantes dictum censum super decimam nostram de Staviaco le Gibleux, et constituentes fideiussores et obsides viros nobiles et discretos Iohannem de Clerye, castellanum, Rodolphum de Sancto Germano, Roletum Castella, vexilliferum Gruerie, et Iohannem Favrodi, castellanum de Oyez. Sub sigillo ipsius comitis. Datum die ultima mensis decembris, A. a nativitate Dni millesimo quatercentesimo octuagesimo septimo. Petrus Poncerii.

Sceau pendant.

A. C. F., acte cancellé.

654

1487, octobre 9. L’empereur Frédéric III somme le comte de Gruyère de se rendre au camp d’Augsbourg avec ses hommes d’armes. (Pag. 104.)

655 *

1488, juillet 15. Charles Ier, duc de Savoie, inféode le château /492/ et le mandement de Surpierre à François de Gruyère, seigneur d’Oron. (Pag. 107.)

656 *

1488, août 6. Ego Iohannes de Illens, domicellus Cugiaci, vendo dno Ludovico, comiti et dno Gruherie, dnoque Albone et Mollerie, quicquid iuris et proprietatis habeo in turri castri Mollerie, item et in quadam domo sive casali sita prope dictam turrim, iuxta domum prelibati dni comitis a parte boree, fossalia ipsius castri a partibus venti et orientis et dictam turrim, quadam rieta intermedia, a parte occidentis, item omne dominium, omnimodamque iuridicionem, altam, mediam et bassam, quam ego prefatus Iohannes habeo in dictis turri et casali. Nos prefatus comes concedimus prelibato Iohanni de Illens quod, quocienscunque ipse nobilis Iohannes voluerit domifficare infra burgum Mollerie, ipse auctoritate sua propria possit accipere de casalibus infra dictum burgum existentibus a me ipso comite moventibus quod sibi placuerit, ubicunque fuerit, pro ipsa domo edifficanda; in qua casali seu domo ipse nobilis Iohannes habeat perpetue talem dominium et talem iuridicionem quas habebat in turri et casali prelimitatis. Ulterius ego prefatus Iohannes dono dicto dno comiti totam prevalenciam ipsorum turris et casalis, et hoc in recompensacionem quam multorum placitorum per dictum dnum comitem michi factorum. Sub sigillo ballivie Vuaudi per Claudium de Menthone, dnum Ruppisfortis, ballivum Vuaudi. Datum die sexta mensis augusti, A. Dni millesimo quatercentesimo octuagesimo octavo.

Iacobus Boree.

A. C. F.

657

1489, février 4. Nos Iohannes de Grueria, miles, dnus de Montsalvens, vendimus imperpetuum in allodium purum, francum et liberum rev. dno Iohanni Renaldi, abbati Alteripe, nomine suo et toto eius conventui quindecim lb. Laus. annui redditus pro precio quinquies centum flor. auri pp., ad rationem cuiuslibet floreni valentis duodecim sol. Laus.; assignans dictum censum /493/ percipiendum super totam meam decimam ville et territorii de Sales prope Vauruz, et super universa alia bona mea. Sub sigillo communitatis Friburgi. Datum quarta die mensis februarii, A. a nativitate Dni millesimo quadringentesimo octuagesimo nono.

Claudius Lombardi.

Au revers:

Ceste lettre az este remise par rev. Johan Syolly, abbe d’Aulterive, en la main de Glaudoz Chappuys, mestraul de Broch, pour la devoir porter et remettre a mons. le conte de Gruyere, et ce pour bonne satisfaction heue. Donne le XXIIII de novembre, lan mille cinq cent et vingt deux.

Ant. Pallanchir.

Arch. de la famille de Reynold de Cressier. Copie de M. le prof. Gremaud. — H. G. II, 135.

658

1489, octobre 6. A. millesimo quatercentesimo octuagesimo nono, die sexta mensis octobris, Ludovicus Marini et Peroneta eius uxor vendunt dno Francisco de Grueria, dno et baroni de Horons, quemdam morsellum vinee, situm in territorio Viviaci, en la Chapponeres, iuxta vineas nobilis Anthonii de Grueria, dni Acrimontis, continentem duodecim fossantrios, et alium morsellum vinee continentem unum foss., videlicet pro precio ducentum flor. bon. Laus. semel. Actum Viviaci.

Lud. Martini.

A. C. V. — H. G. II, 159.

659 *

1489, novembre 9. Ego Rodulphus de Sancto Germano, domicellus, filius quondam nobilis Aymonis de Sancto Germano de Grueria, vendo dno Ludovico, Gruerie comiti, dno meo, totam terram et totum territorium dictum de Chastallet et totum montem dictum de Merchiroux pro precio quindecim centum flor. auri pp., quolibet valente duodecim sol. Laus. bon. Sub sigillo curie Laus. Datum et actum presente nobili scutiffero Ludovico de Corbieres, /494/ die nona mensis novembris, A. Dni millesimo quadringentesimo octuagesimo nono.

Petrus Poncerii.
Humb. de Myensiez.

A. C. F.

660 *

1489, novembre 25. Nos Nycodus Soudan atque Iohannetus filius quondam Thome Soudan de Estavanens permutamus dno Ludovico, comiti Gruerie, dno nostro, duos morcellos pascuagii, sernie et prati quos habemus in castellania Gruerie, retro montem de Mercherioux, loco appellato ouz Grueyn, cum edifficiis supra existentibus, pro quodam magno masso terre arabilis, prati, pascue et nemoris sito in castellania Turris Treme, locis appellatis ouz Praz, a Lesparra, en Loubicat, en Chessallet, eis Croux et aliis locis, per antefatum dnum nostrum tradito. Sub sigillo decanatus de Ogo. Datum die vicesima quinta mensis novembris, A. Dni millesimo quatercentesimo octuagesimo nono.

H. de Myensiez.

A. C. F.

661 *

1489 (1490), janvier 20. Nos Ludovicus, comes Gruerie, necnon de Palexieu, Corberiarum et Molerie, etc. dnus, condnusque Acrimontis et vallis de Ormont, pensatis pluribus debitis nostris in quibus eramus astricti maxime amicis nostris Friburgensibus, vendimus Mermeto Morart, Mermeto Savary, Guillelmo Savary, Iohanni Andrey. alias Milliet, Iohanni Tissot et Iohanneto Beffrare, parrochianis de Broch, necnon Iaqueto Bergie et Iaqueto Remyt, parrochianis de Charmeis, totum nostrum massum tam montis, pasqueragiorum, pascuorum et pratorum atque nemorum vocatum mons de Croset, Planferchet, la Grand Leyty et la Petite Leyty au Tissot, in pluribus particulis et a diversis personis per dnum Franciscum, genitorem nostrum, acquisitum et in unum massum reductum, situm in dominio Corberiarum nostro. Est autem huiusmodi facta vendicio pro precio duorum millium flor. Renen. boni auri. Sub sigillo ipsius comitis. Datum die vicesima mensis /495/ ianuarii, A. Dni millesimo quadringentesimo octuagesimo nono ab annunciacione dnica sumpto.

Petrus Poncerii.


1491 (1402), février 25. Ego Iohannes de Prez de Lustriaco, domicellus, dnus Corsellarum in Ioreto et condnus vallis de Charmeis, eandem vendicionem, si et in quantum feudum et dominium meum concernere potest, dictis emptoribus laudo et confirmo, confitens me recepisse ab eisdem per manus nobilis Sebastiani de Prez, filii mei, legem laudis. Sub sigillo armorum meorum. Datum die vigesima quinta mensis februarii, A. Dni millesimo quatercentesimo nonagesimo primo.

A. C. F.

662

1490, mai 27. Blancha, ducissa Sabaudie, tutrix et tutorio nomine ill. principis filii nostri Karoli Iohannis Amedei, ducis Sabaudie, nos visis litteris bone memorie ill. dni et consortis nostri retentionis in consiliarium suum et largitionis annue pensionis duodecim centum floren. cum librata sex personarum et totidem equorum consanguineo nostro Ludovico, comiti Gruerie, concessis 1 , predictas litteras prefato consanguineo nostro confirmamus, durante beneplacito nostro. Datum Thaurini, die vigesima septima mensis maii, A. Dni millesimo IIIIc nonagesimo.

Peyon.

R. lit. port.

Per dnam, presentibus ill. et R. dno Francisco de Sabaudia, archiepiscopo Auxitan., locum tenente et gubernatore generali, necnon dnis
R. Urbano Bonivardi, episcopo Vercellarum.
R. Anthonio Championis, episcopo Montisregalis, cancellario Sabaudie. /496/
Aymone de Montefalcone, abbate Altecriste.
Anthonio de Gingino, dno Dyvone.
Antonio de Rossillione, dno Belli resorti.
Humberto dno Lucingii.
P. de Agaciis.
Petro Cara, deffen. dexerten. ade
R. de Muris, thesaurario.
Sebastiano Ferrery.

A. C. V. - H. G. II, 116.

663*

1490, août 20. Ego Glaudius Fabri, burgensis Rotondimontis, vendo nobili et potenti viro Francisco de Grueria, dno de Orons atque de Suprapetram, quidquid iuris et proprietatis habeo in villis et territoriis de Villaz et de Villarremboz pro quaterviginti lb. Laus. bon. Sub sigillo curie Lausan. Datum vicesima die mensis augusti, A. Dni millesimo quatercentesimo nonagesimo.

Arnaudus Nicodi.


1493, juillet 15. Ego Dominicus Magnini, ducalis Sabaudie secretarius, procurator generalis patrie Vuaudi pro dno Sabaudie duce, predictam venditionem laudo. Datum sub sigillo laudum patrie Vuaudi, die quindecima mensis iullii, millesimo quatercentesimo nonagesimo tercio.

Magnini

A. C. F.

664 *

1490, septembre 18. A. Dni millesimo quatercentesimo nonagesimo, die decima octava mensis septembris, magn. et pot. Franciscus de Grueria, dnus et baro de Horons, confitetur se recepisse a ven. religiosis sancti Augustini Friburgi plenam solutionem /497/ trium cuparum et unius bicheti frumenti census, in quibus memorati religiosi prelibato dno tenebantur super dimidia posa vinee, sita in territorio Corsiaci, eys Veichades, eisdem religiosis vendita per nobilem Iacobum Mistralis, dnum de Aruffens, dudum per eundem nobilem Iacobum prelibato dno de Horon recognita, salvo semper prelibato dno alto dominio dicte vinee cum sufferta eiusdem. Actum Viviaci.

Ludovicus Martini.

A. C. F.

665

1490, septembre 20. Nos Franciscus de Grueria, dnus et baro de Orons, dnus de Bellagarda, de Sales, condnus in tota perrochia Corserii ac dnus de Superpetram, abbergamus Petro Bosselier furnum nostrum situm in villagio Chardone sub censu annuo octo cuparum frumenti. Sub sigillo curie Laus. Datum die vicesima septembris, A. Dni millesimo quatercentesimo nonagesimo.

A. C. V. — H. G. II, 159.

666 *

1490, octobre 27. Ego Iohannes Grant, dictus Bergier, de Turritrema vendo dno Ludovico, comiti Gruerie, dno meo, meum ortum seu morcellum clausi situm ante villam Turristreme, iuxta fossalia dicte ville ab occidente, pro precio undecim lb. bon. Laus. Sub sigillo decanatus de Ogo. Datum die vicesima septima mensis octobris, A. Dni millesimo quatercentesimo nonagesimo.

H. de Myensiez.

A. C. F.

667 *

1490 (1491), février 11. Ego Aymo Sordeti, clericus et burgensis Culiaci, tamquam gubernator ville et communitatis dicti loci et tanquam rector hospitalis eiusdem loci, de laude nobilium et honestorum burgensium et proborum hominum dicti loci, vendo reverendo patri dno Mammerto de Grueria, decretorum doctori et /498/ commendatario perpetuo prioratus de Broch et eo nomine acquirenti, primo circa decem fossorerios vinee in vinoblio de Culye, en laz Logy, item ibidem circa tres fossorerios vinee, item circa unam falcatam prati supra montem de Ruex, eys Marez, pro precio novies viginti lb. Laus. bon. Promittens manutenere de puro et franco allodio et sine decima. Sub sigillo curie officialatus Laus. Datum die undecima mensis februarii, A. Dni millesimo quatercentesimo nonagesimo.

Ay. Sordeti.

Arch. du chapitre de St. Nicolas, à Fribourg.

668 *

1491, mars 8. Bulle du pape Innocent VIII en faveur de l’église paroissiale de Gessenay. (Pag. 109.)

669 *

1491, août 5. Ego Iohannes de Grueria, dnus de Montservens, notum facio quod cum ego tenear nobili Iohanni de Bettens et Francesie sue uxori in sex centum et quinquaginta flor. pp., ex causa matrimonii inter dictum Iohannem et dictam Francesiam celebrati et per me in dotem solvere (promissis) dicto Iohanni per terminos inter nos conventos; qui quidem termini iam sunt elapsi nulla solutione facta; hinc est quod ego eidem Iohanni de Bettens assigno super decima mea de Vulens, quam per presens ad manus meas teneo a dno Georgio de Menthone, quinquaginta flor. pp., percipiendos anno quolibet usque ad integram solutionem dictorum sex centum et quinquaginta flor. Sub sigillo curie Laus. Datum die quinta mensis augusti, A. Dni millesimo quatercentesimo nonagesimo primo.


Reddita est presens littera per nobilem virum Vullent de Pratoromano de Eschandens, burgensem Friburgi, veluti coniunctorio nomine nobilis Ludovice, eius consortis, dno Iohanni de Grueria, /499/ comiti, per legitimam satisfactionem factam, die septima mensis marcii, A. Dni millesimo quingentesimo vigesimo tercio.

A. C. F. — H. G. II, 80 et 136.

670

1491, novembre 17. Blanche, duchesse de Savoie, confirme, au nom de son fils Charles II, la vente faite par Pierre de Cléry à François de Gruyère, seigneur d’Oron. (Pag. 112.)

671 *

1491, décembre 13. Wir der Tschachtlan und gemein landtlut zu Sanen, von Botken harinn, Losner bistumbs, tund hundt als dann unser altvordernn bi den grossmächtigen, edelnn, strängen, fürsichtigen und wisen Herren dem Schultheissen dem kleinen und grossen Rätt zu Bern, ouch Losner bistumbs, ein ewig unwandelbar Burgrecht angenomen und geschwören und sich darinn erlutert haben solichs von funf jaren zu fünffen by unsern swerenden Eyden zu vernüweren und die selben unser Herren durch ir gesandten Bottschaft uns desshalb erinnert, das wir daruff mit wolbedachtem Mut und guten Rät sölichs also mit ufferhabnen henden zu haltenn und daby unwandelbar zu beliben, alles nach besag unser alten Brieff und Sigelnn geschworen und vernuwert haben und wöllen ouch dem uffrecht und getruwlich nachkomen und gnug tun alle gewärd gemitten. In krafft diss brieffs des zu Urkundt mitt unsers lands gros nuwen anhangendem Sigel verwart. Geben und beschechen uff zinstag was Sant Lucien tag in dem Jar gezalt nach der Geburt Cristi unsers Herren tusent vierhundert nuntzig und ein Jar.

Grand sceau de Gessenay.

A. C. B. Copie de M. l’archiviste Schneuwly.

/500/

672 *

1491, décembre 15. Ego Iohannes de Grueria, miles, dnus de Monteservino, in comitatu Gruerie, vendo Benedicto von Arx, alias Schuly, vexillifer et burgensis ville Friburgi, decem et octo lb. censuales pro precio tercentum et sexaginta lb., assignans predictum censum levandum supra montem meum nuncupatum Corjon, in territorio de la Russineyre. Sub sigillo communitatis Friburgi. Datum et actum apud Trevaul, quindecima die mensis decembris, A. Dni millesimo quadrigentesimo nonagesimo primo.

Barthol. Heckart.


Prefatus Iohannes de Grueria vendidit dicto Benedicto quinque lb. et viginti sol. census pro precio centum et viginti lb., assignatos supra dictum montem. Datum decima die octobris, A. LXXXXVI.

P. Gayet.

A. C. F.

673 *

1491 (1492), février 13. Ego Anthonius dictus Savari de Chastel, perrochie de Broch, vendo dno Ludovico, comiti Gruerie, meam medietatem in quadam presia pasturagii siti in castellania Gruerie, loco dicto ouz Grueyn, indivisam cum antefato dno habente portionem eiusdem presie Francisci fratris mei, pro pretio sexaginta quinque lb. bon. Laus. Sub sigillo decanatus de Ogo. Datum decima tercia die mensis februarii, A. Dni millesimo quatercentesimo nonagesimo primo.

Humbertus de Myensiez.

A. C. F.

674 *

1492, avril 24. Dni Iohannes Barberii, curatus Gruerie, Valeriani Fabri, cappellanus, Ludovicus de Corbeyres, domicellus, Amedeus Retornaz de Broch et Vulliermus de Latinaz de Villario, /501/ arbitri electi ab egregio doctore Mammerto de Grueria, veluti commendatario perpetuo prioratus de Broch, ex una, et probis hominibus villagiorum de Estavanens et de Villario, parrochianis de Broch, partibus ex altera, ad causam decimarum et nascentium, pronunciaverunt in primis quod prefatus dnus prior decimare debebunt, uti ab antiquitate consueverunt, decimas bladorum et aliorum que ligantur, ut puta de undecim gelinis seu fasciculis unam, nullis seminibus deductis, sicuti quidam parrochiani affirmabant. Item de ceteris bladis et leguminibus que ligare non sunt solita, dicti parrochiani predicto prioratui solvere debebunt in eorum domibus ad racionem undecim cuparum seu eminarum unam cupam seu eminam. Item de decimis nascentium quod ipse dnus prior habere debeat de undecim vitulis unum; et si quis ex parrochianis predictis non habuerit usque ad quantitatem septem vitulorum, tunc de quolibet vitulo solvat dicto priori quatuor den. Laus. bon., termino decimandi, et si quis habuerit septem, octo, novem ac decem vitulos tunc ipse prior habere debebit unum vitulum, in hoc tamen quod gardianus seu talis parrochianus levare debebit tres vitulos, et prefatus prior de residuo vitulum quem habere voluerit, et illud quod restabit erit allocandum dicto parrochiano anno subsequenti; item quod de undecim vitulis ipse parrochianus levare poterit quatuor vitulos, et prefatus prior de reliquis unum quem voluerit. Item de vitulis quos dicti parrochiani vendent et donabunt, si non fuerit pure propter Deum, atque in nupciis, fermalliis et Requies comedent, decimam solvere tenebuntur; item de ceteris vitulis quos in domibus comedent, vel propter Deum donabunt, decimam solvere non tenebuntur. Ceterum dicti parrochiani de nascentibus agnorum et capreolorum decimam solvere tenebuntur, prout hactenus fuit consuetum, et uti fuit de vitulis pronunciatum. Que premissa dicte partes laudaverunt, etc. In cuius rei testimonium nos Franciscus, comes et dnus Gruerie, contrasigillum nostrum apposuimus. Datum et actum apud Villar, die vicesima quarta mensis aprilis, A. Dni millesimo quatercentesimo nonagesimo secundo.

Arch. du chapitre de St. Nicolas, à Fribourg. — H. G. II, 167.

/502/

675 *

1492, mai 15. Le juge des causes féodales du comté de Gruyère déclare que le fief de Mannenberg, possédé par Adrien de Boubenberg, doit faire retour au comte de Gruyère. (Pag. 114.)

676

1492, juin 20. Traité de combourgeoisie entre les Bernois et Louis, comte de Gruyère. (Pag. 116.)

677 *

1492, octobre 1. Ego Iohannes Chavana parrochie de Broch debere confiteor dno Mermeto de Grueria, decretorum doctori, administratori prioratus de Broch, et dno Roleto Iaquerodi, curato de Broch, ad opus dicti prioratus et dicte cure, ex causa mutui de argento legati facti per quondam Guillermum de la Chavana pro suo anniversario faciendo, videlicet quatuor lb. Laus. bon. Sub sigillo castellanie Corberiarum. Datum die prima mensis octobris, A. Dni millesimo quatercentesimo nonagesimo secundo.

Anth. Mestralat.

Arch. du chapitre de St. Nicolas, à Fribourg.

678

1492 (1493), janvier 31. Testament de Louis, comte de Gruyère. (Pag. 121.)

679 *

1492 (1493), février 18. Nos Iohannes de Grueria, dnus de Montsalvens, miles, Ludovicus Sonney, capellanus, Vuillermus /503/ Souvey, de Corbieres burgenses, et Amedeus Retornat de Broch notum facimus quod cum differencie verterentur inter venerabilem et egregium decretorum doctorem Mammertum de Grueria, veluti commendatarium perpetuum prioratus Sti Omarii de Broch, ex una, et Petrum filium quondam Vuillermi Evesque, burgensem Corberiarum, atque Iohannem Barberii dicti loci et nunc Viviaci residentem, ex altera, ad causam certarum decimarum atque redecimarum per hosdem Petrum et Iohannem ac suos predecessores percipi solitarum in villagiis de Villarbegney, de Botherens et de Chastel, parrochie de Broch, et maxime ex eo quod dictus dnus commendatarius nomine sui prioratus dicebat has decimas sue ecclesie pertinere. Tandem dicte partes se compromiserunt in nos tanquam arbitros; quapropter nos pronunciamus in hunc modum. Imprimis quod antefatus dnus prior huiusmodi decimas et redecimas in locis predictis et per eosdem Petrum Evesque pro tribus partibus et Iohannem Barbier pro reliqua tercia (alibi quarta) parte, tanquam titulum habente a Iohanneta dicti Petri sorore, percipi solitas, habere et redimere possit, quamdocunque sibi placuerit pro precio viginti quatuor lb. bon. Laus., inclusis certis recuperatis per prefatum dnum priorem de huiusmodi redecimis. Nos dicte partes hanc pronunciacionem laudamus etc. In cuius rei testimonium nos Franciscus, comes et dnus Gruerie, contrasigillum nostrum apposuimus. Datum et actum decima octava mensis februarii, A. Dni millesimo quadringentesimo nonagesimo secundo.

Humbertus de Myensiez.

A. C. F.

680 *

1493, février 20. Anno a nativitate Dni millesimo quadringentesimo nonagesimo tercio, inditione decima, die vicesima februarii, fuerunt personaliter constituti ill. et magn. Claudia de Seyssel, Gruerie comitissa, veluti tutrix ill. et magn. Francisci, Gruerie comitis, filii sui, atque spect. et pot. Franciscus de Grueria, dnus et baro dOron, veluti consiliarius prefati comitis suique nepotis, pars una, nec non probi homines et subdicti antefati dni comitis /504/ ville et communitatis Turris Treme, pars altera. Qui siquidem probi homines exposuerunt fore verum quod vir honestus Iohannes de Corpasteur, Gruerie burgensis ac Turris Treme castellanus, die hesterna manus apposuerat in personam Ludovici Blanchard, dicti Moctet, eiusdem loci Turris Treme, ipsumque Ludovicum extra dictam villam tanquam captivum ad villam Gruerie duxerat, absque clama, cognicione nec processu, quod minime facere debuerat secundum libertates dicte ville. Requirentes dicti probi homines eundem Ludovicum in dicta villa Turris Treme remicti debere. Tandem post multos sermones, attentis aliunde quam plurimis iudiciis super latrociniis in eiusdem Ludovici persona existentibus, antefata dna, de consensu prefati dni dOron, nolens libertatibus dictorum subdictorum nullatenus infringere, iam dictis probis hominibus voluit et largita fuit quod detentio persone dicti Ludovici et extra dictam castellaniam ductio per dictum castellanum Turris Treme nullum preiudicium inferat libertatibus et franchesiis dictorum proborum hominum, confitendo prefata dna facere non debere, nisi mediante dictorum proborum hominum aut maioris partis eorumdem cognitione, nisi processus aut criminalis clama affuerit. Item aliunde sepefata dna voluit quod si idem Ludovicus recognoscat aliquid per quod corporaliter pugniri debeat, quod huiusmodi corporalis pugnicio et executio fiant penes dictam Turris Treme castellaniam, attento quod in eadem castellania fuit detentus. De quibus premissis prenominati probi homines petierunt a me notario sibi fieri et dari presens publicum instrumentum ad rei futuram memoriam. Acta fuerunt hec ante domum habitationis prefate dne comitisse, presentibus ibidem nobilibus Rodulpho de Sancto Germano, Ludovico de Corbieres et Petro de Clerie, honorabilibusque viris Petro Poncerii, castellano Corberiarum, et Ludovico Castella, vexillifero Gruerie, testibus.

Humbertus de Myensiez.

Arch. de la Tour de Trême.

681 *

1493, mars 1. Anno a nativitate Dni millesimo quadringentesimo nonagesimo tercio, indicione undecima, die vero prima /505/ mensis marcii, fuerunt personaliter constitute partes infra nominate, in capella sancti Dionisii de Turri Trema, imprimis spectabilis et pot. Franciscus de Grueria, baro et dnus de Oron, veluti consiliarius et tanquam coadiutor ill. et magn. Francisci, impuberis sui nepotis et Gruerie comitis, filiique et heredis naturalis quondam Ludovici comitis Gruerie nuper deffuncti, interveniente consensu ill. dne Claudie de Seysello, Gruerie comitisse, prelibatique dni comitis matris et tutricis, ex una, necnon burgenses atque probi homines castellanie et mandamenti Turris Treme, partibus ex altera, signanter Iaquetus Saugy, syndicus ville Turris Treme, Petrus Corboz, mistralis dicti loci, etc. Qui siquidem dnus de Oron accipere volens nomine prelibati dni comitis possessionem castellanie et mandamenti eiusdem loci Turris Treme iuravit bona fide sua dictis burgensibus et subdictis dicte castellanie, nomine prefati dni comitis ac dicti loci Turris Treme dni, omnes libertates, franchesias et immunitates ipsorum hominum tenere et inconcusse observare, etc. Et viceversa sepe nominati burgenses et homines iuraverunt se velle esse ac debere esse fideles ac veri obedientes erga antefatum dnum comitem, etc. Actu fuerunt hec presentibus ibidem nobilibus Girardo de Vuippens, condno dicti loci, Petro de Guidalardis ex dnis Veroni, virisque honorabilibus Petro Ponceri, castellano Corberiarum, et Ludovico Castella, vexillifero Gruerie, testibus.

Humbertus de Myensiez.

Arch. de la Tour de Trême.

682 *

1493, mars 8. Claude de Seyssel, au nom de son fils mineur, François II, comte de Gruyère, donne à la ville de Berne le fief de Mannenberg. (Pag. 126.)

683

1493, avril 28. François II, comte de Gruyère, prend possession de la seigneurie de Corbières. (Pag. 130.)

/506/

684 *

1493, mai 19. Aymo de Montefalcone, miseratione divina episcopus Lausan. et comes ac sacri imperii romani princeps, dilectis nobis in Christo probis hominibus opidi Turris Treme salutem in Dno sempiternam. Cum alias per bone memorie dnum Iohannem de Pringino, episcopum Lausan., vobis fuerit data licencia erigendi quandam capellam in villa vestra vel prope eandem, in eademque capella missam unam singulis ebdomadis diebus martis per curatum Gruerie sive eius vicarium celebrare; deliberantes ulterius quandam aliam missam in ipsa capella per dictum curatum singulis diebus veneris pro animarum vestrarum remedio vestrorumque predecessorum celebrandam sufficienter dotare, si ad hoc nostrum preberemus consensum; quo circa nos Aymo episcopus, ut vobis liceat missam unam singulis diebus veneris per curatum modernum Gruerie, dnum Iohannem Barbery, seu eius vicarium, suosque successores celebrari facere, una cum missa diebus martis, non derogando iuribus parrochialis ecclesie Gruerie, talibus conditionibus adiectis quod vos vestrique successores teneamini solvere in quolibet festo S. Martini yemalis singulis annis in dicta ecclesia pro dicta missa prefato curato centum solidos Lausan, bon.; item et quod in dicta capella nulla fiant officia parrochialia, neque recipiantur mulieres, nisi de voluntate prefati curati; item quod in eadem capella diebus dominicis, solennitatibus et festivis misse non celebrentur nisi patroni et dedicationis diebus, quibus tunc prefatus curatus ante portam dicte capelle, dummodo temporis serenitas id fieri permittat, celebrare possit; item quod vos dominicis diebus, festivis et solennitatibus ad vestram parrochialem et matrem ecclesiam accedere et ibidem convenire ac vota solita persolvere teneamini; item et quod omnia ornamenta et munimenta altari predicte capelle, vinumque, faces et luminaria propriis sumptibus vestris ministrare debeatis, celebrari facere de gracia speciali licenciam impertimur per presentes, datas in platea ante castrum de Grangetes, prope Rotundummontem, sub sigillo camere nostre, die dominica post festum ascensionis Dni nostri /507/ Ihesu Christi, A. Dni millesimo quatercentesimo nonagesimo tercio.

Colletti.

Sceau pendant.

Arch. du clergé de Gruyère.

685

(1489-1493.) Le pape accorde diverses faveurs à Jean de Gruyère, seigneur de Montsalvens, à Huguette de Menthon, sa femme, et à Mermet de Gruyère, prieur de Broc. (Pag. 127.)

686 *

1493 (1494), février 17. Nos Glauda de Seyssel, comitissa Gruerie, tutrix et tutorio nomine generosi dni filii nostri charissimi Franscisci, comitis Gruerie moderni, presentibus publice fatemur, quod cum decesso nunc ex humanis magn. et generoso dno dno Ludowico, comite Gruerie, consorti nostro dilectissimo, magn. et spectabiles viri scultetus et consules urbis Bernensis, amici nostri specialissimi, nobiles et spectabiles viros Rudolphum de Scharnachtal et Gaspardum Hetzel de Lindnach, proconsules et oratores suos, sufficienti cum mandato pro confirmandis litteris burgensie et civilegii inter prefatum olim comitem Ludowicum, dum viveret, et ipsos perpetuo stabilitis, ad nos destinaverint; nosque pariter affectantes et cupientes ut que digna sunt factu, nulla capciosa fraude intercipientur, et quevis ipsarum partium circa districtus, patrias, possessiones et dominia que inmortalis Deus sua clementia et pietate usque hac largitus est, absque quavis lesione et oppressione valide perduret, igitur approbante magn. et generoso heroi, dno Francisco de Grueria, dno Oroni, ceterisque consilii nostri presidentibus, ipsas intelligencias seu civilegii et burgensie literas, ut supra, inter se contractas, que perhennes sunt, in vim presentium litterarum, omnibus melioribus modis et formis quibus id fieri potest seu debet, renovamus, reparamus, ratifficamus et pro ratificatis et renovatis haberi volumus. Promittentes eas, quantum eisdem ligamur, fideliter observaturos, et eisdem /508/ satisfacturos, omni dolo et fraude exclusis. In quorum efficaciam has litteras sigillo nostro duximus muniendas et prenominatis amicis nostris de Berno exhibendas, nam et pares ad ipsis recepimus, datas decima septima die mensis februarii, A. Dni millesimo quadringentesimo nonagesimo tercio.

Sceau pendant.

A. C. B.

687 *

1493 (1494), mars 6. François II, comte de Gruyère, jure de maintenir les libertés de ses hommes de la châtellenie de Gruyère, qui, à leur tour, lui prêtent serment de fidelité. (Pag. 132.)

688 *

1493 (1494), mars 23. Nos Claudia de Seysello, Gruerie comitissa, veluti tutrix ill. impuberis Francisci, nostri filii, Gruerie comitis atque de Pallexeul dni, interveniente consensu spect. et pot. Francisci de Grueria, dni et baronis de Oron, patrui et consiliarii antedicti nostri filii, accensamus Roleto dicto Trottet alias Iaquin de Escotaux ac Cristino eius filio, hominibus dicti nostri filii, tenementum vacans per quondam Marmetum Quarteret de Escotaux recognitum, pro censibus, tributis, oneribus, usagiis, carreagiis et aliis tributis hactemus solvi solitis, necnon pro decem modiis avene ob causam intragii. Sub sigillo ipsius comitis. Datum et actum apud Oron, vicesima tercia die mensis marcii, A. Dni millesimo quatercentesimo nonagesimo tercio secundum stilum curie Laus.

H. de Myensiez.

A. C. F.

689*

1494, mai 1. Nos Franciscus de Gruheria, dnus de Horons et de Suprapetram, concedimus Guillermo Ballif de Villanova, dominii de Suprapetram, homini et subdito meo, quod possit in eius proprietate construere unum furnum pro dequoquendo panes suos, /509/ pro sustentatione domus sue tantum, et hoc videlicet pro una cupa medii frumenti census. Sub sigillo curie Laus. Datum die prima mensis maii, A. Dni millesimo quatercentesimo nonagesimo quarto.

Iacobus Boree.

