Monuments de l’histoire du Comté de Gruyère
et d’autres fiefs de la maison souveraine de ce nom
rassemblés par J. J. Hisely
et publiés par l’abbé J. Gremaud
/419/
SECONDE PARTIE
INVENTAIRE SOMMAIRE ET REGESTES
1
900, novembre 11. Echange de propriétés et de dîmes entre Turimbert, comte d’Ogo, et Boson, évêque de Lausanne. (Pag. 3.)
2
930, avril 18. Le monastère de Saint-Maurice d’Agaune abandonne, pour la vie, à Turimbert, ainsi qu’à sa femme et à sa fille, l’usufruit de quelques terres du pays de Vaud, du pays d’Ogo et du Chablais, moyennant une redevance annuelle. (Pag. 5.)
3
1038, octobre 13. Burchard II, archevêque de Lyon et abbé de Saint-Maurice, acquiert, en faveur de ce monastère, le quart du village de Morlon, en Ogo, avec ses appartenances, en retour d’une cession faite à l’un de ses fidèles. (Pag. 6.)
4
1115, août 1er. Dotation du couvent de Rougemont. (Pag. 8.)
/420/5
1136 (1137), janvier 30. A. D. millesimo centesimo trigesimo sexto, die trigesima mensis januarii, fundata est ecclesia de Humilimonte alias de Marsens, ord. Premonstr., per vener. viros et potentes dominos de Marsens, videlicet Ansermum, Guidonem militem et Bocardum, fratres.
Zeerleder, Urk. I, 75, N° 35. — Soloth. Wochemb. 1827, pag. 453. — Gremaud, Mém. de Fribourg, II, 236 (cf. 314). — H. G. I, 16.
6 *
(1136-1157.) Dans la charte par laquelle St. Amédée, évêque de Lausanne, confirme les donations faites à l’abbaye d’Humilimont, on trouve les dons suivants:
Hec autem omnia dona de Marsens Willelmus, comes de Grueria et Raboldus frater eius, qui eidem ville dominabantur, in hec verba concesserunt, ut quicunque de hominibus eorum possessiones suas ecclesie vestre conferrent, libere et integre deinceps possideat.
Coniungimus etiam his nemus de Ruvoria ante grangiam de Marsens, quod dederunt vobis et successoribus vestris libere possidendum Willelmus, Raboldus, Turincus et Iorans de Grueria, Uldricus, Borcardus, Otto, Albertus de Scarlens, Albertus, Borcardus, Rodulfus, filii Amiconis.
Mémorial de Fribourg, II, 237-240. H. G. I, 17.
7
1157, circa. Rodolphe Ier, comte de Gruyère, donne à l’abbaye de Hautcrêt l’alleu qu’il possédait dans le territoire de Châtillens. (Pag. 11.)
8
1162? Pierre de Montsalvens et Julienne de Glane, sa mère, abandonnent au couvent de Hauterive toute prétention aux biens que Guillaume de Glane leur avait donnés. (Pag. 12.)
/421/9
1162? décembre 13. Même abandon de Rodolphe Ier comte de Gruyère. (Pag. 12.)
10
1162? La comtesse de Gruyère et ses enfants approuvent la cession faite par le comte Rodolphe au couvent de Hauterive. (Pag. 13.)
11
1162. L’évêque de Lausanne confirme à l’abbaye de Hauterive 1° la possession des dîmes et d’autres biens provenant de feu Guillaume de Glane, que Pierre de Montsalvens et sa mère Julienne ont abandonnés à la dite abbaye; 2° la cession faite en faveur de ce couvent par le comte Rodolphe, sa femme et leurs enfants. (Pag. 14.)
12
1162? Cession d’une dîme faite à l’abbaye de Hauterive par le comte de Gruyère et Pierre de Montsalvens. (Pag. 15.)
13
1165? Julienne de Glane, son fils Pierre et la femme de celui-ci cèdent au monastère de Hauterive un fonds de terre situé à Cottens. (Pag. 16.)
14
1170? Partage fait entre les quatre filles de Pierre de Glane. (Pag. 16.)
15
1170? Don de six poses de terre à Ecuvillens, fait à l’abbaye de Hauterive par la comtesse de Gruyère. (Pag. 17.)
16
1171? Pierre de Montsalvens et sa mère Julienne abandonnent /422/ à l’église de Hauterive le quart du fonds dit Le Sac, en retour de 30 sous. (Pag. 18.)
17
1171? Pierre de Montsalvens reconnaît avoir donné à l’abbaye de Hauterive sa part d’un champ situé près de la vigne des Faverges. (Pag. 18.)
18
1172? Julienne de Glane et son fils Pierre abandonnent à Hauterive leurs droits sur certaines propriétés. (Pag. 19.)
19
1172. Rodolphe Ier, comte de Gruyère, sa femme Agnès et leurs enfants abandonnent, sans réserve, à l’abbaye de Hauterive leur part du terrain qu’occupe la forêt dite Le Sac, et de plus un manse à Ecuvillens. (Pag. 19.)
20
1173? Le comte de Gruyère abandonne à l’abbaye de Hauterive ses droits sur la tenure d’Emmon de Cottens. (Pag. 20.)
21
1177. Confirmation par l’évêque de Lausanne des donations faites à l’abbaye de Théla, soit de Montheron, par Rodolphe, comte de Gruyère, et par d’autres seigneurs. (Pag. 21.)
22
1180? Julienne de Glane donne au couvent de Hauterive ce qu’elle possède au manse de Neyruz. (Pag. 22.)
23
1181 (1182), janvier 10 et 11. Guillaume de Montsalvens confirme à l’abbaye de Hauterive la possession des biens que ses ancêtres ont cédés à ce couvent. (Pag. 23.)
/423/24 *
(1178-1212.) Confederatio dni Rogerii, episcopi (Lausan.) et dnorum de Corberes contra dnos de Grueria. Sub sigillo dicti dni episcopi, apud Curtiliam, in grangia ipsius dni episcopi.
A. C. V. Repertor. litterarum episcop. Lausan. anni 1394.
Cette alliance, qui ne nous est connue que par l’indication ci-dessus, a probablement été conclue à l’occasion des démêlés relatifs à Bulle, dont il est question dans la charte suivante.
25
1195 ou 1196. Convention passée à Riaz, près de Bulle, entre Roger, évêque de Lausanne, et Rodolphe de Gruyère. (Pag. 24.)
26
1197? Contrat par lequel Pierre Ier, comte de Gruyère, et son frère Rodolphe abandonnent au couvent de Hauterive leurs droits sur les dîmes d’Onnens en retour de seize livres. (Pag. 25.)
27
1200. Convention passée entre Pierre et Rodolphe, comtes de Gruyère, et le chapitre de l’église N.-D. de Lausanne, par suite de laquelle les premiers abandonnent au second tout ce qu’ils possèdent à Albeuve et à Riaz. (Pag. 26.)
28 *
1203. Littera quomodo dnus Rogerius episcopus concessit advocaciam de Arlinbac Sifredo dno (legendum arbitror dicto) de Vanello homini suo ad vitam suam. Apud Viveis, sub sigillo dicti dni episcopi, anno ab incarnatione Dni millesimo CC°III°, tempore illo quo castrum de Blonay captum fuit.
A. C. V. Repertor. anni 1394.
29
1216, juin 6. Accord d’un différend qui existait entre l’évêque de Lausanne et le comte de Gruyère, au sujet de la foire de Gruyère et de Bulle. (Pag. 28.)
/424/30
1220 (1221), février 9. Le comte de Gruyère et son fils confirment l’abandon, en faveur du chapitre de l’église N.-D. de Lausanne, de deux hommes de Marsens, que leur ont cédés deux donzels, vassaux du comte. (Pag. 29.)
31
1220 (1221), février 9. Le comte de Gruyère et son fils scellent une déclaration de jurés relative à deux hommes liges du chapitre de l’église N.-D. de Lausanne. (Pag. 29.)
32
1221. In Aucrest, ab incarn. Dni an. M.CC.XX.I. Rodulphus, comes de Grueria, dedit fratribus de Altocrest vineam de Flun wotera, que movebat de feodo Glane, que sibi contigerat iure ereditario.
M. D. S. R. XII, 2, pag. 272. - H. G. I, 41.
33 *
1221, mai 25. Littera quomodo Rodulphus, comes de Grueria, confitetur quod dnus Willermus de Villar, miles, dedit Sarram uxorem Petri Forthery de Albewy cum heredibus suis capitulo Lausan. Sub sigillo dicti dni comitis, ante portam de Grueria. A. ab incarn. Dni millesimo CC° XXI°, octavo kl. iunii, regnante Friderico imperatore.
A. C. V. Repertor. anni 1394.
34
1224. Le comte de Gruyère confirme la donation que son père a faite (en 1177) à l’abbaye de Théla. (Pag. 30.)
35
1226, juillet 15. Act. Lausanne in domo episcopi, A. incarn. dnice M.CC.XX.VI, id. iulii. Controversia inter priorem, conventum et burgenses ville Paterniacensis, ex una parte, Aymonem, dnum de Montagnie, et Willermum eius fratrem, ex altera, de advocatia eiusdem ville, quam dicti fratres affirmabant ad se iure /425/ hereditario pertinere, dno Bertoldo, Laus. episcopo, et quibusdam baronibus utriusque partis amicis se medios interponentibus, ea conditione sedata est, ut dicti fratres dictam advocatiam a priore in feodum acciperent ad vitam suam tantum, ita quidem ut altero decedente alter in eius locum succederet. Complures nobiles viri priori promiserunt se nominatis fratribus nullum daturos consilium vel auxilium contra ecclesiam et villam Paterniacensem; inter quos fuerunt Rodulphus, comes de Gruyere, et Rodulphus eius filius, domini de Sancto Martino.
A. C. V. - H. G. I, 42.
Cette charte est publiée en entier dans les M. D. S. R. XX, 270.
36
1226. Cession du fief de Chardonne faite à l’abbaye de Hauterive par Belon, dame de Saint-Paul, et ses héritiers, approuvée et scellée par le comte de Gruyère et son fils. (Pag. 30.)
37
1227. Reconnaissance de Guillaume, fils de Pierre Achard, en faveur du comte de Gruyère. (Pag. 31.)
38
1227, septembre 18. Rodolphe III, comte de Gruyère, abandonne au chapitre de l’église N. D. de Lausanne la terre d’Ogens et les serfs de la tête établis à Saint-Cierge et à Thierrens. (Pag 32.)
39
1227, septembre 23. Actum apud Grueri, anno ab incarn. Dni M.CC.XXVII., IX kl. octobris. Rodulfus iunior filius Rodulphi comitis de Grueri dedi in alodio capitulo Laus. mariagium meum quod acceperam in Columba uxore mea, et dictum donum feci laudari uxorem meam Columbam et filium meum Wulelmum et filias meas Agnes, Betris et Iulialam.
M. D. S. R. VI, 174.
Pierre, fils de Rodolphe le jeune, confirma cette donation, le 29 septembre 1227. Ibidem, pag. 178.
/426/40
1231. Rodolphe III, comte de Gruyère, engage l’avouerie de Vevey à Aimon, seigneur de Blonay. (Pag. 34.)
41
1232, mai. Pierre de la Porte, ressortissant du comte de Neuchâtel, se dessaisit d’un fief qu’il tenait du comte de Gruyère, et, du consentement de celui-ci, l’abandonne au couvent de Hauterive qui, en retour, se chargera de son entretien. (Pag. 35.)
42
1232, mai 20-27. Rodolphe Ier comte de Neuchâtel, approuve le don que Pierre de la Porte, homme de sa juridiction, a fait à l’abbaye de Hauterive, de l’aveu du comte de Gruyère. (Pag. 36.)
43 *
1232. Actum A. D. M° CC° XXX° II°. Nos Bonifacius, Lausan. episcopus, notum facimus quod Uldricus, filius Haymonis, et Willermus, filius Stephani, fratrum de Ponperum dederunt quidquid iuris et calumpnie habebant in illa terra que iacet sub via, in ingressu vinearum de Favargiis, in manu Hugonis, abbatis Alteripe, quam terram dicebant sibi competere ex hereditate Petri, cognomento Levet; et fratres de Altaripa asserebant se dictam terram pacifice possedisse ex dono et helemosina dni Willermi de Montsalvain et ex concessione et helemosina supradictorum Petri Levet et Aym. et Ste. fratrum de Ponperum per annos circiter quadraginta; et domus Alteripe dedit eis sol. XL. Eodem tempore sepedictus Willermus, filius Stephani de Ponperum, cepit multipliciter infestare domum Alteripe pro quadam parte terre que iacet in eodem loco, quam dicebat ad se pertinere ex hereditate Iohannis cognomento Falconis, modo et ratione consimili sicut et illa de qua superius actum est; quam utramque dicebant esse de tenemento quod habebant de dno de Montsalvain. Quare domus Alteripe dedit eidem Willermo et fratribus suis Reimundo et Bartholomeo XX sol., licet ipsam terram tenuissent tanto tempore quanto /427/ et aliam supradictam. Et ipse Willermus et dicti fratres eius Rei. et Bartho. laudaverunt et confirmaverunt domui Alteripe dictam terram in perpetuum cum decimis et omnibus investituris domus. Sub sigillo B., episcopi Laus. Data per manum Iohannis, cancellarii Laus.
A. C. F. Titres de Hauterive. — H. G. I, 57.
44
1233 (1234), février. Rodolphe III, comte de Gruyère, accorde à l’abbaye de Hauterive l’usage de ses forêts dès le château de Pont en Ogo jusqu’à la Tine. (Pag. 37.)
45
1237 (1238), février 23. Convention passée entre Rodolphe III, comte de Gruyère, et le chapitre de l’église N-D. de Lausanne, touchant le droit de mariage et de poursuite. (Pag. 38.)
46
1237 (1238), février 23. Donation faite à l’église N-D. de Lausanne par Rodolphe III, comte de Gruyère, qui fonde un anniversaire en mémoire de sa femme. (Pag. 41.)
47
1238 (1239), janvier 17. Donations faites par Rodolphe III, comte de Gruyère, aux prieurés de Rougemont et de Payerne, en mémoire de sa femme. (Pag. 42.)
48
1238 (1239), février 4. Donation faite au monastère de Hauterive par le comte de Gruyère, pour le repos de son âme et le salut de sa femme. (Pag. 43.)
49
1238 (1239), décembre 31. Guillaume de Gruyère, chanoine de Lausanne, approuve la donation faite par son père, le comte Rodolphe III, à l’abbaye de Hauterive. (Pag. 44.)
/428/50
1239, avril. Traité qui termine la vieille querelle, d’abord assoupie. puis renouvelée, entre le comte de Gruyère et le chapitre de Lausanne, au sujet d’Albeuve, de Riaz et d’autres lieux. (Pag. 45.)
51
1240. Rodolphe III, comte de Gruyère, renonce en faveur d’Amédée, comte de Savoie, à l’hommage que lui devait son vassal Rodolphe de Gruyère. (Pag. 47.)
52
1241 (1242), mars 1. Donation faite au prieuré de Lutry par Rodolphe III, comte de Gruyère, et ses deux fils Pierre et Guillaume. (Pag. 49.)
53
1244. Petrus de Grueria, filius comitis de Grueria, notum facit universis quod quittavit omnino et remisit domui Alteripe omnes calumnias quas movebat contra ipsam de retentione bladi accepti pro nemore de Vilar et Rierens, et quicquid iuris in ipsis territoriis vel in decimis, vel in rebus aliis habebat, vel habere debebat, dicte domui Alteripe dimisit, et pro inde ab ipsis recepit sex castrones et duas vaccas 1 . Actum anno Domini 1244.
Collect. diplom. Altar., pag. 135. — H. G. I, 78.
54
1244, mai 9. Le comte Rodolphe III, investit du château de Gruyère et de ses dépendances Pierre de Savoie. Celui-ci inféode le tout à Guillaume de Gruyère, fils puîné du comte. (Pag. 49.)
55
1244, décembre. Rodolphe III, comte de Gruyère et ses deux fils confirment à l’abbaye de Hauterive l’acquisition d’un manse, dit la terre de Chénens, fief de leur maison. (Pag. 50.)
/429/56
1245, mars. Rodolphe III, comte de Gruyère, passe en faveur d’Aimon de Blonay un acte de garantie pour l’avouerie de Vevey. (Pag. 51.)
57 *
1249, mai 26. Littera quomodo dnus Rodulphus, comes Gruerie, promisit ducere ad effectum verba que Petrus, eius filius, locutus fuerat cum dno Iohanne episcopo, in casu quo dictus dnus episcopus assensum dni pape poterit habere. Sub sigillo dicti comitis. A. Dni millesimo CC XLIX, feria IIII post Penthecosten.
A. C. V. Repert. anni 1394.
58
1250, juillet 31. Guillaume de Corbières déclare avoir donné sa part du château de ce nom en alleu à Pierre de Savoie, qui l’a rétrocédée en fief à Henri, fils du dit Guillaume, à charge d’hommage lige. (Pag. 52.)
59
1252 (1253), février 7. Les Fribourgeois et leurs aides ayant incendié le village et l’église de Riaz, en Ogo, appartenant au chapitre de Lausanne, maître Aimon, chanoine de Lausanne et doyen de Fribourg, enjoint au curé de Fribourg de sommer par trois fois l’avoyer et les deux conseils de cette ville de donner satisfaction au dit chapitre. (Pag. 53.)
60 *
1254, avril 21. Littera quittationis facte capitulo per scultetum et consiliarios Friburgi de juramentis hominum de Rotavilla. Sub sigillo communitatis Friburgi. A. D. millesimo CC° quinquagesimo IIII°, XI kl. maii.
A. C. V. Repert. a. 1394.
Cfr. la charte du 7 février 1253, pag. 53.
/430/61
1254, mai. Fondation de l’église Saint-Théodule de Gruyère. (Pag. 54.)