A. C. F.

690 *

1494, mai 16. Wir Claudia von Seysell, græffin zu Gryers, bekennen, das wir verkoufft haben Herren Thuringen von Büttikon, rittern, zu Arow gesæssen, sechs guldin Rinischer an Golld zerlicher gült und zinses, so wir und all unser erben ewiklich uff den Heiligen Pfingstag von jetz über ein jar bezalen söllen, gan zoffingen in die Statt, von uff und ab unserm Huss, hinden und vor mittsampt der Schürr und dem Garten darhinder, so dann zu Bern uff dem Stallden, zwuschen Hannsen guldinmunds Huss, und dem Gæsslin gelegen, und wylend Herren Petern Kistlers gewesen und uns von unsern Herren von Bern koufftich ankommen ist, und ob daran abgienge demnach allem und jegklichen annderm unserm gut. Und ist diser kouff geben umb hundert und zweintzig guldin, Rinischer güter an gold und Gewicht. In krœfft diss brieffs des zu urkund mit unserm anhangendem Sigell verwartt. Beschehen und geben uff Fritag vor dem heiligen Pfingstag, als man zallt, von Cristi gebürt tusent vierhundert nüntzigk und vier Jære.

Sceau.

A. C. F. Copie de M. l’arch. Schneuwly.

691

1494, juin 16. Noverint universi quod probi homines villagii et communitatis de Broch, signanter Petrus de laz Iours, veluti dicti loci de Broch mistralis, Amedeus de Mattray et Nycolletus filius Iohannis Morard, tanquam preceptores et sindici dictorum villagii et communitatis, Iohannes Gremod, Anthonius dou Nant, etc. ad devinum ex nunc in antea et perpetuo posuerunt totum quemdam massum terre et iurie communis, situm in territorio de /510/ Broch, loco dicto supra les Erguences, volentes unanimi consensu quod nullus ipsorum in dicto masso non possit scindere abietes seu gallice laz fluaz nec les vuarnoz, et si aliquis plantas predictas scinderet, debet esse exchetus in banno decem sol. Laus. pro qualibet planta, et planta scissa reliquis hominibus dicte communitatis pertinere debebit. De quo banno Iohannes de Grueria, dnus de Montsalvens, eorum dnus, habere debebit medietatem et sindici dicti villagii aliam medietatem. Sub tamen conditione quod si in futurum maior pars dicti villagii dictum devinum annullare vellet, quod tunc ipsa maior pars ipsum devinum annullare possit. Sub contrasigillo comitatus Gruerie. Datum et actum quindecima die mensis iunii, A. Dni millesimo quatercentesimo nonagesimo quarto ab annunciatione dnica sumpto.

Io. de Myensiez.

Arch. de Broc. Copie de M. le prof. Gremaud.

692 *

1494, juin 27. Singularibus ac intimis amicis, castellano, bandereto et consulibus tocius communitatis de Gysseneys.
Singulares et intimi amici,
Post cordiales commendationes.
Accepimus litteras vestras manibus honorabilis viri Iacobi Lupi, scribe et ambassiatoris vestri, per quas supplicatis vobis super quadam monitione et certis causis contra usus vestros, ut asseritis, incohatis de remedio provideri opportuno, super premissis a nobis responsum fieri petentibus. Intimi amici, parte vestra retulit nobis ipse ambassiator et supplicavit quatenus de causa certe rasure sive laniationis quarumdam litterarum monitorialium a curia rev. Vicarii Lausanensis emanatarum per Yoner, tunc scribam vestrum, de iussu et precepto vestro, ut asseritis, laniatis supercedere dignaremur, asserentes dictam monitionem contra franchesias et libertates vestras et usus patrie vestre impetratam. Quo circa, singulares amici, nos scientes prelibatum rev. dnum nostrum Lausan. franchesias et libertates vestras in nullo infringere velle, nec /511/ eius officiarii, sed potius eas augmentare et illesas servare, causam ipsam contra dictum Yoner intentatam vestri contemplatione adnichillamus et abolemus, notificantes vobisque dum et quociens de cetero inter patriotas vestros seu alios causa moveri contigerit, nobisque vestri parte ipsam causam seu causas contra libertates et franchesias vestras intentatas fore constiterit, ipsas omnes et singulas, constito ut prefertur, prout iam pluries scripsimus, vobis et consuetudinibus vestris relinquemus, si petatur, et remittemus decidendas, prout idem ambassiator vester nostri parte ore proprio latius referre poterit. Et si quid nedum in premissis, verum etiam in quibuscunque aliis, pro vobis et tota patria vestra facere valemus, id nobis insinuando zelo cordis faciemus auxiliante Deo, qui vos omnes preservet. Ex Lausanna, die vicesima septima mensis iunii, A. Dni millesimo quadringentesimo nonagesimo quarto.

Philippus de Compesio, vicarius Lausannensis.

Sceau du dit Ph. de Compeis.

Archives de Gessenay. Copie de M. Kasthofer.

693

1494, juillet 28. Anno a nativitate Dni millesimo quatercentesimo nonagesimo quarto, indicione duodecima, die vicesima octava mensis iullii, dna Claudia de Seysello, comitissa Gruerie, tutrix testamentaria Francisci, comitis et dni Gruerie, dnique Albone, de Pallesexu et aliorum locorum, filii sui, tutorioque nomine, facit cum universitate ville Albone permutationes sequentes. Et primo dat in excambium predicte universitati quamdam platheam sitam in villa Albone, in qua solet teneri banchia curie Albone et operatorium macelli Albone, iuxta ecclesiam Sti Stephani. Et vice versa nobilis vir Iohannes de Lavigniaco et discretus vir Iohannes Fontalleti de Albona, tanquam sindici et gubernatores dicte ville, de consensu nobilium virorum Petri Marchandi, castellani Albone, Iohannis de Monte, Amedei Mistralis, Petri Thomasseti, discretorumque virorum Michaelis Bassini, Iacobi Begoz et Iohannis Regnaudi, consultorum dicte ville, /512/ presentium in domo ville, in recompensationem dicte plathee dant prelibate dne comitisse, licet absenti, quamdam aliam platheam pro edifficando banchiam curie et operatorium macelli predictorum, sitam Albone iuxta aquam de Larmari. Pro prevalentia et pro edifficatione fienda de dictis banchia et macello hiidem sindici tradiderunt eidem dne comitisse viginti flor. auri boni pp., quolibet valente duodecim sol. Actum quo ad prelibatam dnam comitissam Gruerie ante domum eius solite residentie, presentibus dnis Amedeo Morelli et Iacobo Cucheti, capellanis, Petro Poncerii, secretario dni comitis, etc., et quo ad dictos sindicos apud Albonam in domo ville in aula consilii, etc.

A. C. V. Copie vidimée de de 1561.

694 *

1494, août 12. Nos Franciscus de Grueria, dnus et baro de Horon, de Bellagarda, de Sales, dnusque de Suprapetram, condnusque in parrochiis Corsiaci et Sancti Martini Vuaudi, accensamus Claudio Yagny de Rubeaaqua, parrochie Sti Martini Vuaudi, quandam raspam nemoris sitam in territorio Rubeeaque, loco dicto en la Raspaz dOron, aliter en la Crestaz; que raspa continet circa viginti posas. Dantes dicto Glaudio potestatem dictum nemus evellendi et ad terram cultam reducendi; et hoc sub censu duodecim sol. Laus. bon. Sub sigillo eiusdem dni Francisci. Datum die duodecima mensis augusti, A. Dni millesimo quatercentesimo nonagesimo quarto.

A. C. F.

695*

1494, septembre 22. Sentence arbitrale entre la ville de Gruyère et les villages du ressort de cette ville, au sujet de l’entretien des remparts. (Pag. 133 )

696*

1494, octobre 11. Nous Claudine de Seyssel, comtesse de Gruyere, en qualité de tutrice et gouvernante de Magnifique et /513/ puissant seigneur François, mon tres cher fils mineur et mon seigneur comte de Gruyere, seigneur d’Aubonne, Oron, La Molliere, Vanel, Oyes, Corbieres et Palesieux, notifions a tous que comme les sages hommes de la ville de la Tour de Treme et de toute la chatelainie, de leur propre gre, auraient de grace speciale fait des journees, charrois et autres ouvrages pour la fortification, reparation et maintenance du chateau de Gruyere, nous la prenommée comtesse, au nom que dessus, reconnaissons par les presentes que les ouvrages ci devant mentionnes n’ont point ete faits par devoir, etc. Sous le scel du comté. Donne le 11 du mois d’octobre, l’an 1494.

Jean Corby.

Copie levée sur l’original. Msc. du curé Girard, tom. VIII, à la bibl. de Berne. — H. G. II, 142.

697

1494, décembre 28. Le couvent de Bonmont cède au comte de Gruyère tous ses droits sur les chaux et pâturages dans les communes de Gimel, Ballens, Mollens, Bière, Saint-Livres et Saint-Saphorin, etc. (Pag. 135.)

698 *

1494 (1495), février 25; 1495, juin 4. Nos Claudia de Seyssello, Gruerie comitissa, veluti tutrix ill. Francisci, Gruerie comitis, nostri filii, de laude Francisci de Grueria, baronis et dni de Horon, de Suprapetram ac condni Belleguarda, consiliarii et patrui antefati nostri filii, habito consilio cum consiliariis eiusdem nostri filii, vendimus Ludovico de Corberes, Gruerie domicello ac homini eiusdem nostri filii, possessiones infra limitatas, sitas in territorio de Espagnie et Gruerie, etc., pro precio ducentarum lb. bon. Laus. Datum et actum Gruerie, sub sigillo ipsius comitis, presentibus nobilibus Rodulpho de Sancto Germano, Francisco de Syvirie ac honorabili Petro Poncerii, castellano Corberiarum, ex consiliariis eiusdem dni, die vicesima quinta mensis februarii, A. Dni millesimo quatercentesimo nonagesimo quarto, et quo ad laudem /514/ prelibati dni de Horon, die quarta mensis iunii, A. millesimo quatercentesimo nonagesimo quinto.

H. de Myensiez.

A. C. F.

699 *

1495, mars 24. Sentence arbitrale entre la ville de Gruyère et les habitants de la seigneurie de Montsalvens, de la Tour de Trême, de Lessoc et de Grandvillard, au sujet de la rente due pour la seigneurie d’Everdes. (Pag. 144.)

700 *

1495, mai 2. Nous lavoye, conseilz et les quatre banderet representant la ville et toute la communaulte de Frybourg faysons scavoir a tous que, comme les nobles et bourgeois de la ville de Gruyere, auxi les paisans et toute la conte dicelle de la Tinaz embas, noz tres chiers et feaulx bourgeoix, durant la guerre quavons derrierement ehuez avec tres excellent prince Charle, duc de Bourgognie, nous ayent bien et lealement ayder a toute leur puissance, et dedant ledict temps ayent avecque nous fait tous effors que la place et seigniorie dEverdes soit parvenuez a noz mains, et subsequentemant recognoissant lamour et affection deulx, auximemant que par bonne raison des fruits et joyances dudict Everdes leur competoit leur rate afferissant, pour ladicte leur raste questoit assigneez la tierce part des censes, revenues, diesmes, emolumens et pillucheries dudict Everdes, avec lesdits noz bourgeois ayons fait certaines paches et conventions pour tous drois et desmandes lesquelles lesdits bourgeoix de la ville et de la conte de Gruyere pourroit ou debvroit avoir a present et au temps advenir sur la seigniorie dEverdes, nous lesdits Frybourgeoix dosrenavant leur doibjent donner annuellement, le jour de la Sainct Andrieu appostre, quatre vingt et dix livres de nostre monoe de recompense; de laquelle somme les dix livres nous doibjent desmourer pour la bourgeoisie quil ont avecque nous. Parainsi nous lesdits Fribourgeois recognoissons que ausdits noz bourgeoix debvons annuellement, sur ledit jour de saint Andrieu, payer en ceste nostre ville quatrevingt livres, lesquelles ils /515/ partiront entre eulx scelung la pronunciation que entre eulx avons fait. Et pour ce que ladicte recompense pleinement leur soit asseuree, si leur en faisons assignation sur la maison de nostre justice, sur noz piages, ungellt, censes et tous aultres noz revenues et biens. Promettans, etc. Et pour evidence perpetuelle des choses susdictes nous lesdicts Frybourgeois avons fait pendre le seel de nostre ville a ces presentes, donnees le second jour de may, lan mille quatre cent nonante et cinq.

N. Lombard.

Sceau tombé.

A. C. F.

701

1495, mai 5. Anno a nativitate Dni millesimo quatercentesimo nonagesimo quinto, indicione tresdecima et die quinta mensis maii, ill. et magn. Glaudia de Seysello, comitissa Gruerie, relicta Ludovici, comitis et dni Gruerie, dnique Albone, de Palleysuz et aliorum locorum, tutrixque testamentaria mag. Francisci, pupilli eorumdem coniugum filii, ac etiam magn. baro Franciscus de Grueria, dnus de Orons et aliorum locorum, tamquam gubernator eiusdem pupilli, albergant, infeudantque nobilibus Michaeli Martino et Petro Marchandi de Albona aquam et aquagium aque de laz … sine preiudicio molendinorum in dicta aqua vertendorum et sitorum, et cum etiam terra ibidem in solis vaccantem, et hoc sub censu annuali pro dicta aqua trium denar. et terra sub censu rationabiliter debito, comiti Gruerie persolvendo. Actum Albone, presentibus ibidem nobilibus Francisco de Syviriaco, Guilliermo Monasterii, Amedeo et Iohanne Mistralis, Iohanne de Dorches, domicellis, etc.

A. C. V. Copie vidimée de 1561.

702

1495, juillet 1. Traité de combourgeoisie entre Fribourg et Jean de Gruyère, seigneur de Montsalvens. (Pag. 147.)

703*

1495 (1496), janvier 15. Nos Franciscus de Grueria, dnus de Orons et de Suprapetram, notum facimus quod cum tenementa /516/ et bona tocius territorii loci de Cumyn diu vacaverint deffectu tenementarii, ob hoc per consilium dni nostri Sabaudie ducis Chamberiaci residentis fuerit ordinatum nobili viro Iohanni de Cossonay, dno de Rure, castellano de Suprapetram , quatenus ipsa tenementa de Cumyn proclamari faceret in clamitorio parrochialis ecclesie ipsius loci et similiter in curia eiusdem loci, si quis foret qui predicta tenementa tenere vellet et dno dicti loci solvere et facere ea que pro ipsis bonis debentur annualiter; et, nemine reperto, fuerunt ipsa bona dicto dno adiudicata. Quibus sic actis, ipse castellanus ipsa tenementa tradiderit, ut nobis attestatum extitit, absque ulla securitate neque litterarum solennitate Iacobo Telley et Iacobo Rosset pro tercia parte, Iohanni Pictet et Claudio de Oppens pro alia tercia parte, Claudio Gilliant et Iohanni Garczon, omnes de Cheriez, pro alia tercia parte; fuerimusque nos prelibatus dnus parte prenominatorum requisitus quatenus litteras opportunas sibi concederemus. Hinc est quod nos accensamus predictis Claudio Gilliant et Iohanni Garczon res et possessiones subscriptas (que ibidem specificantur) emanatas et que fuerunt de bonis et tenemento dicti loci de Cumyn, partitas cum predictis Iacobo Telley, Iacobo Rosset, Claudio de Oppens et Iohanne Pictet. Et hoc videlicet pro sex cupis tercii frumenti et duabus partibus siliginis ad mensuram Melduni et sexdecim sol. Laus. bon., inclusis caponibus, annui redditus; de quo censu argenti percipiunt ven. religiose loci clausi B. Marie V. Staviaci duodecim sol. Sub sigillo curie Laus. Datum die quindecima mensis ianuarii, A. Dni millesimo quatercentesimo nonagesimo quinto.

Iacobus Boree.

A. C. F.

704 *

1496, mai 15. Nous les nobles, bourgeois et residans en la ville et du ressort de Gruyere et de Lessot, aussi nous les paysans et residans eis chastellanyes de la Tourt de Treymaz et de Montsalvens, comme de Broch et dou Grant Villard et tous les aultres de la conte de Gruyere de la Tynaz en bast faisons scavoir que comme ainsin soit que mess. lavoye et conseil de la ville de Fribourg et nous tres honnores seigneurs, a cause daucuns services /517/ quel leur avons fait au temps de guerres passees, nous avoyent laysar la tierce part en toute la seigniorie dEverdes, et pour ladite tierce part lesdits seignyeurs se soyent estraint a nous debvoir annuellement payer quatre vingt et dix lb., per ansin nous lesdits Gruerens recognoissons par cest presentes que pour ladite somme noz nous avons desmys de toute la tierce part quavons ehuz sur ladite seignyorie dEverdes, leurs conferissant plaine puissance de faire douz chasteaulx, de la seignyorie dEverdes, des hommes et soubgest, etc. a leur franche volunter. Et en oultre leurs promettons de leur aydier a maintenir et preserver ladite seignyorie contre tous a nos propres coustes. Sous le contresel de la contee de Gruyere. Donner et fait le quinzeyme jour dou moys de may, lan mille quatre cent et nonante siex.

H. de Myensiez.

Sceau tombé.

A. C. F.

705

1496, juin 2. Notum fiat cunctis quod fuerunt personaliter constituti Iacobus dictus Dafflon, sindicus et preceptor ville et communitatis atque castellanie Turris Treme, atque Iohannes dictus Scioberes, mistralis eiusdem loci, et Iaquetus Saugy, agentes nomine proborum hominum ville et castellanie Turris Treme; item Petrus Chappuis, Iohannes Chavana, sindici et preceptores ville et communitatis de Broch; item Petrus de Ponte de Villario, notarius, preceptor et sindicus communitatis et villagii de Villard, atque Iohannes Decrin et Franciscus de Fragnyeres, tractantes nomine proborum hominum eiusdem villagii et communitatis Villarii; necnon etiam Girardus de Fragnyeres et Iohannes Moriet, mistralie de Lessot, agentes nomine hominum in mistralia de Lessot residentium; qui quidem homines, nomine quo supra agentes, confitentur quod cum dni scultetus, consules ac communitas ville Friburgi confessi fuerint se solvere teneri nobilibus et burgensibus ville et castellanie Gruerie, atque etiam probis hominibus castellaniarum Turris Treme et de Montsalvens a Tina ad aquam Treme residentibus, ex causa eorum rate in dominio de Everdes, quater viginti lb. parve monete censuales; cumque /518/ postmodum exorte fuerint differentie ob causam divisionis earumdem librarum censualium, super quibus differentiis extiterit pronunciatum per antefatos dnos Friburgenses quod probi homines dictarum castellaniarum de Montsalvens, de Turri Trema et mistralie de Lessot pro eorum rata habere debebant triginta quinque lb. Hinc est quod dicti probi homines castellaniarum de Montsalvens, Turris Treme ac mistralie de Lessot, evitare volentes differentias que oriri possent ratione divisionis ipsarum triginta quinque lb. parve monete, que valent converse ad bonam monetam viginti unam lb., divisiones mutuo consensu faciunt in hunc qui sequitur modum. In primis probi homines in castellania Turris Treme residentes percipere debebunt sex lb., tres sol. et tres den. bonorum Lausan. Item probi homines communitatis et mistralie de Lessot habere debebunt quatuor lb., sex sol. et novem den. bon. Laus. Item probi homines ville et communitatis Villarii habere debebunt sex lb., tres sol. et tres den. bon. Laus. Item probi homines de Broch habere debebunt quatuor lb., sex sol. et novem den. bon. Laus. Item fuit habitum quod si que missiones ob defectum solutionis ipsarum triginta quinque lb. evenire possint, huiusmodi missiones erunt supportande supra ratas dictarum partium. In cuius rei testimonium nos Franciscus, comes et dnus Gruerie, contrasigillum nostri comitatus Gruerie duximus litteris presentibus apponendum. Datum et actum Gruerie, secunda die mensis iunii, A. Dni millesimo quatercentesimo nonagesimo sexto.

Humbertus de Myensiez.

Arch. de Broc et de Grandvillard. Copie de M. le prof. Gremaud. — H. G. II, 147.

706

1490, décembre 11. Nos Claudia de Seysello, Gruerie comitissa, tanquam tutrix ill. Francisci nostri filii, Gruerieque comitis, etc. notificamus quod cum probi homines et subdicti prefati nostri filii mandamenti et castellanie Corberiarum a senderio superius in parrochiis de Broch et de Charmeys residentes prelibato filio nostro tam in iuvamine magnarum et immensarum missionum per antefatum filium nostrum in edificatione, constructione et /519/ reparatione in Gruerie castris, quam in redemptione certorum censuum per eiusdem filii nostri predecessores venditorum, fecerint unum subsidium seu donum gratuitum de centum flor. boni auri et ponderis; ecce quod nos huiusmodi subsidium confitemur fuisse de eorum speciali gratia atque spontanea voluntate factum, etc. Datum et actum Gruerie, presentibus nobilibus scutiferis Anthonio de Grueria et Anthonio de Wippens, virisque honestis Iohanne de Corpasteur, castellano Turris Treme, et Aymone Gachet, vexillifero Gruerie, die undecima mensis decembris, A. Dni millesimo quatercentesimo nonagesimo sexto. Sub sigillo dicti comitis.

De Myensiez.

Archives de Charmey. Copie de Bourquenoud. — H. G. II, 143.

707

1497, avril 4. Monitoire du pape Alexandre VI contre les pillards qui ont ravagé les terres de Jean de Gruyère, seigneur de Montsalvens. (Pag. 155.)

708 *

1497, mai 16. Nos frater Humbertus Michodi, abbas Altecriste, necnon fratres Hugo Heremite, Vulliermus Marsens, prior ipsius abbatie, Ludovicus Carementrand, sacrista et cantor, Aymonetus Brugnat, Guillelmus Tombexi, Glaudius Chassot, Franciscus de Scalis, Iohannes de Graneriaco, Karolus Barbery, Franciscus Heremite et Albertus de Dortenco, dicte abbatie religiosi, capitulantes, notum facimus quod cum nos teneamur obligati erga Hans Suychere antenatum, Hans Suychere iuniorem, fratribus, et Nyclaux Nusserel Peneyel, burgenses Friburgi, in decem modiis vini albi mensure Viviaci census, per nos tamen religiosos venditis precio octies centum flor. pp., sub gracia rehemptionis, fueritque requisitionibus nostris erga prefatos emptores constitutus fideiussor de premissis magn. et pot. Franciscus de Grueria, dnus et baro de Oron; hinc est quod nos promittimus, bona nostra obligando, prelibatum dnum de pretacta fideiussione indempnem /520/ servare. Sub sigillis conventus et abbatis Altecriste. Datum in dicto capitulo, die sexdecima mensis maii, A. Dni millesimo quatercentesimo nonagesimo septimo.

Martini.

Deux sceaux pendants.

A. C. F.

709

1497 (1498), février 16. Claude Marchiandi est institué prieur de Rougemont. (Pag. 157.)

710 *

1498, mars 24. Philibertus, dux Sabaudie, etc., attendentes ad sensum, scientiam, rerum experientiam ac alias virtutes quibus personam benedilecti fidelis nostri Francisci de Grueria, dni dHoron, ab experto novimus comprobatam, eumdem dnum magnum gruerium nostrum quarumcunque venationum, tam volatilium tam quadrupetitum, tocius patrie nostre Vuaudi facimus et constituimus, ad et per unum annum proximum et ulterius, quamdiu benefecerit et nostre fuerit voluntatis, regimen et administracionem ipsius officii eidem committendo, cum etiam omnimoda potestate voce cride locis et moribus solitis prohibitiones faciendi, penas et mulctas imponendi, declarandi, mitigandi et adversus contravenientes procedendi et processus formandi et alia omnia necessaria faciendi, cum et sub preheminenciis, immunitatibus, honoribus, oneribusque huic officio incombentibus. Mandamus, etc. Datum Gebennis, die vigesima quarta marcii, millesimo IIII° LXXXX octavo.

Marescalli.

R. lit. port.

Per dnum, presentibus dnis ill. Reynerio, naturale Sabaudie, comite de Villariis, locumtenente generali.
Hugone de Pallude, comite de Varax, marescallo Sabaudie, etc.

Sceau pendant.

A. C. F.

/521/

711

1498, mars 26. Philibertus, dux Sabaudie, etc. magniffico consanguineo et fideli cambellano nostro Francisco, comiti Gruyerie, salutem et benevolentiam singularem. Paterna merita ac laudabilia virtutum principia quibus personam vestram, omni etiam fide et constancia erga nos comprobatam invenimus, merito nos movent ut vos favoribus amplectamur graciosis; igitur, aliisque bonis moti respectibus, pensionem annuam sex centum florenorum vobis harum serie largimur, percipiendam singulis annis, quamdiu nostri fuerit beneplaciti. Thesaurario nostro Sabaudie mandantes, etc. Datum Gebennis, die vigesima sexta mensis marcii, millesimo quatercentesimo nonagesimo octavo.

Richardi.

R. tit. port.

Per dnum presentibus dnis ill.: Reynerio, bastardo Sabaudie, comite de Villariis et locumtenente Sabaudie generali.
Hugone de Palude, comite de Varax, marescalo Sabaudie.
Amedeo, barone Viriaci.
Guigone, dno Castrineterii, gubernatore Breyssie.
Anthonio de Gingino, dno Dyvone, preside.
Iohanne, dno de Challes.
Petro Gorrati, collaterali consilii Chamberiaci residentis.
Petro Mistralis, ex magistris computorum.

Sceau pendant.

A. C. V. — H. G. II, 152.

/522/

712

1498, mars 26. Philibertus, dux Sabaudie, etc., attendentes ad grata et accepta servicia per spectabilem et benedilectum fidelem consiliarium ac cambellanum nostrum Franciscum de Gruyeria, dnum de Horons, predecessoribus nostris, nobisque multipliciter impensa et que in dies impendi speramus, eidem pensionem annuam sex centum flor. percipiendam quamdiu nostri fuerit beneplaciti, harum serie largimur. Thesaurario nostre Sabaudie mandantes, etc. Datum Gebennis, die vigesima sexta mensis marcii, millesimo quatercentesimo nonagesimo octavo.

Richardi.

Per dnum presentibus dnis, etc. (comme à l’acte précédent).

Sceau pendant.

A. C. V. - H. G. II, 152.

713

1498, octobre 1. Convention entre Louis Marie Sforze, duc de Milan, et la commune de Gessenay. (Pag. 160.)

714 *

1498, octobre 16. Ego Iohannes de Grueria, dnus de Montservin, quitto nobilem scutifferum Petrum de Constantina, dnum de Orsens, de omnibus hiis in quibus ipse nobilis Petrus michi teneri posset, tam vigore cuiusdam cessionis michi facte per nobilem virum Iohannem Goudain, causam habentem in bonis quondam nobilis domicelle Glaudie filie quondam Petri de Constantina, quam alias quovismodo, et hoc pro bona satisfactione inde habita. Sub sigillo curie Laus. Datum die decima sexta mensis octobris, A. Dni millesimo quatercentesimo nonagesimo octavo.

A. C. F.

715 *

1x François III, comte de Gruyère, prête serment de maintenir les libertés de ses sujets de la châtellenie de Gruyère, qui, à leur tour, jurent de lui être fidèles. (Pag. 162.)

/523/

716 *

1499, octobre 14. A. Dni millesimo quatercentesimo nonagesimo nono et die quatuordecima mensis octobris, ill. et magn. Franciscus de Grueria, dnus et baro de Horon, post decessum ill. Francisci, comitis Gruerie, cepit possessionem mandamenti et castellanie de Oyez, etc. Arch. de Château d’Oex.

717 *

1499, décembre 23. Nous Francois, comte et seigneur de Gruyere, accensons a Girard Dessert, charpentier, demourant en Gruyere, deux moulins nostres appelles de Souzeve et nostre battioux situe dessoubz lesdicts moulins, avec la maison et case desdicts moulins, comme aussi le cours de leau accoustume, item certaine particule de prez jouxte londine dudict battioux, soubz la cense de quattres muitz de froment et de soixante solz bons Laus., et a cause dudict battioux les deux parties du touttage ouvrage du cheneve et lin qui sera battu audict battioux. Donne en nostre chasteau de Gruyere, presents noble Rod de Saint Germain, Loys de Corbyeres, Pierre Poncer, de nostre conseil, soubz nostre propre sel, le vingtreisiesme jour de decembre, lan mil quatre centz nonante et neufz.

A. C. F.

718 *

1500, avril 20. Nos Claudia de Seyssel, relicta quondam bone memorie magn. et pot. dni Ludovici, comitis Gruerie, notum facimus quod cum probi homines ville et castellanie Turris Treme, in custodiam et protectionem castri Gruerie et dne Helene filie nostre et dicti quondam dni Ludovici, bonorumque nostrorum et dicte dne Helene filie nostre venissent et stetissent in dicto castro Gruerie et ibidem multa grata servicia nobis dicteque dne Helene fecissent, ac nobis et eidem filie nostre subvenissent contra spectabilem dnum Iohannem de Grueria, dnum de Monsalvens et suos filios atque eorum adherentes, hinc est quod /524/ nos prefata Claudia de Seyssel, pro parte supradicte dne Helene, volumus et concedimus prefatis probis hominibus quod dicta servicia non sint nec esse debeant in futurum in preiudicium nec dampnum dictorum proborum hominum nec eorum successorum, sed confitemur quod dicti probi homines dicta servicia et dictam custodiam nobis fecerunt de eorum speciali gratia tantum et non ex debito. Sub sigillo decanatus de Ogo. Datum die vicesima mensis aprilis, A. Dni millesimo quingentesimo.

Ioh. de Myensiez.

Arch. de la Tour de Trême.

719 *

1500, avril 22. Nos Glauda de Seissel, etc., tutrix et tutorio nomine Helene filie nostre charissime, comitisse Gruerie, presentibus publice fatemur quod cum, decesso nunc ex humanis magn. et gen. dno, dno Francisco, comite Gruerie, dno Oroni, fratre nostro dilectissimo, magn. et spect. viris sculteto et consulibus urbis Bernensis, amicis et comburgensibus nostris specialissimis, placuit litteras burgensie et civilegii inter quondam dnum Ludovicum, consortem nostrum, et prefatum Franciscum, dum viverent, comites, et ipsos dnos Bernenses perpetuo contracto, erga nos et filiam nostram premencionatam acceptare, renovare et confirmare; nosque cupientes iam dictos comburgenses nostros pari animorum affectione prosequi, quare ipsas intelligencias seu civilegii et burgensie litteras, ut supra, contractas, que perhennes sunt, approbantibus consilii nostri presidentibus, in vim presentium litterarum omnibus melioribus modis et formis quibus id fieri potest, nomine nostro et prefate filie nostre, pariter acceptamus, renovamus et ratifficamus, et pro acceptis, renovatis et ratifficatis haberi volumus. Promittentes, nominibus ut supra, eas quantum ipsis ligamur, fideliter observaturos et eisdem satisfacturos, omni dolo et fraude exclusis. In quorum efficaciam has litteras sigillo nostro duximus muniendas et prenominatis amicis nostris de Berno exhibendas, nam et pares ab ipsis recepimus. Actum vigesima secunda apprilis, A. a nativitate cristiana millesimo quingentesimo.

Sceau pendant.

A. C. B. — H. G. II, 171.

/525/

720

1500. Lettres en latin contenant la confirmation faite par Messieurs de Berne a Dame Helene, Comtesse de Gruieres, de la Bourgeoisie dudit Berne. Datees de l’an 1500.

Du Chesne, Hist, de Vergy. Preuves, pag. 349. — H. G. II, 171.

721 *

1500, mai 22. Les gens de Corbières reconnaissent Jean, comte de Gruyère et seigneur de Montsalvens, pour leur seigneur. (Pag. 163.)

722

1500, mai 24. Jean Ier, comte de Gruyère, prête serment de maintenir les libertés de Gessenay, et accorde de nouvelles franchises aux gens de ce pays, qui, à leur tour, jurent de lui être fidèles. (Pag. 164.)

723

1500, mai 25. Jean Ier comte de Gruyère, remet le droit de ventes aux gens de Château d’Oex. (Pag. 167.)

724 *

1500, mai 25. A. a nativitate Dni millesimo quingentesimo, indicione tercia et die vicesima quinta mensis maii, apud Castrum dOyes, in ecclesia et cimisterio parrochialis ecclesie dicti loci, probi homines et patriote dicte parrochie Castri de Oyes fidelitatem prestiterunt ill. et pot. dno Iohanni de Grueria, comiti Gruerie et dno Montisservini, qui iuravit eorumdem patriotarum franchesias et libertates illesas custodire. Item largitus fuit ipse dnus comes eisdem patriotis quod ipse dnus teneatur de triennio in triennium eisdem patriotis in dicto loco castri dOyes mutare castellanum et vexilliferum et annuatim unum mistralem, qui eisdem patriotis servire habeant, et maxime quod castellanus sit unus ex patriotis dicti loci dOyes et non de alio loco; ita tamen quod dictus dnus comes in dicta patria unum possit eligere qui ad huiusmodi officium regendum sit ydoneus et pro dicto dno commodosus. Item /526/ fuit conventum quod prefatus dnus comes non possit eisdem patriotis imponere aliquas impositiones ad solvendum ullas angarias et perangarias nec ulteriores census, ultra formam dictarum franchesiarum. Datum et actum presentibus dno Vulliermo Bonos, plebano, Vuillino Gander, castellano, Vuillino Aldi, vexillifero, Cleyvino Stephan, Heyni Perreten et Hensillino Kublyn, patriotis de Gissineis, testibus.

Humb. de Fleyer.

Archives de Château d’Oex.