62
1254, juin 20. Accord d’un différend qui existait entre le comte de Gruyère et le chapitre de Lausanne au sujet d’un pâturage du Moléson. (Pag. 55.)
63
1254, juillet. Promesse faite par le comte de Gruyère au chapitre de Lausanne touchant un pâturage du Moléson. (Pag. 56.)
64
1254 (1255), janvier 18. Pierre de Broc vend au chapitre de l’église N. D. de Lausanne les menaides et le cens qu’il tenait en fief du dit chapitre à Riaz. (Pag. 57.)
65
1254 (1255), février 25. Le comte de Gruyère et d’autres vassaux de Pierre de Savoie, d’une part, et les Fribourgeois, d’autre part, nomment des arbitres pour vider leurs querelles. (Pag. 58.)
66
1255, mars. Le comte de Gruyère se reconnaît homme lige de Pierre de Savoie, réservant la foi due au comte de Genevois. (Pag. 59.)
67 *
1255, juillet. Datum, cum sigillo curie Laus., A. D. M°CC°LV°, mense iulii. Robertus, prepositus, et capitulum ecclesie Laus. dedimus Petro de Grueria, burgensi de Viviaco, et Thorencho de Grueria, nepoti eiusdem, receveriam decime de Montebovonis en Ogo et fructus eiusdem decime, que est inter aquam Ongrin et locum Tina, et inter locum Gollioret et pontem de Allieres, pro duodecim cupis bladi cens. ad mensuram de Viviaco, scilicet quatuor /431/ cup. frumenti, quatuor avene et quatuor fabarum, in festo omnium Sanctorum. Debemus esse guerentes super dicta decima contra presbiterum ecclesie de Albaaqua et omnes.
A. C. V.
68 *
1256, mai. Littera quomodo Petrus miles, filius dni Rodulphi, comitis Gruerie, remisit filiis quondam Rodulphi dou Clos de Albaaqua omne ius et omnes actiones quod et quas habebat contra ipsos. Sub sigilli dicti comitis et Petri eius filii. A. D. millesimo CC° quinquagesimo VI°, mense maii.
A. C. V. Repert. a. 1394.
69
1256 (1257), février 28. Actum feria IV post vetus carnisprivium, A. D. M°CC°L° sexto. Charta ypothecæ factæ per dnos Rodulphum, comitem Grueriæ, et Petrum filium eius Petro de Sabaudia quartæ partis decimæ magnæ loci et parrochiæ de Villa, iuxta villam de Jussieu (al. Lussiei, Lessoc? 1 ) pro quinquaginta lb. Lausann. comiti Grueriæ mutuatis a dicto Petro de Sabaudia.
Wurstemberger, Peter II, tom. IV, pag. 221, N° 445. — H. G. I, 88.
70
1256 (1257), février 28. Actum feria quarta post vetus carnisprivium, A. D. M. CC. quinquagesimo sexto. Rodolphus, comes Grueriæ, et Petrus filius eius promittunt Petro de Sabaudia warandiam pro quarta parte decimæ maioris parrochiæ de Villa, quam illi dederant in hypothecam.
Wurstemberger, IV, 222, N° 446.
71
1257, avril 30. II kl. maii, A. D. M°CC°L° septimo. Procuratio Rodulphi, comitis Grueriæ, pro venditione facienda advocaciæ de Viveys Petro de Sabaudia.
Wurstemberger, IV, 222, N° 448 a.
/432/72
1257, mai 1. In festo Philippi et Iacobi apostolorum, A. D. M°CC°L° septimo. Rudolphus, comes Grueriæ, consentientibus Guillermeta uxore et Petro primogenito illius, vendit Petro de Sabaudia avoeriam de Viveis et infra aquas que Vivesia et Baia dicuntur et a lacu usque ad castrum de Fruentia, et vicecomitatum et maioriam dependentes a dicta avoeria, et que recognoscebantur de feudo dicti Petri de Sabaudia, precio quadringentarum et viginti lb. Laus., habitis per manum Hugonis de Grandimonte, castellani Chillionis, nomine Petri de Sabaudia.
Wurstemberger, IV, 222, N° 448 a. - H. G. I, 90.
73
1257, mai 1. Actum in festo Philippi et Iacobi, A. D. M°CC° quinquagesimo septimo. Rodulphus, comes Grueriæ, scribit relictæ Rodulphi, dni de Orons, se vendidisse advocatiam de Viveys Petro de Sabaudia, mandatque dictæ dnæ de Orons ut recognoscat dictum dnum Petrum ratione istius venditionis.
Wurstemberger, IV, 223, N° 448 b. — H. G. I, 91.
74
1257, mai. Mense maio, A. D. MCCLVII. Rodulphus, comes Grueriæ, promittit Petro de Sabaudia se defensurum contra comitem Gebennensem avoeriam de Veveys, quam ipse Rodolphus vendiderat dicto Petro, et sigillum suum (cum grue) appendet his litteris.
Wurstemberger, IV, 223, N° 448 c. — H. G. I, 91.
75
1257, mai. Mense maio, A. D. MCCLVII. Rodolphus, comes Grueriæ, promittit Petro de Sabaudia indemnitates pro omnibus damnis quæ illi erogare possint de acquisitione advocaciæ de Viveys.
Wurstemberger, IV, 223, N° 448 d. — H. G. I, 91. /433/
76
1267, mai. Actum mense maii, A. D. M°CC°L°septimo. Rodolphus, comes de Grueria, promittit dno de Blonay pro dno Petro de Sabaudia, ut sibi daretur quantum supra plus valebit advoeria de Viveys, quam dictus dnus de Blonay vendiderat ipsi Petro de Sabaudia, precio ducentarum lb.
Wurstemberger, IV, 223, N° 448 e. — H. G. I, 91.
77 *
1257, octobre 12. Datum M° CC° LVII°,feria sexta post festum B. Dionisii. Rodulphus, comes de Grueria, de consensu uxoris nostre et liberorum nostrorum, promittimus in manu dni Iohannis de Cossonay, episcopi Laus., quod non alienabimus vel obligabimus alicui persone possessiones quas habemus in parochia Sancti Simphoriani, nisi de licencia prefati dni, a quo tenemus ipsas, et si secus factum fuerit eidem episcopo easdem res damus libere.
A. C. V.
78
1258, août. Accord par lequel Rodolphe III, comte de Gruyère, et son fils Pierre terminent un débat entre Rodolphe de Weissenbourg et l’abbaye de Hauterive. (Pag. 59.)
79 *
1260 (1261), janvier 23. Littera per quam dnus Iohannes, episcopus Lausan., refert quod dnus Rodulphus de Bullo miles dedit in dotem Raulete filie sue et Martino Pacot eius viro decimam dictam de Condemines, sitam in territorio de Bullo, et illam decimam idem dnus Rodulphus promisit garantire dictis coniugibus. Data M°CC°LX°, in crastino B. Vincentii.
A. C. V. Repert. a. 1394, et Summaria designacio homagiorum per Deschaux.
80 *
1261, octobre 27. Littera quomodo comes Gruerie, Petrus eius filius et Petrus filius dicti Petri remiserunt decimam de /434/ Condamines Martino Paccot. Sub sigillis dni comitis et dni P. filii eius, in vigilia apost. Simonis et Iude, A. D. millesimo CC°LXI°.
A. C. V. Repert. a. 1394.
81
1264, mai 4. Cession faite à l’abbaye d’Humilimont, soit de Marsens, par le comte de Gruyère et son fils Pierre. (Pag. 60.)
82
1264, décembre 3. Le comte de Gruyère affranchit conditionnellement du service de collibert une famille de Morlon, qui s’établit à Fribourg. (Pag. 61.)
83 *
1265 (1266), mars 8. Datum die lune post dominicam qua cantatur Lætare Iherusalem, A. D. M°CC°LX° quinto. Nos R(obertus), prepositus, et capitulum ecclesie Lausan. universos fructus personatus ecclesie nostre de Bullo et de Grueria concessimus Iohanni de Bullo, clerico, filio quondam Rodulphi dou Chaffa, ad vitam suam, percipiendos post decessum seu resignacionem dni Iacobi, curati de Bullo, avunculi dicti Iohannis, pro septem lb. bon. Laus., quarum quadraginta et octo sol. nobis reddi debent infra Lausannam, in Circumcisione Dni, et quadraginta et sex sol., in festo Trinitatis, exceptis decem sol. cens. quos debent nobis alias dictus Iacobus et Rodulphus de Bullo, clericus, de terra quam concessimus eisdem, sicut in carta inde confecta plenius continetur. Sub sigillo dicti capituli.
A. C. V.
84
1267, mars. Pierre de Gruyère, chevalier, cède à l’abbaye de Hauterive une vigne et la ferme de Lussy. (Pag. 62.)
85
1268 (1269), février 2. Pierre de Gruyère déclare qu’ayant reçu de l’abbaye d’Humilimont la valeur de cent sous Laus., il /435/ n’exigera pas la dîme de Marsens, jusqu’au remboursement de la dite somme. (Pag. 63.)
86
1270, juillet 20. Sentence arbitrale par laquelle Henri de Rarogne, évêque de Sion, termine un différend qui existait entre Pierre II, comte de Gruyère, et les seigneurs de Rarogne, au sujet de diverses possessions situées dans la juridiction du comte. (Pag. 64.)
87
1270, novembre. Pierre II, comte de Gruyère, Guillaume, son frère, et Pierre, son fils, abandonnent à l’abbaye de Hautcrêt, en retour de 12 L., leurs droits sur des vignes situées dans le territoire de Lallex et de Grandvaux. (Pag. 65.)
88
1270, décembre. A. D. M. CC. LXX., mense decembris. Uldricus Curtyons, filius quondam Iohannis de Gr(an)ges, Laus. dioc., de consensu Ysabelle uxoris sue, vendidit domino Petro, comiti de Grueria, et Petro filio eius, et eorum heredibus, pretio viginti lb. Laus., totum feudum quod tenebat ab ipsis in perrochia de Vila ante Rotundummontem, et quicquid habebat in territorio eiusdem ville, videlicet septem casalia, quadraginta posas terre, et duas pecias prati ... , morcellum terre versus viam qua itur a Vilar Renbot versus Rotundummontem. Sigillavit religiosus vir abbas Alteripe.
A. C. V.
89
1272, novembre 26. A. D. M. CC. LXX. secundo, in crastino B. Katherine, coram officiali curie Laus., Petrus dictus de Grueria, burgensis de Viviaco, recognovit in iudicio quod vinea quam tenet apud Corsaul, debet domui Altecriste annuatim tres cupas boni vini censuales. Sigillum dicte curie.
A. C. V.
/436/90 *
1272 (1273), mars. Autorizatio venditionis turris de Marsens et rerum sitarum en Desaler et septem solidorum census pro eisdem debitorum dno episcopo Lausan. Sub sigillo dni Iohannis, Lausan. episcopi, A. D. millesimo CC°LXXII, mense marcii.
A. C. V. Repert. a. 1394.
91 *
1273, décembre 18. Datum A. D. M°CC°LXX° tercio, feria secunda ante festum B. Thome ap. Nos R(obertus), prepositus, et capitulum ecclesie Laus. damus ad firmam dno Iohanni, curato de Boulo, ad vitam suam, fructus personatuum ecclesiarum de Boulo et de Grueria pro sex lb. Laus., solvendis annuatim, in synodo Trinitatis sexaginta sol., et in synodo festi sancti Galli aliis sexaginta sol.
A. C. V.
92 *
1277,août 2. Littera quomodo Petrus, comes Gruerie, et P. eius filius recognoverunt tenere in feudum a Willermo, episcopo Lausan., quicquid habebant in territorio et villa de Bulo. Sub sigillo dicti comitis, apud Lucens, in festo B. Stephani, A. D. millesimo CC°LXXVII, mense augusti.
A. C. V. Repert. a. 1394.
93
1277, août 2. Pierre II, comte de Gruyère, vend à Guillaume de Champvent, évêque de Lausanne, plusieurs champs, prés et cens en Saucens, en Cuquerens et dans le territoire de Bulle, de plus toute la dîme de Saucens. (Pag. 66.)
94
1277, août 9. Dat. die lune proxima post festum B. Stephani A. D. M. CC. septuagesimo septimo, mense aug(usti). P(etrus), comes de Grueres, et P(etrus) filius eius notum faciunt quod quicquid vener. pater Willelmus, episcopus Lausann., poterit in /437/ futurum sibi et ecclesie sue acquirere de decimis quas habet filius Uldrici Pacot in Condaminis dicti episcopi apud Bullo ab ipsis, in feudum esse debet perpetuum dicti episcopi et eius successorum. Sigillant Petrus comes et abbas Altecriste.
A. C. V.
95 *
1277, septembre. Datum A. D. M° CC° LXX° VII°, mense septembris. Ego Petrus filius dni Petri, comitis Gruerie, cum posuerim fideiussorem ex parte mea Ebalum condnum de Pont en Ogo, domicellum, in manu Iacobi filii Rodulphi de Veroez, burgensis de Melduno, in septem marcis et dimidia argenti, ego dictum Ebalum de predicta fideiussione et dampnis inde perceptis promitto servare indempnem. Sub sigillo dni Petri, curati de Grueria.
A. C. F.
96 *
1277, septembre. Littera quomodo quidam homines comitis Gruerie vendiderunt, de laude ipsius comitis, quasdam res et possessiones sitas prope Bulum in loco de Sorens (Saucens) et de Port(es) dno Willermo episcopo. Sub sigillo dni comitis Gruerie et abbatis Humilismontis. A. D. millesimo CC°LXXVII°, mense septembris.
A. C. V. Repert. a. 1394.
97
1279, décembre. Donation faite au couvent de Hauterive par Jean Ducrêt de Grandvaux. (Pag. 69.)
98
1280, juillet. Actum M° CC° LXXX°, mense iulii. Nos Iacobus et Cono, filii quondam Petri de Pringie, domicelli, de laude Agnetis et Perrete, uxorum nostrarum, damus in perpetuam elemosinam ecclesie de Bollo quidquid iuris habemus in campo de la Fola, subtus les Lavines, et in casali molendini et cursu aque eiusdem. Promisitque nobis dnus Iohannes, curatus predicte ecclesie, quod si in egritudinibus nostris nos vel uxores nostre ad /438/ ecclesiam predictam elegerimus sepeliri, quod hoc pro viribus curabit adimplere. Confitemur autem nos propter hoc per manum dicti dni Iohannis de bonis ipsius ecclesie decem sol. bon. Laus. et duas cupas frumenti recepisse. Sub sigillo abbatis de Humilimonte.
Arch. du clergé de Bulle.
99 *
1280, octobre 4. Littera concordie facte de Albaaqua inter Petrum, filium dni Petri comitis, et magistrum Rodulphum de Viviaco, canonicum Lausan. Sub sigillo Guillermi Juvini, iudicis in Gebennis et Vaudo pro illustri principe comite Sabaudie, die veneris post festum S. Michaelis, A. D. millesimo CC° LXXX°.
A. C. V. Repert. anni 1394.
100
1283 (1284), février. Datum A. D. M. CC. LXXXIII, mense februarii. Petrus, comes Gruerie, et Willermeta, uxor bone memorie Petri filii dicti comitis, notum faciunt quod cum Michael et Iacobus, fratres de Arans, tradiderint Iohanni filio quondam Uldrici de Lalaix, marito sororis dictorum fratrum, pro maritagio seu dotalicio uxoris, quandam vineam subtus villam de Lalaix, et quandam aliam vineam sitam iuxta Rueriam, se eam donationem laudare, salvo uno modio vini censuali et aliis usagiis que sibi debentur predictis vineis. Sigillum comitis, quo dicta Willermeta fuit contenta.
A. C. V. — H. G. I, 112.
101
1285, avril. Le comte de Gruyère reconnaît avoir reçu de l’abbé de Hautcrêt neuf pierres précieuses et une croix, dont le dit abbé était dépositaire. (Pag. 70.)
102
1285, juin 18. Datum feria secunda ante nativitatem B. Iohannis Baptiste, A. D. M. CC. LXXX. quinto, mense iunii. Frater /439/ Aymo, prior de Rubeomonte, de consilio sociorum suorum, vendit Aymoni dicto de Ponte quandam peciam terre pro quinquaginta solidis Laus. ipsi solutis et pro sex denariis censualibus. Testes Iacobus monachus, dnus Borcardus, P. clericus et W. clericus, prebendarii ecclesie Rubeimontis. Sigillum dicti prioris.
A. C. V.
103 *
1288, novembre. Datum mense novembris, A. D. M° CC° LXXXVIII°. Nos Petrus, comes de Grueria, Willermeta relicta Petri filii dicti dni comitis quondam, Rodulphus et Petrus fratres, filii dictorum dne Willermete et Petri viri sui quondam, concedimus in perpetuum Willermo dicto Casthella de Nigraaqua, Iohanni Sutori, Rodulpho dicto Meler eiusdem loci et ipsorum sociis, in augmentatione tenementorum suorum, decimam nostram essertorum des novalys, videlicet a territorio de Vilarsymont usque ad aquam vocatam Arbayvit, tam in plano quam in montibus, pro decem sol. Laus. de intragio et etiam pro sexdecim cupis bladii censualibus, scilicet una cupa de primaval, una cupa fabarum seu de pisis, IIII cupe ordei et X cupe avene. Testes Iohannes de Vilar, domicellus, Petrus de Broc, dictus Bavons, tunc temporis mistralis Gruerie. Sub sigillis dicti comitis et dni Petri, curati de Grueria.
Original communiqué par M. Léon Remy.
104
1289, avril 18. Amédée V, comte de Savoie, investit Pierre II, comte de Gruyère, et son petit-fils Rodolphe des châteaux de Gruyère, de Montsalvens, du Vanel et d’Oex, pour lesquels il lui ont fait hommage. (Pag. 72.)
105 *
1289 (1290), février. Datum A. D. M° CC° octogesimo nono, mense februarii. Nos frater Cono, prior Lustriaci, totusque conventus eiusdem loci concedimus Petro et Nantelmo fratribus Semiagricolis, hominibus liberis prioratus nostri de Broc, totum tenementum quondam Borcardi dArses, videlicet casale in villa de /440/ Broc et ortum ante dictum casale, campum en Sonfolongor, campum de Esseynges, peciam de Lonfensier, et varios campos, prata, etc., en Poncez, en Chanbon, Wirpilliere, ou ruaul de Prela, en Praneyn, en Logi, en Ergnences, en Loubironnere, ou Chagnom, en Mont Osel, etc. Item damus prefatis fratribus tenementum quondam Petri Semiagricole, patris eorumdem, videlicet casale in villa de Broc, ortum, campum de Clauso, etc., pro quindecim sol. Laus. nobis aut priori de Broc annuatim solvendis. Sub sigillo prioris Lustriaci.
Archives du chapitre de St-Nicolas, à Fribourg.
106
1290, mai 22. Pierre II, comte de Gruyère, ses petits-fils et Guillemette, veuve de Pierre dit le jeune, abandonnent au couvent de Hauterive leurs droits sur un ténement de Villarlod. (Pag. 73.)
107
1291, août 6. L’évêque de Lausanne cède au prévôt et chapitre de la cathédrale le bénéfice de plusieurs églises en échange de leurs droits sur les églises de Riaz et d’Albeuve. (Pag. 74.)
108 *
1293, juin. Littera pacis comitis Gruerie de controversia que fuit super territorium Albeaque. Sub sigillis dnorum Rodulphi, dni Albicastri, episcopi Lausan. et comitis Gruerie, mense iunii, A. D. millesimo CC° nonagesimo tercio.
A. C. V. Repert. anni 1394.
109 *
1294. Datum A. D. M° CC° XC° quarto. Nos Iordana, relicta Petri de Grueria, Vuillelmus, Iohannes et Symo filii eius, burgenses de Viviaco, de consensu Beatricis, uxoris mee Vuillelmi predicti et Ambrosie, uxoris mee Iohannis predicti, vendimus dno Vuillelmo, Lausan. episcopo, et eius successoribus medietatem receverie et decime Montisbovonis in Ogo cum fructibus suis, /441/ que decima sita est inter aquam que dicitur Ongrim et locum qui dicitur Tyna, et inter locum qui dicitur Colioret et pontem de Allyeres, pro viginti duabus lb. Laus. Quam medietatem tenebamus a preposito et capitulo Lausan., sub annuo censu duarum cuparum frumenti, duarum cuparum avene et duarum cuparum fabarum, ad mensuram de Viviaco. Sub sigillis dni Girardi de Orons, decani de Viviaco, et nobilis viri Petri de Orons, condni de Viviaco.
A. C. V.
110
1295, octobre. A. D. M. CC. nonagesimo quinto, mense octobris. Girardus, domicellus, dnus de Charmeys, de laude Richardi, fratris sui, et Willermi, condni de Corberes, nepotis sui, pro remedio quondam Cononis, dni de Corberes, patris sui, et quondam Agnetis, matris sue, dedit ordini Cartusie, ad edificandam ecclesiam, domum et mansiones, seu habitacula, etc., vallem omnium Sanctorum et totam iuriam a monte de la Corberessi ad rivum Juauro, et totam decimam suam in Arsis, investiens de iis monachos per Willermum priorem dicte vallis omnium Sanctorum. Sigillum episcopi Lausannensis.
A. C. F. Publié intégralement par M. Gremaud dans le Mémorial de Fribourg, II, 81. — H. G. I, 135.
111 *
1296, juin 25. Datum apud Clarmont, die crastina B. Iohannis Baptiste, A. D. M. CC. nonagesimo sexto. Nos Amedeus, comes Gebennensis, notum facimus quod cum Girardus de Corberiis et Rodulphus, frater suus quondam, dederint domui Vallis sancte quamdam parvam decimam, sitam in dominio de Grueria, quod est de feodo nostro seu retrofeodo, nos dictam decimam dicte domui laudamus. Sub sigillo dicti Amedei.
Mémorial de Fribourg, II, 92. — H. G. I, 138, note.
112 *
1296, août. Datum A. Dni M. CC. nonagesimo sexto, mense augusto. Nos Willelmus de Bellomonte, miles, dnus de Palliaco, /442/ notum facimus quod cum Girardus de Corberiis, dnus de Charmes, una cum fratribus suis et nepotibus, dederint domui Vallis sancte decimam quam habebant in parochia de Grueria, nos dictam donationem laudamus. Sub sigillo dicti Willelmi.
Mémorial de Fribourg, II, 92.
113 *
1296, septembre 7. Datum in vigilia nativitatis B. Marie Virginis, A. D. M. CC. nonagesimo sexto. Ego Iohannes, dnus de Sarrata, approbationem factam a nobili viro Willelmo, dno de Pallye, milite, fratribus domus Vallis sancte super duabus partibus frumenti et avene decime de Espagnye, et super tertia parte frumenti et avene decime de Salsa aqua, et super tertia parte omnium bladorum decime de Prensye site es Carus, que decime site sunt in parochia de Grueria, quantum mea interest et a me moveri dignoscuntur, laudo et ratiffico. Sub sigillo dni Willelmi, Laus. episcopi.
Mémorial de Fribourg, II, 92.
114 *
1297, juillet 1. Datum A. D. M. CC. nonagesimo septimo, in octava B. Iohannis Baptiste. Ego Girardus, domicellus, dnus de Charmeix, de laude dni Willelmi, Laus. episcopi, do domui Vallis sancte totam decimam cuiuscunque bladi seu leguminis quam habeo infra parochiam ecclesie de Grueria. Sub sigillo eiusdem dni episcopi.
Mémorial de Fribourg, II, 91.
115 *
1299, juin. Datum mense iunii, A. D. M. CC. nonagesimo nono. Ego Rodulphus, dictus Griva, de Grueria, vendidi illustri dne Willermete, comitisse Gruerie, pro triginta sol. Laus. et una cupa fabarum, quicquid habeo in montana de Planey. Sub sigillis abbatis de Humilimonte et dni Willermi, curati de Grueria.
A. C. F. Titres de la Part-Dieu.
/443/116 *
1299, juin. Datum mense iunii, A. D. M. CC. nonagesimo nono. Ego Petrus de Chavanes vendidi illustri dne Willermete, comitisse Gruerie, quicquid habeo in montana de Planey, pro sex lb. monete Laus. Sub sigillis abbatis de Humilimonte et Willermi, curati de Grueria.
A. C. F. Titres de la Part-Dieu.
117 *
1300, octobre. Datum mense octobris, A. D. M. CCC. Ego Iacobus dictus Caruiz, vendidi illustri dne Guillermete, comitisse Gruerie, quicquid habeo in montana de Planney, pro centum sol. monete Laus. Testis Rodulphus de Broch, domicellus. Sub sigillis abbatis de Humilimonte et dni Willermi, curati de Grueria.
A. C. F. Titres de la Part-Dieu.
118 *
1302, décembre. Datum A. D. millesimo tercentesimo secundo, mense decembris. Nos Rodulphus, condnus de Corberes, Vuillermus Bastardus, Uldricus Albi de eodem loco, vidimus, audivimus et presentes fuimus quando permutationes terrarum facte fuerunt inter dnum comitem de Grueria et dnos de Corberes, quod hereditas Uldrici quondam Portari de Grueria quam ipse habebat in villa et territorio dEscharlens, de consensu dicti Portarii remansit dnis de Corberes. Sub sigillis dni Petri, presbiteri, vice decani de Ogo, et dicti Rodulphi, condni de Corberes.
A. C. F. Titres de la Valsainte, copie.
119
1304, août. Datum A. D. millesimo trecentesimo quarto, mense augusti. Petrus, comes Gruerie, vendit Iohanni de Nigra aqua et Clementie, eius sorori, medietatem furni, molendini, battitorii et fole de Nigra aqua et totum cursum dicte aque de Nigra aqua, integerrime, a principio ipsius aque Nigre usque ad aquam /444/ vocatam Saronam, videlicet pro viginti quinque solidis Lausan. monete, intragii, et pro sexdecim solidis censualibus, annuatim persolvendis. Sigillavit comes.
A. C. F. Copie de feu J. Remy. — H. G. I, 159.
120
1307, octobre. Fondation de la chartreuse de la Part-Dieu. (Pag. 76.)
121
1307, novembre. Datum mense novembris, A. D. M. CCC. septimo. Ego Petrus, comes Gruerie, notum facio quod cum ego dederim priori et conventui domus de Parte Dei tres modios frumenti, unum modium fabarum, duos modios ordei et quatuor avene, ad mensuram de Corberes, annuatim percipiendos, ego de laude nepotum meorum Perrodi et Iohannis, filiorum bone memorie Rodulphi, fratris mei, dictos decem modios bladi assigno super decimam de Wadens, quamdiu ipsam tenuero; et si forte ipsam ego vel heredes mei non possideremus in futurum, dictam quantitatem bladi assigno super partem quam habeo in decima deis Abergiours, in decima Condemine quondam Iohannis de Pringie, domicelli, et in decimis de la Nota, ville de Pringie, ville dEz, de Canali et de Nigra aqua. Item concedo dictis monachis quod quilibet miles, homo meus, et non eius successores, semel possit dare vel vendere usque ad quadraginta sol. Laus. annui redditus super res et possessiones que de feudis meis moventur. Et si forte miles non faceret in vita sua, concedo quod post decessum ipsius unus de heredibus suis tantum possit dare, prout superius est expressum. Item quilibet nobilis, homo meus, usque ad decem sol., modo quo supra. Item quilibet homo meus liber et burgensis meus usque ad quinque sol., modo quo supra. Sub sigillis eiusdem comitis et Aymonis de Estavaye, decani de Ogo.
A. C. F. Titres de la Part-Dieu.
122 *
1307 (1308), février. Datum mense februarii, A. D. M. CCC. septimo. Ego Petrus, comes Gruerie, pro remedio anime quondam /445/ Rodulphi dicti Morat, domicelli, tanquam heres ipsius, dedi tresdecim sol. bon. Lausan. census priori et conventui domus de Parte Dei. Sub sigillo dicti comitis.
A. C. F. Titres de la Part-Dieu. — H. G. I, 151.
123
1308 (1309), janvier. A. D. M. CCC. octavo, mense januarii. Willermeta, comitissa de Grueria, relicta Petri quondam comitis de Grueria, domicelli, de laude dilecti filii Petri, comitis de Grueria, domicelli, Perrodi et Iohannodi, liberorum Rodulphi de Grueria, dni quondam de Montsalvan, donat prioratui de Rubeomonte, ord. clun. dioc. Laus., in elemosinam perpetuam, et pro una presbiterata ibidem singulis annis facienda per dnum priorem, in die anniversarii dicte Willermete, et pro elemosina omnibus pauperibus ibidem dicta die facienda, videlicet duas partes integras magne decime de Vilar retro Grueriam. Sigillant Willermeta, Petrus et officialis curie Lausannensis.
A. C. F. - H. G. I, 156.
124
1308 (1309), février. Datum mense februarii, A. D. M. CCC. octavo. Nos Williermeta, comitissa Gruerie, damus in perpetuam elemosinam priori et conventui domus de Parte Dei en Ogo, quam fundavimus, decimam nostram de Rondynai, tam in villa et territorio de Wadens quam alibi. Preterea ego Petrus, comes Gruerie, filius dicte dne Williermete, et nos Perrodus et Iohannes, fratres, filii quondam Rodulphi de Grueria, dni de Monsalven, dictam donationem laudamus. Sub sigillis dicte comitisse, Petri eius filii et curie Laus.
A. C. F. Titres de la Part-Dieu.
125 *
1308 (1309), février. Datum mense februarii, A. D. M. CCC. octavo. Ego Petrus, comes Gruerie, dono in elemosinam perpetuam priori et conventui domus de Parte Dei en Ogo, quam fundavi, totam medietatem tocius magne decime de Wadens, quam /446/ emi a Petro dicto de Muris, domicello; item medietatem decime novalium, cum medietate alterius decime ad me in villa et territorio de Wadens pertinente. Insuper nos Williermeta, comitissa Gruerie, mater dicti Petri comitis, Perrodus et Iohannes, fratres, filii quondam Rodulphi de Grueria, domicelli, dni de Monsalven, omnia predicta laudamus. Sub sigillis dicti comitis, Williermete eius matris et curie Laus.
A. C. F. Titres de la Part-Dieu.
126
1309, décembre. Littere quibus Petrus, comes Gruerie, ratificat religiosis Marsensibus (Humilismontis) ius lignandi in Nigro monte, quod ius ante legatum fuerat conventui a dna Vuillermeta, predicti comitis matre.
L’original n’existe plus.
A. C. F. Ancien inventaire des archives d’Humilimont.
127
1309 (1310), février. Donation de divers morceaux de terre, faite en récompense de leurs services et à titre de fief, à Pierre Champion de Broc par Contesson, veuve de Rodolphe de Gruyère, ses fils et sa belle-fille. (Pag. 79.)
128 *
1310, juin 19. Datum mense iunii, die veneris proxima ante nativitatem B. Iohannis Bapt., A. D. millesimo tercentesimo decimo. Ego Willermus, filius quondam Willermi, dicti du Chafa, dono domum meam sitam infra castrum de Grueria, domui dicte ex Parte Dei. Sub sigillis dni Petri, comitis Gruerie, laudantis et concedentis, et dni abbatis de Humilimonte, qui dictam donationem nomine suo et conventus sui laudat et ratificat.
A. C. F. Titres de la Part-Dieu.
129 *
1310, octobre. Datum mense octobris, A. D. M. CCC. decimo. Ego Petrus, comes Gruerie, consideratis bonis servitiis michi /447/ impensis per Perrodum de Clerie, domicellum, dono eidem Perrodo, in augmentum feodi quod a me tenet, omne ius quod habebat Iacobus quondam dictus Put de Pringie, domicellus, in tota decima de Contremeis, in confiniis de ver les Vilars, in qua percipit ecclesia de Grueria tertiam partem, dna de Wippens aliam tertiam partem, Rodulphus de Broc, dictus Reis, filius Iohannis a Liecofet, iure suo, et dictus Perrodus pro portione dicti Iacobi percipere debebant aliam tertiam partem. Sub sigillis dicti comitis et Aymonis de Estavaye, decani de Ogo.
A. C. F. Titres de la Valsainte.
130
1310, novembre 5. Reconnaissance d’hommage de la part du comte de Gruyère envers l’évêque de Lausanne, en raison de la Tour-de-Trême, de la forêt de Bouleyres et de ce qu’il possède en Contremeis. (Pag. 80.)
131 *
1312, mai. Datum mense maii, A. D. M. CCC. XII. Nos Petrus, comes Gruerie, Iohannodum et Iacobum, fratres, homines nostros, filios quondam Humberserii do Remer, morantes apud Wadens, accipimus in perpetuum ipsos et heredes suos cum rebus suis in nostro conductu et in nostra bona garda, et promittimus ipsos cum rebus suis servare et guarentire ubique, bono modo, pro tribus sol. bon. Laus. de recognicione nobis annuatim solvendis in nativitate Dni. Sub sigillo dicti comitis.
A. C. F. Titres de la Part-Dieu.
132
1312, octobre. Pierre et Jean, fils de feu Rodolphe de Gruyère, seigneur de Montsalvens et du Vanel, élèvent à la condition de leurs hommes libres les gens de leur terre de Gessenay, en les affranchissant de toute taille en argent et en nature, moyennant un cens payable par chacun d’eux à la St. Nicolas, et sous réserve des anciens usages et services dus par les gens de la dite seigneurie. (Pag. 81.)
/448/133 *
1314, mai 30. Datum die iovis post festum Penthecostes, A. D. M. CCC. quarto decimo, mense maii. Nos Petrus et Iohannes fratres, filii quondam Rodulphi de Gruerya, dni de Montsalven et dou Vanel, et Marguereta, uxor dicti Petri, notum facimus quod cum dnus Iohannes Wicherens, miles, obligaverit se fideiussorem ex parte nostra in manibus plurimorum creditorum, nos predicti concedimus quod dictus dnus Iohannes recipiat ad satisfaciendum dictis creditoribus tercentas lb. Laus. quas habemus in redditibus anni currentis, incipientis in festo B. Michaelis proximo venturi, in castellania dou Vanel. Et nos Willermus de Estavaye, archidiaconus Linconensis, promittimus dicto dno Iohanni quod non molestabimus ipsum super redditibus predictis, durante termino supradicto tantum, et precipere castellano qui pro nobis fuerit in castro dou Vanel, quod ipse prestet dicto dno Iohanni auxilium ad recuperandum dictas tercentas lb. Sub sigillis Petri de Grueria, Willermi de Estavaye predictorum, et Aymonis, condni de Estavaye.
Original communiqué par M. L. Remy.
134 *
1314 août 28. Littera de observando treugas factas per comitem Gruerie cum dno Petro, episcopo Lausan. Sub sigillo dni Petri, comitis. A. D. millesimo CCC. XIIII, die mercurii post festum B. Bartholomei.
A. C. V. Repert. anni 1394.
135 *
1314, septembre 15. Instrumentum quomodo dnus Petrus, comes Gruerie, promisit et iuravit emendare et facere voluntatem dni Petri, episcopi Lausan., si sibi aliquid forefecit. A. D. millesimo CCC. XIIII, inditione XII, die XV mensis septembris, in aula palacii seu domus episcopalis Lausan.
A. C. V. Repert. anni 1394.
/449/136
1314, novembre. Acte d’hommage de Pierre ou Perrod de Gruyère et de Marguerite de Corbières, sa femme, envers Louis II de Savoie, baron de Vaud, à raison de leur maison forte de Corbières, et de ses dépendances. Traité d’alliance du comte de Gruyère et de ses neveux avec le dit Louis de Savoie. (Pag. 83.)