725 *

1500, mai 25. Nous Jehan, conte de Gruyere, seignieur de Montsarvens, vendons a messieurs advoye et conseils de la ville de Frybourg quatre vingtz livres de cense, lesquelles promettons de payer sur nostre seigniorie de Montservens. Et az este faite ceste vendition pour la somme de soize cens livres. Tesmoings noble et puissant Francois de Gingins, seigneur du Chastellard, et Jehan Orsat, bourgeois de Gruyere. Soubz le seel du doyne de Frybourg par ordre de Guillaume Bourgeois, doen. Donne a Brogg, le jour S. Urbain, lan mille cinq cens.

Nicolas Lombard.

A. C. F.

726

1500, juillet. Lettres en parchemin de l’octroy et investiture faite par l’Empereur Maximilien au sieur de Vergy, Mareschal de Bourgongne, et à Claude de Vergy son fils, de la Comté de Gruieres en Savoye, en faveur du mariage de la Demoiselle (Helene) de Gruieres, heritiere du dernier comte d’icelle comté, mariee au dit Claude. Datee du mois de juillet, l’an 1500. Signees sur le reply, Marinier; et scellées d’un seau de cire rouge aux Armes dudit Empereur.

Du Chesne, Hist. de Vergy. Preuves, pag. 348. — H. G. II, 180.

727

1500, août 1. Jean Ier, comte de Gruyère, prête serment de maintenir les libertés de ses sujets de la ville et châtellenie de Gruyère, qui, à leur tour, jurent de lui être fidèles. (Pag. 168.)

/527/

728 *

1500, août 2. Le jour de la dédicace de l’église Sainct Denys de la Tour de Tresme, que feust le second jour du moys d’aoust, lan mil et cincq centz, en ladicte eglise personnellement sont estes constitues ill. et magn. Jehan de Gruyere, seigneur de Montservens et a present conte de Gruyere par succession de l’illustre Francoys de Gruyere et seigneur d’Orons et dernierement decede sans enfans, d’une, et les honnestes et preudhommes de toute la ville et communaute de la chastellanie de la Tour de Tresme, de l’aultre part. Lequel dict seigneur conte, prenant possession de la dicte chastellanie, a jure de tenir, maintenir et observer les libertes, immunites et franchises desdictz preudhommes de ladicte chastellanie, etc. Et d’autre part les prenommes preudhommes ont promis et jure d’estre fidelles et obeissantz envers le preditz leur seigneur, etc. Presents nobles Pierre de Clerier, Louys de Corbieres et honnestes hommes Claude Mourand et Henry Bidauld, tesmoings. Sous le seel du decanat d’Ogoz.

Pour copie extraicte de son propre original translate du latin en Francoys, signe Jehan de Minsie.

Louys Jaquilliard.

Archives de la Tour de Trême.

729

1500, octobre 1. Nous Jehan, conte de Gruyere, seignieur de Montsarvens, vendons a messieurs advoye et conseilz de la ville de Frybourg vingt et cinq livres dannuelle cense, laquelle promettons leur payer sur toute nostre seigniorie de Montsarvens, sur laquelle avons assigne le principal de cinq cens livres et la cense dicelluy. Soubs les seaux dudit conte et de Guillaume Bourgeois doyen de Frybourg. Donne au chasteaulx de Gruyere, le premier jour doctobre, lan de grace mill et cinq cens.

Sceau du comte.

A. C. F.

/528/

730 *

1500, novembre 1. Nos Iohannes, comes et dnus Gruerie, etc. confitemur nos debere nobili Ysabelle, filie quondam nob. et pot viri Francisci de Vallesia, condni dicti loci, mille florenos auri pp. ex causa quictationis de septem centum et quinquaginta flor. auri dotis augmenti sibi dudum constituti per dnum Franciscum de Grueria, dnum de Orons et quondam comitem Gruerie, in contractu matrimonii inter eosdem Franciscum et Ysabellam celebrati, prout constat dicto contractu dato die vicesima septima mensis marcii, A. Dni millesimo quatercentesimo octuagesimo, quictacione facta de habendo dictos mille flor. non obstante. Quos quidem mille flor. nos promittimus solvere infra tres annos. Sub sigillo curie Lausan. Datum et actum in castro Gruerie in presentia magn. baronis dni Georgii de Menthone, nob. et pot. Francisci de Gingino, dni Castellani, nob. Rodulphi de Sancto Germano de Grueria, testium, die prima mensis novembris, A. Dni millesimo quingentesimo.

E registris Petri Biolerii levaverunt Franciscus Bursodi et Iacobus Martigniaci.

A. C. F. Titres de la commanderie de St. Jean.

Cette charte prouve qu’Isabelle de Vallaise fut l’épouse du comte François III, et non de François fils du comte Rodolphe IV. Il faut corriger dans ce sens ce qui est dit dans l’Histoire de Gruyère, I, 403 et II, 166, note, ainsi que dans le tableau généalogique. — Isabelle épousa en secondes noces le chevalier Dietrich d’Englisberg, avoyer de Fribourg. Voy. plus bas l’acte du 26 décembre 1515 (1514).

731 *

1500, novembre 15. Probi homines villagii et communitatis de Broch, de laude Nycodi de Dallyens, castellani de Montsalvens, sunt concordes posse facere unum furnum in domibus seu plateis eorum, de consensu predicti castellani, absque preiudicio dicti villagii, in hoc quod dicti furni visitari debebunt per duos antiquos probos homines predicti villagii ad hoc deputatos. Item fuit actum quod preceptor dicti villagii debeat solvere dno Iohanni, /529/ comiti Gruerie, pro dictis furnis, sub onere dicti villagii, undecim cupas frumenti mensure Corberiarum, absque portando preiudicium dno pro suo furno. Sub contrasigillo comitatus Gruerie. Datum quindecima die mensis novembris, A. Dni millesimo quingentesimo.

E registris quondam Petri Bioleri levavit Franciscus Bursodi.

Archives de Broch. Copie de M. le prof. Gremaud. — H. G. II, 185.

732 *

1500, novembre 22. Notum fiat quod propter infrascripta peragenda personaliter fuerunt constituti domi Roleti Martallet, in villa Turris Treme, magn. et pot. dnus Iohannes, comes et dnus Gruerie, filius quondam dni Iohannis de Grueria, dni et baronis de Montsalvens, ex una parte, necnon probi homines ville et castellanie Turris Treme infra nominati, signanter Aymo Bornet, Roletus Martallet, etc. de Turri Trema, necnon Petrus dou Pasquier, etc. villagii dou Pasquier, atque Ludovicus Blain alias de Marsens, villagii deis Chavones, et Cristinus Blanchard, etc. villagii deis Caryt, ex altera parte. Qui quidem dnus comes accepit suam possessionem ville et castellanie Turris Treme et iuravit et promisit dictis probis hominibus suis subdictis libertates et immunitates ac franchesias dictarum ville et castellanie illese observare et manutenere, etc. Et similiter prenominati probi homines iuraverunt esse fideles et obedientes subdicti prelibato dno comiti Gruerie, etc. Presentibus nobilibus viris Rodulpho de Sto Germano atque Ludovico eius filio et Ludovico de Corbieres, necnon honestis viris Iohanne Castellaz, vexillifero Gruerie, atque Iohanne de Corpatour, burgensibus Gruerie, testibus. Sub sigillo decanatus de Ogo. Datum die dominica ante festum Ste Katherine virginis, A. Dni millesimo quingentesimo.

Petrus de Myensiez.

Arch. de la Tour de Trême.

/530/

733*

1501, mars 1. Nous les nobles, bourgeois, habitans et residans de la ville et chastellanie, ressourt et mandemens de Corbeyre, Charmey et de Wadens, dung commun accord cognoissans apres plusieurs experiences que la bourgeoisie nous a este prouffitable que nous avons avecque mess. les advoye, conseillieurs et communaulte de Frybourg, desirrans que, ainsin que par le temps et guerres passees au moyant dicelle bourgeoisie nous avons souventes fois este deffendus et preserve contre nous ennemis et malveillians, demorans en noz possessions et investitures, que pour le temps advenir semblablement puissons demourer en estre, pour a quoy parvenir navons trouve plus convenable scenon de renouveller ladicte bourgeoisie, en faisant certaines adjunctions. Assavoir que nous avons renovelle la bourgeoisie de la ville de Frybourg en la facon que sensuit. Premierement que pour ladicte bourgeoisie nous devrons payer annuellement en ladicte ville ung florin dor de Rin, nous de Corbeyres et Wadens du sendier en bas la moitie, et nous de Charmey laultre moitie. En sourplus nous sarons entenus et promettons de ayder, conseillier et favoriser a noz propres missions lesdicts seignieurs de Fribourg en tous leurs affayres, guerres et causes, tant et quantesfois que besoing leur seraz et que lesdicts seignieurs nous en requerront. Et se daventure lesdicts seignieurs feussent aydans daultruy guerres, nous devrons a nos missions donner et envoyer eisdicts seignieurs, a leur requeste, ayde jusques a la somme de quatre hommes bien embastone. Item nous devrons jurer et renouveller ladicte bourgeoisie de cinq a cinq ans, au plus prochain lundi apres la feste Penthecouste. Reservant en ceste bourgeoisie la maison de Savoye, auxi nostre redoubte seignieur le conte de Gruyere. Et pour evidence perpetuelle de tous choses sudictes nous Jehan, conte de Gruyere, seignieur de Montservens, par vouloir et assentement duquel les choses sudictes ont este faictes, avons mis nostre seel a ces presentes. Fait a Corbeyres, auquel lieu avons este convoque pour faire le serment et accomplir les choses sudictes, le premier jour de mars, lan mil cinq cens et ung.

Sceau pendant.

A. C. F.

/531/

734

1501, mars 7. Jean Ier, comte de Gruyère, renouvelle son traité de combourgeoisie avec Fribourg. (Pag. 170.)

735 *

1501, mai 10. Nos Mammertus de Grueria, decretorum doctor, commendatarius perpetuus prioratus de Broch, dni Roletus Iaquerod, eiusdem prioratus vicarius perpetuus sive curatus, Humbertus de Ripha, presbiter Geben. dyocesis, convicarius de Capellis, Lausan. dyocesis, pro nobis et nostris successoribus in dicta parrochiali ecclesia de Broch (et 22 personnes d’Estavanens, 20 de Villars, dans la paroisse de Broch, 4 de Villars dans la paroisse de Chapelle [Grandvillard] et 1 habitant de Gruyère), omnes ad laudem Dei et Dni nostri Ihesu Christi ac B. V. Marie ac omnium civium supernorum, et precipue in honorem sanctorum Claudii, archiepiscopi et confessoris, et Gorgonii, martiris, fondamus et dotamus quandam capellam sive capellaniam constructam in ecclesia B. Marie Magdalenes de Estavanens, membrorum prioratus de Broch, deserviendam per unum sacerdotem. Ius patronatus, provisio, institutio ac omnimoda dispositio dicte capelle prefato commendatario et suis successoribus pertineat tempore vacationis, ita tamen quod dictus commendatarius et sui successores habere debebunt consilium cum suis parrochianis de Estavanens et de Villar, cui illam conferre debebunt capellam. Fuit consideratum inter nos prefatum commendatarium, curatum sive vicarium et fondatores dicte capelle quod dictus curatus sive vicarius perpetuus est multum onerarus celebrare omnibus dominicis tocius anni in magno altari B. Marie Magd. de Estavanens, cum ceteris synodalibus et consuetis, dictis dominicis diebus, et tandem redire festinus ut in missa parrochiali dicti prioratus de Broch precepta faceret synodalia dictis dominicis diebus consueta, quapropter ordinamus nos commendatarius et fondatores qui supra quod altarista dicte capelle pro dicto curato celebret singulis dominicis diebus et alia synodalia ibidem consueta facere tenebitur, salvis oblationibus, iuribusque omnibus dicti commendatarii et sui vicarii, ita tamen /532/ quod prefatus vicarius perpetuus celebrabit singulis diebus dominicis pro prefato commendatario missam parrochialem prioratus de Broch, demptis et exceptis dominicis Ramispalmarum et in qua caderet festum Purifficationis B. Marie Virg., quia his diebus dominicis non tenetur prefatus curatus apud Estavanens celebrare, cum dicti de Estavanens et de Villar apud Broch venire teneantur, ut rami et candele eorum ibidem benedicantur. Item celebrabit sepedictus altarista die sabbati in dicta capella de Estavanens, donec dicti parrochiani de Villar fondaverint et edifficaverint unum oratorium sive capellam apud Villar ad honorem et sub vocabulo B. Marie Virg. Quo oratorio erecto prefatus rector in dicta capella de Estavanens die sabbati celebrare non tenebitur, ymo in dicto oratorio apud Villar. Insuper tenebitur sepefatus altarista administrare omnia sacramenta ecclesiastica, etiam cum sepultura, nominibus prefatorum commendatarii et sui vicarii perpetui de Broch, omnibus parrochianis tam de Estavanens quam de Villar, excepto sacramento baptismi, quod recipere debent dicti parrochiani in ecclesia parrochiali dicti prioratus de Broch. Audietque sepefatus vicarius perpetuus, prout prius, confessiones tempore quadragesime et eucaristiam die festi Pasche ministrabit dictis de Estavanens et de Villar. Item fuit habitum quod si predictus altarista decedat ab humanis intestatus, eo casu prefatus commendatarius succedet prefato altariste pro medietate, si voluerit, et capella in reliqua medietate. Sub sigillo curie officialatus Lausan. Datum et actum in ecclesia B. Marie Magdalenes de Estavanens, decima die mensis maii, A. Dni millesimo quingentesimo primo.

Andreas Sibodi.

Arch. d’Estavanens et du chapitre de St. Nicolas, à Fribourg.

Un autre acte de la même date contient l’indication de ce que chacune des personnes d’Estavanens et des deux Villars a donné pour la présente fondation.

736

1501, août 2. Sentence prononcée par le duc de Savoie dans le procès entre Hélène et Jean de Gruyère, au sujet de la succession au comté. (Pag. 171.)

/533/

737

1501, août 30. Dispense pour le mariage de messire Claude de Vergy et Helene de Gruieres, à cause de leur parenté au quatriesme degré. Le XXX iour d’aoust MDI.

Du Chesne, Hist. de Vergy. Preuves, pag. 349.

738 *

1501, septembre 26. Anno a nativitate Dni millesimo quingentesimo primo, die vicesima sexta mensis septembris, ill. et magn. dnus Iohannes, comes et dnus Gruerie, recognoscit quod cum dnus Franciscus, quondam Gruerie comes, dederit strenuo militi quondam Iohanni de Offenburg in feudum legium duos boves annuales redditus, et dictus miles prefato comiti homagium legium prestiterit, prout hec in littera super premissis confecta plenius constare videntur; et successive homagium quondam dno Francisco, comiti Gruerie, filio quondam dni Ludovici, comitis Gruerie, seu dne Claudie de Seyssello, matri eiusdem, fuerit factum per nobilem Hermanum de Offemburg, vicesima secunda die mensis septembris, A. Dni millesimo quatercentesimo nonagesimo secundo, hinc est quod prefatus nobilis scutiffer Hermannus de Offemburg suo ac nobilis Petri sui patrui nominibus feudum predictum et homagium legium prelibato dno Iohanni, comiti et dno Gruerie, in castro suo Gruerie fecit, etc. Sub sigillo decanatus de Ogo. Presentibus nobilibus viris Ludovico de Sancto Germano, castellano Gruerie, et Ludovico de Corberes.

Io. de Myensiez.

A. C. F.

739 *

1502, avril 13. Monitoire du pape Alexandre VI contre les pillards qui ont dévasté les terres et les châteaux de Jean, comte de Gruyère et seigneur de Montsalvens. (Pag. 176.)

740 *

1502, avril 15. Nos Iohannes, comes et dnus Gruerie, etc., domum Partis Dei, per olim bone memorie antecessores nostros /534/ fondatam et dotatam, cura fratribus, religiosis, familia, servitoribus, rebusque et bonis ipsius domus recipimus et esse volumus in nostra nostrorumque successorum perpetua salvagardia, protectione et conductu. Mandantes omnibus iudicibus, castellanis, mistralibus, ceterisque officiariis nostris, fidelibus et subiectis, quatenus domum ipsam per totam terram nostram salvam teneant, etc. Datum die quindecima mensis aprilis, A. Dni millesimo quingentesimo secundo, sub sigillo armorum nostrorum. Henricus Teyserens.

Sceau pendant.

A. C. F. Titres de la Part-Dieu.

741

1502, mai 18. Testament d’Antoine de Gruyères, seigneur d’Aigremont. (Pag. 178.)

742 *

1502, septembre 10. Nos Iohannes, dnus et comes Guerie, vendimus dno Guillermo Columbeti, canonico et magistro fabrice ecclesie cathedralis Lausan., duo modia frumenti et duo modia avene mensure Lausanne census pro pretio quatercentum flor. auri boni ponderis, valente singulo flor. duodecim sol. Laus. bon., sub obligatione decime nostre de Oulens. Sub sigillo curie Laus. Datum die decima mensis septembris, A. Dni millesimo quingentesimo secundo.

Rod. Decimatoris.

Le comte racheta ce cens le 28 octobre 1507.

A. C. F.

743

1501 (1502), septembre 12. Testament d’Hélène de Gruyère, épouse de Claude de Vergy. (Pag. 179.)

744

1502, octobre 10. Jean I, comte de Gruyère, cède aux Bernois tous ses droits aux Ormonts. (Pag. 181.)

/535/

745

1502, novembre 14. Nos Petrus Myrillion, alias Heynoz atque Marmetus Basyn, Petrus filius quondam Francisci Brunyer, Claudius Bault, alias Cosson, Nycodus Mossyez, Claudius Doren, Roletus Bosson, Uldrietus dou Bugnyon et Iaquetus Marmilliod, omnes de Rassoniera, perrochiani de Oyes, necnon etiam Henricus Hengaz, dictus Henchoz, olim castellanus de Oyes, atque Franciscus de Vornaz, vexillifer dicti loci de Oyes, notum facimus quod cum dnus Iohannes, comes et dnus Gruerie, perpetuo vendiderit sub gratia racheti Iohanni Carrel, burgensi Friburgi, quinquaginta flor. auri Renenses census pretio mille flor., prout in littera eiusdem venditionis die date presentium rescripta continetur; hinc est quod nos prenominati vendimus sub racheti gratia prelibato dno comiti quinquaginta flor. census precio mille flor., quos habuimus. Sub sigillo decanatus de Ogo. Datum die decima quarta mensis novembris, A. Dni millesimo quingentesimo secundo.

Io. de Myensiez.

A. C. V.

746 *

1503, avril 8. Jean Ier, comte de Gruyère, renouvelle le traité de combourgeoisie que le comte Louis avait conclu, en 1492, avec Berne. (Pag. 184.)

747

1503, avril 18. Convention entre Berne et Fribourg au sujet des traités de combourgeoisie conclus avec le comte de Gruyère. (Pag. 185.)

748

1503, août 22. Testament de dame Claude de Seyssel, veuve de Louis, comte de Gruyère. (Pag. 187.)

749

1503, octobre 5. Ego Nycodus de Dalliens, domicellus, filius quondam nobilis viri Iacobi de Dalliens, sepulturam corporis mei /536/ eligo infra ecclesiam parrochialem de Broch, cui ecclesie lego centum flor. auri pp. pro una missa edomadali perpetuis temporibus dicenda in dicta perrochiali ecclesia. Item lego capelle S. Mauricii de Horons la villa centum flor. pro una missa dicenda per curatum seu vicarium de Chastillens. Item lego Iacobo de Dalliens, alompno seu bastardo meo, totum hereditagium seu tenementum meum de Dalliens, necnon quicquid habeo in toto dominio et territorio de Dalliens, ad eius vitam tantum. Et post mortem ipsius Iacobi lego premissa omnia magn. et pot. viro Iohanni de Grueria, comiti Gruerie. Sub sigillo curie decanatus Viviaci. Datum die quinta mensis octobris, A. Dni millesimo quingentesimo tercio.

Lud. Monachi, capellanus Rothe.

A. C. V.

750

1504, mai 6. Marguerite de Vergy, épouse de Jean de Gruyère, reconnaît avoir reçu 16000 florins pour sa dot et renonce à toute prétention aux biens de son père et de sa mère. (Pag. 190.)

751

1504, septembre 12. Traité de confédération conclu entre Jean Ier, comte de Gruyère, Adrien de Boubenberg, Barthélemy de La Sarra et François de Gingins. (Pag. 192.)

752 *

1504, novembre 3. Jean Ier, comte de Gruyère, vend aux seigneurs de Fribourg la moitié de la seigneurie de Bellegarde, pour le prix de 9866 livres. (Pag. 194.)

753

1504, novembre 4. Lettres du 4 iour de Novembre 1504, par lesquelles nobles seigneurs et sages Iehan d’Estavayer, seigneur dudit lieu en partie, et Simon de Champagne seigneur dudit Champagne, ou nom et comme procureurs de haut et puiss. seigneur messire Guillaume de Vergey, chevalier, seigneur dudit lieu, de /537/ Champlite, Autrey, Vaugrenant, Champvans et la Motte, Mareschal de Bourgongne, et de noble et puiss. Damoisel Claude de Vergey, seigneur de Fonvens, admettent et reçoivent haut et puissant seigneur Iehan comte de Gruyeres, seigneur de Montservens, Baron d’Orons, au rachapt et acquittement qu’il pouvoit faire d’iceluy Claude de Vergy de la place, ville, terre, Baronnie et seigneurie d’Arbonne (Aubonne), moyennant et parmy la somme de dix-huit mille francs monoye de Lausanne, du poids de 12 sols chacun florin.

Du Chesne, Hist. de Vergy. Preuves, pag. 349. — H. G. II, 217.

754

1605 (1506), janvier 10. Contractus matrimonii inter nobilem Petrum de Nanto, ex una parte, et dnum Iohannem, comitem et dnum Gruerie, dnumque Albone, etc., nomine nobilis Claudie, nutrite quondam magn. Ludovici, olim dni et comitis Gruerie, ex altera. Prelibatus dnus et comes Gruerie bona fide sua, pro dote dicte Claudie, promittit solvere prefatis Petro et Claudie quinquies centum florenos, quolibet valente duodecim sol. Laus. Sub contrasigillo comitatus Gruerie. Datum et actum in castro Gruerie, in presentia dni Petri Michodi, abbatis Altecriste, dni Roleti Iaquerod, curati de Broch, dni Francisci Champion, dni de Vauruz, et nobilis Petri de Esgremont, magistri nostri hospicii, die decima mensis ianuarii, A. Dni millesimo quingentesimo quinto.

Io. de Myensiez.

Au revers:

Redita est littera presens retroscripta per Iohannem Davyd, virum retronominate nobilis Glaudie, relicte Petri de Nanto, de mandato ipsius Glaudie, ill. et magn. Iohanni, comiti Gruerie, et hoc pro satisfactione integra. Datum die dominico post dominicam Bordarum, A. M° quingentesimo vigesimo quarto.

A. C. F. Parchemin en très mauvais état.

755 *

1506, juin 25. Noverint universi quod tractando de matrimonio inter nobilem virum Petrum de Subtusturri, parte ex una, /538/ et ill. Iohannem, dnum et comitem Gruerie, nomine nobilis Iaqueme filie quondam nobilis Iohannis de la Reniere, prope Ponthally, eius neptis, ex altera, prefatus dnus comes Gruerie dat eidem nobili Petro pro dote dicte nobilis Iaqueme, de gracia speciali, septem centum flor. auri pp., quolibet valente duodecim sol. Laus. bon. Et prefatus nobilis Petrus dat pro augmento ipsius dotis tres centum et quinquaginta flor. Sub sigillo curie Laus. Datum in castro de Horon, die iovis post festum nativitatis S. Iohannis Bapt., A. Dni millesimo quingentesimo sexto.

A. C. F.

756 *

1507, mai 13. Ego Frater Nycolaus Chaletti, prior et procurator domus carthusiensis Partis Dei, accenso dno Iohanni, comiti Gruerie, unam serniam sitam supra dictam domum loco dicto Cuczon la Syaz, sub censu annuo octo sol. Laus. bon. et pro intragio viginti quatuor lb. Sub contrasigillo comitatus Gruerie, per Ludovicum de Sancto Germano domicellum, castellanum Gruerie. Datum die tresdecima mensis maii, A. Dni millesimo quingentesimo septimo.

P. Vorosserii.

A. C. F.

757 *

1508, juin 14. Nous Jehan, conte et signyeurs de Gruyeres, etc., faisons a savoyer que comment ainsi soyt que les bourgoys et habitans de la Tort de Tremme et tout ceulx de la chastellanie dicelles, desirant laumantation de la chouse commune, a nous ledit conte ont prier leur concedy qui puissent feyre deviances a tous qui sur les biens comons se veouldront transporter; pour quoyt nous devant dist conte concedons conge et faculte eisdits noz subjetz qui puissont feyre deviances a tous qui sur les biens comons se veouldroyent transporter, comment par eulx gens jures et commis de leur part seraz cogneu et ordonne, soyt a savoyer per Rolet Martallet, Pierre Corboz, France Montet, Guilliaume Goudron, Jaques Dafflon, Claude Vernaz, Cristien Bergiers, Cristien Blanchard, France deis Chavones et Anthoinne du Pasquier, donnons et concedons nous subjetz et jures de devoer mettre boinnes, termes et limittes entre leurs terres et les comons, et se personne /539/ veult contrevenir eisdites boinnes et non le tenir nec observe, que adonques lesdits contrevenant pour la premiere foys qui leurs seraz commander de se retraire, seront entenus et encheus a nous ledit conte en ung bant de soissante souz, et pour la seconde foys serons entenus a nous ledit conte en ung bant de dix livre de bonne monnoye, et pour la tierce foys seront encheu en ung bant tel qui plarra eisdits jures. Les queoux jures et commis ont jure eis mains de noustre mestraul dudit lyeu de bien et leaulment emboynne seront (selon) leurs conscience, et semblablement de reveller bans et offences tieules quelles se pourrions trouver. Item fust parler que lesdit jures ont terme de feyre lesdictes deviances depuys la date de ces presentes jusques a la nativite de nostre Signyeur Ihesus Crist, et pour eulx retrayre jusques a la feste de la Vaulpor vierge prochainement venant. Item mes fust parler que quant lesdit jures ne saroyent de union et accordans de mettre lesdictes boinnes, que adoncques la plus grande partye desdit jure soyt a croyre et doyt empourter la moindre, et doyvent jure par leurs seremens de feyt. Promettant, etc. Sous le contreseilz de nostre contes de Gruyere. Donne et fayt le mescredy apres feyte Penthecostes, lain mille cinq cent et huyt.

Io. de Missiaco.

Arch. de la Tour de Trème.

758

1508, juin 20. Jean Ier, comte de Gruyère, cède la seigneurie de Châtel-Saint-Denis à Georges de Menthon. (Pag. 195.)

759 *

1508, juillet 15. Jean Ier, comte de Gruyère, vend ses possessions dans les paroisses de Sâles et de Vauruz à Jeannette de Colombier, veuve d’Antoine d’Estavayer, à François Champion et à Bernardine d’Estavayer, femme de ce dernier. (Pag. 197.)

760 *

1508, novembre 27. Nous Iohan, conte de Gruyere, etc. scavoir faisons comme ainsi soit que nous tenons le grand dixme /540/ dEstavayer le Gibloux et de Ruere de pur, franc et liberal alleur, constans nos lectres dacquisition, nous confessons par ces presentes que ledit dixme est riere et soubz la haulte seigneurie, ressort et souverainete de Pont en Ogo, appartenant a messeigneurs ladvoyer et conseil de la ville de Fribourg. A ceste cause nous promettons en nostre bonne foy et soubz lobligation de tous noz biens, que si aulcuns nous vouloient convenir causant ledit dixme en justice, que non pourtant aultrepart ne voulons respondre en droit sinon par devant mesdits seigneurs de Fribourg, ou leur chastellain dudit Pont. Soubz le seel dudit conte. Donne le vingt septiesme jour de novembre, lan mil cinq cens et huit.

Lu. Dumayne.

A. C. F.

761 *

1509, septembre 26. Frater Petrus Germani, prior conventus ordinis Augustientium Fribourgi, ad opus totius conventus et de consensu nobilis viri Yacob Feuguilliz, consulis ville Friburgy, confitetur se tenere in feudum liberum ab ill. dno Iohanne, comite Gruerie, ad causam sui castri de Horon, de bonis alias recognitis per Leodegariam filiam quondam Henrici Gastalliet, et prius per dictum Henricum filium quondam Girardi, filii quondam Rodulphi Nebulatoris, et ex empto per dictos religiosos et eorum advocatum facto a nobili viro Iacobo Mistralis, dno de Aruffens, res sequentes. Primo quatuor fossorarios vinee in territorio de Corsaulz, pro quibus debentur prelibato dno tres cupe et unus bichetus frumenti census, quas supportare debet nobilis Iacobus Mistralis. Item de eisdem bonis decem fossorerios vinee, super quibus situata est eorum domus, pro quibus debent octo sextaria vini annis singulis. Item debere confitetur pro sufferta homagii decem sol. Laus. bon. census. Confitens insuper quod prelibatus comes habet super ipsis rebus banna, clamas, barras, saysinas, laudes, vendas, merumque et mixtum imperium ac iuriditionem omnimodam. Actum apud Corsaulx, A. Dni millesimo quingentesimo nono et die vicesima sexta mensis septembris.

Petrus Vorossier.

A. C. F. Copie.

/541/

762 *

1509 (1510), mars 12. Ego Bartholomeus de Prez, dnus de Corsales prope Ioractum, domicellus Lustriaci, vendo rev. Marmeto de Gruyeria, commendatario perpetuo prioratus de Broch (curato castri de Oyes), iurisperito, tres bichetos frumenti, tres bichetos fabarum et tres bichetos ordei, quos percipiebam super decima Castri de Crousieuz (Châtel-Crésuz) pro precio triginta duarum lb. Laus. bon. Datum die duodecima mensis martii, A. Dni millesimo quengentesimo nono.

A. C. F. Copie.

763

1510, avril 17. Prononciation arbitrale entre Aymon de Montfaucon, évêque de Lausanne, et Jean Ier, comte de Gruyère, au sujet de la juridiction sur le bois du Jorat. (Pag. 199.)

764 *

1510 (1511), janvier 25. Ven. dnus Mermetus de Grueria, commendatarius perpetuus prioratus de Broch, Roletus Bergier et Iaqueta eius uxor, mater ipsius dni commendatarii, ac dni Claudius de Ponthe et Humbertus de Ponthe, germani, capellani, veluti heredes dni Iohannis Codurerii, presbiteri parrochie Rogniaci, nuper in loco Magni Villarii deffuncti, et Petrus de Ponthe, clericus, pater dicti dni Claudii de Ponte ac Petrus Moraz dicti loci Magni Villarii, parrochie de Capellis retro Grueriam, devotione moti, de novo construxerunt et erexerunt unam capellaniam a latere dicte ecclesie parrochialis B. Iacobi de Capellis, a parte orientis, ad Dei omnipotentis laudem et tocius curie celestis honorificenciam ac sub titulo salutiffere Annunciacionis B. Marie virg. ac commemoracionis fidelium animarum. Super cuius capellanie fundacione fuit parte ipsorum superius dictorum requisitus vir ven. et sciencia ornatus dnus Claudius de Montefalcone, in sacra pagina Parisiis studens, curatus dicte ecclesie parrochialis de Capellis, ut suum assensum et auctoritatem conferre in premissis dignaretur; quibus supplicacionibus ipse dnus curatus dictam capellaniam /542/ authorizavit. Post cuius quidem capellanie authorizacionem, supranominati fondatores ad actum subscriptum hodie simul convocati, in dotacionem eiusdem capellanie ac trium missarum celebrandarum singulis ebdomadis per rectorem ipsius capellanie, diebus dominico, lune et veneris, dederunt, videlicet supranominati commendatarius, Roletus Bergier et Iaqueta eius uxor quater viginti lb. Laus. bon.; item Glaudius de Ponthe, rector ipsius capelle, et Humbertus de Ponthe, velut heredes supradicti, sexaginta lb.; item Petrus de Ponthe, nomine suo et Mermete eius uxoris, quadraginta lb.; item Petrus Moraz, nomine suo et Perrisone eius uxoris, viginti unam lb. Et hii qui sequuntur sunt benefactores et coadiutores (10 personnes, qui donnent 39 lb). Ius vero patronatus dicte capellanie fondatores sibi et suis successoribus retinuerunt. Item fondatores prenominati debent dictam capellaniam munire calice, libro, chanetis, casulis et aliis ornamentis, illamque in bono statu manutenere suis sumptibus. Item dicti fundatores tenentur solvere curato pro sufferta et administratione panis, vini et candelarum ad missas decem lb. pro semel. Item rector dicte capellanie tenetur curatum seu eius vicarium iuvare ad cantandum diebus dominicis et festivis, tam in missa quam in vesperis et aliis divinis serviciis. Item dicta capellania non possit ullo unquam tempore uniri dicte parrochiali ecclesie de Capellis auctoritate superiorum aut alias. Item institucio dicte capellanie pleno iure pertineat ipsi curato de Capellis, etc. Sub sigillo decanatus de Ogo. Datum et actum in Magno Villario, die festi conversionis B. Pauli, vicesima quinta mensis ianuarii, A. Dni millesimo quingentesimo decimo.

Aymo Ponne.

Arch. de la paroisse de Grandvillard.

765 *

1511, mai 8. Nos Petrus de Verdes, domicellus Rubeimontis, etc. (suivent les noms de 87 personnes), nostris, omnium et singulorum proborum hominum, incolarum et habitantium de Rubeomonte, invicem congregati, nominibus, pia devotione moti, ad laudem Dei, B. V. Marie et tocius curie celestis, atque signanter ob /543/ honorem sanctissimi Michaelis archangelli, de laude ven. viri fratris Glaudii Marchandi, prioris prioratus dicti loci Rubeimontis, ereximus et edifficavimus in parrochiali ecclesia Sti Nicolay in dicto loco de Rubeomonte unam cappellam et unum altare ad laudem ipsius sancti Michaelis. Pro dote dicte capelle damus capellanie predicte et rectori eiusdem viginti quatuor lb. bone monete Lausan. annui et perpetui redditus. Nos prenominati fondatores pro nobis retinemus perpetue ius patronatus dicte capellanie et ius presentandi virum ydoneum et sufficientem prefato dno priori instituendum infra quindecim dies post vaccationem dicte cappellanie. Item nos dicti fondatores debemus dictam capellam ornare et munire de calixe, missali, chanetis et aliis ornamentis. Item tenemur rectori eiusdem capelle edifficare unam domum infra tres annos proximos. Item dictus rector per se vel per alium teneatur in qualibet anni ebdomada in dicto altari quatuor missas submissa voce celebrare, immediate post offertorium magne misse et non ante, et maxime diebus dominicis, festivis, solempnitatibus aut cum corpus inhumandum in dicta ecclesia intererit, nec de coro recedat ipse rector quousque offertorium dicte magne misse fuerit completum. Item rector dicte cappellanie teneatur iuvare dnos priorem et curatum ecclesie serviendo in matutinis, missis alta voce celebrandis in coro; vesperis, completoriis, omnibus processionibus, tam pro tempore quam alias, et sacramenta administrando casu necessitatis. In cuius rei testimonium nos Glaudius Marchiandi, humilis prior prioratus Rubeimontis, sigillum nostri prioratus litteris presentibus duximus apponendum. Datum die octava mensis maii, A. Dni millesimo quingentesimo undecimo.

Iohes Colleti.

A. C. V.

766 *

1511, juillet 1. Nos Iohannes, comes et dnus Gruherie, etc. recepisse confitemur a nob. et pot. viro Francisco Champion, dno de Vauruz, nepote nostro, tres mille et novies centum flor. Sabaudie auri pp., singulo valente duodecim sol. bon. Laus., inclusis tamen omnibus aliis receptis per nos factis, et hoc totum in deductionem maioris quantitatis in qua prefatus nobilis Franciscus et /544/ nobilis Bernardine de Staviaco, ipsius coniux, nobis possunt teneri ex causa precii emptionis grangie, decime, pratorum, clausi de Sales et aliarum rerum. Sub sigillo decanatus de Ogo. Datum die prima mensis iullii, A. Dni millesimo quingentesimo undecimo.

Anthonius Essewati.

A. C. F.

767 *

1511. Indominures de la seigneurie de Corbières. (Pag. 203.)

768

1511 (1512), février 14. Nos Iohannes, comes Gruerie, informati de certis venditionibus nonnullorum clausorum per subdictos nostros de Paliexieu dno Petro Morelli, commendatario perpetuo abbatie Altecriste, et conventui dicte abbatie concessorum, primo clausum grangie de Aulcrest, situm iuxta iter publicum appellatum Tappacuz, etc., eam venditionem laudamus. Sub sigillo ipsius comitis. Datum die quatuordecima mensis februarii, A. Dni millesimo quingentesimo undecimo, presentibus dnis Mermeto de Grueria, priore prioratus de Broc, nobili Petro de Cleyrie, castellano de Bouloz, nobili Petro de Exgremont, castellano de Pallexiou.

A. C. V.

769

1612 (1513), février 24. A. Dni millesimo quingentesimo duodecimo, die vicesima quarta mensis februarii. Cum quondam Perrodus de Grueria, etc. (Voy. l’acte de février 1322, tom. I, pag. 91.) Item cum dnus Petrus de Grueria, etc. (Voy. l’acte de juin 1336, tom. I, pag. 463, N° 183.) Item cum dnus Girardus de Grandmont, etc. (Voy. l’acte de mars 1336, tom. I, pag. 462, N° 180.) Cumque postmodum dnus Petrus, comes et dnus Gruerie, etc. (Voy. l’acte de février 1319, tom. I, pag. 90.) Hinc est quod ad postulationem rev. dni Petri Gaudillionis, abbatis monasterii de Humilimonte, religiosorumque conventus predicti, ill. dnus Iohannes, dnus et comes Gruerie, baro de Orons, de consensu dnorum Iohannis, dni de Aulbonna, et Iacobi, dni de Monservyn, eius filiorum, /545/ predictas omnes venditiones, donationes et confirmationes predictis religiosis de Humilimonte laudavit et ratifficavit et ipsas manutenere et deffendere contra omnes suis propriis expensis promittit, ultimo vero supplicio ad opus prefati dni comitis et suorum successorum in premissis semper salvo. Sub sigillo ipsius comitis. Datum in castro Gruerie, presentibus ibidem nobilibus et egregiis viris Petro de Guidelardis ex dnis Veroni, magistro hospicii prefati dni, Guillelmo filio nobilis dni Petri bastardi de Grueria et Vuilliermo bastardo, filio quondam spect. dni Anthonii de Grueria, dni Acrimontis, ac Stephano Gaudillionis, notario, testibus.

Et ego Petrus Pithoni, not., etc.

Et ego Glaudius Vullierminet, not., etc.

Sceau pendant.

A. C. F. Titres d’Humilimont. — H. G. II, 241.

770 *

1513, avril 22. Le pape Léon X unit et incorpore à la mense du chapitre de St. Nicolas, à Fribourg, les prieurés de Broc et de Rougemont, et les églises paroissiales d’Autigny, de Château d’Oex, d’Estavayer-le-Gibloux, de Treyvaux, de Cormondes, de Villardvolard, de Belfaux et d’Echarlens. (Pag. 206.)

771 *

1513 (1514), janvier 13. Cum differencie verterentur inter magn. et pot. dnum Iohannem, comitem Gruerie, etc., ac spectabilem Iohannem, eius filium, dnum Albone, necnon virum ven. dnum Petrum Pascua, priorem carthusie Partis Dei, suo ac conventus eiusdem nominibus, ac Petrum Escoffey, preceptorem et sindicum ville et communitatis Turris Treme, nomine tocius castellanie Turris Treme, et Iohannem filium quondam Iacobi dou Pasquier, nomine suo, parte ex una, necnon Claudium Morand, burgensem Gruerie, ac Petrum et Franciscum eius filios, partibus ex altera, ex eo quod prelibatus dnus comes dicebat quod idem Claudius Morand ac dicti eius filii dicerunt venenose nonnulla verba diffamatoria contra honorem et bonam famam ipsius dni /546/ comitis, videlicet ventroz purry et ficchisfeuz 1 ac alia verba viciosa, que dixi nec provulgari debent per subditos contra eorum duos. Quare petebant prelibati dni pater et filius pro dictis iniuriis linguas ipsorum fore perforatas. Magis dixit idem dnus comes quod ipsi Claudius aut Petrus seu Franciscus eius filii verberaverunt eius officiarium ville Turris Treme exercendo officium mistralie. Quare petiit ipse dnus comes manus ipsorum fore scissas. Item magis allegavit ipse dnus comes quod prenominatus Claudius eidem dno comiti iuravit esse bonus, fidelis subdictus et quod ipse Claudius de contrario fecit, faciendo congregacionem suorum amicorum in armis ad obviandum iusticie ipsius dni comitis. Quare petiit ipse dnus comes ipsos Claudium et suos filios sibi adiuticaturos in corporibus et bonis. Petiitque ipse dnus comes suis subdictis sui comitatus patriotisque per ipsos super premissis de dicto Claudio Morand ac suis filiis cognitionem et adiudicationem ipsi dno fiendas. Ulterius vero ven. dnus Petrus de Pascua, prior Partis Dei, dixit quod dicti Claudius Morand ac sui filii se transportaverunt super terras dicte domus Partis Dei, ipsas sibi appropriando, signanter en laz Syaz. Quare petiit ipse prior dictis Claudio et suis filiis a dictis terris desistere. Secundo petiit ipse prior dictis Morand per ipsos sibi solvi expensas per dictum conventum sustentas occasione cuiusdam verberis per quondam Bonum filium dicti Claudii in personam ven. dni Nycolay Charleti, tunc prioris dicte domus, facti, ac etiam pro alio verbere per prenominatum Franciscum Morand in personam dni conrerii dicte domus facto. Ulterius dixit ipse prior quod dicti Morand conventui predicto petunt quandam vacham per officiarium ipsius domus levatam, venditam et subhastatam secundum bonos usus patrie et loci. Quare dixit ipse prior a dicta vacha esse quittus. Quare petiit ipse prior prenominatis patriotis comitatus Gruerie super premissis cognitionem et iudicationem sibi fiendas. Postmodum vero Petrus Escoffey, preceptor et syndicus ville et communitatis Turris Treme, nomine tocius castellanie eiusdem, dixit quod prelibatus dnus comes probis hominibus dicte castellanie concesserat facere viansias in ipsa castellania, ac etiam dnus prior Partis Dei ipsis concesserat penes castellaniam ipsius conventus facere deviansias, /547/ omnes personas se transferentes supra eorum iurisditiones et castellanias predictas, et quod dictus Claudius et sui filii se transportaverunt ultra limictes per viatores ad hoc deputatos, positos et apponi ordinatos, spernendo et vituperando dominaciones prelibati dni comitis atque dicte domus, et ultra ipsos limictes seminaverunt. Quare petiit ipse sindicus per ipsos Morand premissa per dictos viatores esse tenenda. Magis dixit ipse sindicus quod dicti Claudius et sui filii dixerunt quod dicti homines Turris Treme furtive ceperunt eorum vachas, quod minime fecerunt, sed propter inobedientiam ipsorum Morand et propter banna per ipsos commissa dictos Morand vadiare fecerunt de certis vachis. Unde idem sindicus petiit per predictos patriotas (declarari) super dictis allegationibus dicto sindico iusticiam et cognicionem esse administratas et factas. Subsequenter antenominatus Iohannes dou Pasquier dixit quod prenominatus Petrus Morand et Claudia, eius uxor et soror sua ipsius Iohannis, se transportaverunt supra terras ipsius Iohannis et fenum bladumque recolligerunt et secum deportaverunt, atque in grangiis ipsius Iohannis duas vachas ceperunt, et etiam infra grangias et horrea ipsius Iohannis intraverunt et caseos ac alia bona mobilia secum deportaverunt. Quare petiit ipse Iohannes per eosdem patriotas super premissis iusticiam cognicionemque sibi administrare debere. Quo circa nos Petrus de Miensiez, Iohannes Castella, vexillifer Gruerie, Aymo Gaschet, Humbertus Deleysin, Perretus Hugonier, Petrus filius Nycodi Buczard, omnes communitatis Gruerie (sequuntur nomina 3 hominum de Gissiney, 2 Rubeimontis, 3 loci Castri de Oyes, 2 Rossonerie, 2 de Monbovon, 3 de Lessot, 4 de Villard, 4 de Estavanens, 2 de Heiz, 3 de Broch, 1 de Chastel, 2 de Nigraaqua et 1 de Villardsimon), omnes patriote et subdicti antefati dni comitis Gruerie, ibidem in villa ipsius dni pro prenarratis differenciis terminandis deputati et electi, ordinamus in hunc modum. Imprimis quod dicti Claudius Morand ac Petrus et Franciscus sui filii teneantur ex nunc in antea exire terras ipsius dni comitis spacio unius anni cum uno die a data presentium, et quod in fine dicti anni et diei possint revertere ad dictas terras, et dum reversi fuerint eidem dno comiti confestim tenebuntur veniam petere, sibique dno comiti iurare esse boni et fideles subdicti. Et si in futurum de /548/ contrario fecerint, tunc sint eidem dno comiti in corporibus et bonis ad suam misericordiam. Secundo quod possessio de laz Syaz conventui Partis Dei pertinere debeat. Deinde quod de expensis per dictum priorem nichil solvere tenentur, quia dictus Bonus et Franciscus non erant auctorizati. Ulterius quod de predicta vacha dicti Morand nichil petere debent. Ceterum vero quod nichil petere possunt hominibus Turris Treme. Postremo quod dictus Petrus Morand dictum Iohannem dou Pasquier in pace dimittere debeat. Sub sigillo decanatus de Ogo. Datum et actum in villa Gruerie, die veneris post Ephiphaniam Dni, que fuit tresdecima mensis ianuarii, A. Dni millesimo quingentesimo tresdecimo ab annunciatione dnica sumpto.

Io. Cutriz.
Io. de Myensiez.

A. C. F. Titres de la Part-Dieu.

772

1513 (1514), janvier 26. Ego Petrus de Verdes, domicellus Rubeimontis, filius quondam nobilis Iohannis de Verdes, vendo dno Iohanni, comiti et dno Gruerie, quidquid iuris, actionis, successionis et exchete habeo in Rossoneria, loco dicto de Frassia, salvis legatis factis in capella per meos predecessores fondata in Rubeomonte, pro precio centum et quinquaginta flor. Sabaudie pp. Sub sigillo decanatus de Ogo. Datum vicesima sexta die mensis ianuarii, A. Dni millesimo quingentesimo decimo tercio.

A. de Myensiez.

A. C. V.

773

1513 (1514), janvier 26. Nos Iohannes, comes et dnus Gruerie, laudamus dno Marmeto de Grueria, priori de Broch ac curato parrochialis ecclesie S. Donati de Oyes, pro se et suis heredibus procreatis et procreandis talem donationem qualem quondam dna Guilliermeta, comitissa Gruerie, relicta quondam Petri comitis Gruerie, fecit prioratui Rubeimontis in magna decima Magni Villarii in Capellis retro Grueriam, mense ianuarii, A. Dni millesimo trecentesimo octavo, sita iuxta suos limites, ut plenius continetur /549/ in quadam permutatione facta inter prefatum dnum Marmetum et dnum Claudium Marchiandi, priorem prioratus Rubeimontis, nomine sui prioratus, de dicta decima. Sub sigillo dicti comitis. Datum in castro nostro Gruerie, die vicesima sexta mensis ianuarii, A. Dni millesimo quingentesimo decimo tercio.

Io. Colleti.

A. C. F.

774

1514, juin 29. Jean II, comte de Gruyère, prête serment de maintenir les libertés de ses sujets de la ville et de la châtellenie de Gruyère, qui, à leur tour, jurent de lui être fidèles. (Pag. 211.)

775 *

1514, juillet 22. Universis fiat manifestum quod nos persone, incole et habitantes oppidi et communitatis de Montbovon, parrochie Albeaque, ad laudem Dei omnipotentis et gloriose virginis Marie, totiusque curie triumfantis ac sub nomine et vocabulo sancti Grati confessoris creamus, fondamus et ordinamus capellam et ecclesiam per nos erigendam et edifficandam in oppido predicto de Montbovon, si de consensu dni nostri episcopi Lausanen. et rectoris parrochialis ecclesie Albeaque processerit; nosque fondasse confitemur in eadem capella unam missam singulis ebdomadis celebrandam feria sexta per dictum curatum, aut alium presbiterum per eundem curatum eligendum, et ad celebrantis devotionem. Item tenebimur eandem capellam edifficare, constructamque manutenere et munire calice, patena, libris, ornamentis, indumentis, campana, luminaribus, ac vinum, aquam et cetera debita sumptuare nostris expensis. Item quod omnia donanda, fondanda et leganda ipsi capelle, omnesque oblationes sint ipsi curato, demptis candelis et cera que pro divino servicio comburantur. Panem vero seu hostiam predictus curatus ministrare debeat. Item volumus quod si contingat aliquem presbiterum devotionis causa in dicta capella celebrare, oblationes sint curato. Item volumus quod propter hanc fondationem nos dicti incole non simus immunes interessendi divinis officiis in ecclesia parrochiali Albeaque, /550/ sacramentaque in illa recipere, et pro ipsius manutentione sumus obligati contribuere. Pro dote eiusdem capelle sancti Grati et misse ebdomadalis nos supranominati damus novem viginti lb. bone monete Laus. semel. (Suit dans l’acte l’énumération des personnes qui font cette donation, avec l’indication de la somme donnée par chacun.) Sub sigillo curie Lausan. Datum et actum apud Montbovon, die vicesima secunda mensis iullii. A. Dni millesimo quingentesimo quartodecimo.

Io. Colleti.


1514, septembre 12. Baptista de Aycardis, iuris utriusque doctor, canonicus Lausan., dni Aymonis de Montefalcone, episcopi Lausan. et principis, generalis vicarius, exhibita nobis nuper parte dni Amedei de Torniaco, rectoris ecclesie Albeaque, et incolarum loci de Montbovon petitione, lectoque suprascripto instrumento fondationis capelle sancti Grati, eadem omnia auctoritate ordinaria dni nostri Lausan. episcopi laudamus et approbamus. Sub sigillo camere vicariatus. Datum Lausanne, die duodecima mensis septembris, A. Dni millesimo quingentesimo quartodecimo.

Io. Baptista de Aycardis vicarius.
P. Perrini.

Sceaux pendants.

Arch. de Montbovon.

776 *

1514, novembre 7. Nous Johan, conte de Gruyeres, seigneur dAulbonne, etc., en suivent le voloir de feu noble seigneur Johan, dernier conte dudictz Gruyeres, nostre pere, nous avons reprins et renovelle la bourgeoisie de Fribourg pour nous et nous successeurs, si leur promettons par le serement que pour tant ilz ont receu de nous, de volloir estre leur bon bourgeois, leal et aydant en tous eulx afferez, en accomplissant tout ce quest contenu en la lettre de la bourgeoisie de nostredictz pere, donnee du premier jour de julliet, lan mille quatre cens quatre vingtz et quinze. Donnees soubz le seaulx de nous armes a Frybourg, le septiesme jour de novembre, lan mille cinq cens et quatorze.

N. Lombard.

/551/

Par un acte de même teneur et de même date « Jaques de Gruyere, signieur de Montservans, » renouvelle également la bourgeoise de feu son père, le comte Jean, avec Fribourg.

A. C. F. - H. G. II, 245.

777 *

1514, novembre 7. Nous ladvoye, conseilz, banderet et les bourgeois appelle les deulx cens, representans tout le corps de la ville et pays de Fribourg, fesons scavoir que comme, au jour date de ces presentes, aye este du bon voloir de signieur Johan, conte de Gruyeres, signieur dAulbonne, comme conte dudict Gruyeres, et de Jacques de Gruyeres, son frere, signieur de Montservens, comme signieur dudict Montservens, de renoveller la bourgeoisie perpetuelle avecques nous, nous lesdictz de Fribourg promettons en bonne foy de faire aide, assistence et de favorizer lesdictz signieurs tant que leur bon droit requerra contre tous ceulx qui les vouldriont opprimer, en leur observant tout ce de quoy leur sumes tenus en la lettre de la bourgeoisie faicte entre feu leur signieur et pere et nous, datee du premier jour de julliet, lan mille quatre cens quatre vingtz et quinze. Donne soubz le sceaulx secret de nostre ville, le septiesme jour de novembre, lan mille cincq cens et quatorze.

N. Lombard.

Sceau pendant.

A. C. F.

778 *

1515 (1514), décembre 26. Je Ysabel, fillie de jadix noble homme Franceys de Valleisiz, conseigneur dudict lieu, dernierement relaissee de noble chevalier messire Dietrich dEngelsperg, jadix advoyer de Fribourg, fay savoir comment noble Jehan, comte et seigneur de Grueriz, ayt confessé soy devoir payer a moy la somme de raille florins dor pp., etc. 1 . Or est que je ladicte noble Ysabel cede a noble et venerable homme frere Pierre dEngelsperg, commandeur de Sainct Johan de Fribourg, pour luy et pour ses successeurs, lesdicts mille flor. Et fust fayte ceste presente cession /552/ en deduction et payement de cinquante flor. de cense, ausqueulx jadix messire Dietrich dEngelsperg audit noble frere Pierre son filz, au nom de ladicte son esglise de Sainct Johan, estoyt entenu. Sus lesqueulx mille florins ou cincquante florins de cense je ledict frere Pierre quitte noble Vorich et Dietrich dEngelsperg, mes freres, heritiers dudict jadix noble chevalier Dietrich, nostre pere. Soubz le seel de la communaute de Fribourg. Donne et faict audict Fribour, le vingt et six jour du mois de decembre, lan pris a la nativite nostre Seigneur mille cincq cent et quinses.

Ant. Pallanchiz.

Sceau pendant.

A. C. F. Titres de la commanderie de St. Jean.

779

1515, janvier 1. Jean Husivirt est installé comme curé de Gessenay. (Pag. 213.)

780

1515, mai 1. Election de deux syndics et établissement de statuts par la commune de Broc. (Pag. 215.)

781

1515, décembre 11. Nos Iohannes, comes dnusque Gruerie, ex una parte, et Hemmanus de Offemburg, unacum Christophoro et Petro de Offemburg, filiis quondam Francisci et Iohannis de Offemburg, filiorum Petri de Offemburg, quondam magistri civium Basiliensium, ex altera, facimus inter nos pacta que sequuntur. Et primo nos prefatus comes, consideratis gratis serviciis per dictum Hemmannum et predecessores suos nobis et predecessoribus nostris multipliciter impensis, idcirco damus nobili viro Hemmano de Offemburg pro se et Christoforo et Petro de Offemburg prius nominatis et heredibus masculis, in feudum et homagium ligium duos boves annuales redditus, etc. (Comme dans l’acte du 22 mai 1434, pag. 389.) Sub sigillis dictorum comitis et Hemmani, testibus dno doctore Mamerto, priore de Grueria (sic) ac de Bruck, nobilibus Petro de Cleri, Ludovico de Sancto Germano, castellano /553/ Gruerie, Iohanne de Ferriere, consulibus dicti dni comitis. Datum in castro Gruerie, undecima die mensis decembris, A. Dni millesimo quingentesimo decimo quinto.

Io. de Myensiez.

A. C. V. et F. Copies. — H. G. II, 251.

782 *

1515 (1516), février 1. Nos Iohannes, comes Gruerie, etc., necnon Iacobus de Grueria, dnus de Monservens, fratres, recepisse confitemur a nob. et pot. dno Francisco Champion, dno de Vauruz, plenam solutionem omnium horum in quibus ipse nobis teneri potest ratione venditionis certarum terrarum, possessionum, decimarum et aliarum rerum situatarum in perrochia de Sales. Sub sigillo comitatus Gruerie. Datum et actum in castro nostro Gruerie, presentibus nobili Petro de Aygremont, etc., die prima mensis februarii, A. Dni millesimo quingentesimo quindecimo ab annunciatione dominicali sumpto.

Io. de Myensiez.

Sceau pendant.

A. C. F.

783 *

1516, novembre 8. Indominures de la châtellenie de Montsalvens. (Pag. 217.)

784 *

1516, novembre 17. Anno Dni millesimo quingentesimo sexdecimo, die decima septima mensis novembris, nobilis scutiffer Andreas de Grueria de Charmeys recognoscit se tenere a dno Iacobo de Grueria, dno de Monservens, de bonis alias per nobilem scutifferum Anthonium de Grueria, condnum Acrimontis, genitorem dicti nobilis confitentis, recognitis, videlicet duas falcatas prati, sitas loco appellato ouz Buffel (in territorio de Charmeys) sub censu annuo duodecim den. bon. Laus. Actum apud Brocht.

Humb. Balli.

A. C. F.

/554/

785

1516, décembre 3. Nos Iohannes, comes Guerie, notum facere volumus quod, cum pridem extiterit differentia inter dnum Aymonem de Montefalcone, episcopum et principem Lausan., nomine sedis sue episcopalis, ex una, et quondam bone memorie Iohannem, comitem Gruerie, genitorem nostrum, ex altera, ad causam Ioreti, ipsaque differentia fuerit terminata tractatu nonnullorum arbitrorum, etc. (Voir plus haut, pag. 199.) Cumque postea tractatu magnif. virorum Bernensium et Friburgensium, in concilio urbis Friburgensis, dicta summa duodecim centum scutorum fuerit moderata ad mille scuta cugni regis Francie, nobis tamquam heredi dicti quondam patris nostri solvenda. Hinc est quod nos Iohannes, comes prefatus, remittimus perpetuo et irrevocabiliter prefato dno Lausan. quicquid iuris prefati genitor noster et nos ac predecessores nostri habuerunt et habemus in dicto Ioreto, et hoc pro dictis mille scutis auri, hodie per manus nobilis viri Michaellis Musard, dni de Vuycens, generalis receptoris, et Iohannis Gignilliati et Francisci Billiard, eius secretariorum, habitis et receptis in consilio et presentia prefatorum dnorum sculteti et consulum Friburgensium. Acta fuerunt hec in consilio et presentia prefatorum dnorum sculteti et consulum urbis Friburgensis, sub sigillo eorumdem et signeto secretarii ipsorum, die tertia mensis decembris, A. Dni millesimo quingentesimo decimo sexto.

Zimmerman.

Sceau tombé.

A. C. V. - H. G. II, 249.

786

1517, avril 28. Nos Petrus, Iohannes et Guillermus Moschard de Rossoneria, parrochie de Oyes, dno Iohanni, comiti Gruerie, vendimus centum grossos bon. Laus. census precio centum lb. Sub sigillo decanatus de Ogo. Datum die vigesima octava mensis aprilis, A. Dni millesimo quingentesimo decimo septimo.

Anth. de Miensiez.

A. C. V.

/555/

787 *

1517, mai 24. A. D. millesimo quingentesimo decimo septimo secundum stillum curie Laus. sumpto, die vigesima quarta mensis maii, dnus Iohannes, comes et dnus Gruerie, dnusque Albone et de Montsalvens, accipiendo possessionem suam ville de Broch et castellanie sue de Montsalvens, ad instanciam proborum hominum subdictorum suorum de Broch, de Villard, de Rossoneria, Rubeimontis et de Chastel Crisuz, iuravit manibus suis in altum elevatis et promisit dictis suis subdictis libertates, immunitates et franchesias dictarum ville de Broch et castellanie de Montsalvens illesas et inconcussas observare. Similiter prenominati probi homines iuraverunt esse fideles et obedientes erga prefatum dnum, etc. Sub sigillo decanatus de Ogo. Datum et actum in ecclesia Sti Othmari de Broch, presentibus nobili viro Petro de Clerye, domicello Gruerie, virisque honorabilibus Iohanne Castellaz, Gruerie vexillifero et burgense, necnon Iohanne de Corpastour, etiam burgense Gruerie.

Io. de Missiaco.

Arch. de la commune de Grandvillard. — H. G. II, 245.

788 *

1517, août 25. Nous Jehan, conte de Gruyere, etc. vendons aux honorables lantamann, conseil et communaulte de Undervualden dessus la Forest, noz bons amys et feaulx allies par les mains de Arnold Pfinntzenn viel amant dudit lieu, trois cens et soixante florins de Rin de bon or et poix de cense annuelle, et ce dessus noz seigneuries dAulbonne et Horon et, icelles nestantz suffisantes, dessus toutes noz aultres seigneuries, que leur avons ypotheque pour ladite cense. Et a este faicte ceste vendition pour le pris de sept mille et deux cens florins de Rin a nous tout comptent livres, reserve le droit de reachapt. Tesmoings nobles Piere de Clayry, chastellain de Boolle, Jehan de Courpatour et Jehan de Sainct Germain, bourgeois de Gruyere. Soubz les sceaux du conte /556/ et de la communaulte de Fribourg. Faict en nostre ville de Gruyere, le vingt cinquiesme daoust, lan mil cinq cens dix sept.

Piere Zimerman.

A. C. V. Copie translatée de langue germanique. — H. G. II, 251.

789 *

1517, août 31. Claudius Curti, clericus Geben. dioc., vice comes, a magistro Melchiore de Campania, custode cancellarie apostolice, sacri palacii et aule Lateranensis comite et milite palatio, ad omnium ex illicito coitu procreatorum geniture maculam abolendum delegatus. In nostra presentia personaliter constitutus magn. et pot. dnus comes Gruerie, dnus Vanelli, etc. nobis humiliter supplicavit quatenus Iohannem, spurium magn. dni comitis Gruerie, iuxta tenorem privilegii per sanctissimum in Christo patrem dnum nostrum dnum Leonem papam decimum concessi legitimare dignaremur. Nos igitur auctoritate supradicta eundem dnum comitem Gruerie de speciali gracia legitimamus et habilitamus, ita quod deinceps ipse Iohannes bastardus dni comitis Gruerie tanquam legitimus habeatur, etc. Sub sigillo dicti Claudii Curti. Datum actumque Gruerie ante domum nobilis Petri de Cleriaco, sub A. Dni millesimo quingentesimo decimo septimo et die ultima mensis augusti, presentibus ibidem nobilibus Guilliermo filio nobilis Petri bastardi Gruerie et Iohanne de Sancto Germano.

Georgius de Corberiis.

A. C. F. - H. G. II, 241.

790 *

1517 (1518), janvier 8. A. Dni millesimo quingentesimo decimo septimo, indictione quinta, die octava mensis ianuarii, nobilis Adrianus de Grueria, agens in hac parte nomine suo necnon nobilium Andree, Christofori et Hieronimi de Grueria eius fratrum absentium, recognoscit se et dictos nobiles fratres suos esse homines dni Iohannis, comitis Gruerie, baronis de Monservens, ad causam eiusdem baronie, seque tenere a prefato dno de bonis alias /557/ per Roletum Bergier, dictum Chappuyssat, et Iaquetam eius uxorem, filiam quondam Nycodi Pillamit de Villario, ex donatione et heredis institutione prenominatis fratribus tam per dictos Roletum Bergier et eius uxorem quam per rev. dnum Mamertum de Grueria, priorem prioratus de Brocht, facta, res et possessiones subscriptas sitas in territorio et mistrallia de Villard. Et primo quamdam domum in villagio de Villard, versus capellam de novo factam, iuxta terram dictorum nobilium, etc.

Humb. Balli.

A. C. F. Extente de Montservens.

791

1518, janvier 19. Jean II, comte de Gruyère, est nommé conseiller et chambellan du duc de Savoie, avec une pension de 600 florins. (Pag. 219.)

792 *

1518, octobre 7. Nos Iohannes, comes Gruerie, vendimus dno Petro Falconi, militi, sculteto Friburgi, quinque scuta boni auri cugni regis Francie census pro precio centum scutorum. Sub sigillo ipsius comitis. Datum die septima mensis octobris, A. Dni millesimo quingentesimo decimo octavo.

Balli.

A. C. F.

793

1519, avril 28. Indulgences accordées aux habitants de Rossinière, qui, par leurs aumônes, ont contribué à la reconstruction de la basilique de St. Pierre à Rome. (Pag. 221.)

794 *

1519 (1520), mars 3. Nos Iohannes de Grueria, comes Gruerie, notum facimus quod cum nobilis Petrus de Clerie, domicellus Gruerie, perpetue vendiderit nobili Claudie de Glerens, abbatisse de Filia Dei subtus Rotondummontem, ad opus sui monasterii, quindecim flor. Sabaudie pp. census precio tercentum flor., debitorum per eundem nobilem Petrum de Clerie pro prebenda nobilis Anastasie, allompne quondam ill. Iohannis de Grueria, comitis /558/ Gruerie, religiose dicti monasterii, responsarum per eundem nobilem Petrum pro prememorato ill. Iohanne de Grueria. Hinc est quod nos supradictus Iohannes de Grueria promittimus degravare prefatum nobilem Petrum erga prefatam dnam abbatissam. Sub sigillo balliviatus Rotondimontis. Datum die tercia mensis marcii, A. Dni millesimo quingentesimo decimo nono.

E registris Humberti Segniodi levavit Io. Renaudi.

A. C. F.

795 *

1620, mars 17. Nos Petrus Favrod, castellanus de Oyes, Aymo Favrod, bandertus dicti loci, necnon ceteri probi homines huius loci a Tyna usque ad Vanellum confitemur nos recepisse a dnis nostris metuendissimis dno sculteto civitatis Bernensis ac ceteris dnis super pensione nostra regis Francie, data pro isto anno millesimo quingentesimo vicesimo a nativitate Dni sumpto. Datum die decima septima mensis marcii, A. Dni millesimo quingentesimo vicesimo, presentibus Claudio Favrod et Nicodo Fabri; sub sigillo dicti Petri Favrod.

Io. Colleti.

Sceau plaqué.

A. C. B.

796 *

1520, mars 21. Honorabiles viri Iohannes Castellaz, vexillifer et burgensis Gruerie, atque Anthonius Levrat, vexillifer de Monsalvens, nominibus suis atque omnium patriotarum Gruerie et de Montsalvens a Tyna inferius, se recepisse confitentur a dnis sculteto et consulibus Berne centum scuta boni auri et legitimi ponderis pro pensione dictis patriotis in generali competenti super anno currente millesimo quingentesimo vicesimo et per regem Francie ipsis patriotis concessa. Datum in villa Gruerie, sub sigillo nobilium et burgensium dicte ville, die vicesima prima mensis martii, A. Dni millesimo quingentesimo vicesimo a nativitate Dni sumpto.