137 *
1314. Datum A. D. millesimo tercentesimo quarto decimo. Nos Petrus Portarius de Grueria et Ambrosia, coniuges, Perreta Portaria, soror predicti Petri, Alix, uxor quondam Cononis Portarii de Grueria, fratris predictorum Petri et Perrete, Willermus, filius predicti quondam Cononis Portarii, Ysabella, Iohanneta, Filison et Petrus, filii predictorum Alix et Cononis, dedimus fratribus religiosis monasterii Vallis sancte omnia iura que habere videbamur in tota transmutata et non mutata, culta et non culta quam prefati fratres Vallis sancte possident in villa et territorio de Escharlens. Testis Turimbertus, mistralis de Grueria. Sub sigillis dni Petri, comitis Gruerie, et Petri, incurati ecclesie de Bullo, vicedecani decanatus de Oguo.
A. C. F. Titres de la Valsainte, copie.
138 *
1314, (1315), janvier. Datum apud Grueriam, mense ianuario A. D. M. CCC. decimo quarto. Nos Petrus, comes Gruerie, donamus in elemosinam perpetuam priori et conventui domus dicte de Parte Dei en Ogo, de laude Perrodi et Iohannodi, fratrum, filiorum quondam Rodulphi, fratris nostri, totam nostram decimam de Wadens, quam emimus a Petro dicto de Muris, domicello, tam in novalibus quam in alia decima qualicunque. Sub sigillis predictorum Petri et Perrodi, abbatis Humilismontis et dni Uldrici Wagnyardi, curati de Estavaye lo Giblour.
Les quatre sceaux pendants.
A. C. F. Titres de la Part-Dieu.
139 *
1316, avril. Datum A. D. M. CCC. sexto decimo, mense aprilis. Ego Petrus de la Rassonery villicus, de laude illustrium virorum Perrodi et Iohannodi, filiorum quondam Rodulphi de Grueria, dni de Montsalven et de Vanello, dnorum meorum, adbergo in territorio de la Rassoneri Petrum Mossier eiusdem loci et eius heredes, et eidem adcenso res infrascriptas: primo casale suum cum una posa terre, inter ecclesiam et lo crest dou Vion, decem posas terre, etc., videlicet pro viginti quatuor lb. bon. Laus. ob causam intragii dicte censerie, et pro sexaginta sol. cum octo cupis ordei, ad mensuram Gruerie, censualibus. In cuius rei testimonium ego predictus Petrus villicus sigillum meum apposui et feci apponi sigilla predictorum Perrodi et Iohannodi. Ego Iohannodus cum sigillum proprium non habeam, sigillum fratris Raymondi, prioris Rubeimontis, duxi apponendum.
A. C. F.
140
1316, mai. Datum A D. M. CCC. sexto decimo, mense maii. Iohannes dictus Chaunut, vallis Lustriaci, de laude dni Petri, comitis de Grueria, militis, obligat et titulo specialis hypotece tradit Uldrico, misteriali de Rippa de turre de Ochiez 1 , quandam vineam suam in territorio de Lalex, pro decem lb. et quinque sol. Laus., de quibus Uldricus solvit comiti sex lb. et decem sol. pro uno modio boni vini albi, in quo eidem comiti, dno suo, tenebatur dictus Iohannes nomine census, de tempore preterito, et alios sexaginta et quinque sol. dictus Uldricus, facto computo inter ipsum et Iohannem, exsolvit. Sigillant Petrus comes pro se, et officialis curie Lausan. pro dicto Iohanne.
A. C. V. - H. G. I, 175.
141
1318, août 27. Accord d’un différend qui existait entre Contessète (ou Contesson), veuve de Rodolphe de Gruyère, dame de Montsalvens et du Vanel, et la veuve de Perrod de Cléry, au sujet d’un héritage féodal. (Pag. 87.)
/451/142
1319, juillet. Affranchissement des hommes taillables de Charmey et des Arses. (Pag. 88.)
143 *
1319. septembre 13 et octobre 10. Nos Petrus, comes et dnus Gruerie, notum facimus quod cum nos et Willermeta, quondam mater nostra, de laude Katherine, uxoris nostre, Perrodi et Iohannis, fratrum, filiorum quondam Rodulphi de Grueria, fratris nostri, quamdam domum de ordine Kartusiensium duxerimus construendam, quam appellari voluimus Partem Dei, cui domui et monachis ibidem degentibus pro puro, mero et franco allodio dederimus locum dictum Partem Dei, videlicet totum montem nostrum dictum Planay, cum quibusdam aliis rebus, prout plenius in quadam littera continetur sigillata sigillis dni Girardi, quondam episcopi Lausan. et nunc Basiliensis, et dicte Willermete et nostro, una cum sigillo dni abbatis de Humilimonte, et quedam dubitacio exorta esset super limitacione loci de Perrousa ex parte les Abergiours, nos, de laude Katherine, Perrodi et Iohannis predictorum, in loco dicto de Perrousa, in quo nunc dicta domus est constructa, metas de touz 1 , sic vulgariter nominatas, ex parte predicta posuimus, ita quod intra dictos confines nemo dictos religiosos perturbet. Volentes nichilominus quod littera predicta principalis donationis firma maneat. Sub sigillo curie Laus. Actum et datum quoad dnum Petrum comitem, Katherinam et Perrodum predictos, die iovis ante festum exaltacionis sancte Crucis, presentibus testibus nobili viro dno Iohanne de Weneswile, milite, dno Iacobo de Escublens, curato de Viviaco, dno Uldrico dicto Wagnyar, curato de Estavaye lo Giblour, Roleto de Corberetes, domicello, Rodulpho Probi et Petro Bottonens, burgensibus de Viviaco, et Roleto de Clerie, domicello, et quoad dnum Iohannem, in crastino B. Dyonisii martiris, testibus fratre Petro de Paterniaco, converso dicte domus, etc. A. D. M. CCC. decimo nono.
A. C. F. Titres de la Part-Dieu.
/452/144 *
1319, novembre 28. Datum apud Corberes, die mercurii ante festum Sancti Andree apost., A. D. millesimo CCC. decimo nono. Ego Margareta, condna de Corberes, filia quondam Willelmi, condni de Corberes, languens corpore, de auctoritate nobilis viri Perrodi de Grueria, dni de Vanello, mariti mei, do, pro anniversario meo annuatim faciendo, dno priori et conventui Vallis sancte viginti sol. Laus. census. Ego predictus Perrodus dictam donationem confirmo. Et nos Ysabella et Agneleta filie predictorum coniugum, certiorate lingua materna, predicta laudamus. Testes dnus Girardus, abbas de Humilimonte, et frater Iohannes de Wilarwalar, canonicus huius loci. Sub sigillis dictorum coniugum.
A. C. F. Titres de la Valsainte.
145
1319 (1320), février. Pierre III, comte de Gruyère, accorde à l’abbaye d’Humilimont l’usage de ses forêts, dès le mont Perrousa vers le Moléson jusqu’à l’Albeuve. (Pag. 90.)
146 *
1320, juin. Actum Gruerie, mense iunii, A. D. M. CCC. vicesimo. Nos Petrus, comes Gruerie, de laude dne Katherine, uxoris nostre, vendimus dno priori et conventui domus Partis Dei decem lb. bon. Laus. annui redditus, in quibus nobis tenebantur singulis annis Rodulphus et Girordus dou Pasquer, fratres, scilicet medietatem in festo B. Martini hyemalis et aliam medietatem in subsequentibus nundinis Gruerie festi B. Wapurge virginis, pro centum et octoginta lb. bon. Laus. Sub sigillis predictorum Petri et Katherine, necnon Perrodi et Iohannodi, nepotum ipsorum, dnorum de Vanello et de Monsalven.
A. C. F. Titres de la Part-Dieu.
147 *
1320, novembre 13. Datum die iovis post festum B. Martini hyemalis, A. D. M. CCC. vicesimo, mense novembris. Nos /453/ Vyonetus dictus de la Sya, Uldricus et Petrus, fratres, dicti Jaquimier, Rodulphus Morel, Rodulphus Goyat, Petrus Mazars, Girodus et Girodus fratres dicti Rondalez, Iohannes Bochet, Iohannes Arnolier, Williermus Chanagos, Petrus, Iohannes et Uldricus, fratres, dicti du Reyn, Iohannes filius Humberti dou Reyn, Michael dou Reyn, Petrus Pelligar et Petrus Chanagos de la Rassonere recognoscimus quod, cum nos essemus homines talliabiles Perrodi Galcherii de Paterniaco, domicelli, et ab ipso Perrodo sub prestatione tallie et servili conditione teneremus quedam certa tenementa, tandem idem Perrodus, faciens nobis super hoc graciam specialem et pro centum et viginti octo lb. et decem sol. bon. Laus., perpetuo manumisit et affranchiavit nos et heredes nostros, retinendo sibi homagio ligio, absque prestatione tallie, omnia auxilia, servicia, usagia et iura alia que dnus de Grueria super homines suos affranchiatos consuevit percipere: in primis quod nos non possumus, invicto dicto Perrodo, deserere sive abbandonare dicta tenementa, sed in ipsis possessionibus debemus nos et heredes nostri perpetuo commorari; item quod quociensque idem Perrodus vellet, nos teneamur magnifestare omnes possessiones quas ab ipso tunc temporis teneremus; item quod nos teneamur singulis annis solvere dicto Perrodo census (specificatos pro quolibet ipsorum), pro eo quod ipse nos affranchiavit et pro tenementis que ab ipso tenebamus hactenus sub prestatione tallie et servili conditione; item quod nos non possimus iurare aliquam civitatem, castrum, fortalicia, villam, sive locum alium, sive alteri quam ipsi Perrodo vel suis heredibus facere aliquod homagium, feodum, aut fidelitatem seu supponere nos gardie custodie, dominio, iuridicioni alterius persone vel loci nisi de ipsius Perrodi beneplacito; item quod quociensque dnus de Grueria imponeret suis hominibus affranchiatis aliqua auxilia, seu servicia, aut usagia alia, idem Perrodus nobis possit consimilia auxilia imponere; item quod quandocunque nos migraremus ab hac vita absque liberis a nobis legitime procreatis, propinqui nostri nichil possint petere in rebus nostris que moveri dignoscuntur a Perrodo predicto, sed debent ipse res ipsi Perrodo devenire. Et si contingeret quod nos aut heredes nostri contra premissa aliquid faceremus, aut in adimplendis premissis deficeremus, ille vel illi nostrum qui deficerent, statim ipso facto efficiuntur pro se et suis /454/ heredibus homines talliabiles dicti Perrodi, salvo tamen quod per defectum dicti census non efficimur talliabiles, sed debet idem Perrodus per captionem bonorum nostrorum vel alio modo nos compellere ad solutionem. Sub sigillo curie Laus.
On lit au revers de l’acte:
Francisci condni de Ponte, reddantur Alexie matri sue vel ubi ipsa ordinabit, si dictus Franciscus decederet ab humanis.
A. C. F.
148 *
1320. A. D. M. CCC. vicesimo. Nos Petrus, comes Gruerie, Perrodus (et Iohannodus, fratres), filii Rodulphi de Grueria, dni de Monsalven, licentiam damus Cononi de Vila, militi, assettandi et assignandi super feodo nostro de Grueria C sol. Laus. census, quos vult assignare fratribus de Parte Dei pro anniversario suo faciendo. Sub ipsorum sigillis.
A. C. F. Titres de la Part-Dieu.
149
1320 (1321), février 28. Datum Gruerie, sabbatho post festum B. Matthie apostoli, A. D. M. CCC. vicesimo. Katherina, uxor Petri, comitis et dni Gruerie, dat domui religiosorum ord. cartusiensis site in Ogo subtus Moleson, que dicitur Pars Dei, ducentas lb. bon. Lausan., quas dnus Petrus, eius maritus, promisit se soluturum. Testes dnus Borcardus de Arconcie, dnus Rodulphus dictus Burgum, presbiter, et Petrus, clericus comitis Gruerie. Sigillat officialis curie Laus. ad preces dne Katherine, relatas per Iacobum Albi de Viviaco, clericum dicte curie.
A. C. F. Titres de la Part-Dieu. — H. G. I, 151, 182.
150
1321, julii 18. Datum in valle Frutingen, XIV kl. iulii, A. D. MCCCXXI. Ego Iohannes de Turre, dnus Castellionis in Valesio, dedi Conrado preposito et capitulo monasterii Interlacensis, ratione elemosinas eisdem religiosis ex parte filie Petri, comitis de /455/ Grueria, præsentendo septem lb. reditus sitas in territorio villæ Scharnachthal. Sub sigillo dicti Iohannis.
Soloth. Wochenblatt, 1830, 340. — H. G. I, 249.
151 *
1322 (1323), janvier. Datum A. D. millesimo tercentesimo vicesimo secundo, mense ianuarii. Nos Petrus, comes Gruerie, notum facimus quod cum Girardus de Corberes, dnus de Charmeis, quondam donaverit priori conventus domus Vallis sancte quasdam possessiones sitas in territorio de Eschallens, appendentes grangie dictorum religiosorum, item et decimam terrarum et possessionum sitarum inter la Trema et locum dictum Frediriva, quas dicebamus esse de hereditate nostra et ad nos debere pertinere, nos, pro salute anime nostre et pro anniversario nostro et consortis nostre dne Katherine singulis annis faciendo, donamus dictis religiosis Vallis sancte quidquid iuris et dominii habebamus in possessionibus predictis, de laude Perrodi et Iohannodi, nepotum nostrorum. Sub sigillis predictorum comitis, Perrodi et Iohannodi.
Les trois sceaux pendants.
A. C. F. Titres de la Valsainte.
152
1322 (1323), février. Perrod (soit Pierre) de Gruyère vend à l’abbaye d’Humilimont la montagne des Audèches. (Pag. 91.)
153 *
1323, septembre 13. Datum die martis ante festum exaltationis sancte Crucis, A. D. M°CCC° vicesimo tercio. Nos Hugo de Chanvent, decanus Viviaci, notum facimus quod in nostra presencia Iohannodus filius quondam Willermi de Ponperro, de Sancto Simphoriano, recognovit se tenere in feodum ligium et sub censu annuo octo denar. Laus. a dno Petro, dno et comite de Grueria, quamdam domum infra villam de Sancto Simphoriano. Sub sigillo dicti decani.
A. C. F.
/456/154 *
1323 (1324), février 29. Datum mense februarii, die mercurii post festum B. Petri in Kathedra, A. D. M°CCC° vicesimo tercio. Nos Petrus, comes Gruyerie, vendimus Uldrico dicto Passaplanz, burgensi nostro Gruyerie, terram nostram sitam in clauso quondam Humberti Chapuis dey Karuz, iuxta terram liberorum Iohannis de Prengye, domicelli, cum quadam domo et quodam grenel infra dictam terram; item morsellum prati et quatuor campos; item talem rationem qualem habemus ex parte liberorum Bertholdi de Valle Lustriaci in decima deys Karuit; et hoc pro precio quinquagintarum quatuor lb. Laus. bon. Sub sigillo eiusdem comitis.
A. C. F. Titres de la Part-Dieu. — H. G. I, 184.
155 *
1324, mai. Datum mense maii, A. D. M°CCC° vicesimo quarto. Nos Petrus, comes et dnus de Grueria, miles, vendimus magistro Uldrico dicto Passaplan, burgensi nostro de Grueria, unam posam terre sitam in territorio deys Karus iuxta viam per quam itur a Grueria versus Contremeys et affrontat ou ruaul dou Sausuyer, pro septem lb. bon. Laus. Sub sigillis dicti comitis et Richardi de Estavaye, decani de Ogo.
Sceaux pendants.
A. C. F. Titres de la Valsainte.
156
1324, août 18. Pierre III, comte de Gruyère, vend à un médecin de Fribourg le village de Chevrilles et ses dépendances. (Pag. 92.)
157 *
1324, août 24. Datum die veneris post octabas festi Assumptionis B. Marie virg., A. D. M°CCC° vicesimo quarto. Cum discordia verteretur inter dnum Petrum, comitem Gruyerie, et Bonerium de Sancto Simphoriano, super eo quod dictus dnus comes petebat a dicto Bonerio sibi esse eschetas quamdam ochiam sitam in /457/ territorio de Cheybri et aliam peciam terre sitam in territorio de Rippa, prope castrum de Gleroula, eo quod ipsas emerat sine laudomio dicti dni comitis, dicto Bonerio contrarium asserente, tandem dicte partes ad pacem devenerunt in hunc modum: dictus Bonerius solvit pro laudomio rerum predictarum sexaginta solidos Laus. predicto dno comiti, et dictus Bonerius recognovit se tenere dictas possessiones a predicto dno comite pro uno den. Laus. census. Que omnia dicte partes laudaverunt. Sub sigillis comitis Gruyerie et curie Laus.
158 *
1324, octobre. Datum A. D. M°CCC° vicesimo quarto, mense octobris. Ego Perrodus de Grueria, dnus de Vanello et cundnus de Corberes, dedi religiosis fratribus Quartusiensibus domus ex Parte Dei universa que possidebam ratione dominii et hereditatis quondam Willermi, filii quondam dni Willermi, cundni de Corberes, in villa et territorio de Wadens, ob recompensationem et prevalenciam permutacionis quarumdam rerum et possessionum suarum sitarum in magno exerto perrochie de Ybristor, michi per ipsos religiosos permutatarum ad quasdam res sitas in territorio Turris de Trema, ipsis religiosis per me permutatas. Sub sigillo dicti Perrodi.
A. C. F. Titres de la Part-Dieu.
159 *
1325 (1326), janvier. Actum mense januarii, A. D. millesimo tercentesimo vigesimo quinto. Nos Perrodus de Grueria, dnus de Vanello et condnus de Corbieres, Rodolphus et Cono, fratres, filii quondam nobilis viri Richardi de Corbieres, dni de Bellaguarda, domicelli, de laude Margarete, filie mee dicti Perrodi, et Rodulphi de Aventica, advocati ipsius Margarete, ac Alexie, uxoris mee dicti Rodolphi, et Margarete, uxoris mee dicti Cononis, vendimus Girardo de Charmeys filio quondam Girardi dni de Charmeys, domicelli, tenementa et res infrascriptas: videlicet in villa de Charmeys sex tenementa, cum suis casalibus, pro quibus debentur septem lb. et tredecim solidi census, et in villa de Villarbeney /458/ decem tenementa, pro quibus debentur sex lb. et decem et octo sol. census, unum pratum, pro quo debentur duodecim sol. census, et duos sol. census, cum appendiciis, jurisdictionibus, dominiis vel quasi, mero et mixto imperio ac omnimoda jurisdictione, etc., pro trecentis et viginti lb. bon. Laus. Promittentes nos Perrodus de Grueria, Rodulphus et Cono fratres, venditores, et ad maiorem certitudinem nos Petrus, comes de Grueria, miles, ad preces venditorum, juramentis nostris, ferre guerentiam. Sub sigillis dictorum Petri comitis, Perrodi de Grueria, Rodulphi de Corbeires, abbatis de Humilimonte et decani de Ogo.
A. C. F. Titres de la Valsainte, copie.
160 *
1328, décembre. Datum mense decembris, A. D. M°CCC° vicesimo sexto. Nos Petrus, comes et dnus de Grueria, de laude Perrodi de Grueria, dni de Vanello, et Iohannodi de Grueria, dni de Montsalvens, nepotum nostrorum, damus Iohannodo filio quondam Petri de Porta de Grueria pro gratis serviciis nobis impensis unam ochiam sitam apud Espagnye, item aliam ochiam sitam ibidem, cum suis pertinenciis, pro eo quod dictus Iohannodus nobis cessit quicquid iuris habebat in tota foresteria nostra nemoris de Bolery. Sub sigillis dictorum Petri, Perrodi et Iohannodi de Grueria et Richardi de Estavayer, decani de Ogo.
Les quatre sceaux pendants.
A. C. F. Titres de la Part-Dieu.
161
1327, mai 2 et juin 30. Pierre III, comte de Gruyère, vend à Jeannette, codame de la Molière, divers immeubles du territoire de Morlon. (Pag. 94.)
162
1328, juillet 19. Testament de Pierre III, comte de Gruyère. (Pag. 95.)
163
1328-1329. Accord passé entre le comte de Gruyère et Guillaume de Pontverre, seigneur de Saint-Triphon, au sujet des Mosses. (Pag. 103.)
/459/164
1330, août 30. L’évêque de Lausanne unit l’église de Gessenay au prieuré de Rougemont (Pag. 106.)
165
1330, septembre. Pierre de Gruyère, seigneur du Vanel, bailli de Vaud, termine une contestation entre la commune de Corbières et le curé de cet endroit. (Pag. 108.)
166 *
1330. Littera sigillata sigillo comitis Gruerie, data anno MCCCXXX, per quam dictus comes quittavit priorem et conventum Sancti Marii (Lausan.) pro XX lb., de quadam emenda fideiussionis facte per eum et certos alios pro dicta domo, quia promiserat nomine dicte domus fideiussores ipsius domus servare indempnes.
A. C. V. Repert. litterarum prioratus Sancti Marii.
167
1331. Pierre de Gruyère, seigneur du Vanel, accorde au prieuré de Rougemont le droit de pêche dans son lac dit Borguoyn. (Pag. 109.)
168
1331, octobre 12. Sentence arbitrale par laquelle Aimon, comte de Savoie, rétablit la paix entre Jean, seigneur de Krambourg, et Pierre de Gruyère, seigneur du Vanel. (Pag. 109.)
169
1333, novembre 27. Trêve faite entre le comte de Gruyère et l’évêque de Lausanne. (Pag. 113.)
170
1333 (1334), janvier 5. Don perpétuel d’un fonds de terre et de son revenu fait à la chapelle de Corbières. (Pag. 115.)
/460/171 *
1333 (1334), février 1. Littera concordie inter episcopum et comitem Gruerie super facto Buli. Sub sigillo curie Laus., kl. februarii, A. D. millesimo CCC°XXXIII°.
A. C. V. Repert. a. 1394.
172 *
1334, avril. Datum mense aprilis, A. D. M° CCC° tricesimo quarto. Nos Petrus, comes Gruerie, et Perreta, filia quondam Iohannis de Pringiei, domicelli, fecimus ad invicem permutationem de rebus infrascriptis, videlicet nos dictus Petrus comes permutavimus cum dicta Perreta quiquaginta sol. Laus. census in quibus nobis tenentur quolibet anno solvere Perrussodi filius ...tus eius frater, homines nostri talliabiles, de rebus quas a nobis tenent apud Estavanens, etc ...ta sol. Laus. cens. in quibus Iohannes de Ecclesia, homo noster talliabilis, et Thorencus frater suus nobis tenentur solvere de rebus quas a nobis tenent apud Arses, Eslavanens, etc. cum dominio directo et hutili (salvo) mero et misto imperio quod nobis retinemus, ad quandam domum sitam in villa Viviaci in parte dni Iohannis de Blonay, dni de Jours, in burgo inferiori. Et ego dicta Perreta permutavi cum dicto dno meo comite dictam domum cum virgulto, sito iuxta domum predictam, ad res predictas, ita tamen quod dictus dnus comes tenetur (solvere ecclesie) Sti Martini Viviaci unam lb. cum dimidia cere, quolibet anno, et tesas que consueverunt solvi pro dicta domo et laudemium cui debetur. Sub sigillis dni Richardi, decani de Ogo, dni Girardi, curati de Gruyeria, et dicti comitis.
A. C. F.
173
1334, juillet 26. Convention entre l’évêque de Lausanne et Rodolphe de Blonay, seigneur de St. Paul, agissant au nom du comte de Gruyère. (Pag. 116.)
174 *
1334 (1335), février. Datum mense februarii, A. D. M° CCC° tricesimo quarto. Ego Iohannes dictus Battentein, de laude dni /461/ Petri, comitis Gruerie, dni mei carissimi, Iohannete uxoris mee, Iohannodi, Roleti, Iordani, Mermete et Iohannete liberorum meorum vendidi Roleto de Cleyrie, domicello, duas cupas frumenti, ad mensuram Gruerie, censuales, pro centum sol. bon. Lausan.; quas cupas assigno percipiendas super duas posas terre in territorio de Lalou, in loco dicto Russilly. Nos comes Gruerie dictam venditionem laudamus, et ego Giraldus, curatus de Grueria, ad preces per dnum Renaldum, capellanum nostrum, relatas sigilla nostra duximus apponenda.
A. C. F.
175
1335, fin mars. Engagement pris par le comte de Gruyère et son neveu Pierre du Vanel envers leur parent Guillaume d’Englisperg, seigneur d’Illens et d’Arconciel. (Pag. 117.)
176 *
1335, mai. Datum apud Grueriam, mense maii, A. D. M° CCC° XXX° quinto. Nos Petrus, comes Gruerie, de consensu Katerine, uxoris nostre, donamus priori et conventui domus de Parte Dei in Ogo mareschiam nostram dictam Molyt, nichil in ea retinens nisi ea que ad merum imperium pertinent. Sub sigillis dictorum Petri et Katerine.
A. C. F. Titres de la Part-Dieu.
177
1335, juin. Datum mense iunii, A. D. millesimo CCC. tricesimo quinto. Petrus, comes Gruerie, dat ad censum perpetuum Iorando filio quondam Villermi de la Jour, de Montbovon, et Petro dicto Amiset, filio quondam Bovonis Castella de Nigra aqua, et eorum heredibus, iorias, sernias, pascua et pasturagia sitas et sita in monte suo (dicti comitis) de Jamant, a meta ibidem posita per Iohannem de Broch, castellanum de Grueria, per Mermetum dou Pasquier de Turre de Treyma, et per Rodulphum de Villar Symon, mistralem dicti comitis, in presentia plurium proborum hominum de Montbovon et de la Comba, videlicet pro decem sol. Laus. a /462/ predictis Iorando et Petro communiter persolvendis quotannis in festo B. Michaelis archangeli, et pro duodecim lb. Laus. ab iisdem dicto comiti solutis ob causam intragii censerie supradicte. Sigillavit prefatus Petrus, comes Gruerie.
A. C. V.
178 *
1335. Datum A. D. millesimo CCC° tricesimo quinto. Nos Petrus, comes et dnus Gruerie, damus imperpetuum priori et conventui Partis Dei per purum, francum et liberum allodium, nomine elemosine, de laude dni Petri de Grueria, militis, dni de Vanello, et dni Iohannis de Grueria, dni de Monsalvein, eius fratris, nepotum nostrorum, totam decimam omnium bladorum que percipi solet in territorio et tenementis universis tocius ville nostre dicte deys Arbergiours, infra limites perrochie de Grueria. Promittentes ferre bonam guerentiam contra omnes dictis religiosis; et pro dicta guerentia facienda erga curatum de Grueria et ad satisfaciendum etiam ipsi curato pro dictis religiosis de decima novalium, si de iure vel consuetudine dicto curato competerint, nos dictus comes obligamus nos et nostros quos supra fideiussores, et satisfaciendo dicto curato de dicta novalium decima damus dicto curato et eius ecclesie nostram decimam de la Nota, item decimam nostram de Petra Pertuys que vocatur de Petra Bossy. Sub sigillis dictorum comitis et eius nepotum, necnon dni Richardi, decani de Ogo.
A. C. F. Titres de la Part-Dieu.
179
1335 (1336), février 19. Pierre III, comte de Gruyère, acquiert les châteaux de Laubeck et de Mannenberg. (Pag. 118.)
180
1338, mars. Datum A. D. M. CCC. XXX. sexto, mense martii, Girardus de Grandmont, dnus de Montferrant et condominus de Corberes, et Ysabella uxor eius, de laude illustris viri dni Petri de Grueria, militis, domini de Vanello, patris dicte Ysabelle, vendunt abbati et conventui abbatie de Humilimonte, totum montem /463/ qui vulgariter dicitur Tyssiniva, videlicet pro sexaginta lb. monete Lausann.
Sceaux du sire de Gramont, de l’official de Lausanne et de Pierre seigneur du Vanel.
A. C. F. Tit. d’Humilimont. — H. G. I, 181.
181
1336, avril. Cession d’un cens annuel de 26 coupes de blé, faite au couvent de Rougemont par le comte de Gruyère et ses neveux. (Pag. 121.)
182
1336, juin 28. Datum die veneris ante commemorationem sancti Pauli, A. D. M. CCC. tricesimo sexto. Mermetus, filius quondam Cononis de la Porta, burgensis de Grueria, sui iuris et in legitima etate existens, vendit dno suo karissimo, dno Petro, comiti et dno Gruerie, tertiam partem et duas partes alterius tertie partis porterie totius dominii, districtus et castellanie de Grueria, cum pertinenciis, appendenciis et iuribus, pro viginti lb. Laus. Sub sigillis Richardi, decani de Ogo, et Girardi, curati de Grueria.
A. C. F. - H. G. I, 207.
183 *
1336, juin. Datum mense Junii, A. D. M. CCC. XXX. sexto. Ego Petrus de Grueria, miles, dnus de Vanello, notum facio quod cum ego vendiderim dno abbati et conventui de Humilimonte montem qui wulgariter dicitur Oudeschi, ego predictus Petrus, dnus de Vanello, confiteor et recognosco quod totus mons qui wulgariter dicitur Tissiniva, contiguus dicto monti, est et esse debet de pertinenciis predicti montis de Oudeschi. Nos vero Petrus, comes Gruerie, patruus predicti dni Petri, dni de Vanello, confitemur similiter quod predictus mons de Tyssiniva semper fuit et esse debet de pertinentiis predicti montis de Oudeschi. Sub sigillis dicti comitis et dni Petri, dni de Vanello.
A. C. F. Titres d’Humilimont; original et vidimus de juin 1337 par Richard d’Estavayer, doyen d’Ogo.
/464/184
1336, juin. Datum mense iunii, A. D. M. CCC. XXX sexto. Ego Petrus de Grueria, dnus de Vanello, miles, notum facio quod cum Girardus de Grandimonte et Ysabella filia mea, uxor eius, de laude mea vendiderint conventui de Humilimonte montem de Tyssiniva pro sexaginta lb. bon. Laus., de quibus ego a predicto conventu ad opus dni Girardi et Ysabelle recepi tresdecim lb. bon. Laus., ego predictus Petrus promitto, etc. Sub sigillo eiusdem dni Petri.
A. C. F. Titres d’Humilimont. — H. G. I, 181.
185
1336, juillet 18. Promesse d’indemnité faite par Rodolphe et Jean de Weissenbourg au comte de Gruyère et à son neveu Pierre du Vanel, qui se sont portés cautions de 1800 L. dues par les dits seigneurs de Weissenbourg à Conrad Huser de Fribourg. (Pag. 122.)
186
1336 (1337), mars 10. Pierre, comte de Gruyère, vend à la ville de Fribourg la moitié du péage de ladite ville et d’autres redevances que le duc Léopold d’Autriche lui avait hypothéquées.
Recueil diplom. de Fribourg, II, 168. — H. G. I, 208.
187 *
1337, décembre 11. Datum undecima die mensis decembris, A. D. M. CCC. tricesimo septimo. Nos Marmetus dictus de Murys de Wadens, Beatrix, eius uxor, Girarda, Perreta, Marguereta et Iaquetus, liberi eorum, vendimus dno priori et conventui domus Partis Dei duas posas terre nostre iacentes in territorio de Wadens, in la Favargy, pro undecim lb. bon. Laus. Salvis in dicta venditione duobus sol. Laus. qui debentur annuatim ratione dictarum posarum dno Petro, comiti et dno Gruerie, qui dictam venditionem, salvo iure suo, confirmat. Sub sigillo dicti comitis et Richardi, decani de Ogo.
A. C. F. Titres de la Part-Dieu.
/465/188 *
1337 (1338), février 9. Datum et actum in Bullo, die lune post festum Purificationis B. Marie, A. D. M. CCC. tricesimo septimo. Ego Nicholaus de Corpastour notum facio quod cum causa diu ventilata coram viro nobili Iohanne de Grueria, dno meo de Monsalvein, inter Rodulphum de Bullo, clericum, ex una parte, et me nomine meo et dicte Lilaimchy, uxoris mee, ex parte altera, super decima deys Condemines in territorio de Bullo, quam decimam dictus Iohannes, dnus meus de Montsalvein, tenuit et fructus ipsius decime percepit per tres annos nuper preteritos in manu sua de consensu nostro dictarum partium sequestratas, de qua decima ad concordiam devenimus; idcirco ego dictus Nicholaus rogo per presentes dictum Iohannem, dnum meum, ut ipse dictam decimam et fructus ipsius percipiendos in futurum dicto Rodulpho consanguineo meo tradat in executionem passamenti sibi per dictum Iohannem, dnum meum, dati contra nos. Sub sigillo Richardi, decani de Ogo, et Iohannis Scolastici de Corberes, clerici.
Arch. de la ville de Bulle.
189 *
1337 (1338), mars 21. Datum et actum apud Moletes, vicesima prima die mensis marcii, A. D. millesimo CCC tricesimo septimo. Nos Petrus, comes et dnus Gruerie, Petrus de Grueria, dnus de Vanello, et Iohannes de Grueria, dnus de Monsarven, fraterque dicti dni de Vanello, nepotes ipsius dni comitis, de laude dne Katherine, comitisse Gruerie, notum facimus quod tractatum est de matrimonio contrahendo inter Aymonem filium dni Humberti de Billens, militis, dni de Palaysiouz, ex una parte, et unam de filiabus meis dni de Vanello, quam dnus Humbertus et Aymo eius filius eligere voluerint, electione dni comitis de Quibor prius habita, si sibi placeat, ex altera. Quam filiam promittimus dare prefato dno Humberto nubendam cum prefato Aymone eius filio, quam citius poterimus, psaltim infra proximum festum Pasche. Item constituimus dictis dno Humberto et Aymoni in dotem predicte filie sex centum lb. Laus., quas promittimus solvere dno /466/ Humberto et Aymoni predictis, videlicet infra unum annum post sponsalia dictorum Aymonis et filie terciam partem, et sic deinceps aliis duobus annis sequentibus, quolibet ipsorum, totidem usque ad integram solucionem dicte dotis. Item nos comes Gruerie, Petrus et Iohannes, eius nepotes predicti, debemus dno Humberto supradicto mille lb. bon. Laus. ex causa mutui; pro quibus mille lb. et pro dictis sexcentum lb. dicte dotis obligamus prefatis dno Humberto et Aymoni castrum et villam castri nostri Turris de Trema. Tenemur eciam et promittimus nos predicti pro ambabus summis predictis assignare dictis dno Humberto et Aymoni in villa et castellania dicti castri Turris de Trema centum et viginti lb. Laus., et pro custodia dicti castri quatuordecim lb. annui census, cum omni pleno dominio, mero et mixto imperio et omnimoda iuridicione; dantes eisdem plenam et vacuam possessionem castri, ville et castellanie predicte, usque ad assignationem predictam; cedentes insuper eisdem omnes fructus, exitus et iuancias assignationis dictarum centum viginti et quatuordecim lb., durante ipsa assituatione, et hoc in augmentum dotis filie predicte. Et pro premissis firmiter manutenendis damus fideiussorem dnum Ludovicum de Sabaudia, dnum Waudi; hac conditione apposita, quod nos predictum censum redimere possimus. Sub sigillo dni Iohannis, condni de Blonay, militis, ballivi Waudi. Testes: dnus Aymo, dnus de Cossonay, dnus Nicholaus, prior de Broch, Uldricus, dnus de Everdes, Mermetus filius quondam Aymonis de Billens, burgensis Rotundimontis.