Io. de Missiaco.

Sceau plaqué.

A. C. B.

/559/

797 *

1520, mai 21. Ego Amedeus Charleti, notarius et burgensis Buli, pro remedio anime mee, animarumque parentum et predecessorum meorum, ad laudem Dei omnipotentis et gloriose virginis eius pie matris ac totius curie celestis, necnon in honorem festi Annuntiationis predicte B. Marie virginis, casu quo dni villenses et burgenses ville Turris Treme Sti Dionisii unum altare seu unam capellaniam ad honorem festi Annuntiationis B. Marie virginis (erigerent), ipso facto ego dictus Amedeus Charleti do et lego eidem capellanie construende et erigende per predictos burgenses, in eorum ecclesia prenarrata, totam meam possessionem des Prayer, sitam iuxta nemus de Boleyrez ab oriente et borea, aquam Treme a vento et pascua communia ab occidente, cum honore et onere, post tamen decessum Anthonie uxoris mee; ad cuius quidem capellanie gubernationem ac rectorem eiusdem hac prima vice eligo Amedeum Gaschet, filium Francisci Gaschet, et consequenter post decessum ipsius Amedei unum alium de dicta progenie mea, dictorum Gaschet et dictorum Corpateur, vel dictorum Pillicier, aut de meis aliis consanguineis de Grueria, qui procedere debeant in institutione predicte capellanie. Cui Amedeo Gascheti, filiolo meo, confero eandem capellaniam. Ius vero patronatus Francisco Gaschet, liberisque Aymonis Gaschet et Anthonio de Corparteur et dictis Pillicier, parentibus meis de Grueria, predicte capellanie presentationem, provisionem et omnimodam dispositionem capellani ad eandem, quotiens vacare contigerit, ego dictus Amedeus confero. De tribus missis perpetuis temporibus in dicto altari dicendis per altaristam, singulis diebus dominicis unam bassam, die lune unam magnam missam de Requiem et die sabbati unam aliam missam de B. Maria altam, respondendas per curatum dicti loci seu eius vicarium, cui curato seu vicario pro eius pena lego sexaginta sol. Laus. bon. census, percipiendos super predicta possessione de Prayer. Item ordino quod altarista dicte capellanie teneatur dare prandium curato eiusdem loci Turris Treme vel eius vicario et officiariis eiusdem loci, videlicet castellano et mistrali, si intersint, aut duobus aliis in die /560/ festi Annuntiationis B. Marie Virg. Et quassu (casu) quo dicti villenses dictum altare non construerent, predictam possessionem de Prayer lego ven. clero Buli pro consimili servicio fiendo in capellania Ste Trinitatis, per me erecta et constructa. Supplicans humiliter ego prefatus fundator rev. dnum Sebastianum de Montefalcone, dnum et principem nostrum Lausan., quathenus premissa laudare velit, cui institutio remanere debeat. Rogans insuper dnum Iohannem de Grueria, modernum curatum de Grueria, quathenus in premissis suum dignetur conferre consensum. Sub sigillo decani de Ogo. Datum die vicesima prima mensis maii, A. Dni millesimo quingentesimo vicesimo.

Claudius Rippoz levavit e prothocollis Petri Demuryt presbiteri Buli.

Arch. de la Tour de Trême.

798

1520 (1521), janvier 10. Nos Iohannes, comes Gruerie, vendimus nob. et pot. Iohanni de Blonay, dno dicti loci de Blonay et de Carrojoz, decem scuta boni auri et ponderis cugni regis Francie cum sole pro precio ducentorum scutorum. Sub sigillo ipsius comitis. Datum die decima mensis ianuarii, A. Dni millesimo quingentesimo vigesimo ab incarnatione Dni.

Itus Balli.

Archives du château de Blonay. — H. G. II, 257.

799 *

1521, mars 9. Ego Iohannes Chatela, panderetus de Grueria, recognosco me recepisse a dnis sculteto et consulibus urbis Bernensis centum scuta cum sole auri boni et legalis ponderis, quam summam christianissimus Francorum rex pro annuali pensione in proximo festo Purificationis B. Marie virg. hominibus et subditis comitatus Gruerie solvere obligatus fuerat. Datum nona die mensis marcii anno XXI°.

A. C. B.

/561/

800

1521, juin 18. Copie signée du vendage fait par Guillaume de Vergy de la Seigneurie de Buriod, Palu et de Valens à Jean comte de Gruieres, en date du 18 juin 1521.

Du Chesne, Hist. de Vergy. Preuves, pag. 359.

801

1522, septembre 13. L’official de la cour de Lausanne condamne Laurent Avennaz de Jongny et son garant ou défenseur, le comte de Gruyère, à payer les redevances réclamées par l’évêque de Lausanne. (Pag. 225.)

802

1522, octobre 23. Cum lis verteretur inter ven. dnum Iohannem de Grueria, prothonotarium sedis apostolice, curatumque Corberiarum, parte ex una, necnon Ludovicum de Magnens, alias Phillipponat, Petrum Phillipponat, etc., partibus ex altera, super eo quod dictus curatus asserebat prenominatos tenere certas res, terras et possessiones pertinentes dicte eius ecclesie; prenominati vero de contrario allegantes. Tandem prelibatus curatus se compromisit in rev. dnum Mermetum de Grueria, priorem et commendatarium perpetuum prioratus de Broch, et Humbertum Bally, secretarium dni Iohannis, comitis et dni Gruerie; et dicti rei in nobilem scutifferum Vuillelmum de Aygremont, castellanum Corberiarum, et Anthonium Levrat, vexillifferum de Monservens; ita tamen quod casu quo dicti arbitri non essent coucordes, eligerent unum medium, videlicet dnum Iohannem comitem Gruerie. Ipse dnus comes, ipsis partibus presentibus, de consilio ipsorum arbitrorum duxit pronunciandum in hunc modum. Quod domus ut curtille sita apud Altamvillam, que antiquitus fuerunt dicte cure, remaneant perpetue dicto dno curato. Item quod res, terre et possessiones de quibus est lis, remaneant prenominatis de Magnens. Item quod ipse curatus debeat premissa laudari facere per rev. dnum episcopum Lausan. expensis suis, mediante tamen quod /562/ dicti de Magnens debeant solvere dicto curato viginti quinque scuta auri boni ponderis ad cugnum regis Francie. Sub contrasigillo comitatus Gruerie. Datum die iovis ante festum sanctorum Simonis et Iude, A. Dni millesimo quingentesimo vigesimo secundo.

Fierabras de Corberiis.

Arch. de Corbières.

803 *

1522, décembre 22 et 29. Ego Amedeus Iaquerod, perrochianus de Broch, vendo rev. dno Mermeto de Grueria, presbitero, iuris utriusque doctori, priori seu commendatario perpetuo prioratus de Broch, reservanti tamen laudem et consensum dni Iohannis, comitis et dni Gruerie ac dni de Monservens, dicti prioratus gardiani et protectoris, necnon Anthonii Grymod et Francisci Morard de Cernyat, gubernatorum et iuratorum ipsius ecclesie seu prioratus, videlicet decem lb. Laus. bon. census pro medietate viginti lb. census cum Petro filio quondam Amedei de Mattrax. Facta est autem presens venditio pro precio ducentarum lb. capitalium per me receptarum per manus Iohannis Cutriz, iunioris, litterati et castellani de Monservens, pro medietate quadringentarum lb. cum prenominato Petro de Mattrax, in quibus idem Iohannes Cutriz prefato dno priori atque gubernatoribus erat obligatus, causa responsionis facte pro parte Iohanneti Iaquerod et nepotibus (nepotum) suorum, Petri Chappuys et Claudii de la Jours, alias du Buytz, de resta mille lb., causa emptionis montis de Vervallannaz. Et nos prelibatus Iohannes, dnus et comes Gruerie, premissam venditionem laudamus. Sub contrasigillo comitatus Gruerie. Datum quo ad predictam venditionem die vigesima secunda mensis decembris, et quo ad laudationem prelibati dni comitis, in presentia Iohannis Cutriz, castellani de Monservens, die vigesima nona predicti mensis, A. Dni millesimo quingentesimo vigesimo secundo.

E registris Amedei Guilliet levavit Cristinus Corbi.

Arch. du chapitre de St. Nicolas, à Fribourg. Acte cancellé.

/563/

804

1522 (1523), mars 9 et 12; 1524, avril 3 et juillet 3. Les communes de la Gruyère, au-dessous de la Tine, prennent l’engagement de n’acheter ni vendre aucune marchandise ou denrée au marché de Bulle, pendant dix ans. (Pag. 229.)

805 *

1523, juillet 29. Ego Mammertus de Grueria, utriusque iuris doctor, commendatarius perpetuus prioratus de Broch in Ogo, testamentum meum nuncupativum facio per modum inferius declaratum. Inprimis corpori meo eligo sepulturam infra parrochialem ecclesiam sancti Othmari de Broch, ante maius altare. Item lego ven. clero dicte ecclesie ducentos flor. Sabaudie pp. convertendos in acquisitum decem flor. census, pro quibus sacerdotes dicti cleri debebunt singulis diebus veneris tocius anni, in capella per me infra dictam ecclesiam constructa sub vocabulo B. Marie Virg. de Pietate, celebrare cum nota unam missam de quinque plagis Dni nostri Ihesu Christi pro salubri remedio anime mee, parentumque et benefactorum meorum. Item lego Catherine, filie quondam Iaqueti Coctier de Nigraaqua, omnia bona mea mobilia, exceptis libris meis tantum. Item ordino quod dicta Catherina, vita sua durante tantum, sit ususfructuaria aliorum bonorum meorum immobilium, videlicet quod ipsa habeat decimam de Villard, per me acquisitam a nobilibus de Verdes, etc. Que quidem bona lego eidem Catherine tam in recompensantionem gratorum serviciorum et curialitatum michi per ipsam factarum, quam etiam in solucionem certarum pecuniarum in quibus sibi teneor causa iusti mutui. Item lego Adriano et Andree, filiis meis naturalibus, cuilibet ipsorum decem sol. Laus. pro semel. Item rev. dno Lausan. episcopo, necnon dno priori Lustriaci lego pro omni iure sibi in bonis meis competente, cuilibet ipsorum decem sol. pro semel. Heredes meos universales instituo Christoforum et Iheronimum filios meos naturales et alumpnos per me habitos cum dicta Catherina. Qui quidem heredes mei super ipsis bonis teneantur maritare Francesiam et Anthoniam eorum sorores, secundum eorum /564/ statum. Testes: dni Aymo Favrod et Ludovicus de Corpastour, presbiteri. Sub contrasigillo comitatus Gruerie. Datum et actum in domo dicti prioratus de Broch, die festi S. Lupi, que fuit vigesima nona mensis iulii, A. Dni millesimo quingentesimo vigesimo tercio.

Amedeus Guillieti.

Arch. du chapitre de St. Nicolas à Fribourg.

806 *

1523, décembre 16. Ego Iohannes de Clerye, domicellus Gruerie, filius quondam nobilis viri Petri de Clerye, olim domicelli Gruerie, notum facio quod cum ego vendidero sub gracia reacheti dno Iohanni, comiti et dno Gruerie, omnes census et redditus atque laudomia, directa dominia et omnes obventiones michi competentia in castellania Corberiarum; hinc est quod ego promitto prelibato dno comiti facere venditionem puram et perpetuam de huiusmodi omnibus, secundum tenorem recognicionum mearum, precio per nobilem virum Iacobum Ferlin, magistrum hospicii prelibati dni comitis, ac hon. viros Iohannem et Franciscum de Myensiez, fratres, burgenses Gruerie, nomine prelibati dni comitis, et per dnum Mammertum de Grueria et dnum Amedeum Guilliet, capellanum Corberiarum, et Georgium de Curia, notarium et burgensem Rotondimontis, nomine meo, ordinaturo. Sub sigillo decanatus de Ogo. Datum die sexdecima mensis decembris, A. Dni millesimo quingentesimo vigesimo tercio.

Io. de Myensiez.

A. C. F.

807 *

1524, avril 9. Je Jehan de Clery, filz de feu noble Pierre de Clery, bourgeois de Gruyere, scavoir fay que comme ainsi soit que je aye vendu a ill. Jehan, conte et seigneur de Gruyere, mon seigneur et prince, tel droyt et seigneurie que j’ay tant en fied, directe seigneurie, haulte, moyenne et basse, que hommes, hommaiges, censes, etc., tant en la seigneurie de Corberes, la Rosche, que aultre part, sellon le contenu de mes reconnaissances, a cause /565/ dudit feu mon pere. Or est en oultre que pour plus de force fut convenu que je debvray bailler les nouvelles recognoissances a cause des dites censes et biens, et au cas que je seroye defaillant je me suis oblige a payer audit seigneur conte la somme de cent escus au soleil. Soubz le seel de la court du doyenne dOgo. Donne le neufiesme jour du moy dapvril, lan mil cinq cens et vingt quatre.

Ludovicus de Sergino.

A. C. F.

808*

1524, avril 11. Sentence arbitrale prononcée entre Jean II, comte de Gruyère, et la ville de Fribourg, relativement aux frontières des seigneuries de Charmey et de Corbières, d’une part, et de Bellegarde de l’autre. (Pag. 231.)

809 *

1524, mai 25. Sebastianus de Montefalcone, Lausan. episcopus et comes, sacrique imperii princeps, universis notum sit quod nos, ad supplicationem dni Amedei Tornye, curati Albeaque, necnon incolarum loci de Montbovon, capellam et altare sub vocabulo sancti Grati dicti loci de Montbovon, sitam infra limites parrochie Albeaque, consecravimus, dedicationem huiusmodi capellanie die dominico post festum Eucaristie singulis annis celebrandam ordinantes. Universis Christi fidelibus vere penitentibus et confessis, qui die dedicationis eiusdem capelle, necnon festivitatis sancti Grati eamdem capellam visitaverint, quadraginta dies indulgenciarum relaxamus. Sub sigillo camere nostre. Datum die vigesima quinta mensis maii, A. Dni millesimo quingentesimo vigesimo quarto.

Pillard.

Sceau tombé.

Arch. de Montbovon.

810 *

1525, septembre 8. Nous Jean, conte et seigneur de Gruyere etc. notiffions a tous que ayant feuz Jean, conte et seigneur de /566/ Gruyere, nostre pere, permis aux preudhommes de la Tour de Tresme de faire des viances en la nostre chastellanie de la Tour de Tresme et de faire viancer touttes personnes soy anticipants sur le commung, et estant lesdits preudhommes et habitants de nostredite ville et chastellanie de la Tour de Tresme, estant lesdites deviances faites, a nous escheuz et condamnes a plusieurs bamps de soixante solz bons Laus. et davantage, et doncq que nous le predit conte avons quitte lesdits preudhommes et habitants sur lesdits bamps moyennant quarante huict escus de bon or et legitime poid du coing du roy de France. Ratiffions par ces presentes les prenarrees viances. Soubs le contreseel de nostre conte. Donne, presents noble Ayme de St Germain et discret Jean Castellaz bourgeois de Gruyere et Francois Combaz, chastellain de la Tour de Tresmaz, le huictiesme jour du mois de septembre, lan mille cinq cents vingt cinq.

Ioannes de Minsie.

Pour copie et translate du latin Jean Battard.

Arch. de la Tour de Trême.

811

1525, septembre 9. Testament de Guillaume de Vergy, baron et seigneur d’Autrey, Champvans, la Motte, etc. En cas qu’il decede sans hoirs naturels et legitimes de son corps, il donne et legue par droit d’institution a ses tres cheres et aymees seurs Dame Poline de Vergy Dame de Viry, Damoiselle Roze de Vergy, et Helene de Vergy Dame de Robeiz, à chacune la somme de mille francs. Et aux enfans de feüe Dame Marguerite de Vergey comtesse de Gruyere semblable somme de mille francs. Fait et passé au lieu de Champlite, le 9 iour de septembre 1525.

Du Chesne, Histoire de Vergy. Preuves, pag. 359. — H. G. II, 341.

812 *

1525, décembre 4. Ich Heinrich Jouner, Tschachtlan ze Sanen, thun kunt, das ich ze Sanen in dem Dorff ze gericht sas für einer gebottenen gemeind und statt hielt mines gnedigen Herren /567/ von Gryers uff mentag nach Sant Andres tag des heiligen zwölffbotten des jares de man zalt von der geburt Cristi unsers Herren tusent fünf hundert zwentzig und fünff Jar, do kam für mich und die lanttlüt oder gemeind, der furnem Rufi Mathy, venner, und lies also offnen und fürbringen, wie dann lüt in dem Land werin die muter halb und nit vatter halb von dem Land werin und in dem land erzogen und erborn werin, wie man dieselben halten weltt für Landlüt und Landtkind und Landtteile in dem Land ze haben oder nit gegen einem inerbornen kind, das vatter und muter halb von dem Land wer. Also uff anbringen des genanten Venners, so han ich darumb ein umbfrag gethan in einer gemeind, do ist von gemeinen landlüten und einer gemeind einhellengklich erkent worden und abgeschlagen von der Wibren mannen nit Landtlüt ze machen, und der gewalt von ir mannens wegen für Landtlüt söllent gehabet werden sunders so hand die Landtlüt inen selbs vorbehalten Landtlüt ze nemmen, die so sich in dem land œrlich und redlich halten und sich trüw Landtlüt erzeygen dieselben so innen denn gefellig sind ze nemen, got geb von wannen sy sygen wie das denn von alter har gebrucht ist worden. Doch so hend die Landtlüt inen selbs darin und das selb vorbehalten wer der wer, den man yoch für ein Landtman einmal genommen hetthy und er unruw oder unzimlich sachen in dem Land bruchty, das die Landtlüt ducht nit ze erliden wer es wer gegen den Lantlüten oder sunderbaren Lüten, demselben wol mögen widerumb urlob gen und das Landrecht oder fur ein Landtman ze han wider absprechen und absegen mögen nach irem Gefallen und guten fryen willen. Des ze krafft und zügnüs mit dem Handtzeichen Anthino Wolffs Landtschrybers, so han ich genanter Tschachtlan der landtlüt von Sanen gros Insigel geheissen hencken ze end dis brieffs.

Anthino Wolff.

Archives de Gessenay.

813*

1526, avril 29. Ego Iohannes de Clerye, domicellus Gruerie, filius quondam nobilis viri Petri de Clerye, vendo dno Iohanni, dno et comiti Gruerie, quemdam morcellum terre et clausi, situm /568/ apud Espagnye, iuxta clausum prelibati dni comitis, pro precio duodecim scutorum solis. Sub sigillo decanatus de Ogo. Datum penultima die mensis aprilis, A. Dni millesimo quingentesimo vigesimo sexto.

Io. de Myensiez.

A. C. F.

814

1527, mai 24. L’official de la cour de Lausanne condamne Antoine de Gruffy à payer les dîmes et cens qu’il doit au comte de Gruyère. (Pag. 233.)

815 *

1527, juin 26. Nous George de Corbiere, chastellain, Jehan Catela banderet de Gruyere, Lorentz Boumer et Hanns Zennet de Gissiney et Loys Favro dOys confessons avoir receuz des seigneurs ladvoye et conseil de la ville de Berne la somme de six cens escus dor soleil a cause dannuelle pension de deux annees (1524 et 1525) aux chastellains et paysans de Gruyere, Gissiney, Oyes et Rogemont par le roy tres chrestien ordonnes. Soub le seel de Gissiney. En la ville de Berne, le vingt et sixiesme de juing, lan de grace mille cinq cens vingt sept.

Sceau pendant.

A. C. B. - H. G. II, 267.

816

1527, octobre 31. Abergement perpétuel du mas de Pras-Rodet, fait par Claude d’Estavayer, comme abbé de l’abbaye du Lac de Joux, et Jean, comte de Gruyère, comme seigneur d’Aubonne, aux communautés de Bursins et de Burtigny.

Mém. et doc. Rom., tom. I, 2e livr., pag. 374. — H. G. II, 294.

817

1528, mars 5. Prononciation arbitrale de la ville de Berne entre Jean II, comte de Gruyère, et la communauté de Château d’Oex, au sujet du châtelain. (Pag. 235.)

/569/

818

1528, mars 6. Sentence arbitrale de la ville de Berne entre Jean II, comte de Gruyère, et les gens de l’Etivaz, au sujet d’une redevance en beurre. (Pag. 237.)

819

1528, juin 12. Protestation de la part de Jean II, comte de Gruyère et seigneur d’Oron, au sujet de la collation de la cure de Saint-Martin de Vaud, dont il avait la garde en cas de vacance. (Pag. 239.)

820 *

1528, août 20. Ego Guillermus de Valluffault, dnus ipsius loci et de Champaigne, in comitatu Burgundie, filius vitafuncti nobilis Symonis de Champaigne, dni quondam eorumdem locorum, vendo dno Iohanni, comiti et dno Gruerie, omnes census, redditus, homines et censerios quos habeo in parrochiis do Palliez et de Vuarens in toto dominio de Bourjod, necnon iura et actiones que et quas habeo in rebus et possessionibus pro quibus dicti census debentur, una cum directo dominio earumdem, laudibusque, vendis et aliis iuribus, pro precio centum scutorum auri cugni regis Francie. Sub contrasigillo comitatus Gruerie. Datum et actum presentibus ibidem nobilibus Iacobo Ferlini, magistro hospicii prelibati dni emptoris, et Ludovico Legerii, burgensi Yverduni, die vicesima mensis augusti, A. Dni millesimo quingentesimo vigesimo octavo.

Thiot.

A. C. F.

821

1528 (1529), janvier 21. Ill. magn. et puissant seignieur Jehan, comte et seignieur de Gruyere, etc., ayant respectz sus aulcungs bons services a nous fait par notre feal soubjectz et serviteur Pierre Bovey, aultrement Coctier, de Rougemont, lui avons perpetuellement aberge et abergons pour luy et les siens hoirs /570/ ung nostre meis tam de terre, pre, praz, pasquier, que de jourdz, situes en nostre signiorie du Vanel ou de Gissiney, au lieu appelle ou Vanel, jouste le riaux de Flendru de Crest dapart du vent et leau de la Sarine dappart bize et le riaux deis Crest dapart du soleilz couchant, pour bon entrage a nous balliez et pour la cense annuelle a nous devoir a poye en une chascune feste de Circoncision nostre Seigneur, cest a scavoir de sept vingt et cinq florins de bons Laus., ung chascun valliant douze gros bons, et aussy pour la cense annuelle de deux fromages de la montagne do Roddemont, des plus beaulx et meilleurs que lon puisse faire, lesqueulx ledit abergieux sera entenuz de poye a sa tres redoubtes dame et contesse Katherine de Monthenard, nostre tres bien aymee femme, et apres son decest ou trespas pour ladvenir a toutes et unes chascunes dames et contesses de nostre maison de Gruyere que viendron par succession de court de nature a la volunte de Dieu; et sy, que Dieu adverte, en nostre maison ny fussent trouvees dames, ladite cense poye se deje a nous et a nous hoirs; reserve nostre totale signorie et juridicion. Sous le seaulx de nos armes. Faictes en presence de noble homme Guillaume fils de noble Pierre de Gruyere, nostre chastellain de Pallesiuz, et discret Jean Dogz, nostre chastellain de Horon; donne le vingt ungvisme jour de janvier, lan mil cincq cent vingt et vhuyt.

Georg. de Corberiis.

A. C. V. - H. G. II, 295.

822

1529, mars 11. Traité de combourgeoisie entre Jean II, comte de Gruyère, et la ville de Berne. (Pag. 242.)

823 *

1529, avril 22. Nos Iohannes de Grueria, prothonotarius atque veluti curatus ecclesie perrochialis de Grueria, ex una parte, necnon Petrus filius quondam Iohannis Pictet de Espagnye, veluti preceptor ville Gruerie, parte ex altera, pacta infrascripta facimus termino viginti annorum. Primo quod ego dictus /571/ preceptor, de laude nobilis Georgii de Corbieres, Iohannis Grymion, filii quondam viri litterati Claudii Grymion, etc. permitto et concedo prefato duo curato ad clausum, toto anno durante, unum massum terre vocatum laz Costaz, retro ecclesiam Gruerie situm, iuxta terram grangie dni comitis Gruerie a parte orientali, viam eys Asnoz et carreriam de la portaz Aguetaz a parte venti et terram ecclesie a parte superiori, sub tamen conditione quod idem dnus curatus teneatur in dicta possessione, si nobilibus et burgensibus ville Gruerie placuerit, manutenere duo gallice soutour pro una via per quam pedester possit transire, necnon ipse dnus curatus sezalia dicti massi manutenere teneatur. Quibus premissis mediantibus ego predictus curatus quitto, dictis viginti annis durantibus, predicto preceptori ad opus dicte ville seu hospitalis eiusdem super viginti sol. bon. Laus. in quibus rector dicti hospitalis annuatim michi tenetur ob causam fondationis capelle sancti Mauricii eiusdem hospitalis. Item dimitto dicte ville unam canaperiam sitam retro ecclesiam, iuxta cimiterium ex una parte et muros ville ex altera. Sub contrasigillo comitatus Gruerie. Datum die vigesima secunda mensis aprilis, A. Dni millesimo quinquagesimo vigesimo nono.

Io. de Missiaco.

Sceau tombé.

Arch. de la ville de Gruyère.

824 *

1529, décembre 13. Ego Guillermus dAygremont, domicellus de Vuadens, vendo dno Iohanni, comiti et dno Gruerie, viginti quinque lb. tres sol. Laus. bon. census, laudes et vendas importantes per me dictum venditorem acquisitas a nobili Anthonio Pavillard burgensi Friburgi et que fuerunt nobili Petro de Clerier, quondam burgensi Gruerie, et per prius in parte fuerunt in assignationem dotis tradite nobili Ysabelle de Corbieres, uxori nobilis Aymonis Musardi, burgensis Staviaci lacus, filie quondam nobilis Johannis de Corbieres, et per prefatum nobilem Petrum de Clerier a nobili Iacobo de Corbieres, filio dicti nobilis Iohannis de Corbieres, condni Bellegarde, acquisite, michi per diversas personas et plures tenementarios in diversis particulis debitas super /572/ certis rebus et possessionibus, sitis in castellania Turris Treme. Est autem facta huiusmodi venditio pro duabus mille et tercentum flor. pp. Sub contrasigillo comitatus Gruerie. Datum die tresdecima mensis decembris, A. Dni millesimo quingentesimo vigesimo nono.

Thiot.

A. C. F.

825

1529, décembre 30. Nos Iohannes, comes Gruerie, etc., notum facimus quod arma nostra erecta et posita super quodam pillari in medio Horonis ville nolumus nec pretendimus nullomodo pro nobis et nostris quod dicta arma sint nec esse debeant ad presens nec in futurum in dicto loco posita in preiudicium nec dampnum iurisdictionis dni Amedei de Collumberio, canonici et sacriste monasterii Sancti Mauricii Agaun., nec etiam suorum in dicta sacristania nec dominio eiusdem successorum quorumcunque. Quinymo potius illa confitemur esse in predicto loco posita in protectionem, conservationem et manutentionem bonorum et iurisdictionis et dominii prefati dni sacriste et suorum successorum ac omnium subdictorum dicti loci. Sub sigillo ipsius comitis. Datum die penultima mensis decembris, A. Dni millesimo quingentesimo vigesimo nono. Balli.

A. C. V. Copie.

826 *

1530, septembre 2. Nous ladvoyer, petit et grandt conseil de la ville et quanton de Frybourg quictons et remectons a monsr. Jehan, conte de Gruyere, toute laction et querelle avecque tout interest que luy pourrions demander a cause du superarbitraige quil a faict et donne en la cause qui estoit pendant a la marche entre monsr le duc de Savoye et messrs de Berne, nous alliez, et nous renuncons a nostre demande et au plaid pour ce dresse contre luy par devant monsr le gouverneur de Vuaud. Soubz nostre seaul secret. Donne le vendredi second jour du moys de septembre, lan mil cinq cens et trente.

Ant. Krummenstoll.

Sceau pendant.

A. C. F. - H. G. II, 286.

/573/

827

1531, septembre 5. Wir der Schultheis unnd Rhatt zu Bern Thund kund hiemitt, demnach vergangner tagen die ersammen, wysen, unnser getrüw lieb Burger von Oesch vor unns erschynen. unnd unns klags wyss fürbracht, alls sy uss krafft dess Burgrechten mitt unns zerryssen schuldig, des sy guttwillig begegne Inen öttwas abbruchs, in dem das die von Roschmont sich widrigen mitt Inen unnd unnder Irem paner ze züchen, dadurch Inen an Irem marchen unnd mandement abgang beschechen möcht, mitt pitt unnd begär, die gedachten von Roschmont, ze wysen, sich des nitt zewidrigen Sonders wer vor allterhar, in dem vall zethund, daruff wir Inen geschryben, welches schryben den ersammen, wysen, unnsern lieben getrüwen Burgern von Sanen kbundtthan, daruff sy Ir ersam pottschafft zu unns geschickt, und Ir anligen eroffnen lassen, mit pitt unnd begär sy by Iren fryheitten unnd gerechtigkeitten belyben ze lassen, unnd vermög des Burgrechten darby zu handthaben, uffsöllichs wir allen parthyen einen tag vor unns ze erschynen angesetzt hand, Allso sind bemelter von Sannen, Oesch unnd Roschmont ersam potten vor unns hütt datums erschynen, unnd zu allen sydenn Ir beschwärtt mitt langen Wortten, hie unnoth ze eröffnen, fürgetragen, habend wir verstanden uss irer red unnd selbs bekandtnuss das die von Rœschmont, die in dero von Sanen Marchen unnd zu gricht sitzen, mit inen, denen von Sanen, unnd aber die annder unnderthalb gegen Oesch mitt denselben von Oesch reyssen müssen, wie das von alterhar gebrucht ist, unnd namlich wan wir unnsren Burgern von Oesch zechen man ufflegen, das sy fünff geben, unnd die von Rœssmont dry, unnd die von Rosseinieyri zwen, u. s. w. So nun alle partyen des bekhandtlich, unnd doch des zu unnser lüttrung unnd Entscheyd gesetzt, haben wir gerathen unnd erkhendt, das die von Rœschmont mit denen von Sanen unnd Oesch, wie von allterhar wie es oberlütthert ist, reyssen sœllend. Ob aber all dry parthyen sich guttwilligklich eins anndren vereinbaren mœgen, lassendts wir beschechen das haben alle parthyen urckundtlichen scheins begärtt, den wir Inen unnder unnserm uffgedruckten Sigell geben haben. Beschechen Va Septembris, 1531.

A. C. V. Copie.

/574/

828*

1532, mai 11. A. Dni millesimo quingentesimo trigesimo secundo, die undecima mensis maii, rev. in Christo pater et dnus Iohannes de Grueria, sedis apostolice prothonotarius, curatus Gruerie, locat et admodiat ven. viro dno Glaudio Retornaz, parrochie de Brocht, curam dicti loci Gruerie, una cum pertinentiis suis, censibus, emolumentis, possessionibus, terris, pratis, vineis, redditibus, decimis, offertoriis, etc., necnon cum honore et onere per eandem curam supportandis, et hoc spacio trium annorum prima die iugnii incohandorum, sub firma cuiuslibet anni centum scutorum solis auri, cugni Francorum regis, boni et legitimi ponderis, singulo scuto valente quinquaginta grossis bone monete Sabaudie. Quos centum scutos annuales prefatus dnus Glaudius solvere promittit iuramento suo. Et pro tutiori securitate et maiori solutione, ad requestam predicti dni Glaudii, se constituunt fideiussores rev. in Christo pater dnus Addrianus de Grueria, prior de Broch, et Iohannes Pillamit de Magno Villario. Item fuit actum quod si eveniret aliquod ovallum seu aliquam tempestatem super possessionibus, decimis in patria Gruerie predicte cure pertinentibus, quod idem dnus prothonotarius teneatur eidem dno Glaudio intrare et reverberare super dictis tercentum scutis dictamine sex proborum hominum burgensium ville Gruerie. Actum in villagio de Clarens, parrochie Mustruaci, in stupha domus prefati dni prioris de Broch.

Richardi.

Arch. du clergé de Gruyère.

829 *

1533, mars 7. La communauté de Gessenay renonce, en faveur de la ville de Berne, à tous ses droits sur la seigneurie d’Aigle. (Pag. 241.)

830 *

1533, avril 15. Ego Iohannes, filius quondam nobilis viri Ludovici de Sancto Germano, domicellus ac burgensis Gruerie, /575/ vendo dno Iohanni, comiti et dno Gruerie, unum morsellum terre, situm apud Espagnyez, loco dicto in clauso de la Vernaz, iuxta clausum prelibati dni appellatum la Verchiere, pro precio sexaginta sex lb. Laus. bon. Sub sigillo decanatus de Ogo. Datum die quindecima mensis aprilis, A. Dni millesimo quingentesimo trigesimo tercio.

Cristinus Corbi.

A. C. F.

831 *

1533, août 28. Les communautés de Gessenay et du Haut-Simmenthal font rédiger par écrit la procédure suivie dans le cas où un ressortissant de l’une d’elles intente une action à un ressortissant de l’autre. (Pag. 247.)