A. C. F. — H. G. I, 287 et 288.
190 *
1338, mars 31. Datum die martis post festum Annunciationis dominice, A. D. M. CCC. tricesimo octavo. Nos Petrus, comes et dnus Gruerie, vendimus Marguerete, relicte Perrodi Girigniot, de Grueria, sex cupas boni frumenti, ad mensuram Gruerie, solvendas annuatim apud Grueriam per nos de mandato dicte Marguereta Cartusiensibus de Parte Dei, quibus dicta Marguereta dictas sex cupas dat de laude nostra; vendimus, inquam, pro viginti lb. bon. Laus. Quas sex cupas assignamus recuperandas per dictos Cartusienses super certas possessiones sitas in territorio /467/ dEspagnier. Sub sigillis ipsius comitis et dni Girardi, curati de Grueria. Sceau du comte pendant.
A. C. F. Titres de la Part-Dieu.
191
1338, juin 19. Traité de paix conclu entre l’évêque de Lausanne et le comte de Gruyère. (Pag. 124.)
192
1338, décembre 12. Datum duodecima die mensis decembris intrantis, A. D. millesimo CCC tricesimo octavo. Petrus, comes et dnus Gruerie, de laude Katherine de Albo castro, consortis sue, ac nepotum suorum Petri de Grueria, dni de Vanello, militis, et Iohannis, dni de Monsalvens, fratris eius (Petri dni de Vanello), vendidit religiosis Partis Dei, per purum alodium, iuriam cum fundo iurie et pratis extirpatis in dicta iuria, scil. ab aqua dicta Trema ascendendo per campum de la Moly, etc., incluso in dicta venditione cursu de la Trema usque ad passum de Soucens, pretio ducentarum lb. Laus., nihil sibi retinens nisi ea que ad merum imperium pertinent. Sigillarunt predicti Petrus comes, eius uxor et nepotes. — Duplicatum est instrumentum.
Les quatre sceaux pendants.
A. C. F. Titres de la Part-Dieu. — H. G. I, 152.
Deux autres titres annexés à celui-ci et scellés, l’un de 1339, septembre 9 (die iovis post festum nativitatis B. Marie), l’autre de 1340, mai 26 (die veneris post ascensionem Dni) concernent l’état final du compte entre ledit vendeur et les acheteurs, et l’acquittement de la somme due par ces derniers. Voir H. G. I, 153.
193 *
1339, août 31. Datum ultima die mensis augusti, A. D. M. CCC. tricesimo nono. Nos Iohannes de Grueria, dnus de Monsalvens, miles, notum facimus quod cum Williermus et Iohannes, liberi quondam Williermi de Villa, domicelli, vendiderint nobili /468/ viro dno Humberto de Billens, dno de Palleysuouz, totam sextam decimam partem tocius magne decime de Villa, prope Rotundummontem, et cum sexta decima pars dicte decime a nobis in feudum ligium moveatur, nos Iohannes predictus predictam partem decime predicto dno Humberto in purum, francum et liberum allodium de gracia speciali laudamus. Sub sigillo communi ballivie Waudi, apposito jussu Rodulphi de Orons, dni de Actalens, militis, ballivi Waudi.
Ioh. Chamos.
A. C. F.
194 *
1340, janvier. Datum mense ianuarii. A. D., a nativitate eiusdem sumpto, millesimo tercentesimo quadragesimo. Nos Petrus, comes et dnus Gruerie, notum facimus quod, cum de laude dne Katerine, consortis nostre, ac dni Petri de Grueria, dni de Vanello, et dni Johannis de Grueria, dni de Mont Salveyns, fratrum et nepotum nostrorum, vendiderimus per purum, merum et francum ac liberum allodium dno priori et conventui domus Partis Dei res, possessiones et juriditionem infra scriptas cum suis fondis, proprietatibus, profiguis, pertinenciis et appendenciis, ad eorum voluntatem omnimodam faciendam: Videlicet primo joriam cum fondo dicte jorie et cum terra seu pratis extirpatis in dicta joria, sita ab aqua dicta Treyma ascendendo per campum dictum de la Molly ad quamdam metam positam iuxta campum quondam Jacobi Mayorach, et a dicta meta ascendendo ad quamdam metam positam in campo liberorum dicti Chavassy, et a dicta meta ascendendo ad primam aristam montis de Perrousa a parte orientis, et ex hinc tendendo per summitatem dicti montis es Mosses de Chavannes, et ex hinc protendendo per summitatem montium supra les Clars ad frestram supra la Breya tendendo directe ad confines qui dividunt montem de Planay et montem de Charmeys, ascendendo directe ad summitatem montis de Moleson, et a dicta summitate descendendo usque ad limitationes montis de Tremeta, et a dicto monte descendendo usque ad limitationes jorie de Chastel, et a dicta joria de Chastel descendendo usque ad limitationes jorie dni Ludovici de Sabaudia, et ex hinc descendendo usque ad aquam /469/ dictam Treyma, protendendo per dictam aquam usque ad primos confines supra scriptos, incluso in dicta venditione cursu dicte aque usque ad passum de Souceyns, pro precio ducentarum lb. bon. Laus. nobis solutarum, prout in una littera super dicta venditione confecta sigillo nostro sigillisque prefate dne Katerine et dnorum Petri et Johannis de Grueria predictorum nepotum nostrorum, sigillata plenius continetur 1 . Et cum postmodum nos dictus comes a dictis nepotibus nostris mandaverimus cum effectu venditionem prefatam limitari per metas lapideas in certis locis appositas, prout inferius continetur (sequitur descriptio huius appositionis metarum); nos igitur dictus Petrus, comes, certificatus ad plenum relatu per dictos nepotes de limitatione predicta facta, nos etiam prenominati milites Petrus et Johannes de Grueria ipsam limitationem ac etiam venditionem prefatas laudamus et approbamus, nichil in premissis retinentes nisi solum ea que ad merum imperium pertinent, videlicet si contigerit infra dictos fines a personis non privilegiatis seu ab aliquo malefactore talia committi propter que de iure vel consuetudine esset mors corporis vel membri mutilatio committentibus infligenda; omnia vero alia que ad quamcunque iuriditionem vel merum aut mistum imperium pertinent in dictos religiosos efficaciter transferentes. Annuentes nos comes et eius nepotes predicti dictis religiosis, ut melius dicta venditione gaudeant, cursum aque de Treyma una cum rivagio et passu dicto de Souceyns, item viam et iter publicum per quod possint ire, redire, quadrigare et charreyare omni tempore a dicto passu ascendendo directe per prata iuxta les Agges usque ad iter quod est iuxta pratum liberorum quondam Giroldi de Peryer, per quod solitum fuit ire versus portam muratam des Ages, et ab hinc tendendo superius per iter publicum limitatum usque ad campum dictorum religiosorum dictum de la Rayssi, et ab hinc tendendo superius per iter publicum dicte jorie dictorum religiosorum per ante aream Johannodi Corbo de Turre de Treyma superius per les Crouses que sunt iuxta pratum heredum Rodulphi de Broch, usque ad grangiam es Burriquars sitam en Perrousa, et a dicta area concessimus similiter dictis religiosis iter assuetum usque ad joriam /470/ dictorum religiosorum. Item annuimus dictis religiosis ut ipsi ac omnes alii qui ab ipsis causam haberent, possint sequi et arrivare meinam et marrina sua in inundatione aquarum supra nostrum dominium ubique, per totum cursum seu descensum dicte aque, a dicto passu de Souceyns inferius. Concedentes insuper prefatis religiosis transitum seu iter publicum in dicto passu cum rivagio hinc et inde. Ratifficantes per presentes litteram venditionis predicte, omnesque alias litteras quas dicti religiosi habent a nobis aut ab altero nostrum. Item dictis religiosis concedimus ut ipsi possint acquirere super dominium nostrum ac etiam super rebus a nobis moventibus in feodum seu super rebus que a nobis tenentur ad censum usque ad quantitatem centum sol. Laus. annui redditus, retento nobis tantummodo censu nobis inde debito pro eisdem rebus, remittentes eisdem laudem seu laudomium quod nobis posset contingere in predictis usque ad quantitatem dictorum centum sol. Sub sigillis dictorum comitis, eiusque nepotum ac Richardi, decani de Ogo.
A. C. F. Titres de la Part-Dieu.
195
1340, janvier. Datum mense ianuarii, A. D. millesimo trecentesimo quadragesimo. Petrus, comes et dnus Gruerie, Iohannodum Roz (al. Roch) de Grueria, hominem suum liberum, heredes eius et liberos cum procreatos tum procreandos, cum bonis eorum, absolvit in perpetuum ab omnibus usagiis, talliis, servitiis, collectis, levatis, corvatis, pillucheriis 1 , auxiliis et aliis exactionibus, pro sex lb. Laus., retinens sibi et suis heredibus censum suum, bannum, clamam et cavalcatam. Sigillarunt Petrus comes, et eius nepotes Petrus, dnus de Vanello, et Iohannes, dnus de Montsalvens, milites.
A. C. V. — H. G. I, 228.
/471/196
1340, juin 8. Traité de paix conclu par les hommes du Gessenay et du Simmenthal avec ceux de la vallée de Frutigen. (Pag. 126.)
197 *
1340, julii. Datum mense iunii, A. D. millesimo CCC° quadragesimo. Nos Petrus, comes et dnus Gruerie, notum facimus quod com Mermetus Bachelars, filius quondam Giroldi dou Pasquer, de Turre de Trema, Perrodus, Johannodus Corbo et Roletus fratres eius, necnon Perretus filius Francisci filii Giroldi nobis tenerentur in centum sol. Laus. census, nos prefatus comes precipimus quod ipsi dictos centum sol. solvant perpetue dno priori et conventui domus Partis Dei. Sub sigillo dicti comitis.
A. C. F. Titres de la Part-Dieu.
198 *
1340, août 29. Datum die martis post festum B. Bartholomei, A. D. millesimo CCC° quadragesimo. Nos Johannes de Grueria, dnus de Monsalven, miles, notum facimus quod, cum quedam decima sita in territorio de Bullo, dicta deis Condemines, et viginti due pose terre, site in eodem territorio, essent de feodo nostro legio, nos dictus miles feodum predictum necnon omnia iura nobis competentia in predictis damus perpetuo Rodulpho de Bullo, clerico de Viviaco, ita quod ipse res remaneant libere de alodio franco et puro, et hoc pro precio sexaginta decem lb. Laus. Sub sigillis dicti militis et curie Lausan.
Expedita est per me P. Richardi.
Arch. de la ville de Bulle.
199
1340, octobre 15. Datum die dominica ante festum B. Galli, A. D. millesimo CCC. quadragesimo. Mermetus de Pognay, Hugonetus Margueria, Syndici et iurati ville et communitatis Chillionis, Perronetus Patron, Iacquerodus de Chillione, Vouterius Fory, /472/ Iaquerodus Margueria, Perrodus Prongen, Petrus dictus Convers, Uldricus filius Vioneti, Bertholdus Prongen, Perretus Pillinar, Iulianus et Iohannes Farquer, vendunt dno Petro comiti Gruerie quicquid iuris, etc., habent in montibus et ioriis, videlicet a summitate seu lareta 1 montium de Gement versus lo pendant 2 comitatus Gruerie, tenendo per laresta de Gemant souper saxum de Ywiri directe et tendendo et scindendo per passum seu lo pas de lague 3 , et tendendo et scindendo per saxum de Chinauz Estanna et in omnibus les pendanz, versus dictum comitatum, retento sibi et dictis ville et communitati quod de nemoribus dictarum iuriarum possint scindere, capere et portare, prout et quum sue placuerit voluntati; et hoc pro precio viginti quinque lb. Sigillum curie decanatus de Viviaco.
A. C. V. — H. G. I, 226.
200 *
1340, novembre 13. Der geben war des jaren do man zalte von Gottes geburte druzehenhundert jar, dar nach in dem vierzigostem Jare, an dem nechsten mentage nach sant Martins tage. Wir Graf Peter, herre ze Grugiers, und Katherine von Wissenburg, Grevinne ze Grugiers, tun kunt, das Paulus von Cyrkel ein edel knecht unser diener, und vro Katherine von Oltrei sin elichu frouwe usgerichtet und gewert sint von der bescheidenen frouwen Jungfrouwen Adelheit von O(ltrei?) du dienerin ist unser lieben swester frouwen Iten von Wissenburg frouwen ze Ramstein der zweinzig marchen lotiges silbers Baseler geweges, die diuselbe Jungfrouwe Adelheit der egenanten Katherinen von Oltrei ir mumen an ir estüre gelobt hatte zu dem vorgenannten Paulus von Cyrkel irem elichen manne und dar umbe wir si getröstet hatten an der egenanten Jungfrouwen Adeldeit stat, gar und gentzliche von ir gewert und bereit sint und in iren nutz und notdurft bekeret hant des derselbe Paulus von Cyrkel und sin elichu frouwe vor uns verjahent. Ouch verjach derselbe Paulus von Cyrkel und /473/ sin elichu frouwe vro Katherine von Oltrei vor uns, were das si ir mumen Jungfrouwen Adelheit die egenanten überlebte und an (iren) gütern und gelte so si nach irem tode liesse, mit andern iren geswistergiden ze erbe wolle gan, so süllent si die zweinzig march silbers die in nu worden sint wider in werfen ane alle geverde. Und ze einem steten, waren urkunde dirre dinge so han wir Graf Peter, herre ze Grugiers, vro Katherine von Wissenburg, frouwe ze Grugiers, und ich Johans von Wolkiswile ein Bitter dur bette Paulus von Cyrkel mins vettern, und vro Katherinen von Oltrei, siner elichen frouwen, unseru ingesigel gehenket an disen gegenwertigen brief, und ich Paulus von Cyrkel der egenante han ouch min ingesigel einer meren sicherheit und bezugnusse der vorgeschribenen dinge gehenket an disen brief.
A. C. F. - H. G. I, 227.
201 *
1341, avril. Mense aprilis, A. D. millesimo CCC° quadragesimo primo. Nos Petrus, comes Gruerie, de laude dno Katherine, comitisse Gruerie, consortis nostre, dni Petri de Grueria, dni de Vanello, et dni Johannis de Grueria, dni de Monservan, militum, nepotum nostrorum, vendimus dno priori et conventui domus Partis Dei res, census et redditus nostros infra scriptos sitos infra mandamentum Turris de Treyma, videlicet viginti lb. et duos sol. Laus. census (debitos a diversis personis super variis possessionibus), pro precio novies viginti lb. Laus.; devestientes nos prefatus comes de omnibus venditis et de feudis, iuribus, rationibus, proprietatibus, et appenditiis eorum, ad ipsos emptores ius perpetuum et possessionem funditus transferendo; volentes insuper quod dicti religiosi habeant saysinam, dominium saysine, barram, laudes, reprisas et legales eschetas super possessionibus predictis pro quibus debentur census. Sub sigillis prefatorum Petri comitis, Katherine comitisse, Petri et Johannis de Grueria.
A. C. F. Titres de la Part-Dieu. — H. G. I, 153.
202
1341, mai 23. Déclaration du comte de Gruyère et de ses /474/ neveux, touchant les paysans de la paroisse de Gessenay et ceux d’une partie de la paroisse de Rougemont. (Pag. 129.)
203
1341, mai 23. Déclaration de Pierre de Gruyère, seigneur du Vanel, concernant les habitants de la même contrée. (Pag. 130.)
204
1341, mai 23. Déclaration de Pierre de Gruyère, seigneur du Vanel, en faveur des mêmes paysans. (Pag. 132.)
205 *
1341, juin. Datum mense iunii, A. D. M°CCC° quadragesimo primo. Nos Petrus, comes Gruerie, damus in excambium Petro filio quondam Petri dicti Moudon, de Nigraaqua, possessiones nostras sitas in monte de Oujons (?) pro tercia parte quarte partis montis de Moleson. Dictus Petrus et sui heredes nobis solvere tenentur quinque sol. et sex den. Laus. census. Sub sigillo dicti comitis.
A. C. F.
206 *
1341, août 12. Datum Corberiis, die duodecima mensis augusti intrantis, A. D. millesimo CCC° quadragesimo primo. Nos Johannes de Worquisiles, miles, et Marguereta, eius uxor, notum facimus quod cum nos teneamur post obitum Perreti, filii quondam Johannis de Pringiey, domicelli, per pactum initum inter nos et Johannodum dictum Fergnacy, burgensem de Corberes, solvere semel Cartusiensibus Partis Dei sexdecim lb. Laus. quas Anthonia, filia quondam dicti Johannodi Fergnacy, et uxor quondam dicti Perreti de Pringiey, dedit in sua ultima voluntate dictis Cartusiensibus; item domui Montis Iovis septem lb. Laus. semel; item pauperibus infirmis hospitalis de Friburgo centum sol. Laus. semel; item capelle B. Marie de Corberes quadraginta sol. Laus. semel; item ecclesie B. Theodoli de Grueria tantumdem semel; item confratrie Sti. Spiritus de Grueria tantumdem semel; item /475/ leprosis Gruerie tantumdem semel; item ecclesiis de Bullo et de Rotavilla quadraginta sol. Laus. semel; nos coniuges predicti promittimus solvere dicta legata et obligamus titulo pignoris unam domum quondam dicti Perreti sitam Gruerie et universa bona que dictus Perretus de Pringiey habebat quondam in villis dEz et de Pringiey. Sub sigillis Rychardi, decani de Ogo, et abbatis de Humilimonte.
A. C. F. Titres de la Part-Dieu
207 *
1341, août. Datum mense augusti, A. D. millesimo CCC° quadragesimo primo. Nos Petrus, comes et dnus Gruerie, de laude dni Petri de Grueria, dni de Vanello, et dni Johannis, dni de Monsalvein, nepotum nostrorum, militum, attendentes fidelitatem dilectorum nostrorum fidelium proborum hominum nostre castellanie de Oyez, consideratisque multis gratis serviciis nobis a dictis fidelibus multipliciter impensis, in recompensacionem dictorum serviciorum et pro mille lb. bon. Lausan. nobis traditis, ipsos probos homines ac posteritatem eorumdem quitamus et absolvimus imperpetuum super universis et singulis exactionibus, prestationibus, levationibus, seu levis pecuniariis et subsidiis et ab omni pariter missiliaria a dictis probis hominibus a nobis et progenitoribus nostris exigi et per ipsos prestari in pecunia aut in aliis rebus mobilibus consuetis hactenus. Salvis tamen et retentis in premissis nobis et nostris successoribus, ut prius, cavalcata, banno cavalcate, meroque et mixto imperio et iuridicione omnimoda in dictis probis hominibus. Confitentes nos dictus comes dictas mille lb. in utilitatem nostram et in solutionem gravium debitorum nostrorum currentium in usuras, in quibus Mermeto de Massonens, domicello, et aliis pluribus creditoribus nostris de Friburgo eramus graviter obligati, fore implicatam penitus. Insuper concedimus dictis probis hominibus et remittimus de clamis trium sol. triginta den. Laus., ita quod imposterum nobis pro clama trium sol. in sex den. Laus. tantummodo teneantur, exceptis clamis que fierent nostre proprie persone, quas ad nos retinemus, ut est hactenus consuetum. Item volumus et /476/ concedimus dictis probis hominibus quod pascua et pasqueragia dicte nostre castellanie de Oyez, prout sunt per dictos nostros probos homines ad hoc de consensu nostro deputatos limitata et per metas lapideas designata, in sua limitatione perpetue perseverent; inhibentes quod nulla personna ultra metas dictorum pascuorum claudat de cetero, occupet nec perturbet, sub pena sexaginta sol. Laus. nobis persolvenda; excludentes nos dictus comes de premissis omnibus homines nostros dictos Lueycheres. Nos vero Petrus de Grueria, dnus de Vanello, et Johannes de Grueria, dnus de Monsalvein, milites, omnia supradicta laudamus et approbamus. Renunciantes, etc. In quorum omnium testimonium nos Petrus, comes et dnus Gruerie, Petrus de Grueria, dnus de Vanello, et Johannes de Grueria, dnus de Monsalvein, eius nepotes, milites predicti, sigilla nostra apposuimus huic scripto, et ad maiorem roboris firmitatem sigilla dni Richardi, decani de Ogo, et dni Nicholay Psalterii, de Lausanna, prioris Rubeimontis, apponi rogavimus. Per Aymonem de Vallier, clericum dicti dni Petri comitis.
Tous les sceaux conservés, sauf celui du prieur de Rougemont.
Original communiqué par M. Léon Remy.
208
1341, septembre. Acte d’affranchissement en faveur des gens de la seigneurie de Gessenay et d’Entre-les-deux Flendruz. (Pag. 133.)
209 *
1341, novembre. Datum mense novembris, A. D. millesimo CCC° quadragesimo primo. Nos Petrus, comes et dnus Gruerie, de laude dni Petri de Grueria, dni de Vanello, et dni Johannis de Grueria, dni de Monsalvein, militum, nepotum nostrorum, consideratis quam multis gratis serviciis nobis a nostris hominibus fidelibus de villis de Monbovon impensis et pro ducentis et quinquaginta duabus lb. Laus. bon. nobis ab ipsis solutis, ipsos homines nostros ac posteritatem eorumdem quitamus et liberamus super universis exactionibus, prestationibus, levationibus, seu /477/ levis pecuniariis et subsidiis a dictis nostris hominibus prestari hactenus consuetis; salvis et retentis in premissis tantummodo nobis, ut prius, calvacata, bannis calvacate, meroque et mixto imperio et iuridicione omnimoda in dictis nostris hominibus; concedentes insuper dictis nostris hominibus de clamis trium solidorum triginta den. Laus., ita quod imposterum nobis in clama predicta in sex den. Laus. tantummodo teneantur; extranee vero persone, si clamam incurrerint, ut prius, tres sol. solvere teneantur. Insuper concedimus eisdem quod castellanus noster de Grueria exercendo officium dicte castellanie unicum habeat nuncium et ministrum, qui nullum alium loco sui sustituere debeat. Sub sigillis predictorum Petri comitis, Petri, dni de Vanello, et Johannis, dni de Monsalvein.
Les trois sceaux conservés.
Arch. de Montbovon. — H. G. I, 231.
210 *
1341, novembre. Datum mense novembris, A. D. millesimo tercentesimo quadragesimo primo. Nos Petrus, comes Gruerie, de laude dni Petri de Grueria, dni de Vanello, et dni Johannis de Grueria, dni de Monsalven, militum, nepotum nostrorum, attendentes fidelitatem dilectorum hominum nostrorum fidelium de Nygraaqua, consideratisque gratis serviciis nobis ab ipsis impensis et pro septies viginti et quatuordecim lb. bon. Laus. nobis a dictis hominibus traditis, ipsos nostros homines fideles de Nigraaqua posteritatemque eorumdem quittamus imperpetuum super universis exactionibus, prestationibus, levationibus et subsidiis per ipsos nobis prestari in pecunia aut in aliis rebus mobilibus hactenus consuetis. Insuper remittimus eisdem hominibus de clamis trium solidorum triginta den., ita quod imposterum nobis pro clama trium sol. in sex den. teneantur. Extranee vero persone que clamam incurrerent, ut prius, tres sol. solvere teneantur. Concedentes insuper quod castellanus noster Gruerie exercendo officium dicte castellanie unicum habeat et loco sui substituat nuncium et ministrum et non plures, qui dictus nuncius et /478/ minister unicus nullum alium loco sui substituere debeat in futurum. Sub sigillis Petri comitis et ipsius nepotum.
A. C. F. Copie.
211
1341, décembre 20. Le comte de Gruyère prête l’hommage lige au nouvel évêque de Lausanne, à raison de la tour de Trême, etc. (Pag. 134.)
212
1341 (1342), février 1. Datum prima die mensis februarii, A. D. M. CCC. quadragesimo primo. Iohannes de Grueria, dnus de Monsalvein, miles, de laude dni Petri comitis, patrui sui, et dni Petri de Grueria dni de Vanello, militis, fratris sui, pro octo viginti 1 libris Laus. liberat homines et fideles suos communitatis et universitatis ville de Broch ab omnibus exactionibus, prestationibus, levationibus seu levis pecuniariis et subsidiis a dictis hominibus et fidelibus suis a progenitoribus dicti dni Johannis et a se ipso exigi consuetis. Sigillarunt dicti dni Johannes, Petrus comes et Petrus dnus de Vanello.
Le premier sceau est tombé.
Arch. de Broch, original (comm. par M. Gremaud) et vidimus du 24 juillet 1387, donné par le doyen d’Ogo et Willelme, curé de Riaz. — H. G. I, 230.
213
1341 (1342), février 1. Datum prima die mensis februarii, A. D. millesimo trecentesimo quadragesimo primo. Iohannes de Grueria, dnus de Montservens, miles, de laude, etc. (ut supra), considerans fidelitatem hominum et fidelium suorum de villis, communitatibus et universitatibus de villis Entre deux Flendru et de Iurignioz, prout in dictis villis dominium suum extenditur, videlicet in villa du Flendru a fonte Grangie descendendo per le riaux 2 currens versus aquam Senonam, ex una parte, et per le Flindru /479/ inferius, ab altera; item in villa de Iurignioz, ab aqua seu fluvio vocato Iurignioz ascendendo superius usque ad dominium fratris sui Petri de Grueria, dni de Vanello, militis, aut quocunque modo dominium suum existat a villa du Chastel dOyes usque ad villam de Rogemont, dictos homines et fideles, pro septem viginti et decem lb. Laus. heredesque eorum, liberat de universis exactionibus, prestationibus, levationibus seu levis pecuniariis et subsidiis, retentis sibi et heredibus suis cavalcata, banno cavalcate, meroque et mixto imperio et iuridictione omnimoda in dictis hominibus. Sigillarunt dictus Johannes, dnus de Montservens, dnus Petrus, comes Gruerie, et Petrus de Grueria, dnus de Vanello, miles.
A. C. V. - H. G. I, 229-230.
214
1341 (1342), février 21. Pierre III, comte de Gruyère, accorde à la commune de Gruyère l’établissement de l’homgeld. (Pag. 135.)
215
1342, octobre 20. Clause ajoutée par Pierre III, comte de Gruyère, à son testament du 19 juillet 1328. (Pag. 139.)
216
1342, décembre 2. Réconciliation de Pierre et Jean, comtes de Gruyère, avec la ville de Berne. (Pag. 140.)
217
1342 (1343), février 20. Datum XX die mensis februarii, A. D. M. CCC. quadragesimo secundo. Petrus, comes Gruerie, arbiter electus, controversiam inter dominos de Corberes videlicet dnum Girardum de Grandimonte, militem, et Bonifacium de Castris, et dominos de Wippens videlicet Willelmum, Aymonem et Agnetam, relictam Girardi, condni de Wippens, tutricem Johannete filie sue et dicti Girardi, et probos homines de Corberes et de Wippens, de usu loci de Prevondavaux motam, composuit.
Arch. de la commune de Vuippens, copie de M. Gremaud. - H. G. I, 237. — Mémorial de Fribourg, II, 128.
/480/218
1343, décembre 16. Datum die martis ante festum B. Thome apostoli, A. D. millesimo quadragesimo tertio. Coram (Iohanne) de Lisiaco, licenciato in decretis, vicario generali in spiritualibus et temporalibus reverendi dni Godofredi, electi Lausannensis, Perrodus de Castello, de Lustriaco, domicellus, petebat ut Petrus de Lalex, curatus ecclesie de Villanova, confiteretur certas vineas quas dictus curatus possidebat in territorio de Lalex et de Grandvaux, esse de directo dominio census acquisiti per dictum Perrodum ab inclite recordationis domino Petro, quondam comite Gruerie; qui comes et domina Katerina eius uxor vendiderunt dicto Perrodo de Castello. Quod dictus curatus facere recusavit, dicens se habere guerentem comitem nunc Gruerie super premissis. Propter que, cum dictus comes ipsum curatum non defenderet, nos ad requisitionem dicti Perrodi de Castello dictam monitionem contra dictum dnum Petrum executioni mandavimus, iustitia mediante. Dictus curatus dictum Perrodum coram nobis Lausanne citari fecit, die martis ante festum B. Thome apost. Dictus Perrodus de Castello informavit dictum dnum Petrum per litteras sigillo curie Laus. sigillatas, monentes quod quondam prefatus dnus Petrus, comes Gruerie, et dna Katerina, uxor eius, de consensu dni Petri de Grueria, dni de Vanello, et Johannis de Grueria, dni de Monsalven, nepotum suorum, vendiderunt in allodium francum et liberum predicto Perrodo de Castello tres modios boni vini censuales, ad mensuram vallis Lustriaci, pro sexaginta et quatuor lb. Laus., etc.
A. C. V. - H. G. I, 257.
219 *
1343 (1344), janvier 5. Datum quinta die mensis ianuarii, A. D. M°CCC° quadragesimo tercio. Nos Perruseta, uxor Borcardi Pittet de Broch, Johaneta, Bouaveyz et Belet eius liberi, de laude dni Aymonis, prioris de Broch, vendidimus Ottelo filio Johanan de Broch unam posam terre pro quatuor lb., duodecim sol. bon. Laus. nobis solutis et sex den. Laus. census, qui debentur annuatim prioratui de Broch, a quo dicta terra movetur. Sub sigillis dicti /481/ Aymonis, prioris de Broch, et dni Henrici, decani de Ogo, ad preces relatas per dnum Cononem de Aventhica, capellanum dni Iohannis, comitis Gruerie, curie decanatus de Ogo iuratum.
Arch. du chapitre de St. Nicolas, à Fribourg.
220
1344, avril 30. Datum die ultima mensis aprilis, A. D. currente M. CCC. quadragesimo quarto. Petrus et Iohannes fratres, dni et comites Gruerie, Rodulphus miles et Cono fratres de Corberes, domini Bellagarde, controversiam de perreria de Prevondavaut, inter dnos et burgenses de Corberes et dnos et burgenses de Wippens ortam, sententia die 20 mensis februarii 1342 firmata sedant.
Arch. de Vuippens. Vidimus du 14 août 1353 fait par l’official de Lausanne.
Copie de M. J. Gremaud. — H. G. I, 238. — Mémorial de Fribourg, II, 129.
221
1345, décembre 9. Die veneris post festum B. Nicholay yemalis. Cono de Senarclens, domicellus, et Mermeta filia quondam Symonis de Grueria, burgensis Viviaci, concedunt viro nobili Iocerio de Orons, condno de Ponte, homines et possessiones suas, qui et que sunt de feodo dicti Iocerii.
A. C. V.
222
1346 (1346), mars 10. Datum decima die mensis marcii, A. D. M. CCC. quadragesimo quinto. Nos Petrus, comes et dnus Gruerie, notum facimus quod cum dictus Amiset de Monbovon, de mandato nostro, recolligerit tempore retroacto subsidia nostra in pecunia, in villa, seu in villis de Monbovon, nos confitemur quod ipse Amiset de omnibus receptis per ipsum et de subsidiis predictis nobis reddidit legitimum et finale computum. Sub sigillo dicti comitis.
Arch. de Montbovon.
223 *
1346, octobre 15. Datum die dominica ante festum S. Galli, /482/ A. D. millesimo tercentesimo quadragesimo sexto. Ego Johannetus, filius quondam Rodulphi de Geromi de Bulo, recognosco publice quod foresteria sive ly sivaz quam ego et comparcionarii de Geromi de Bulo habemus in nemore de Bolery et in panateria de Bulo quoquomodo, moveri dignoscitur in feudum ligium a dno Petro, dno et comite Gruerie, et pro predictis confiteor esse ego homo ligius dicti dni comitis. Testes fuerunt nobiles viri Franciscus de Vuisternens et Iohannodus de Broch, de Grueria, domicelli. Sub sigillo Henrici de Bussy, decani de Ogo, per Petrum Richard de Grueria notarium.
Arch. de la ville de Bulle, vidimus du XVe S.
224
1346 (1347), janvier 22. Sentence arbitrale par laquelle Pierre IV, comte de Gruyère, termine un débat entre divers gentilshommes au sujet de la dîme de Villarsel. (Pag. 141.)
225
1347, novembre 15. Datum quintadecima die mensis novembris, A. D. millesimo CCC quadragesimo septimo. Nos Petrus dictus Fornaret, de Pringie, et Belleta eius uxor, tutores Vioneti et Perrussete, liberorum meorum dicte Bellete et quondam Iohannis sutoris de Turre de Trema, primi mei mariti, impuberum, quorum tutelam nobis commisit dnus Petrus, comes et dnus Gruerie, dnus noster, et a quo infra scripta movent, obligamus Iohannodo de Clerie, de Grueria, et Guillermo Psalterii, domicellis, cuilibet ipsorum medietatem unius ochie in territorio Turris de Trema pro quatuor lb. bon. Laus. Sub sigillo dicti Petri, comitis.
A. C. F.
226 *
1347, décembre 13. Littera quomodo bona et possessiones quas habet dnus comes Gruerie apud Pullie et in parrochia Sancti Simphoriani fuerunt barrata et postmodum debarrata, et dictus comes promisit ponere quantitatem bonorum predictorum ad /483/ valorem in quo tunc erant infra certum terminum. Sub sigillis curie Laus. et dicti comitis. A. D. millesimo CCC XLVII, die iovis post festum B. Nycolay.
A. C. V. Repert. anni 1394.
227
1348, juillet 26. Datum vicesima sexta die mensis iulii. A. D. millesimo CCC quadragesimo octavo. Ego Franciscus de Wistarnens, domicellus, notum facio quod cum dnus Petrus, comes et dnus Gruyerie, mihi donaverit ad feodum ligium domum sitam in Gruyeria, cum certis terris, et in dictis rebus retinuerit omne dominium directum, merum et mixtum imperium, pro quibus possessionibus ego Franciscus de Wistarnens promitto iuramento meo predictum feodum deservire in guerra dicti dni comitis bene et decenter et dictum feodum recognoscere ad mutationem dni et vasalis. Sub sigillo curie Laus.
W. Leschieles.
A. C. F. — H. G. I, 280.
228
1348, octobre 16. Accord d’un différend qui existait entre les religieux de Rougemont au sujet des offrandes. (Pag. 142.)
229 *
1348, décembre 11. Datum die iovis post festum B. Nycolay, A. D. millesimo CCC quadragesimo octavo. Nos Mermeta de Grueria, uxor quondam viri nobilis Henrici de Stratellenges, domicelli, Henricus Stoquere, Willinus Blanco, Petel Tristilli, Rodulphus Syoubere et Henricus Sanchy, perrochie de Duobus Seminis, notum facimus quod cum dnus Petrus, comes et dnus Gruerie, dnus noster et frater meus dicte Mermete, nobis et comparticipibus nostris vendiderit quemdam montem dictum de Suyllindy, situm in mandamento et districtu de Magnenber et de Loubika, iuxta confines montis de Eka ab oriente et confines terre viri nobilis Iohannis de Rarognia, domicelli, dicte dou Requistein, ab occidente, pro precio ducentarum lb. albe monete, nos prenominati prefato dno Petro comiti concedimus quod ipse a nobis predictum montem possit redimere a sex annis futuris in antea et non ante pro precio /484/ supradicto. Sub sigillis Iohannis de Rarognia, domicelli, et Iohannis, vicarii de Duobus Seminis.
A. C. F.
230 *
1348 (1349), mars 14. Datum die quartadecima mensis marcii, A. D. M. CCC. quadragesimo octavo. Nos Petrus, comes et dnus Gruerie, consideratis gratis serviciis nobis impensis per Aymonem de Valliaco, clericum nostrum, qui diu nobis et predecessoribus nostris fideliter servivit, eidem concedimus quod ipse Aymo, non obstante aliqua consuetudine in nostro comitatu hactenus observata, de omnibus bonis suis mobilibus et etiam de domo sua sita Gruerie et de orto retro sito ordinare et testari possit pro anime sue remedio vel cuicunque persone sibi placuerit. Sub sigillis dicti comitis et dni Anselmi de Arano, curati Gruerie.