832 *

1533, septembre 3. Nos Iohannes de Grueria, comes et dnus ipsius loci, accensamus Glaudio Delabay, alias Chavanes, douz Chastellard, unam domum cum curtilli, sitam in villagio de Grangetes, sub conditionibus: primo quod dictus Glaudius debeat in brevi tempore domifficare eandem domum; item quod possimus reponere in eadem domo, quoties nobis placuerit, decimam nostram de Grangetes; item quod idem Claudius teneatur hospitari servitores nostros. Et hoc pro quattuor viginti et decem flor. auri pp. pro intragio, ab eodem Glaudio receptis. Sub sigillo castellanie Rotondimontis, per Aymonem de Gebennis, militem, dnum de Lullin et de Vuilliens, ballivum Vuaudi. Datum die tercia septembris, A. Dni millesimo quingentesimo trigesimo tercio.

Gabriel Peczard.

A. C. F.

833

1533, octobre 18. Les frères Claude et Jean d’Illens, donzels de Cugy, cèdent à Jean II, comte de Gruyère, le droit de rachat de leur héritage vendu au chevalier Antoine Pavillard. (Pag. 252.)

/576/

834

1534, mai 6. Le duc de Savoie ordonne à son châtelain des Clées de payer au comte de Gruyère la somme de 1200 fl., qui lui était due. (Pag. 255.)

835

1534, décembre 4. Charles III, duc de Savoie, donne à Jean II, comte de Gruyère, tous les droits qu’il avait acquis rière Corbières et Charmey des nobles Fierabras et Georges de Corbières et des Favrod de Château d’Oex. (Pag. 256.)

836 *

1536, mai 23. Nos Petrus Morelli, abbas monasterii Altecriste, et ego Stephanus Marsens, prior dicte abbatie, notum facimus quod hodie accessit ad nos ill. et magn. Iohannes, comes Gruerie, dnus et baro de Monsarvin, Albone et de Horon, dnus quoque Vanelli, Corberiarum et de Pallexiu, nosque predictos abbatem, priorem et religiosos capitulariter in claustro nostro congregare precatus est. Quibus invicem existentibus, a me abbate supranominato quesiit, interrogando per bonam fidem meam et sub voto religionis de veritate dicenda, per quem michi dicto abbati fuerit hactenus illatum possessorium dicte abbatie, post resinationem michi factam per quondam rever. dnum Humbertum Michodi, alias Leveti, olim abbatem dicte abbatie, habitoque summi pontificis consensu. Cui ego respondi et attestor per bonam fidem meam verum fore quod quondam bone memorie ill. et magn. dnus Franciscus de Grueria, dnus de Horons, qui pro tunc erat comes Gruerie, velut fondator, gardianus et conservator dicte abbatie, me in actualem, realem et corporalem possessionem de eadem, ad meas preces et requisitiones, visisque prius bullis et iuribus meis, misit et induxit, in eademque usque huc per se et suos fui et sum manutentus, nullo michi contradicente. Quo dicto, a me priore Iohanne Marsens prefato dictus comes Gruerie petiit et interrogavit a me de veritate dicenda, sub pari voto et in bona fide mea, si sciverim dicta et attestata per dictum dnum abbatem meum /577/ fore vera. Cui ego prior respondi attestorque, de licentia tamen prefati dni abbatis, recenti memoria memini temporis quo idem dnus abbas fuit in possessionem per supradictum dnum de Horons, tunc noviter comitem Gruerie deventum, missus et positus, de quaque missione iacet littera per Glaudium Theyserens notarium recepta, ut puto reperiretur in eius prothocollis. Hec acta omnia ad instantiam dni Iohannis, comitis Gruerie prefati, nos abbas et prior Altecriste supranominati et capitulariter congregati, inque presentia fratrum venerabilium et religiosorum nostrorum dicti monasterii, videlicet dni Glaudii Morelli electi, Iohannis dYverduno, Iohannis Gyllieron, Gallesii Falqueti, Gaspardi Leveti, Ludovici Clerici, Anthonii Balli, Anthonii Malliardi, Iohannis Conversi, Petri Hugueti, Vulliermi Perrodi et Iohannis Visinandi, necnon in presentia honestorum virorum Petri Rott et Vullimant Rey alias Hugonet, burgensium Friburgi, diximus, attestati fuimus et attestamur bona fide nostra et in voto supradicto fore et esse vera, et sic, ut premittitur, acta et gesta confitemur per presentes, quas sigillo nostri conventus dedimus sigillatas, debiteque per notarium subsignatum signatas et confectas, in dicta nostra abbatia, die vigesima tertia mensis maii, A. Dni millesimo quingentesimo trigesimo sexto.

Itus Balli.

Sceaux pendants du couvent et de l’abbé.

A. C. F.

837

1536 (1537), janvier 15. A tous soit chose notoire que comme ainsi soit que, certain jour nouvellement passe, discret homme Andrey Thyot de Breisse, commissaire de magnifficque et puissant seigneur Jehan, conte et seigneur de Gruyere, luy accompaigne de Jaques Verneix de Arvillard, serviteur dudit seigneur conte, aye prins au milieu de la ville de Gruyere, en la charriere publicque, sans cognoissance des nobles et bourgeois de ladicte ville de Gruyere, cest a savoir Claude Henry de la vaux de Glie, et icelluy Claude ledict Andrey Thyot, sans cognoissance comme dessus, aye mene et apprisonne au chasteaul de Gruyere, et comme ainsi soit que messeurs les nobles et bourgeois, voyant /578/ estre infrainctes les libertes et franchises de ladicte ville de Gruyere, iceulx nobles et bourgeois, a cause de ladicte prinse et detemption, vehuz et considere que sellon les bons us et bonnes coustumes nulz ne doibt estre prins dedans et riere les termes dicelle ville, sans cognoissance des nobles et bourgeois de ladicte ville, ce qua este faict de contraire audict Claude Henry, pour tant lesdicts nobles et bourgeois de Gruyere de ce ont faict plaintifz audict seigneur conte, en luy suppliant a debvoir reparer auxdicts nobles et bourgeois lesdictes libertes et franchises; sus lesquelles choses ledict seigneur conte a respondu quil nentendoit point leur avoir rompuz ne infringy leursdictes libertes et franchises; bien disoit estre vray que magnifficque dame Catherine de Montagnard, contesse de Gruyere, sa bien aymee femme, certain jour passe nouvellement avoit commande audict Andrey Thyot daller prendre ledict Henry en ladicte ville de Gruyere a cause daulcune blessure qu’il avoit faict en la personne dung des serviteurs dudict seigneur conte, et ce dehuement avoit peut et debhuz faire, sans fraction desdictes libertes et franchises, pour ce que ledict Claude estoit serviteur domesticque dudict seigneur conte, et que facillement il peult prendre dedans ladicte ville ses serviteurs domesticques, sans cognoissance et sans lesion ni fraction desdictes libertes et franchises. Sus quoy lesdicts nobles et bourgeois respondirent du contraire, disant comme dessus que les libertes de ladicte ville contiennent que nul ne doibt estre prins dedans les termes de ladicte ville sans cognoissance, et que en ce ne reserve ni exempte serviteur domesticque dudict seigneur conte, ne aussi aultre personne quelle quil soit. Sus ce ledict seigneur conte feust content de retegre ausdicts nobles et bourgeois leurs dictes libertes, en ce que ledict seigneur reservoit que a ladvenir il soit dehuz voir si ledict seigneur conte ou madicte dame sa femme ou ledict Andrey Thiot ont rompuz lesdictes libertes, davoir prins ledict Claude sans cognoissance, vehuz quil estoit son serviteur domesticque. Ledict seigneur conte protestoit que ladicte retegration ne lui dehuz pourter prejudice. Et soubz ce mode et moien ledict seigneur conte promict auxdicts nobles et bourgeois de Gruyere tire hors dudict son chasteaul de Gruyere ledict Claude Henry et le faire mener par ledict Andrey Thyot et /579/ Jacques Verneix dedans ladicte ville de Gruyere, en la charriere publique, au lieu et en la place ou ilz lavoient prins, ce que ledit Andrey Thyot et Jacques Verneix firent, car iceulx admenerent et remisrent ledict Claude Henry au lieu et en la place ou ilz lavoient prins et leve avecq sa dague et tous ses biens quilz avoit a lheure quil fut prins. Et de toutes les choses dessus escriptes (lesdictes parties) ont demande a eulx et a une chescune partie de eulx estre faictes lettres testimoniales en memoire pour le temps advenir, donnees et faictes sous nostre contrescel de nous le prenomme seigneur et conte de Gruyere, avec le signet manuel de Jehan de Myensiez, nostre feal clerc jure, en tesmoings et force des choses dessus escriptes, le quinzieme jour du mois de janvier, lan mille cinq cens trente et six prins a lannunciation dominicale.

Donne pour copie

A. Gachet.

Arch. de la ville de Gruyère. — H. G. II, 339.

838

1536 (1537), mars 15. Nos Iohannes Cutryz, castellanus de Montsalvens, Christophorus de Grueria, Petrus Soudan, etc., omnes villagii de Broch, recepimus ab Anthonio Levraz, vexillifero de Montsarvens, et Anthonio Retornaz, sindicis dicti villagii de Broch, principale debitum una cum censu olim debito per dnos ville Friburgi, ex causa dominii dEverdes, de quo debito predictos dnos ville Friburgi perpetue quittamus. Sub contrasigillo comitatus Gruerie. Datum die decima quinta mensis marcii, A. Dni millesimo quingentesimo trigesimo sexto ab annunciatione dnica sumpto.

Cl. Faber.

Arch. de Broc.

839

1537, mai 17. Jean II, conte de Gruyère, reconnaît tenir de LL. EE. de Berne le château et la ville d’Aubonne, le château de Bourjod, les villages de Pailly et de Vuarrens, ses possessions à Corsier et à Saint-Saphorin et la dîme de Thierrens. (Pag. 257.)

/580/

840

1537, mai 17. Les Bernois promettent au comte de Gruyère, leur bourgeois et vassal, de le maintenir en possession des seigneuries pour lesquelles il leur a fait hommage et règlent les appellations. (Pag. 261.)

841 *

1537, juin 14. Comme ainsi soit que desbat fust mehuz entre ill. seigneur Jehan, conte et seigneur de Gruyere, de une pars, et noble et puissant Francoys Champion, seigneur de Vaulruz, de laultre pars, allocasion de certains homicides faictz aux personnes de feu Pierre de Syens et Francoys Robin dudict Vaulruz, sus le pasquier commun estant pres la ville dudict Vaulruz, la charriere publique devers soleil levant et leau de la Syonse devers soleil couchant; lequeldict pasquier asserissoient lesdistes parties une chescune dycelle a soy appartenir et sus icelluy avoir toute jurisdicion. Allocasion de quoy icelles parties, desirantz par voye amyable ledict different estre paciffie, se sont soubmys den estre a lordonnance de noble et puis. seigneur Jehan dEstavaye, conseigneur dudict lieu, et hon. Anthoine Krumenstolz, bourgeoys et conseiller de Fribourg, et egreges personnes Loys de Sergy, notaire dudict Fribourg, et Andre Thiot, commissaire de Gruyere, lesquels ont prononce en la forme que sensuyt. Premierement que ledict pasquier dessus nomme doibje estre divise par moytie entres lesdictes parties. Item que touchant les adjudications que se doibvent faire allocasion desdicts homicides, les officiers desdicts seigneurs debvront icelle faire par ensemble par moytie. Laquelle adjudication se fera tant seullement pour ceste fois, et des ores en avant chascun se tiendra riere soy. Soubz le seaulx commung de la ville de Fribourg et le contreseaulx du conte de Gruyere. Faict et donne a Rommont, le quatourziesme jour du moys de juing, lan mil cinq cens trente et sept.

Thiot.

A. C. F.

/581/

842

1537, juin 15. Nous ladvoyer et conseil de Berne faisons scavoir comme ainsin soit que magn. et puissant seigneur Johan, conte de Gruyere, nostre chier bourgeoy et vassall, aye heu quelque querelle a nostre maison dAulcrest et quil nous en aye faict plusieurs requestes, dont luy avons faict aulcunes promesses apres la mort du deffunct abbe dillecq en estre souvenant et le pourvoir de quelque jouyssance, et, pour satisfaire a telles nous promesses, avons ordonne annuellement audict seigneur conte, sa vie durant et tandy que se pourtera bien et decentement, sans contrevenir a nous loyaux commandements, assavoir la somme de quattre cens florins monoye de Savoye a luy estre deslivree hors des biens dudict Aulcrest par nostre recepveur, tous les ans, sus le jour de Noelz, en vigueur dicestes corroborees de nostre seel pendant, le quinziesme de juing, lan mille cinq cens trente et sept.

A. C. V. - H. G. II, 326.

843 *

1537, novembre 5 et 7. Iacobus Quicquat, dictus dou Pont, veluti preceptor et gubernator ville et communitatis Magni Villarii retro Grueriam, atque Iohannes Cutricz, tanquam castellanus de Monservens, necnon Anthonius Paschet, eiusdem loci Magni Villarii mistralis, Anthonius Misotz, Iohannes Currat, Theodolus Grimion, Guilliermus Bosset, Petrus Mouraz alias dou Pont, Glaudius Castellaz, Mermetus de Crim, Matheus Ameys, Iohannes Mouraz, Iohannes Pillamit, Petrus de Crim et Iohannes filius quondam Guillermi Fresey, veluti sindici et iurati anni presentis dicti loci Magni Villarii, fecerunt ordinationes sequentes pro dicta communitate. Et primo statuerunt quod a modo in anthea, pour le prouffitz common, maior pars dicte communitatis minorem partem exedere et importare debet sine contradictione. Item magis statuerunt prenominatos duodecim iuratos pro anno presenti, de quibus duodecim iuratos sex ipsorum liberabuntur de dicto onere semper die divi Dionisii martiris, prius per dictos duodecim iuratos et per maiorem partem dicte communitatis electis aliis sex /582/ iuratis loco dictorum sex absolutorum. Qui siquidem sex iurati de novo electi adiuncti erunt una cum aliis sex non absolutis pro illo anno. Et sic fiat perpetue de anno in annum. Proviso quod ille qui erit electus iuratus, si forte refutaverit dictam electionem, cadet in banno quattuor lb. bon. Laus., quarum medietas perveniet dno de Monservens et alia medietas eidem communitati. Que premissa eadem communitas de persona ad personam manibus meis notarii subsignati laudaverunt, reservatis duo aut tres. In cuius rei testimonium nos Iohannes, comes et dnus Gruerie, predicta omnia laudantes, reservato in premissis quod non obstante laudatione predicta nobis prelibato dno comiti Gruerie in predicta commonitate Magni Villarii potuerimus et vallebimus eligere alios iuratos, sive prenominatos sint aut alios, quamvis iam per dictam commonitatem electi fuerint, sine alia oppositione sicut alibi usitatum fuerit pro tempore futuro, ad preces quorum interest nobis oblatas per Petrum Massonis de Grueria, notarium iuratum nostrum, contrasigillum nostri Gruerie comitatus duximus apponendum. Datum quoad laudationem dicte communitatis, die quinta mensis novembris, et quoad laudationem prelibati dni Iohannis, comitis, die septima mensis predicti, A. Dni millesimo quingentesimo trigesimo septimo.

P. Massonis.

Arch. de la commune de Grandvillard.

844*

1538, mars 14. Déclaration de Jean II, comte de Gruyère, touchant l’office du châtelain à Rougemont. (Pag. 263.)

845

1538, mars 14. Nous Jehan, conte de Gruyere, savoir faisons que comme ainsi soit que different fust entre nos subjects et communaute de Broc, d’une part, et nos subjects et communaute de Chastel et de Cresius, dautre part, et ce sur certaine piece de bois, situee en nostre seigneurie de Montsalvens, au lieu appelle in Chassotaire, dessus la riviere de Jognie devers le vent, et laditte riviere de dessous devers la bise, laquelle piece de bois disent, /583/ non obstant que ce fut de leur commun de Broc, avoir ete mise en devins par lesdicts de Chastel et de Cresius, sans les avoir evoque. Apres plusieurs raisons se sont lesdictes parties compromises en nous et nostre conseil. Nous ledit comte avec les susnommes avons prononce du mode que s’ensuit. Que le bois de Chassotaire entre les deux parties demeure en devins de ors en avant, et que le seigneur de Montsalvens puisse mettre un fortier par serment, quil doibje gaiger par bans de 60 sols chacune fois tous ceulx quil trouverat audit lieu taillant bois, sinon que ce soit pour maintenir le pont de la Jogne et pour clourrir les possessions qui sont de coute (à côté) ledit bois, et de moin mal. Que audit lieu lesdittes parties doibvent avoir ensemble leur pasqueraige, sans ce que une partie doibve deffrauder lautre. Soubz le contreseau dudit conte. Fait et donne en nostre ville de Gruyere, le quatorziesme jour de mars, lan mille cinq cents et trente huict prins a la nativite nostre Seigneur.

Francois Martine.

Arch. de Broc. Copie de 1741. — H. G. II, 338.

846 *

1538, juin 3 et juillet 13. Nobilis Margareta, filia nob. et pot. viri Georgii de Revaz, dni de Pringin, relicta quondam nobilis viri Iohannis de Sancto Germano, domicelli Gruerie, nomine liberorum dicti quondam Iohannis et ipsius Margarete, atque Franciscus de Myensiez, burgensis Gruerie, filius quondam Petri, veluti tutor iam dictorum liberorum, confitemur quod cum dicti liberi, pro presenti sub minori etate, subiaceant diversis personis in plurimis auri et argenti summis obligati ex debitis eorum patris, quare iamdicti nobilis Margareta et tutor infra parrochialem ecclesiam S. Theoduli de Grueria per dnum curatum venalem quemdam massum pasturagii et terre ipsorum liberorum, situm in castellania Gruerie, loco dicto ou Montgiron, proclamari fecerunt diebus tribus dominicis. Quo masso proclamato dicti nobilis Margareta et tutor vendiderunt Claudio filio Iacobi Ansermod de Pringiez, veluti gubernatori ac sindiquo et eo nomine nobilium ac burgensium ville ac communitatis Gruerie, predictum /584/ massum, cum edifficiis supra ipsum existentibus, precio mille florenorum Sabaudie parvi ponderis, singulo floreno valente duodecim sol. bon. Laus. Tenenturque et promittunt ipsa nobilis Margareta sub ypothequa assignationis dotis et matrimonii, tenoris quindecim centum scutorum auri cugni regis Francie, et aliorum bonorum suorum, et tutor sub obligatione bonorum dictorum liberorum predictam venditionem guerentire. Sub contrasigillo comitatus Gruerie. Datum quo ad laudem dicte nobilis Margarete, die tertia mensis iunii, A. Dni millesimo quingentesimo trigesimo octavo, quo ad laudem dicti tutoris, tridecima die mensis iullii, anno prescripto.

E prothocollis Iohannis de Missiaco levavit Claudius David de Grueria, notarius.

A. C. F.

847 *

1538, juin 5. Convention entre Jean II, comte de Gruyère et seigneur de Corbières, et ses sujets de ce dernier lieu relativement aux appels. (Pag. 266.)

848 *

1538, septembre 8. Nous Jehan, conte de Gruyere, etc. scavoir faisons que nous abergeons a Jenet filz de Nycollet Dey, aultrement Gindruz, nostre fealz preud homme et subjetz de la parroiche de Gruiere, du consentemant de nous chiers feaulz et subjets gouverneur et communaulte de la Tour de Treyma, une place des commungs de la dite Tour de Trema, pour sus icelle construire ung molin sus le cours et ryvaige du Beverret; item lui avons aussi alberge dudit ryvaige cent et cinquante pas de longueur, sous lentraige de vint florins bons Laus. et soubz la cense de cinq florins. Soubz le ceaulx de nous armes. Donne en nostre chasteau de Gruiere, le VIII jour de septembre, lan mille Vc XXXVIII.

Francoys Martine.

Arch. de la Tour de Trême.

849 *

1538, septembre 25. Comme discord soyt esmehuz entre monsieur Adrian de Gruyere, prieur et commandateur perpetuel /585/ du prioure de Broch, dune part, et Pierre dou Fey de Broch, comme sindicque et gouverneur du villaige et communaulte dudict Broch, de laultre part, a cause du gaigement dune raysse par ledict Pierre dou Fey au prenomme prieur en la mayson dudict prioure faict pour un banc de trois solz; sus lequel gaige le predict prieur fist clame per lofficier dudict Broch, disant ledict gaigement non debvoir avoir son effeict, vehuz que ladicte mayson du prioure est franche et previlegee de tous gaigemens, et que dedans ycelle mayson ledict prieur ne peult estre gaige; disant en oultre ledict prieur non estre enchesuz en banc. Neaulmoins sy ledict syndicque pouvoyt veriffier banc commys par ycelluy prieur, disoit ledict prieur que ledict sindicque le debvoit gaige aultre part, vehuz quil avoit des biens en plusieurs aultres lieufs. Sur quoy ledict sindicque disoit non estre saichant de la franchise de ladicte mayson. Toutesfois apres plusieurs parolles sus ce ehues entre lesdictes parthies, az este arreste et eulx sont convenues lesdictes ambes parthies dedans la court dudict Broch, hors de justice, en presence de Jehan Cutriz, chastellain de Monservens et de plusieurs aultres proudhommes, que ledict sindicque dehusse remettre ledict gaige en ladicte mayson du prioure, en reparant a ce ladicte franchise dycelle mayson, et que sil ledict monsieur Adrian az commis banc, que ledict sindicque le puisse gaiger aultre part. Pour tant en vertuz dudict arrest le prenomme sindicque remyz ladicte raysse en ladicte mayson au propre lieu ou il lavoit leve de gaige. Soubz le contreseelz du conte de Gruyere. Donne et fayct le mercredi vingt et cinquiesme jour du mois de septembre, en lan mille cincq cens trente et huyct.

Ant. de Miensiez.

Arch. du chapitre de St. Nicolas à Fribourg.

850

1639, février 20. Nous Jean, conte de Gruyere, faisons scavoir que comme le commissaire de noble Rodolph de Diesbach de Berne nous ayant demande a devoir faire audit seigneur recognoissance de certains biens que tenons de sa directe a luy appartenant en la ville de Lausanne et a l’entour, a cause de sa maison appellee Menthon, et ainsi que nous voulant faire raison /586/ a un chescun, par ces presentes constituons nostre procureur noble Francois Martines d’Aulbonne, nostre maistre dostel, a devoir faire en nostre nom es mains dudit commissaire reconnaissance des biens que pouvons tenir mouvants du fief de seigneur de Diesbach, estre par ledit procureur recues informations suffisantes. Donne soubz le sceau de nos armes, le vingtiesme jour de febvrier, en lan pris de la nativite de N. S. mille cinq cents trente neuf.

Gruyere.

A. C. V.

851 *

1539, avril 19. Nos Iohannes, comes et dnus Gruerie, baro Albone, Montisservini, etc. notum fieri volumus quod, considerato amore cordiali quem gerimus erga nobilem Iohannem, bastardum dni Iohannis, comitis Gruerie, quondam genitoris nostri, consideratis etiam quam plurimis gratis servitiis et curialitatibus per ipsum nobis impensis, donamus, donatione inter vivos nullo tempore revocanda, prefato nobili Iohanni, nomine sui suorumque heredum, omnia bona immobilia nobis pertinentia in villis Sancti Martini Waudi et de Villario, moventia de retro feudo castellanie Rote, per nos acquisita tam a nobilibus Iohanne et Claudio de Illens fratribus de Cugiaco, quam ab egregio Humberto Ballif, castellano nostro de Horons, causam habente a nobilibus Petro de Prez et Petrimando eius filio, in domibus, pratis, hominibus, censibus, etc., necnon etiam dominiis directis, mero, mixto imperio, etc. Sub sigillo ipsius comitis. Datum et actum Gruerie, in plathea ante fores castri nostri, die decima nona mensis aprilis, A. Dni millesimo quingentesimo trigesimo nono.

Thiot.

A. C. F. Copie. - H. G. II, 343, où, par erreur, le bâtard Jean, dont il est ici question, est dit fils de Jean II, tandis qu’on voit que son père fut le comte Jean Ier.

852*

1539, mai 3. Ego Claudius Essewati, filius quondam litterati viri Anthonii Essewati, notarii de Rueria, in perrochia de Sales, /587/ notum fieri volo quod cum nob. et pot. Franciscus Championis, dnus Baptiste, Belli Respectus in baronia de Gex, vendiderit michi omnes census quos percipit in castellania Turris Treme, ascendentes a summa septem lb. usque ad summam octo lb. bon. Laus., pro precio septem viginti lb., salva reddimendi gracia, prout in littera data die vigesima octava mensis augusti, A. Dni millesimo quingentesimo trigesimo octavo, continetur; hinc est quod ego vendo dno Iohanni, comiti et dno Gruerie, census predictos pro precio septem viginti lb. Sub contrasigillo comitatus Gruerie. Datum die tercia mensis maii, A. Dni millesimo quingentesimo trigesimo nono.

Cristinus Corbi.

A. C. F.

853

1539, juin 25. Arrangement entre les Bernois et le comte de Gruyère au sujet de la souveraineté d’Oron et de Corsier, et de l’exercice du culte. (Pag. 267.)

854

1539, septembre 8. Nous Claude Perriard de la Tour de Tresmaz et Ayme et Anthoine fils de feu Loys du Pasquier, tous de la parroche de Gruyere, facons scavoir comme ainsy soit que noble homme Michiel, filz de feu noble homme Vuillant dAygremont, de Vuaudans, aye emprumpter de Caspard Oddet, bourgeoys de Fribourg, la somme de mille livres bonne monoye de Berne, et que pour ladicte somme et cense dycelle annuelle se soyt mis fiance Nyclaux fils de noble homme Gaspard Velly de Fribourg, cappitaine, et que pour la riere fiance se soyt mis, a la requeste dudict noble Michiel dAygremont, ill. seigneur Jehan conte de Gruyere, or est ainsi que, a la requeste dudict noble Michiel dAygremont, nous ledictz Claude Perriard et Ayme et Anthoine du Pasquier nous soyons mis fiance et gardence de damp ill. seigneur Jehan conte de Gruyere, nous promettons audict seigneur de Gruyere le degraver et garde de damps, etc. Soubz le /588/ contreseaulx du conte de Gruyere. Donnees le huytiesme jour du moy de septembre, lan mil cinq cens et trente neufz.

Corbieres.

A. C. V. — H. G. II, 341.

855 *

1539, décembre 6. Michel, comte de Gruyère, etc. érigea la métralie de Montbovon, parce que les habitans de ce lieu étoient trop loin pour venir en justice à Gruyère, sans cependant les distraire de la châtellenie de Gruyère, ni des devoirs des ressorts. Le métral de Montbovon y tiendra cour et justice en l’absence du châtelain de Gruyère, et pourra y juger des causes civiles, non des criminelles, car icelles sont reservées au châtelain de Gruyère. Ledit métrai ne pourra pas non plus intimer les serments aux gouverneurs, mussiliers et forestiers, ni faire les déviances, ces choses étant de l’office dudit châtelain. Il nomma premier métral Antoine Grosel, qui prêta serment entre les mains de noble Antoine de Gruyère, batard, seigneur de Macognin et Villargirod, châtelain de Gruyère, le 6me jour de décembre 1539, au château de Gruyère, presens nobles et puissans seigneurs François de Gingins, son cher et bien aimé cousin, seigneur de Châtelard et de Divone, et François Martine d’Aubonne, son maître d’hôtel, auquel il ordonna d’écrire et de signer les présentes, sous le sceau de ses armes y appendues. — Ex originali.

Castella, Notices hist. et généal. sur la maison de Gruyère.

856 *

1539, décembre 12. Dnus Michael, comes et dnus Gruerie, etc., accipiendo possessionem suam castellanie sue de Monsalvens iuravit infra ecclesiam perrochialem de Broch supra sanctum Canonem et promisit probis hominibus dicte castellanie et communitatum de Broch et Magni Villarii et Rossonerie, subditis suis, libertates, immunitates et franchesias ipsorum manutenere et protegere. Et vice versa dicti probi homines iuraverunt et promiserunt eidem dno comiti, eorum manibus in altum elevatis, esse boni et fideles subdicti, etc. Sub contrasigillo comitatus Gruerie. /589/ Datum et actum infra ecclesiam perrochialem de Broch, presentibus nobilibus viris Anthonio de Grueria et Francisco de Aygremont, etc., die duodecima mensis decembris, A. Dni millesimo quingentesimo trigesimo nono.

Extractum e registris Iohannis Cutriz et Gabrielis Peyezard per Georgium de Corberiis.

Arch. de la commune de Grandvillard. — H. G. II, 353.

857

1539, décembre 13. Michel, conte de Gruyère, promet de maintenir les libertés et franchises de ses sujets de Gessenay, qui, à leur tour, jurent de lui être fidèles. (Pag. 271.)

858

1539, décembre 13. Cunctis fiat manifestum quod constitute fuerunt partes infranominate, signanter magn. et pot. dnus Michael, comes et dnus Gruerie, etc., pars una, necnon probi homines et patriote mandamenti Rubeimontis, subditi prelibati dni, pars altera. Qui dnus comes accipiendo possessionem suam mandamenti Rubeimontis iuravit libertates et franchesias dictorum patriotarum illese manutenere et observare, etc. Et vice versa iam dicti patriote iuraverunt esse fideles et obedientes, etc. Sub contrasigillo comitatus Gruerie et signeto manuali dni Claudii Favrodi de Oyes, curati Rubeimontis. Datum et actum in Rubeomonte in presentia dni Francisci de Gingins, dni de Chastellard, Anthonii de Grueria, Gruerie castellani, Claudii Gaschet de Pringier, castellani Rubeimontis, etc., die tresdecima mensis decembris, A. Dni millesimo quingentesimo trigesimo nono.

A. C. V. — H. G. II, 353.

859 *

1539, décembre 15. Personellement furent constitues les parties soubz nommees en la chapelle de la Visitation Nostre Dame de la Tour de Tresma, ill. seigneur Michiel, conte et seigneur de Gruyere, baron et seigneur dAulbonne, etc., seigneur de la Tour de Tresma, filz de feu Jehan, conte de Gruyere, dune /590/ part, et aussi les proudhommes et subjectz du prenomme seigneur du mandement et chastellanie de la Tour de Tresma, de laultre part. Lequel magn. seigneur conte de Gruyere a prins sa possession corporelle de la vile et chastellanie de la Tour de Tresma et a jure et promis les libertes et franchises de ladite ville et chastellanie entierement observer et maintenir, etc. Et semblablement les prenommes proudhommes et subjectz ont jure de estre feables et obeissantz, etc. Presentz nobles hommes Francoys Martine, maistre dhoste du prenomme seigneur conte, et Francoys de Aygremont, de Cossonay, etc. Soubs le seel du digne (decanat) de Hugoz. Donne le quinziesme jour du moys de decembre, lan mil cinq cens trente et neufz.

Cristianus Corbi.

Arch. de la Tour de Trême. — H. G. II, 353.

860

1540, septembre 30. Nous Charles de Chalant, seigneur de Vilarzel, Attalens, de Bellin, etc., et Francoys de Gingin, seigneur du Chastellard et Dyvone, etc., faysons scavoir que nous, tant comme regentz et gouverneurs a present du conte de Gruyere, mesmement en ceste partie ayantz plaine procuration de ill. et puiss. Michiel, conte de Gruyere, etc., nostre tres chier beaufrere et cousin, durant le temps que ledict seigneur conte sera au service de la Majeste imperialle, avons, au nom que dessus et tant comme fiances, vendu et vendons soubz grace de rehemption a noble messire Peterman de Praroman, ancien advoyer et conseiller de Frybourg, soixante livres monoye de Fribourg de cens, que nous assignons sur toute sa seigneurie de Palesieux. Et fut faicte la presente vendition pour le pris de douze centz libvres. Soubz le sceau de Fribourg. Donne le dernier jour de septembre, lan mil cinq centz et quarante.

Io. Fruyo.


Sur lunziesme jour du moys de novembre, lan mil cinq centz cinquante et six, je soubsigne Jehan Merveilleux confesse avoir recu de Hanns Steiguer, boursier et conseiller de la ville de Berne, /591/ la somme cy dedans nommee, douze cents florins monoye de Fribourg de principal, ensemble les censes de quatre annees cy devant incourues, ce montant a 240 flor. En vigueur de quoy je le predict Jehan Merveilleux, tant comme charge ayant de Ursula Faulcon, ma bien aymee femme, en vigueur de la rehemption de de la presente lettre, ay scestes remis au predict seigneur boursier, au nom et comme charge ayant de nos tres honores seigneurs de Berne.

Jehan Merveilleux.

A. C. V. — H. G. II, 355.

861

1541, avril 19. Michiel, conte de Gruyere, infeude de nouveau deux beuffs annuels a nobles Hemman de Offenburg, seigneur dudict lieu, et a Bastian son filz, citoyen de Basle. Tesmoings Charles de Challant, seigneur de Villarsel, d’Attalens et de Billens, Claude de Ray, seigneur dudict lieu en Bourgongne, Jehan Martine d’Aulbonne, lung des maistres d’hostels dudict conte. Le XIX jour d’apvril, lan 1541.

A. C. F. et V. Copies. — H. G. II, 356.

862 *

1541 (1542), février 26. Pierre Grimion, chappellain de Gruyere et tant comme vicayre generalz en la spiritualite en tout le contey de Gruyere, a ce par magnifficque et tres puissant seigneur Mychiel conte et seigneur de Gruyere depute pour juge spirituel du consentement de tres reverend seigneur monsieur Sebastien de Montfalcon, evesque de Lausanne, a present par lerreur Luteryenel exile dudit evesche, le jeudy appres la dimenche des Bourdes, lan de grace nostre Seigneur Jesucrist courant mille cincq cens et quarante et ung prins a lannunciation dominicale, en la ville de Gruyere, a l’instance de messyre Guillaume Henry de Vuillierens, cure de la parrochiale esglise de Sainct Jacques des Chapelles du Grand Villard, condamne Nicod Sudan de Neirflumen et Pierre de Fragnyeres de Lessot, de ladite paroisse, a payer audit cure, le premier neuf bichets d’orge et neuf bichets /592/ d’avoine, et le second neuf bichets d’avoine pour la premice due pendant les neuf annees precedentes. Donnees a Gruyere en nostre court, soubz le seelz duquel nous usons en tiel cas, en presence de venerable Guy du Pasquier, chappellain de Gruyere, et de noble George de Corbieres tesmoins a ce requis.

Petrus Grimioni,
Ies de Missiaco.
vicarius Gruerie.

Arch. de la paroisse de Grandvillard

.

863

1542, avril 22. Nous Michiel, conte de Gruyere, etc., vendons a messeigneurs ladvoyer, conseil et communaulte de la ville de Frybourg, nos bons amys et bourgeoys, centz escuz dor au soleil du coing du roy de France dannuelle cense, laquelle nous promettons tous les ans payer sous lexpresse hypotecation et vraye engageure de nos seigneuries de Oron le chasteau et de Palesieux. Et ha este presente vendition faicte pour la somme principale de deux mille escuz dor au soleil, laquelle confessons avoir receu. Tesmoings nobles Anthoine de Gruyere, seigneur de Villargirodz, et George de Corbiere, banderet de Gruyere. Sous le sceau dudict conte Michiel. Donne et faict le samedy vingt deuxiesme jour du moys d’apvril, lan mill cinq centz quarante et deux.

Gruyere.
Clery.

Messrs de Fribourg ont cede a noble Hanns Steiger, conseillier et boursier de Berne et seigneur dOron, la presente lettre par bonne satisfaction de deux mille escus de principal et six centz cinquante escus pour les censes incourues de six ans et demi. Faict le neufvieme de novembre, lan mil cincq centz cinquante et six.

Hans Reyff.
F. Gurnel.

A. C. V.

864 *

1542, mai 22. Nous Michiel de Gruyere, dudit Gruyere seigneur, nous avons areste avecq le sr Lyenard Luzelmon de Balle /593/ qui nous fasse provission de quatre cent arnoys, troys cents longs et cent des cors, la pyesse des grans deulx escus troys testons, les cors deux escus, a paye dycy aut jour de la caresme prenant. Donne le XXIIe jour de may, en lan mille cincq cent quarante deux.

Gruyere.

A. C. F. — H. G. II, 367.

865

1642, juillet 31. Nous Michel, conte de Gruyere, etc., confessons de debvoir a noz bons subgets et paysans de la Rossenyere la somme de vingt escuz soleil quilz nous ont preste par les mains de Hudret du Bugnon, mestrau dudict lieu. En temoing de quoy avons signez ces presentes et cachetteez de nostre petit cachet, aujourdhuy dernyer jour de juillet, mil cincq cens quarante deux.

Gruyere.

Arch. de Rossinière. — H. G. II, 415.

866 *

1542, septembre 28. Je Francois filz de feu Marmet Sudan de la Tour de Tremaz vend a ill. seigneur Michiel, conte de Gruyere, mon seigneur et prince, une maison avecq une grange, sise en la ville de la Tour de Trema, decouste la porte dessoubz de ladite ville, item 15 poses et 3 seitorees de terre, sises en divers lieux du territoire de la Tour, item une possession mienne vulgarement nommee Lombicgne, riere la chastrousse de la Part-Dieu. Et a este faicte la presente vendition pour le pris de 2250 livres bonnes, une chescune livre vaillant 20 gros Laus. bons. Soubz le seau de la chastellanie de Buloz. Faictes et donnees le vingt et huictiesme jour de septembre, lan mil cinq centz quarante deux.

Ant. Marsens.

A. C. F.

/594/

867

1543, mars 3. Nous Michel, conte de Gruyere, scavoir faysons que comme ainsy soyt que aulcungs de noz subgectz de Charmey, de nostre seigneurie de Corbieres, non obstant le serment quilz avoyent a nous, la subgection et fidelite quilz nous debvoyent, comment vrays et naturels subgects, se fussent retires par devers messrs de Frybourg, auxquelz de nouveau ilz ont faictz serment de subgection et fidelite, nous faisant acte de rebelles et desobeyssantz subgectz, chouse non tollerable, au moyen de quoy les heussions pris par justice par devant nostre chastellain et aultres officiers avecques les jures dicelle justice, adjugez et confisquez en corps et en biens, comment appert par les proces sur ce faictz. Or est-il aussi que, a la requeste desdictz seigneurs de Frybourg a nous aujourdhuy faicte, leur donnons et octroyons grace et pardon desdictz actes, rebellions et desobeyssances, et quant a leurs biens les donnons auxdicts messrs pour en faire ce que bon leur semblera. Reservant toutesfoys que si lesdictz noz subgectz retournoyent a semblables rebellions et aultres chouses meritant pugnition, que ladicte presente grace et octroy soyent cassez et anuullez, mays demouront lesdictz noz subgectz a nous adjugez et confisquez; en ce aussy que nousdictz subgectz seront tenuz de satisfaire aux frays de justice a ceulx quil appartiendra. Soub le scel du conte. Faict et donne en nostre chastel de Gruyere, le troysiesme de mars, mil cinq cens quarante troys.

Gruyere.
De la Ryve.

Sceau du comte.

M. Hisely n’indique pas où se trouve l’original de cet acte.

868 *

1543, mars 28. Je seur Bastiane de Gruere, humble prieuse du convent du lieu clos de Nostre Dame Vierge dEstavaye, fais scavoir coment ainssi soit que Girard Mongney de Montet, resident a Frasses, aye acquis de Loys Jannyn, alias Gindroz, de Frasses, ung chesaulx situe a Frasses, du fied et directe seigniorie dudict /595/ convent mouvent. Or est que je ladicte prieuse ledict instrument dacquisition je louye et appreuve pour douczes flor. pp., par moy heubt pour le loud. Donne soub le seaulx dudict convent, le vingt et huyt jour du moys de mars, lan mil cinq cens quarante troys.

Iacobus Decimatoris.
Iacobus Chaneti.

A. C. F.

869 *

1544, juin 20. Ill. et noble dame Françoise fille de Jean et sœur de Michel comte de Gruyère, relicte d’ill. et puissant seigneur Charles de Challant, baron de Châtelard, seigneur d’Attalens, Ennens, Billens, etc., acquit la seigneurie de Villargiroud de dame Marguerite de la Pallud, veuve de noble Antoine de Gruyère, seigneur de Macognin, par acte du 20 juin 1544.

Castella, Notices histor.

870 *

1545, mars 6. Franciscus de Lustriaco, jurium doctor, prepositus et canonicus Lausan. et Friburgi, dni Sebastiani de Montefalcone, episcopi Lausan. sacrique imperii principis, in spiritualibus et temporalibus generalis vicarius, in insigni oppido Friburgensi ad presens residens ob cathedralis ecclesie ipsius Lausan. eversionem per Lutheranos et sectam Lutheranam sectantes, proh dolor! factam, universis salutem. Exhibita nobis fondatione capellanie sancti Grati de Montbovon, una cum auctorisacione eiusdem per R. D. Baptistam de Aycardis, dum viveret, episcopatus Lausan. vicarium generalem, facta sed non prout decet decretata nec legitime sigillata, supplicatione dni Iohannis Decuys, parrochialis ecclesie Albeaque curati, prescriptam fondationem iam dicte capellanie auctoritate ordinaria memorati dni Lausan. episcopi laudamus et approbamus. Sub sigillo ipsius vicarii generalis. Datum Friburgi, die sexta mensis marcii, A. Dni millesimo quingentesimo quadragesimo quinto a nativitate eiusdem Dni sumpto.

F. de Lustriaco, vicarius.
Ny. Levratti.

Sceau pendant.

Arch. de Montbovon.

/596/

871 *

1545, mai 12. A. Dni millesimo quingentesimo quadragesimo quinto et die duodecima mensis maii, probi homines communitatis de Pringiez confitentur se esse aliqui homines ligii et aliqui liberi dni Michaelis, comitis Gruerie, etc., ad causam sui castri, castellanie et comitatus Gruerie, necnon se solvere teneri prelibato dno comiti, videlicet quilibet ipsorum focum faciens in predicta communitate, usagia infrascripta. Et primo ratione furni, quando panes suos dequoquet penes dictam communitatem, duos sol. et sex den. Laus. bon. Item excubias, aut pro eisdem duodecim den. Item dietatem falcis tempore falcationum pratorum, aut pro eadem decem octo den. Item unam cupam avene mensure Gruerie pro marescalia et missiliaria. Item unum caponem pro caponeria. Item corvatas aratri consuetas bis in anno, scilicet in vere et autonno, dum se ponent en sossiege et non alias, aut quando per se facient aratrum. Item unum bichetum avene porterio Gruerie. Item calvacatam consuetam cum omnibus aliis usagiis ibidem consuetis. Et hoc insequendo tenorem cuiusdam transactionis inter prelibatum dnum comitem et dictam communitatem facte, die vigesima nona mensis iunii, A. Dni millesimo quingentesimo quadragesimo quarto. Confitentes autem prenominati confitentes quod prelibatus dnus comes habet supra nominatis confitentibus bapnum, barram, clamam, saisinam, cognitionem, adiudicationem, confiscationem, merumque et mixtum imperium et omnimodam iuridicionem, altam, mediam et bassam quamcumque. Datum et actum apud Grueriam.

Andreas Thiot.

A. C. F.

872

1545, juin 3. Etablissement d’un quatrième prédicant à Aubonne. (Pag. 272.)

873

1545, juillet 7. Michel, comte de Gruyère, hypothèque la seigneurie de Corbières aux Fribourgeois pour une somme de 6000 écus. (Pag. 273.)

/597/

874

1545, octobre 21. Sentence arbitrale au sujet de l’hommage pour la seigneurie de Palésieux. (Pag. 275.)

875

1545, octobre 23. Nous ladvoyer et conseil de Berne certiffions par ces presentes comme ainsi soit que sages, prudents et tres chers bourgeoys dOyes en la derniere guerre contre le duc de Savoie pour le secours de noz tres chers combourgeoys de Geneve ayent rendu et satisfaict au debvoir de la bourgeoysie, envoyant le nombre de gens de guerre par nous a eulx impose et pourtant les charges deheues, dont rayson requiert que ceulx qui sont entenus a ayder pourter lesdictes charges et frais, ne refusent de cela faire. Datum XXIIIa octobris 1545.

A. C. V. Copie. — H. G. II, 289.

876

1545, décembre 11. LL. EE. de Berne dispensent Michel, comte de Gruyère, pour sa vie, de l’hommage pour la seigneurie de Palésieux. (Pag. 278.)

877 *

1546, janvier 27. Nous George de Corbieres, gentilhomme, Pierre Masson, notaires, bourgeois de Gruyere, Claude Gaschet de Pringie et Francey Biolley, aussi bourgeois de Gruyeres, arbitres esleuz par ven. monsr le prieur de Broch, dune part, et Heyri Perreta de Gesiney, Jean Sudain et Richard Ramel dEstavanens, daultre part, au sujet du diesme dEstavanens, nous prononcons que le diesme dudict Estavanens se debvra reculli par lesdictes ambes parties et party par meytant; duquel diesme la moitie parviendraz audict prieur et laultre partie ausdicts Heyri Perreta, Jean Sudain et Richard Ramel. Soubz le contreseel du conte de Gruyere. Donne le vingt septiesme jour de janvier, lan mil cinq cens quarante et six.

Georg. de Corberiis.

Arch. du chapitre de St. Nicolas, à Fribourg.

/598/

878*

1545 (1546), février 23. Nos Petrus de Grueria, sancte sedis apostolice prothonotarius, precelse Lausan. ecclesie canonicus ac in toto comitatu Gruerie ob dicte Lausan. ecclesie eversionem et rev. dni episcopi ab eadem expulsionem per Lutheranos, proh dolor! factam, generalis vicarius in spiritualibus specialiter deputatus, notum fieri volumus quod die martis nona mensis februarii A. Dni millesimi quingentesimi quadragesimi quinti ab annunciatione dnica sumpti, comparuit coram nobis iudicialiter loco et hora debitis et consuetis ven. dnus Guilliermus Henrici, perrochialis ecclesie S. Iacobi de Capellis Magni Villarii rector et eo nomine, contra certos homines de Lessot et dou Vuye, dicte ecclesie perrochianos, qui primiciam solvere renuerunt, saltem pro quatuordecem annis elapsis. Produxit litteram adeptionis possessionis sue dicte cure, scriptam per Claudium David Gruerie notarium, sub data die vicesima quinta mensis novembris, A. Dni millesimo quingentesimo vicesimo quinto, et litteram sententie dudum super dictis primiciis late, die iovis post dominicam de Oculi, A. Dni millesimo quingentesimo quadragesimo primo. (La cause fui reuvoyée au 23 février; le vicaire général prononça alors la sentence suivante:) Christi nomine invocato, visis ac mature discussis omnibus iuribus in hac causa coram nobis productis, per hanc nostram diffinitivam sentenciam, quam pro tribunali sedentes et solum Deum pre oculis habentes, de consilio sapientum et iurisperitorum, ferimus et declaramus ven. dnum Guilliermum Henrici curatum contra supradictos reos sufficienter probasse intentionem suam super usu percipiendi primicias; quapropter supradictos omnes qui a quatuordecem annis citra associaverunt ad arratrum, anno quolibet, unum bichetum ordei et unum bichetum avene mensure Gruerie, necnon omnes qui a dicto tempore focum fecerunt et non associaverunt, anno quolibet, unum bichetum avene, pro predicta primicia et retentis eiusdem solvere teneri debere supradicto dno Guilliermo actori condamnamus cum expensis, quarum taxationem nobis reservamus. Sub sigillo ipsius Petri de Grueria. Promulgata fuit preinserta sentencia Gruerie, hora tercia post meridiem, in loco solito, die martis vicesima /599/ tercia mensis februarii, A. Dni millesimo quingentesimo quadragesimo quinto ab annunciatione dnica sumpto, presentibus ven. dnis Claudio Girodi, alias Moreti, et Girardo Verdain, cappellanis Gruerie, ac nobili viro Roleto Castellaz, Gruerie burgensi, testibus.

Cl. Corbi.

Sceau pendant.

Arch. de la paroisse de Grandvillard

879

1546, mars 24. Je Francoys Soudain filz de feu Mamert Soudain de laz Tour de Tresmaz, de laz paroisse de Gruyere, vend a ill. seigneur Michiel, conte et seignyeur de Gruyere, absent, ung morsel de terre contenant deux poses, sises au territoire de la Tour de Tresmaz, au pris de huyt vingt livres bonnes Laus. Soubz le scel dudict conte. Donne le vingt quatriesme jour du moys de mars, lan mil cinq cens quarante et six.

Petrus Veillardy.

A. C. V.

880

1547, février 25. Nous Michiel, comte de Gruyere, etc., vendons a noble Pierre de Prez, de Rue, de present nostre maistre dhostel, nostre maison de Mustreuz avec toutes les vignes a nous en tout le territoire dudict Mustreuz et la aupres appartenantes; et cest pour le pris de cinq centz escus dor au solleil, chescung vailliant quattres florins pp. et huyct solz bonne monnoye. Soubz le sceaulx dudict comte. Donne le vingt cinquiesme jour du moys de febvrier, lan prins a la nativite de N. S. mille cinq centz quarante sept.

Le 2 janvier 1548, Pierre de Pre revendit les biens ci-dessus à noble Ulman de Garmisvil, bourgeois de Berne, chastellain, de Viveys, pour le même prix.

A. C. B. Copie. — H. G. II, 414.

881 *

1547, avril 27. Nous Jehan de Illens, donzel de Vivey, maystre dhoste de ill. et magn. Michiel, conte de Gruyere, et Girard /600/ Chappalley de Jongnye, procureurs dudict conte, vendons a noble Jehan Joffrey de Vivey la moytie du diesme dEcertex riere la parroiche de Sainct Martin de Vaux, laquelle moytie vault de neufz a dix muys moytie froment et moytie aveyne, mesure de Vevey, item toutes les censes par ledict Joffrey au prenomme conte debhues a cause du tenemant dudict Joffrey, appelle en Moneaz, riere la seigneurie de Pallexieu, pour le pris de deux cens et trente escus dor au signe du soleil. Donne le vingt sept jour du moys dapvril, lan mil cinq cens quarante sept.

Garpillionis.

La lettre de vendition sus escripte a estee rendue et remise par moy Johan Joffrey par legitime reemption faicte par discret Anthoine Mouron de Chardonnaz, Johan Rocchonet et Glaude Chappuys de Rivaz pour le pris susdict, ce IIe jour de mars, l’an M. VC cincquante deux.

J. Joffrey.

A. C. F.

882

1547, mai 1 et 7. Nous Johan de Illens de Vivey, maistre dhostel de ill. seigneur Michael, conte de Gruyere, chevallier de lordre du Roy de France tres chrestien, etc., et Francoys Martine, aussi gentilhomme, dapresent son chastellain de Corbiere, tant comme procureur du devant nomme seigneur conte, ainsi qu’il se conste par la procure a nous deux sur ce donnee par lettres donnees au chasteau de Baufroimont en Baroys, le XXIIe jour de mars, 1547, certiffions que magn. seigneurs les advoyers, petit et grand conseil de la ville de Frybourg ayent preste audevant escript seigneur conte de Gruyere la somme de cinq mille escuz dor au soleil de bon poilx du coing du roy de France, laquelle avons receu sus la date de la presente, promettans la prenommee somme rendre dedans trois ans, et un chescun desdits trois ans sus le jour St. George martir payer deux cens cinquante escus de cense annuelle, soubz expresse ypothecque de la ville, banniere et mandement de Gruyere, etc. (avec des stipulations semblables à celles de l’acte du 7 juillet 1545; voy. pag. 273). Nous Francoys de /601/ Gruyere, seigneur dAulbonne, confessons avoir faict et consenty a tout ce que ceste lettre contient, etc., en vigueur de la presente, laquelle fust corroboree tant du seau dudit seigneur conte que de celuy de sondit frere avec son signet manuel, en presence des nobles, saiges et discrets Andrien Perlin, chastellain dAulbonne, Benoit Comes, seigneur de Mex, Faron Langloys, secretaire, et Guillaume Biolley, herault dudit seigneur conte, tant quil touche du consentement et signature dudit seigneur dAulbonne, donne a ce audit lieu, le premier jour de may, lan que dessoubz, et attouchant le lod et stipulation desdits procureurs en presence des nobles et prudents seigneurs Claude dAlinge de Roulle, Johan Martine dAulbonne, Michiel de la Fosse, bourgeoys de Gruyere, et le premis Guillaume Biolley, faict audit Frybourg, au poille de la chancellerie, le sambedy septiesme jour de may, lan mille cinq cens quarante sept.

Gruiere.
De Gruiere.
F. Gurnel.

A. C. V. Copie. — H. G. II, 413.

883 *

1547, novembre 28. Ich Ully Grundisch, disser Zit Tschachtlan zu Sanen, thun kundt, das ich uff hutt dissers Urkunds zu Sanen in dem Dorff offenlich ze gericht sass und statt hielt mines gnedigen Herren von Gruyers vor einer gantzen gemeind so gebotten was in allen dryen kilchen von dis lantrechten wægen hie nach gelutret (und das), erkent und gemeret von der gemeind das natturlich und bilich sy, wo eliche kind sind, denen vatter oder mutter abgan, das dieselben alle für eins zu gan und mit andren elichen kinden, in gross vatter oder mutter gutt ir teil nemen sœllen als vil ir vatter oder mutter neme wen sy in leben werin, damit sy nit lib und gutt verlieren müssin. Gæben am acht und zwenzigost tag des manetz November als man zalt nach der geburt unsers Heil machers Jesu Cristi tussent fünfhundert vierzig und siben Jar. Ittem ist ouch mit urteil von einer gemeind erkent, wo biderb lüt bishar iro kindes kinden gabet hettin von wægen und durch /602/ ansechen daz sy nit mœchtin erben, die selben gaben sollen unfruchtbar und krafftlos sin.

J. Linder.

Archives de Gessenay.

884 *

1547, novembre 28. Ich Ully Grundisch, disser Zit Tschachtlan zu Sannen, thun kündt das ich uff hütt, als gesin ist der acht und zwenzigost Tag des manetz November gezalt nach der geburt unsers Herren Jesu Cristy tussent fünff hundert vierzig und siben Jar, zu Sannen, in dem Dorff offenlich zu Gericht sass und statt hielt mines gnedigen Herren von Gruyers, und ist mit urteil erkennt und von der gmeind gemeret worden, das wo ein person, zweyerley eliche kind hatt, und die ersten ein mal ir kinds teil enpfangen und hinwæg hand, das dene die aftren ouch zu gan und den halben teil in iro vatter und mutter gut, in jetweders sin gut nemmen sœlen und in dem teil kein betrug noch geverd sol werden, und so sy den selben teil in des abgangnen gut nemen. Do nu disse urteil also uffgæben und erkent ward, ist ouch erkent, harumb ein Urkund mit insigel der Lantluten von Sanen ze legen.

J. Linder.

Archives de Gessenay.

885 *

1548, mars 16. La diète des XIII cantons suisses reconnaît le comte de Gruyère comme membre de la confédération. (Pag. 279.)

886 *

1548, mars 31. Je Nicod Buquet de la Grangitz, parroisse de Rogemont, vend a monsr Pierre de Gruyere, commandateur perpetuel du priore de Rogemont, pour luy et ses hoirs, ung mas de terre et de bois out territoire de Rogemont, ey Raveire, pour le pris de six vingt flor. de Savoye. Soubz le contreseel du conte de Gruyere. Donne le dernier jour du moy de mars, lant mille cincq cens quarante et huitz.

J. Borneti.

Arch. du chapitre de St. Nicolas, à Fribourg.

/603/

887 *

1548, mai 13. Notoire soit a tous que lan mil cinq cens quarante et huictz et le treziesme jour du moys de may, par devant reverend seigneur Jheronyme de Gruyere, prieur et commandateur du priore Sainct Othmar de Broch, se sont presentes honnestes Jehan Caillez laisne de Estavanens et Theodole Grymion du Grand Villard, comment gouverneurs de legliese de la Marie Magdelaine dudict Estavanens, en la presence du reverend seigneur messire Pierre de Gruyere, prothonotaire du sainct siege appostolicque, comme vicaire spirituel ores en toute la conte de Gruyere, exposans lesdictz gouverneurs estre notoire que le lieu est bien loingtains et maulvais chemyn de porter les enffans dempuis lesdictz lieux de Estavanens et Villard a Broch pour baptiser; pareillement est cas fort penable principalement aux enffans et anciens daller dempuis les lieux de Estavanens et Villard au lieu dudict Broch le jour des Rampaulx ou de Pasques flories, attendu ledict grandt et maulvais chemyn; par ainsi ont humblement supplie vouloir ouctroyer a sesdictz parrochiens de Estavanens et de Villard licence de faire construer en ladicte egliese de Estavanens un baptitier et de pouvoir faire en ladicte egliese la benediction des chandoilles le jour de la Purification de Nostre Dame et des rampaulx le dimenche de Pasques flories. Laquelle exposition ouyes, considerant icelle estre juste, a ceste cause ledict prieur de Broch, du consentement du prenomme seigneur prothonotaire et vicaire, ouctroye et concede ausdictz parrochiens de Estavanens et de Villard pleine licence de pouvoir construire ung baptitier en ladicte egliese dudict Estavanens, pour en icelluy baptiser tous les enffans qui des ores en avant naistront riere les lieux predictz, pareillement de faire en ladicte egliese la benediction des chandoilles et des rampaulx selon lordre ecclesiasticque. Sous les seaux desdictz prieur et prothonotaire.

Pierre Delliard.

Sceaux tombés.

Arch. d’Estavanens.

/604/

888 *

1548. Indominures du château de Gruyère. (Pag. 282.)

889 *

1549, avril 1. A. Dni millesimo quingentesimo quadragesimo nono et die prima mensis aprilis, nobilis Georgius de Corberes, burgensis Gruerie, confitetur tenere a dno Michaele, comite Gruerie, de confessione ultimo per nobilem Ludovicum de Corberes, burgensem Gruerie, in manibus quondam Humberti de Myensiez notarii facta, unum massum terre sive clausi, una cum domo, grangia et casalibus eorumdem, situm in territorio de Pringiez, locis dictis en la Lour, ou cloz Manuel et en Monbarry, in tribus parcellis; pro quo masso debere confitetur dicto dno comiti viginti duos solidos Laus. bon. et duas eminas frumenti. Item, etc. Datum et actum Gruerie.

A. Thiot.

A. C. F.

890 *

1549, avril 4. A. Dni millesimo quingentesimo quadragesimo nono et die quarta mensis aprilis, honorabilis vir Franciscus Biolley, burgensis Gruerie, tutorio nomine nobilium Iohannis et Alamani, liberorum quondam nobilis Iohannis de Sancto Germano et nobilis Margarete, coniugum, nunc uxoris dicti Francisci Biolley, confitetur dictos liberos esse homines franchos et liberos dni Michaelis, comitis Gruerie, ipsosque tenere a prefato dno. etc. Datum et actum Gruerie.

A. Thiot.

A. C. F.

891

1549, juillet 12. Ordonnances de police pour Oron-la-ville. (Pag. 284.)

892 *

1549, octobre 14. Pardevant moy Jacob Folcz, bourgeois de Fribourg, chastellain de Ponth en Ogoz pour mes souverains /605/ seigneurs de Fribourg, Jehan Tyssot, groz mestraul de Favergnyes le Grand, a testiffie par son serement que il a environ huyt jours apres la S. Barthollome, que a linstance de Hanns Foguylly ancien banderet et bourgeoys de Fribourg, comme tuteur de Hanns Jacob Lenczpurg, bourgeois de Fribourg, seigneur de Carrojoz, il a leve les gaiges en manyere dehue a noble et puissant seigneur Mychel, monsr le conte de Gruyere, pour la somme de troys cens escus de bon or du coing du roy de France de principal et quinze escuz de cense et aussi pour coustes; laquelle levation il a notiffiee es dyesmyour dudict monsr de Gruyere, selon les us de la baronye de Ponth. Ledict mestraul a aussi rappourter qui a vendu les gaiges pour le pris susdict a Glaude filz de Jehan Piccand de Favergnyer le Grand; etc. Donne a Favergnyer le Grand, le quatorziesme jour du moys doctobre, en lan mil cincq cens quarante et neuf.

Jehan Trevauld.

A. C. F.

893*

1549, novembre 11. Je Hanns Dyetre Kromystol, filz de jadis Anthoine Cromistol, en son vivant consellier et bourgeois de la ville de Fribourg, vend a ill. prince Michiel, comte de Gruyere et seigneur de Corbieres, chevalier de lordre du roy de France, absent, tout le dieme que jay riere la juridition et seignourie de Corbieres et toute ma partie dicelluy, lequel se part avecq ledict seigneur comte achepteur, par acquis faict des Carmentrant, de Senneveys et de plusieurs aultres. Item toute la seigneurie directe, cense et revenus que je puis avoir riere ladicte seignourie. Item une maison assize en la ville de Corbieres, au renc devers le vent, avecq le culty et jordy derrey ladicte maison. Et est faicte ceste vendition pour le pris de cinq cens flor. de Savoye. Soubz le seel de la chastellagnie de Corbieres. Faict et donne le unziesme jour du mois de novembre, lan mille cincq cens et quarante neufz.

Petrus Souveri.

Sceau pendant.

A. C. F.

/606/

894

1550, janvier 19. Les gens des bannières de Gruyère et de Corbières déclarent que ceux de Broc qui, avec eux, ont cautionné le comte de Gruyère pour 24 000 écus, ne pourront être astreints à payer que leur quote part. (Pag. 286.)

895 *

1550, janvier 22. Nous Michel, seigneur et conte de Gruyere, etc. scavoir faisons que comme ainsi soit que la lettre de la fondation de la chartrouse de la Vault Saincte soit entre nous mains, voulons et comandons a nostre conseil que toute fois et quantes les religieux dudict lieu auront besoing de ladicte lettre, qui leur en soit faict double dicelle et de tous aultres titres de nostre maison faisant a la faveur de ladicte chartrouse, qui leur en soit aise pour la maintenance de ladicte chartrouse; et si de besoing estoit que ladite lettre de fondation deuse estre exhibee en lieu et temps, quelle soit delivree audict religieux, car tel est nostre volloir. Le XXII de janvier 1550.

Gruyere.

Sceau plaqué.

A. C. F. Titres de la Valsainte.

896 *

1550, avril 3. Nous Jacques de Fragnieres, mestraulx de Lessot, Franscoys Robbadey leysné, etc., tous du villaige et communaulte de Lessot, confessons debvoir a ill. et mag. seigneur Michiel, conte et seignieur de Gruyere, absent, et nous Francoys de Martine, gentilhomme de Aulbonne, lieutenent au conseilz dudit conte, Pierre de Gruyere, prothonotaire du sainct Siege apostolique, vicaire en la spiritualite de levesque de Lausanne, George de Corbieres, gentilhomme et chastellain de Gruyere, Claude Gachet, banderet dudict lieu, Michiel de laz Fossaz, boursier dudit conte, Jacquet Rucziod, mestraulx du vaulx de Charmey, Jacques Quicquaz, ancien mestraulx du Grand Villard. Pierre Blan, lientenant de Corbieres, Rischard Boschex, banderet dudict Corbieres, Denys Glevod, ancien chastellain de Sainct Thodelloz, /607/ discret Claude Moret de Vuadens et Jenet Guinoz de Neyrevuyt, tous conseilliers et du prive conseil dudit conte par luy specialement esleuz, stipullans au nom dudict conte, assavoir trente sept florins et demy de cense pour le pris de septz centz et cinquante florins pour lentraige dung boys et devin (de Montbovon) a nous alberge en la lettre dudict alberge, dattee du jour et an soubz escriptz. Soubz le seaulx dudict conseil. Donne le tiers jour du mois dapvril, lan mille cincq centz et cinquante.

Jean Castellaz.

A. C. F.

897

1550, mai 15. Michel, comte de Gruyère, François de Gruyère baron d’Aubonne, et Pierre de Gruyère, prieur de Broc et de Rougemont, engagent, les deux premiers leurs seigneuries et le troisième ses revenus aux hommes des bannières au dessous de la Tine, qui ont cautionné le comte Michel pour la somme de 24 000 écus. (Pag. 289.)

898

1550, décembre 18. Michel, comte de Gruyère, prête hommage à LL. EE. de Berne pour les châteaux et seigneuries de La Bâtie et de Mont-le-grand. (Pag. 296.)

899

1551, mars 4. Michel, conte et prince de Gruyere, vend a Ulric Nix bourgeois et conseiller de la ville de Fribourg, comme avoyer et administrateur des religieuses de la Maigrauge des biens dans la paroisse de Charmey pour 1000 flor. de Savoye.

Haller, Recueil diplom., tom. XXXV, pag. 87.

L’original de cet acte se trouvait autrefois aux archives du couvent de a Maigrauge; il en a disparu.

900 *

1552, janvier 12. Michel, comte de Gruyère, amodie pour 10 ans à Jean Kuhn, d’Uri, et à Jean Garmiswyl, de Fribourg, le droit de battre monnaie. (Pag. 298.) /608/

901 *

1552, janvier 12 et 14. Prononciation arbitrale entre Michel, comte de Gruyère, et Jean, bâtard de Gruyère, au sujet du fief de Pont et de Saint-Martin de Vaud. (Pag. 302.)

902

1553, février 13 et 24, mars 14, août 20, octobre 27. Subhastation de la seigneurie d’Aubonne et remise qui en est faite à Nicolas de Meggen, avoyer de Lucerne. (Pag. 304.)

903 *

1553, février 15. Michel, comte de Gruyère, accorde le droit de retrait à ses sujets des trois bannières de Gruyère, de Montsalvens et de Corbières. (Pag. 306.)

904 *

1553, mai 17. Je Jehan de Gruyere, conseigneur de Pont en la paroisse de Sainct Martin de Vuaud, notiffie que estre par moy vehue la lettre de vendition faicte par Nicod Choupoz de Villardsomont a Pierre Veyryz de Chavanes sus Mouldon, achepteur des biens, terres et possessions sises au villaige de Montesiez, lesquelz biens en partie se meulvent de mon fiedz et directe seigniorie; or est ainsin que ladicte vendition loue et approuve pour tant que concerne mon fiedz. Donne et faict soubz mon seel, le dixseptiesme jour du moys de may, lan mil cincq cent et cinquante troys.

Glaudius Meczacti.

A. C. F.

905 *

1553, juillet 28. Adjudication de la seigneurie de Corbières à la ville de Fribourg. (Pag. 308.)

906 *

1553, octobre 3. Instructions données par le conseil de Fribourg aux députés chargés d’aller prendre possession de la seigneurie de Corbières. (Pag. 311.)

/609/

907

1553, novembre 30. Protestation du bailli de Moudon contre la prise de possession des seigneuries d’Oron et de Palézieux par les Fribourgeois. (Pag. 313.)

908

1553, décembre 7. Sentence eu contumace contre le comte de Gruyère, en faveur des Bernois, au sujet de l’hommage de la seigneurie d’Oron. (Pag. 316.)

909

1553, décembre 20. Albrech de Erlach, ballifz dYverdon pour messrs de Berne, a vous Andrien Thiot, notaire et bourgeois dYverdon, chastellain de Burjod pour magn. seigneur Michiel, conte de Gruyere, seigneur dudit Burjod, salut. Nous vous notiffions que, a l’instance de noble Jehan Robin, bourgeois dudit Yverdon, tant comme procureur de magn. seigneur Rene, conte de Challans, mareschal de Savoye, souverain seigneur de Vaulengin, baron de Baulfreymont, etc., en vertu dune lettre par laquelle ledit conte de Gruyere a promis audit conte de Challans de le degrever de la cense de vingt escus dor, par luy ledit conte de Challans dehuz annuellement a Probst … 1 bourgeois de Basle et Barbara Hardain, sa femme; pour laquelle degrevance ledit conte de Gruyere en a receus dudit conte de Challans quattre cens escus dor pour la somme principale de ladite cense, en vertu de laquelle somme ledit conte de Gruyere promist extraire ledit conte de Challans de ladite cense ensemble du principal dans trois ans, comme appert par linstrument de ladite degrevance, du tier jour du mois de juing, mil cincq cens trente (lisez quarante) neufz; et pour ce que ledit conte de Gruyere na degreve ledit conte de Challans de ladite cense sont passees quattre annees; en vertu de quoy ledit conte de Challans a este contrainct de satisfaire ladite cense. A raison de quoy ledit son procureur nous a requis, suivant les levation, vendition et notiffication a son /610/ instance faictes de la seigneurie dudit Burjod, faire mettre Claude Joccet, achepteur dycelle seigneurie en reelle possession. A ceste cause, par nostre commandement, Guillaume Sernent, nostre officier general audit bailliage, sest transporte au village de Pailliez; lequel officier a mis en possession de ladite seigneurie ledit Claude Joccet, et cest par lattouchement du verruz de la porte du grenier dudit Pailliez et par la caption dune eschine de bois levee en icelluy grenier et donnee par ledit officier audit Joccet. Datum soubz nostre scel, ce vingtiesme de decembre, 1553.


Autre notification de même date et de même forme pour la mieux value et prevaillance de la terre de Burjod, en faveur de noble seigneur Petter Aman, ancien advoyer de Fribourg, en suite d’une lettre de gardance de damp, par laquelle le comte Michel avoit promis audit Aman le degrever d’ung fiancement fait pour ledit conte envers George Zumbach, bourgeois de Berne, de la somme de mil escus dor de principal et de la cense.


Troisième notification pour la prévaillance de Burjod en faveur de noble Urbain Quisard, seigneur de Crans, auquel le comte de Gruyère devait la somme de six vingt escus dor au soleil, payable à un terme déjà passé.

A. C. B. — H. G. II, 503.

910 *

1558. décembre 21. Michel, comte de Gruyère, consent à la liquidation juridique de ses dettes pour le cas où il ne puisse satisfaire ses créanciers dans le terme de quatre mois. (Pag. 320.)

911

1554, mars 19. Je Perrisson, fille de feu noble Andre de Gruyere, aultrement de Aygremont, relessie de feu Guichard Clerc, bourgeois de Corbieres, haie faict mon testament et en icelluy commande mes legatz devant toutes choses estre emender /611/ par mon heritier Jaques fils de feu Estienent Clerc. En iceluy jay donner a la ven. clergie de la chappelle de Nostre Dame de Corbieres trente livres bonnes Laus. pour une foy, pour trente sols de cense annuelle, pour faire mon anniversaire deux foy lan. Item ay leguer trente livres a la confrerie du Sainct Esperit de Corbieres. Item ay leguer centz flor. de Savoie, qui sont de mon mariage, pour une messe qui soy debvra chanter au grand autel, toutes les sepmaines, le vendredi. Item ay leguer a ladicte chappelle pour une chasuble mon aupillande neuve de bon drap, et pour faire la croix dicelle mes deux bendes de vellu noir avecq de la soie, se y ne souffit esdictes deux bendes. Soubz le sceau de chastellanie de Corbieres. Donne le 19 du mois de mars, lan prins a la nativite 1554.

Bertetus Souveri.

Arch. de Corbières. — H. G. II, 551.

912

1554, avril 6 et 19, mai 8 et 15. Nous Antoine Wierman, baillifz de Morge, faisons scavoir que le sixzieme jours dapvril, lan mil cinq cens cinquante quattre, a linstance de noble seigneur Niclaus de Meggen, advoyer de Lucherne, Henry Bochaulx, nostre officier, et par nostre commandement, a leve de gaige a ill. seigneur Michiel, conte et prince de Gruyere, la prevaillance et mieulx vaillance de la seigniorie et baronnie dAulbonne, de laquelle ledit instant desja est investu par adjudication de justice, et ce par vigueur dune lettre dattee de lan mil cinq cens quarante et huict, par laquelle se conste ledict seigneur de Meggen pour ledict seigneur conte envers les seigneurs de Zuch sestre constitue fiance de la somme de deux mille et quattre cens escuz au soleil, lesquelz par ledict seigneur de Meggen esdictz seigneurs de Zuch (ont este) poyez. Successivement, le jeudi dix neufviesme dapvril lan predict, ladicte prevaillance a este vendue a Hugonyn Forney, bourgeois de Morges, comme plus offerissant, pour le pris de deux mille et cinq cens escuz. Le huictieme jour de may, le predict Hugonyn Forney de ladicte prevaillance a este mis en possession. Successivement, le quinzieme jour de may, le predict Hugonyn /612/ Forney a remis au procureur du predict seigneur de Meggen la prevaillance de la seigniorie predicte dAulbonne en poyement de la somme predicte. Soubz le seel dudict ballifz de Morge.

Ant. Vuarneri.

A. C. V.

913

1554, juillet 25, août 9 et 17. Nous Antoine Wierman, ballifz de Morge, faisons savoir que le vingt cinquième jour de juillet, lan mil cinq cens cinquante quattre, a linstance de noble seigneur Amyed Ravier, seigneur de Montrichier, procureur de noble seigneur Niclaus Meggen, advoyer de Lucherne, Hugue Chevalley, nostre officier, a leve de gaige a ill. seigneur Michiel, conte et prince de Gruyere, la prevaillance de la seigneurie dAulbonne, par vigueur dune lettre dattee de lan mil cinq cens cinquante et deux et du unzieme jour de decembre, par laquelle se conste ledict seigneur conte estre reddevable audict seigneur advoyer en la somme de trois cens septante escuz soleil; item mais par vigueur de ce que icelluy seigneur advoyer pour ledict seigneur conte a este contrainct poyer aux seigneurs de Zuch, pour les retenues de trois annees de la cense revenante pour la somme capitale de deux mille et quattre cens escuz par ledict seigneur conte esdictz seigneurs de Zuch dehuz, assavoir trois cens et soixante escuz; item mais tant par vigueur de lettres obligatoires que pour livrees pour dudict seigneur conte avoir poyement faictes, ledict seigneur conte audict seigneur advoyer est reddevable en la somme de cent et neufz escuz soleil et douze baches; que monte le tout en une somme redduicte huict cens trente neufz escuz et douze baches. Successivement, le jeudy neufvieme jour daoust, ladicte prevaillance a este vendue a Jehan Bichet, bourgeois de Morge, comme plus offerissant, pour le pris de onze cens escuz. Consequemment, le vendredy dix septieme daoust, le predict Jehan Bichet a este mis en possession dicelle prevaillance, et ce mesme jour le predict Jehan Bichet a cede et remis au procureur du predict seigneur Niclaus de Meggen ladicte prevaillance en poyement de la somme predicte. Sous le seel dudict ballif de Morge.

A. Vuarneri.

Sceau pendant.

A. C. V.

/613/

Le 8 octobre 1554, LL EE. de Berne, comme souverains du pays de Vaud, confirmèrent les subhastations successives de la seigneurie d’Aubonne en faveur de Nicolas de Meggen.

914 *

1554, novembre 9. Les arbitres choisis par le comte Michel et ses créanciers adjugent à ceux-ci le comté de Gruyère et les autres seigneuries que possédait le premier. (Pag. 323.)

915 *

1554, novembre 10. Les créanciers de Michel, comte de Gruyère, revendent la seigneurie de Corbieres à la ville de Fribourg pour la somme de 18 000 écus d’or au soleil. (Pag. 325.)

916

1554, décembre 1. A la requête des bannières de Gruyère et de Montsalvens les XIII cantons promettent de leur faire remettre un acte qui garantira leurs franchises, libertés et coutumes. (Pag. 327.)

917

1555, janvier 16. Les hommes du mandement de Gruyère et ceux de Broc établissent des procureurs pour traiter avec les créanciers du comte Michel. (Pag. 329.)

918 *

1555, janvier 18 et juillet 2. Les créanciers de Michel, comte de Gruyère, revendent le comté aux deux villes de Berne et de Fribourg pour la somme de 80 500 écus d’or. (Pag. 333.)

919

1555, janvier 26. Les députés des XIII cantons décident de maintenir la sentence prononcée par les arbitres en faveur des créanciers de Michel, comte de Gruyère. (Pag. 331.)

920

1555, juillet 5 et 15, août 17. Subhastation de la seigneurie d’Oron en faveur de l’Etat d’Underwalden le haut, qui la vend à Jean Steiguer. (Pag. 335.)

/614/

921 *

1555, juillet 27. Nous lantaman et conseil de Undervualden sus la Forest vendons a proveable homme seigneur Hanns Steiger, boursier, du conseil estroict de Berne, tous noz droictz, tiltres et actions quavons heu sur le chasteau dHoron, chastellanie, etc., ensemble linstrument a cinq pour cens faict par feu seigneur Jehan, conte de Gruyere, pour la somme de sept mille deux cens florins de Rin, faisant cinq mille quatre cens escus au soleil, datte du vingt cinq daoust, lan quinze cens dix sept. Et a este faicte ceste vendition et cession pour le pris de cinq mille quatre cens escus dor du coing de France principal et quatorze cent quarante huict escus de cense et despens legitimes. Devestissant nous lesdits vendeurs des prementionnees lettres obligatoires quavons contre ledit conte Jehan, sa seigneurie dHoron et aultres ses biens; de toutes icelles choses ledit achepteur investissant et mettant en parfaite jouyssance, en maniere que nous mesme, par vertu dudit instrument a luy transporte et du passement par devant le ballifz de Mouldon obtenu, heussions peu et dheu faire sans empeschement. Donne a Berne, au logis de la Couronne, ce sambedi vingt septiesme de juillet, lan 1555.

A. C. V. Copie translattee de langue germanique.

Le 18 août suivant les hommes de la seigneurie d’Oron prêtèrent serment « d’estre bons, feaulx et loyaulx subjectz audit seigneur Steiger, seigneur de Oron, en presence des nobles Jacques et Francoys Cerjat, seigneurs de Dinisiez, de noble Urban Quisard, seigneur de Cran, de noble Pierre Mailliardo de Grandvaulx, de noble Guillaulme Espa, seigneur de Villarriard. »

Le même jour, le predit Hanns Steiger, seigneur d’Oron, prête hommage pour cette seigneurie à LL. EE. de Berne, représentées par Wollffgang d’Erlach.

Enfin le 22 août, LL. EE. de Berne ratifient la cession de la seigneurie d’Oron faite par l’Etat d’Underwald à Hanns Steiger.

A. C. V.

/615/

922

1555, août 19. Symon Wurstemberger, ballifz de Mouldon et du pays de Vuaud, a vous ill. et magn. Michiel, conte de Gruyere, nostre amyable salutation premise. Plaise vous scavoir que aux instances de Francois Cardinaulx de Bussignye, Nycod du Riaulx de Villard, Pierre Janyn, autrement Cothyn et Glaude Czuard le jeune, tous deux de Progyn, Berthod Sonney et Estienent Sonney, tous deux de Rogevuyt, Loys Neyrat, Guillaume Jaccod et Jehan Monney, tous trois de la Ville du Bois des Fiougieres, Jaques Mungney de Savien, fils dudit Jehan Monney, Francois Currat, aultrement Gannyeres, du lieu dict ou Currat, Claude Barbey le jeune de Porsel et Jehan du Crest de Bissensens, tous de la paroisse de Sainct Martin de Vuaud, aussi Pierre Germon dHoron la ville, Estienent Vaiclet de Crespillien et Jaques Burlod de Vuybroye, tous trois de la paroisse de Chastilliens, Pierre Olguey et Glaude Graz lancian de Palleisieux, Glaude et Pierre Marigliey freres, Jehan Troctet et Glaude Troctet de Coustaux, en la paroisse de Palleysieux, en vigueur dune lettre de gardance et de promesses faictes par vous de les degraver dung fiancement faict envers noble Jacob Richen pour la somme capitale de deux mil livres monnoye de Basles avecq les censes dans trois ans, avecq condition que defaillant a cela, adoncques ils se puissent transporter sus vostre diesme de la Ville dou Bois et des Clos, gesantz en la baronnye dOron, en apres soub tous aultres vous biens, au plus ample contenu dans la lettre sus ce passee, en date du XI janvyer 1552; pour ce que dans ledict terme ne les aves extraict du principal, censes et missions au contenu de vous promesses, aussi quil sappart la speciale ypotheque par vous aux susnommes declairee pour asseurance, estre precedentement a aultre ypotheque astrainte et mesme par voie de droit adjugee, comment estant membres dependans de la seignyorie de Oron, en faveur des seigneurs du canton de Undervalden, lesquelz en hont faict transport a seigneur Hanns Steiger. Doncq nous ont supplie en vigueur de la generale ypotheque contenue dans ladite lettre vous lever daultres biens. A ceste cause vous a este leve de gaige par Jeban Guex, nostre /616/ officier et de nostre commandement, pour ladicte somme avecq les censes incourues et missions, vostre chasteau soit tort de Palleisieux avec la cense soit en deniers, froment, avoyne, chappons, aussi signorie, aulte, moyenne et basse jurisdicion, loudz et directe pour icelles, finablement le grand clos dudict Pallesieux aupres de vostredict chasteaul et bourg de Pallesieux, avecq les bois et forest appartenans a ladicte seigniorie. Laquelle levation de gaige vous notiffions, etc. Donnees et faictes soub nostre cachet accoustume, ce XIX daoust 1555.

A. C. V.

923 *

1555, août 26. Noble Job Rudellaz, chastellain de Rue, a vous discret Glaude Favre, banderet de Montsalvyn, hon. Perret Savary, bourgeois de Gruyere, comme procureurs des nobles, bourgeois et paysans des bannyeres de Gruyere, de Corbeyre et de Montsalvyn et aussi a vostre nom propre, spect. seigneur Petremand Aman, ancien advoyer de la ville de Fribourg, noble Jean de Gruyere, bastard de la maison de Gruyere, hon. Anthoine Doge et Glaude Dorey, comme procureurs de noble dame Magdalanne de Myollant, femme de magn. seigneur Michiel de Gruyere, noble Christoffle de Gruyere, Rolet Sudan, Vallantin Jaquerod, amyable salut. Saches que comme ainsi soit que, a linstance de vous lesdicts Glaude Favre et Perret Savary, tant comme procureurs susdicts que a vostre nom propre, que aussi dudict noble Christoffle de Gruyere, Rolet Sudan, que de Vallantin Jaquerod, par vertu et en exequution de plusieurs lettres obligatoires et gardances de damps, soit este leve de gaige audict seigneur Michiel la prevallence qui peut competir audict seigneur au diesme de la Ville dou Bos eys Fiogieres, lequel de present vous ledict noble Aman possedes; item mais le reachept audict seigneur Michiel concedi par Anthoine Mouron, Jehan Ruchenet et Glaude Chappuis de la moytie du diesme de Essertes, en la perroisse de Sainct Martin de Vuaud; item mais le reachept perpetuel que ledict seigneur Michiel ha de reachepter de vous ledict noble Jehan de Gruyere la seigneurie laquelle tenes, laquelle fust des nobles de Illens, en ladicte peroisse de Sainct Martin de Vuaud, que furent /617/ des seigneurs de la Vaulx diseraz. Dessus laquelle levation Jaques Gavel, en vertu des tiltres quil ha dessus les biens dudict seigneur Michiel, sest oppose eis mains de moy ledict chastellain; semblablement vous lesdicts Anthoine Doge et Glaude Dorey, comme procureurs susdicts; et honorable domp Humbert de Gruyere, prieur de Broc, comment procureur de noble Jehan de Gruyere, son pere, dessus icelles excequutions; et finalement vous ledict noble Petremand Aman, vous notiffians les levations et venditions desdicts gaiges, aves presente le droit. Or est que ledict Jaques Gavel sest clame de vous et de ung chescung de vous a sambedy prochain, dernier jour de ce mois doug, a debvoir comparoistre par devant moy icy a Rue en justice, a debvoir declaire le bon droit dung chescung et a qui le droit doibvra parvenir a debvoir revoquer lesdictes exequutions et oppositions, etc. Sur ce vous disant a Dieu. Donne a Rue, soubz mon seel, le vingt et six jour du moys doug, lan mil cincq cens cincquante et cincq.

Sceau plaqué.

A. C. F.

924 *

1555, novembre 6. Les deux villes de Berne et de Fribourg se partagent le comté de Gruyère. (Pag. 337.)

925

1555, décembre 2 et 5. Serment du premier bailli fribourgeois à Gruyère. (Pag. 340.)

926

1556, novembre 9. Fribourg fait remise à Jean Steiger, conseiller de Berne, de la seigneurie de Palésieux. (Pag. 342.)

927 *

1556, novembre 4. Je Pierre de Gruyere, commendateur et a icelluy nom du priore de Broch, pour satisfayre a certain debte de deux cens escuz faict par feuz noble Jherosnime de Gruyere, precedent commendateur dudict priore, en Allemaignie, pour icelluy priore, je vends a noble seigneur Jaques Cerjat, seigneur /618/ de Denysiez, ung morsel de vignie contenant environ dix fossoriers, sis ouz vinoble de Cullie en la Logyt; item ung aultre morsel de vignie, sis au mesme lieu, contenant environ trois fossoriers; item ung morsel de pre, contenant environ une seytoree, sis sus le mont de Villette et en oultre remest audict achepteur la lettre dacquise faicte desdictes pieces par rev. seigneur Mammert de Gruyere, lors commendateur dudict priore, de Ayme Sordet, gouverneur de la ville et communaulte de Cullie, dattee de lunziesme jour du moys de febvrier, lan mille quattre cens et nonante; et ay faict la presente vendition pour le pris de quattres cens flor. pp. Soubz le seaul du ballifz de Lausanne. Donne et faict a Grandvaulx, le quattriesme jour du moys de novembre, lan mille cinq cens cinquante six, en presence de noble Pierre Malliardo dudict Grandvaulx, etc.

Ant. Richard.

Arch. du chapitre de St. Nicolas, à Fribourg

928 *

1557, juin 4. Noble Jean bastard de Gruyere, filz donne de feu ill. seigneur Jean, comte de Gruyere, confesse tenir en fied de messrs de la ville de Fribourg et soub hommaige liege, jadis par noble Jean de Illens, demourant a Cugiez, tant pour les choses soubscriptes que pour aultres que tenoit feu Jean fils d’Henry de Illens es lieux de Vullianjaulx et Chapelle, que a present tiennent magn. Francois, comte de Montmaieur et dame Jeanne de Pesme, sa femme, des biens et recognoissance de feurent nobles Jean, Girard et Nicod filz de feu noble Rod, filz du sus nomme noble Jean d’Yllens de Cugiez es moins de feu egrege Jean Ballay, alors secretaire de ill. seigneur Amyed, comte de Savoye, et de ses extentes de Vuaud commissaire faicte, et audict noble bastard de Gruyere parvenus en vigueur de donation (Voy. pag. 586), a scavoir les revenus, censes, tributz, hommes, hommaiges et aultres choses que cy appres seront escriptes, audit noble confessant debhus. (Suit l’énumération de ces droits rière Chappelle, Eschiens, Vallion, Vaud, Corberie, Mossel, Liefrens, Morlens, Vuarmarens, Mont, Progin, Villard soub St. Martin de Vuaud, St. Martin de Vuaud, Les Currats, Bezensens. Bussignye, Ruaz, Pont, Loz /619/ Crest, Monteysier, Perey Martin, Boz eys Fiougieres, Porcel.) Et generalement tient ledict confessant tout ce qu’il ha esdicts lieux de St. Martin de Vuaud et Villard du tenement et abberge de feu messire Amyod de St. Martin, chevallier, ou aultre part. Faict et donne a Rue, le quatriesme jour du moys de juing, lan mille cinq cens cinquante sept, present noble Job Rudellaz, moderne chastellain de Rue, egrege Jehan Genilliat, chastellain de Gleyroulaz, etc.

Petter Fruyo.
Anthoine Brayer.

A. C. F

929

1563, août 9. Testament de noble François de Gruyère, bourgeois de Cossonay. (Pag. 343.)

930 *

1569, novembre 17. Procès devant le chastellain de Rue entre vénérable messire Humbert de Gruyère, filz et héritier de feuz noble Johan bastard de Gruyère, d’une part, et Pierre et Estienne Mouron de Chardonnaz, Claude Chappuys et ses consors et Jaques, Francois et George Rochonet de Rivaz, représentés par Johan Bally, notaire, de Chardonnaz, comme guerent, d’autre part, au sujet de la moitié du diesme de Excertes qui se perçoit riere Sainct Martin, Villard et lieux circonvoysins. Ce diesme est adjugé par le dit chastellain au prenommé Humbert de Gruyère.

H. Perriard.

A. C. F.

931 *

1572, mars 3. Je Vallerian Morard de Broch, mestraulx de noble Christophle de Gruyere, chastellain de Montservens, certiffie estre chose veritable comme Danyel donne de feu noble Andrian de Gruyere de Broch ma humblement supplie luy voulloir donner lettre attestatoire quel personnage il est; aussi de quelle sanguinite et reputation il est. Or est que jay faict faire et donne le serment a Pierre Morard et Pierre Retornat, jurez dudict Broch, pour voulloir declayrer ce quilz peuvent scavoir des choses susdictes. Lesquelz ont dictz quilz ne savent ledict Danyel synon estre /620/ filz donne du prenomme feu noble Andrian de Gruyere, sans ce quilz scachent en luy crime ny chose reprehensible. En vertu de quoy a tous que ledict Danyel reputent pour estre homme de bonne fame et reputation et aussi homme franc et libre. Soubz le seel de seigneur Carle Fruyo, ballifz de Gruyere, le tier jour de mars, lan mil cincq centz septante et deux.

Pierre Franchebod.

Sceau plaqué.

A. C. F.

932

1572, juillet 12. Testament de Michel, comte de Gruyère. (Pag. 345.)

933 *

1577, février 3 et 26. Testament de Pierre de Gruyère, prieur de Broc. (Pag. 350.)

934 *

1577, avril 18. Nous les advoyer, petit et grand conseil de la ville et communite de Frybourg voullons estre chose manifeste que comme par le deces de feu messire Pierre de Gruyere, prieur de Broch et cure de Gruyere, ledit priore riere nostre seigneurie de Montsalvens seroit tumbe en vacation, et sur ce les ven. seigneurs du chapitre de nostre esglise collegiale et parrocheale Sainct Nicolas nous auroyent faict exhibition des bulles des papes que nos predecesseurs avoyent impetrees de leur sainctete, en deux desquelles sapart comme leurs sainctetes ayent oultroye que le priore de Broch se debvoit annexer audit college, nous avons confere auxdits seigneurs de nostre chapitre ledit priore avec toutes ses appartenances pour en jouir, avecque reserve et declaration quils ne le doigent a personne resigner, nous presenter celuy quils constitueront pour leur vicaire dicelluy, ny vendre de son revenu ni de ses dependances quelconques sans nostre consentement, et soyent tenus bien et deuement entretenir tous les edifices dudit priore et maintenir ses droitures a leurs propres coustanges, et procurer que le service divin soit celebre selon les fondations /621/ dicelluy au contentement des fondateurs et de la perroisse. Soubz nostre seau secret. Le dixhuictiesme jour du mois davril mil cinq cens septante et sept.

F. Gurnel.

Ludwig de Clery, ballif de Gruyère, mit en possession dudit prioré le chapitre de St. Nicolas, le mardi 11 juin 1577.

Archives du chapitre de St. Nicolas, à Fribourg. — H. G. II, 544.

935*

1579, août 25. La recongnoissance de nobles Jean-François et Daniel, filz de feu noble Francois, filz de defunct noble Louys de Gruyere, bourgeois de Cossonay, faite par ledit noble Jean Francois de Gruyere a son nom et de son dit frere.

Je susnomme Jean Francois de Gruyere, tant en mon nom que dudit Daniel, fay scavoir que je confesse tenir de noz souverains seigneurs de Frybourg, seigneurs de Corbieres, en fief noble et lige et sous ledit hommage par iceulx seigneurs comme biens tenant de feurent nobles Richard et Rod de Sineveys, deu des biens anciennement infeudes par feu ill. seigneur Ame, comte de Savoie, a feu noble Jean de Sineveys et par ledit mesme Jean de Sineveys es mains de feu Gerard Joyet commissaire, et soubsequemment par feu noble Francois, filz dudit Jean de Sineveys, es mains de Jean Chalvin commissaire en lan mil quatre centz et huict, le treziesme jour de novembre, suyvamment par ledit feu noble Richard de Sineveys, a son nom et dudit feu noble Rod, son frere, filz dudit feu noble Francois de Sineveys, es mains de Marmet Cristin, commissaire, a feu ill. seigneur Humbert, bastard de Savoye, seigneur dudit Corbieres, en lan mil quatre centz et trente huict, le vingt huictiesme jour de may, en apres par ledit feu noble Francois de Gruyere, nostre pere, a feu ill. seigneur Michel, conte de Gruyere et seigneur de Corbieres, es mains d’Andre Thiot, son commissaire, et dernièrement encour par ledit mesme nostre pere a noz dits souverains seigneurs de Frybourg, aux mains de Peter Fruyo et Anthoine Brayer, leurs commissaires, recogneus et confesses et a nous de legitime paternelle /622/ succession advenus, assavoir les censes, rentes et revenus, ensemble les possessions pour lesquelles sont deues par les hommes et censiers cy apres nommes, cy apres declarees, pareillement la directe seignorie dicelles. (Suit la spécification de ces cens et possessions rière Crysus, Chastel, Feguyeres, La Monsy, Broch, Hauteville, Bullo, Marcens et Rueyre [St. Laurent.]) Promettant, etc. Sous le seaul commung de la ville de Frybourg. Faict et passe au village de Feguiere en Charmey, le vingt cinquiesme jour du moys d’aoust, l’an mil cinq centz septante neuf.

L. Moenach.
F. Gapain.

A. C. F. - H. G. II, 555.

936 *

1591, décembre 1. Petrus Schnewlin, rev. dni Antonii a Gorrevo in spiritualibus pro tempore vicarius generalis, notum facimus, cum perplexa eligendi parochi controversia nuper inter clerum S. Theodoli Grueriæ eiusdemque oppidi cives exorta sit, ex eo quod nonnulli ius patronatus sibi deberi contendebant; visis diligenter super ea re oblatis totius communitatis nomine literis , operae pretium nos facturos putavimus si paucis, quid ea in re nobis æquum videretur, ad perpetuam rei memoriam his literis testaremus atque omnium quæ oriri possent controversiarum occasionem præscinderemus. Verum ad consequendum huius rei effectum, altius quædam repeti necesse est, ex quibus facile illius de qua agitur, iusticia perspici poterit. In comperto est ill. Grueriæ comites templi parochialis cui a S. Theodolo nomen est, legitimos multis ab hinc annis patronos fuisse, tituloque iuris patronatus ad ea usque tempora usos, quo ad postremi comitis cessione et abdicatione ipsamet Grueria et magna comitatus pars reipublicæ Friburgensi in solutionem debitorum cum omnibus iuribus ad ipsam pertinentibus cederet. Translato autem in rempublicam comitatus dominio, ipsa quoque ius patronatus adepta est; quo tamen postea iustis de causis libere se abdicans, sponte illud in clerum Grueriensem contulit. Ratione cuius donationis, accedente præterea nostra, uti ordinaria, facultate, parochia Grueriensis clero incorporata est, et parochus Grueriensis dicti cleri /623/ vicarius perpetuus effectus. Ab hoc tertium ius patronatus clero Grueriensi donatum, potestasque illi facta quemvis ex suorum numero idoneum vel alium in vicarium perpetuum eligendi, hac tamen lege ut ab se electum rev. Lausannensi episcopo vel eius vicario generali approbandum confirmandumque offerrent. Ex quibus omnibus consequitur ius patronatus nequaquam competere civibus Grueriensibus, sed clero dicte ecclesie S. Theodoli, et modo penes ipsum esse legitimam potestatem ex suorum numero (si idonei tamen suppetant, vel si careant aliunde) vicarium perpetuum eligendi, electumque rev. Lausanen. episcopo vel eius vicario præsentandi. Nichilominus his non obstantibus, in gratiam civium Grueriensium, quorum in fide catholica conservanda bonisque moribus retinendis studium nobis sat cognitum est, mandamus, serioque præcipimus clero, ut quoties ab ipsis in demortui locum alius intra iuris præscriptos terminos ad plura suffragia vel ex ipsis vel externus electus fuerit, prius cives suos et parochianos de electo vicario admoneant quam illum rev. episcopo Laus. aut eius vicario generali probandum, confirmandumque offerant, ut mature ipsi, si iustam aliquam contra eundem querelam habeant, apud rev. Lausan. aut illius vicarium generalem deponere possint. Sic enim satis cautum putamus communitati Grueriensi ne vel indignus vel minus gratus parochus præficiatur. Quod iuramenti parochianis olim præstiti formulam a multis temporibus omissam et inveteratam concernit, eandem tanquam iuri contrariam rejicimus, sat esse iudicantes si ordinario, generali omnium in diocesi fidelium curatori, tam de administratione divinorum officiorum quam de tuendis ecclesie bonis iuramentum præstetur. Hoc itaque, ut deinceps a clero observatur, qua possumus authoritate iubemus, et in fidem præsentium hasce apposito nostro consueto sigillo roboravimus. Actum Friburgi, calendis decembris, anno a virgineo partu MDXCI.

Ant. a Montenach.

Sceau pendant.

Archives du clergé de Gruyère.

937

1598, février 27. Noble Daniel de Gruyere, donzel de Cossonay, du consentement de Pierre Fallietaz, notaire et chastellain /624/ de Siviry et procureur spécial a ces fins depute par noble Jean Francois de Gruyere, seigneur dudit Siviry, tuteur et curateur des biens dudit noble Daniel, son frere, vend, sans retention d’aucun droit ny reachat, a magn. seigneur Vincent Dachselhoffer, tresaurier et du conseil etroit de la ville de Berne, achetant au nom de LL. EE., une piece de terre size sus le mont de Lustrye, lieu dit a Savignyz, pour 350 fl. pp., chacun de 12 sols bonne monnoye. Datte et fait a Lausanne, le 27 fevrier, l’an prins a la nativite N. S. J. C. 1598.

A. C. V. - H. G. II, 556.


NOTES:

Note 1, page 359: Edouard III, roi d’Angleterre. [retour]

Note 1, page 386: Materiam scindulorum et alia marrinagia seu fustes; dans la reconnaissance du 9 juin 1451. [retour]

Note 2, page 386: Cum quadam grangia super sita, continens circa duodecim falcatas, iuxta ogias aque Treme a borea, carreriam publicam a vento, affrontat terre nobilis Petri de Corberiis a partibus orientali et occidentali. In quo quidem prato illi de Turre habent eorum pasturagium semper inter festum Nativitatis B. Marie V. et subsequens festum S. Georgii, constante littera libertatum dicte ville a predicto dno comite confirmatarum. Ibid. (Voy. plus haut pag. 369.) [retour]

Note 1, page 437: Pogesia, pite, petite monnaie qui valait le quart du denier. [retour]

Note 1, page 458: Hauteur sur laquelle le collége est construit. [retour]

Note 1, page 464: Voy. pag. 68, l’acte du 13 juin 1461. [retour]

Note 1, page 467: Pollonyaco, dans un acte de 1457 [retour]

Note 1, page 473: Romont. [retour]

Note 1, page 486: Deux paquets de filasse fine de chanvre. Voy. les notes au bas des pages 61 et 62. [retour]

Note 1, page 495: Voy. pag. 486, l’acte du 17 mai 1484. [retour]

Note 1, page 546: Ventre pourri et boute-feu. [retour]

Note 1, page 551: Voir pag. 528 l’acte du 1 novembre 1500. [retour]

Note 1, page 609: En blanc dans l’original. [retour]


 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Accès direct par numéro de page: indiquez ici le numéro de page (entre 355 et 624) puis touche [Enter]