A. C. F. Titres de la Part-Dieu.
231
1349, novembre 26. Pierre IV, comte de Gruyère, ratifie, en ce qui concerne sa fille Luce, un acte d’arbitrage relatif à la succession de Iocerius d’Oron, seigneur de Pont en Ogo. (Pag. 144.)
232
1349, novembre 26. Datum vicesima sexta die mensis novembris, A. D. MCCC quadragesimo nono. In sententia arbitrali inter Friburgenses et burgenses de Corberes pronunciatur quod dicti de Corberes non presumant, durante guerra inter dictos Friburgenses, ex una parte, et dnum comitem Gruerie et dnum Ottonem de Everdes, ex altera, dictis dno comiti et dno Ottoni auxilium, consilium vel favorem impendere.
Recueil diplom. du cant. de Fribourg, III, 94. — H. G. I, 265.
233
1349, décembre 7. Le septane jor de décembre lant de grâce M. CCC. XLIX. Isabelle de Chalon, dame de Vaud, et sa fille Catherine de Savoie, comtesse d’Eu et de Guines, s’accordent avec les /485/ Fribourgeois au sujet des dommages faits par eux au château et à la châtellenie de Vuippens, durant leur guerre avec le comte de Gruyère et le seigneur d’Everdes.
Recueil diplom. du cant. de Fribourg, III, 98. — H. G. I, 266.
234
1350, janvier 11. Datum et actum Mureti, die undecima mensis ianuarii, A. D. sumpto a nativitate M. CCC. quinquagesimo. Indutiæ triginta dierum factæ inter Friburgenses et Bernenses, ex una parte, comitem Gruerie et dominum de Verdes, ex altera parte.
Recueil diplom. du cant. de Fribourg, III, 103. — H. G. I, 270.
235
1350, janvier 25. Datum et actum Paterniaci, die XXV mensis ianuarii, A. D. sumpto ab incarnatione M.CCC.XL. nono, et sumpto a nativitate M.CCC. quinquagesimo. Pax facta inter Bernenses, Friburgenses, eorumque socios, ex una parte, et Petrum, comitem Gruerie, Johannem, dnum de Montsalvens, Othonem dnum de Verdes, et Aymonem de Palesieu, ex altera parte.
Recueil diplom. du canton de Fribourg, III, 108. — H. G. I, 272.
236
1350, mai. Datum mense maii, A. D. millesimo CCC. quinquagesimo. Bertholomeus 1 , prior Rubeimontis, ord. clugn., accensat, secundum consuetudines de Condemina, Perreto, filio Perrodi Albi de Condemina, et Mermeto eius fratri, unam siernam, sitam intra Flendruz, pro duobus denariis solvendis annuatim in festo B. Martini yemalis.
A. C. V.
/486/237
1350, octobre 9. Le comte de Gruyère, le comte d’Arberg et sa femme, Luce de Gruyère, reconnaissent avoir reçu certains actes qui avaient été confiés à la garde de l’abbaye de Hautcrêt (Pag. 146.)
238
1350 (1351), janvier 9. Dat. die IX mensis januarii, A. D. millesimo CCC. quinquagesimo. Ysabella de Arberg, comitissa Gruerie, dna de Montsarven, notum facit se pro emenda damnorum, tempore belli inter comitem Gruerie, carissimum fratrem suum, et Friburgenses, sibi illatorum, ab his accepisse sex lb. Laus.
Recueil diplom. du cant. de Fribourg, III, 101. — H. G. I, 267.
239
1330 (1351), mars. Reconnaissance de la confrérie du Saint-Esprit à Villette, en faveur du comte de Gruyère. (Pag. 147.)
240 *
1351, juillet 25. Datum vicesima quinta die mensis iulii, A. D. millesimo CCC. quinquagesimo primo. Nos Petrus, comes et dnus Gruerie, Katherina, eius uxor, et Rodulphus, eorum filius, vendimus Guillermo de sancto Germano, civi Geben., et Perunete, eius uxori, totam terram et totum territorium dictum Chastalet et totum montem dictum Merchiriou contiguos, cum suis iuribus, omni dominio et omnimoda iuridicione infra terram et montem predictos ac etiam super omnes abergatores, censerios seu residentes, retento nobis punicione corporali, ita quod delinquens debet reddi in Grueria in pura camisia, et omnia alia bona que haberet dictus malefactor debent dictis emptoribus remanere, ac etiam retento ad nos super dictos abergatores et habitantes calvacatam quando illi de Grueria cavalcarent, in hoc quod predicta vendita remanent perpetue de plano feudo nostri Petri comitis, ita tamen quod dicti emptores in mutatione dni et vassalli debent /487/ solvere pro reprisa dicti feudi unum esperverium vel decem sol. Laus. Facta est presens vendicio pro trecentis lb. Laus. bon. Sub sigillo curie Lausan.
Johannes Chamos.
A. C. F.
241
1351, septembre 6. Homagium castrorum de Arconcie et de Illens factum dne Catherine de Sabaudia, dne Waudi, salva fidelitate Alemanie, una cum feodo de Arberg. Sigillum curie Laus. Testes dnus Franciscus 1 episcopus Lausan., dnus Petrus, comes Gruerie, dnus Guillelmus de Grandissono, etc.
Haller. Cod. diplomat
.242
1351 (1352), janvier. Datum mense ianuarii, A. D. millesimo tercentesimo quinquagesimo primo. Iohannodus dictus Folyat de Pullye, cui Petrus, comes et dnus Gruerie, vendidit pretio viginti duorum lb. Laus., septem sextarios vini censuales, in quibus tenebatur dicto comiti de rebus et possessionibus quas ab eo tenebat infra villam et territorium de Pullye, eidem comiti concedit facultatem dictos septem sextarios redimendi pro dictis 22 lb. infra octo annos proximos, quolibet anno a vindemiis usque ad sequentem dominicam Bordarum.
A. C. V. - H. G. I, 281.
243
1352, mars 18. Adhésion de Pierre IV, comte de Gruyère, au renouvellement des traités de confédération conclus entre Berne et Fribourg. (Pag. 148.)
244 *
1352 (1353), février. Datum mense februarii, A. D. M°CCC° quinquagesimo secundo. Nos Johannes, comes Gruerie, dnus de Monsalvein, ad censum perpetuum dedimus Uldriodo, filio quondam Mermeti Belier de Lessot, res et possessiones nobis exchetas quas a nobis tenebat Nychodus Choupat de Lessot, pro novem sol. Laus. cens. Sub sigillo dicti comitis.
A. C. F.
/488/245 *
1353, septembre 8. Datum octava die mensis septembris, A. D. millesimo CCC° quinquagesimo tercio. Ego Petrus dictus Schedolf de Obecka recognosco me esse hominem ligium dni Petri, comitis et dni Gruerie. In signum cuius homagii ligii promitto solvere dicto dno meo unam libram cere annui census. Sub sigillis dni Guillermi de Castellione, decani de Ogo, et dni Petri, curati de Gissineys.
P. de Trema.
A. C. F.
246
1353, décembre 7. Datum sabbato post festum B. Nicholai, A. D. millesimo CCC° quinquagesimo tercio. Perrodus de Cullye, clericus, tutor Iohanneti, filii quondam Berardi de Lalex, Ysabella et Perisseta, sorores dicti Iohanneti, de consensu Nicholeti Muriset de Culye, mariti dicte Ysabelle, procuratoris filii dicti Nicholeti, mariti dicte Perrissete, confitentur, cum Petrus, dnus et comes de Grueria, et dnus Rodulphus eius filius, milites, sibi vendiderint viginti sextarios vini census, et quinque solidos census, in quibus eisdem dnis tenebantur de rebus et domibus quas ab iis tenebant, scilicet pro precio sexaginta et decem lb. Lausan., se predictis dnis concessisse ut possint dictum vinum et pecuniam reemere 1 pro dictis 70 libris infra viginti annos, quolibet anno a tempore vindemiarum usque ad sequentem dominicam Bordarum.
A. C. V.
247
1354, juillet 5 et 20. Assignation d’une rente annuelle à Rodolphe de Gruyère et à sa femme par Hugues Alamandi, seigneur de Valbonais et d’Aubonne. (Pag. 148.)
248
1354 (1355), janvier 12. Pierre de Billens, chevalier, fait à sa future épouse, Marguerite de Grandson, dame de Joux, la donation de tous ses biens et de tous ses droits. (Pag. 149.)
/489/249 *
1355 (1356), mars 12, 13 et 14. Datum quo ad laudem receptam a Iaqueta, Nycholao et Francesia venditoribus, Lausanne, die XII meniis marcii, A. D. millesimo CCC° quinquagesimo quinto; quo ad laudem receptam a Petro filio dicte Iaquete, Lausanne, die XIIII mensis predicti; et quo ad laudem receptam a censeriis, die XIII eiusdem mensis. Nos Iaqueta relicta Iordani Franconis, civis Lausan., Nycholaus, Petrus et Francesia, eorum liberi, vendimus dno Iohanni, comiti Gruerie, dno de Monsarven, necnon dne Ysabelle de Arberg, eius uxori, res infrascriptas sitas in valle Lustriaci, in territorio de Daseler: Primo tres partes pro indiviso tocius turris vocate de Marsens, torcularisque et domus ipsius torcularis sitorum prope dictam turrim, quorum turris, torcularis et domus residua quarta pars est Aymonis Franconis, civis Lausan., fratris dicti quondam Iordani. Que quidem turris, torcular et domus tenentur in feudum a dno episcopo Lausan. Item quatuor vineas immunes a decima et custodia seu garda. Item unum modium et dimidiam cupam vini, ad mensuram dicte vallis, censuales, que debentur pro quibusdam vineis, que una cum aliis supradictis tenentur a religiosis de Humilimonte, sub annuo censu decem sextariorum vini, cum directo dominio earumdem. Item quicquid iuris, dominii, etc., habemus in dictis censibus et in rebus pro quibus debentur. Item vendimus in allodium purum et liberum vineam dictam dou Croset, in territorio de Daseler, immunem a decima et garda; item duos morcellos prati in fenagio de Publo. Facta est dicta venditio pro sexcentis et quadraginta florenis de Florentia boni auri et legitimi ponderis, ac pro sexdecim lb. bon. Laus. solutis Perroneto dicto Connamelli de Espesses, nomine reemptionis dictorum duorum morcellorum prati. Sub sigillo curie Laus.
Uldricus de Cortyon clericus.
A. C. F.
250
1356, juin 14. Quatuordecima die mensis iunii, A. D. M. CCC. quinquagesimo sexto. Nicholaus de Blonay, miles, confitetur se recepisse a nobili dna Ysabella de Grueriis, condna de Corberes et /490/ de Montferrant, matre domine Marguerete uxoris sue, filie quondam dni Girardi de Grandimonte, condni de Corberes et de Montferrant, quatuor centum et quinque lb. Laus. dotis ipsius Marguerete uxoris sue; quas 405 libr. de laude Iohannis, condni de Blonay, fratris sui, militis, assignat eidem Marguerete eiusque heredibus et dne Ysabelle, eius matri, super tenementa, census et redditus ibidem descriptos.
Arch. du château de Blonay sur Vevey. — H. G. I, 286, note 2. — A l’acte original est annexé celui du 17 (non du 1er) décembre 1382, dont le sommaire se trouve dans H. G. Ibid.
251
1357, octobre 3. Die martis post festum B. Michaelis Archangeli, A. D. millesimo tercentesimo quinquagesimo septimo. Iohannes, comes Gruerie, donavit Perrodo Brydoz (Bricod?) de l’Essert, in recompensationem cuiusdam casalis siti in Castro d’Oex, talem franchesiam qualem habent habitantes in Castro d’Oex. Sigilla dicti Iohannis et Petri, comitis Gruerie, fratris eius.
A. C. V. — H. G. I, 294.
252 *
1359, juin 19. Datum decima nona die mensis iunii, A. D. millesimo CCC quinquagesimo nono. Nos Petrus, comes et dnus Gruerie, vendimus dno priori et conventui Cartusie Partis Dei sex sol. et quatuor den. bon. Laus. census, quos nobis debent Agnes, relicta Iohannodi dicti Felog dEz, et Aymo eius filius; item duos sol. cum obolo bon. Laus. censuales, quos nobis debet Iohannetus dictus Nisot, residens apud Vilarsymont, videlicet pro sex lb. bon. Laus. Sub sigillo curie Laus.
P. de Trema.
A. C. F.
253
1359, juin. Datum mense iunii, A. D. M CCC. LIX. Iohannes comes Gruerie, dnus de Monsalvens, Iohanni de Culaes et eius heredibus dat et concedit in perrochia de Oyez talem libertatem /491/ seu franchesiam qualem habitantes in Castro suo de Oyez habent et possident, et hoc in recompensationem cuiusdam casalis quod dictus Iohannes et eius heredes in Castro predicto habebant, in quo casali dictus comes fondavit quondam capellam in honorem sancte Katherine, pro remedio anime sue ac parentum et predecessorum suorum.
Comm. par feu M. Descoullayes, aîné, à Château-d’Oex. - H. G. I, 294.
254
1359, août 22. Contrat de mariage entre Jean de Gruyère, seigneur de Montsalvens, et Marguerite de Billens, veuve de Pierre de Duens dans le Genevois. (Pag. 151.)
255
1359, septembre 8. Die VIII mensis septembris, A. D. millesimo CCC. quinquagesimo nono. Iohannes, comes Gruerie, dnus de Monsavien, pro remedio et salute anime sue dedit preposito et capitulo ecclesie B. Marie Lausannensis, ad opus et nomine ipsorum clericorum chori ecclesie eiusdem, pro suo anniversario in dicta ecclesia annuatim celebrando, census et redditus qui sibi debebantur annuatim in crastino nundinarum Gruerie, circa festum B. Galli, apud Broch, ratione possessionum sitarum in villa sua, territorio et finagio de Lessoc, videlicet quinquaginta solidos Lausan. census; item undecim sol.; item novem sol. et decem den.; de quibus censibus 50 solidi permanent canonicis dicte ecclesie, et residui 20 sol. et 10 den. clericis dicti loci. Testes Petrus de Clerie, domicellus, Roletus Chapusat de Lessoc et Perretus Gothefredi eius frater. Sigilla prefati Iohannis comitis Gruerie et officialis curie decanatus Viviaci. Per Girardum de Bullo, clericum iuratum eiusdem curie.
A. C. V.
256
1360, juillet 3. Testament de Mermette de Gruyère, veuve de Henri de Strætlingen. (Pag. 154.)
/492/257
1360, août 7. Marguerite d’Aubonne, femme de Rodolphe de Gruyère, lègue au couvent de la Part-Dieu la somme de 160 L. (Pag. 156.)
258
1360, octobre 9. Die nono mensis octobris, A. D. millesimo CCC. sexagesimo. Rodulphus de Grueria, miles, filius dni Petri, comitis Gruerie, militis, vendit Iohanni filio quondam Iaqueti Mistralis de Rippa de Ochie 1 novem sestarios boni vini seu musti, annui et perpetui census, una cum omni iure et directo dominio, in territorio de Lalex, et hoc pro precio triginta et octo flor. de Florentia. Sigillum curie Laus. Per Perronetum de Lugrin; relev. per Mermetum de Esclepens, clericum Laus., die lune ante festum B. Marie Magdalene (17 juillet), A. D. millesimo CCC. nonagesimo sexto.
A. C. V.
259
1360, octobre 29. Extrait du testament de Jeanne de Savoie, femme de Guillaume de Joinville, sire de Gex. « Nos Johanne de Savoye, dame de Gez ... denons à Margarite fame de Mons. Ro. de Gruery fille de dame Agnes nostre fille (et d’Humbert Allamandi seigneur d’Aubonne et de Coppet ) duz cent florins d’or per une foys. »
Copie du dit testament à la Bibl. cant. vaudoise, Ms. Ruchat, tom. III, N° 6. - H. G. I, 310.
260
1360, décembre 16. Die mercurii ante festum B. Thome apostoli, A. D. millesimo CCC. sexagesimo. Petrus, comes Gruerie, miles, venditionem per dnum Rodulphum de Grueria, militem, filium suum, factam 2 Iohanni, filio quondam Iaqueti Mistralis de Rippa de Ochia, laudat. Sigillum curie Lausan. Per Iohannem de Villarsel clericum dicte curie.
A C. V.
/493/261
1361, janvier 17. Decima septima die mensis ianuarii, A. D. millesimo CCC. sexagesimo primo. Perrodus Malleti, filius quondam Iacobi Malleti, burgensis de Paterniaco, notum facit quod habuit et recepit a dno Iohanne, comite Gruerie, dno de Montsalven, per manum Girardi dicti de Bulo, de Viviaco, clerici, tres centum florenos Florencie, ratione venditionis quinque modiorum vini sibi per dictum comitem facte. Sigillum curie Lausann. Per Petrum Bonjor de Adventhica, notarium dicte curie.
A. C. V.
262 *
1361, avril 4. Datum die quarta mensis aprilis, A. D. M° CCC° sexagesimo primo. Ego Mermeta, uxor Girardi de Vombroy, vendo dno Iohanni, comiti Gruerie, dno de Monsarven, quemdam morsellum vinee, situm in territorio de Dasaler, pro viginti tribus lb. Laus. Sub sigillo curie Laus.
Bovetus de Pomperron.
A. C. F. Titres d’Humilimont.
263
1361, octobre 5. Promesse de Pierre IV, comte de Gruyère, de décharger le prince Amédée VI, comte de Savoie, du cautionnement de fl. 20 000 qu’il avait contracté envers Henri, comte de Montbéliard, en répondant pour le comte d’Arberg. (Pag. 157.)
264
1361, septembre ou décembre. Die ... mens .... bris A. D. millesimo CCC. sexagesimo primo. Petrus, comes et dnus Gruerie Rodulphus, miles, et Iohannes, domicellus, de Grueria, fratres, filii dicti Petri comitis, de laude et consensu Katerine de Turre, conthoralis 1 dicti comitis, vendunt centum libras et triginta octo solidos Laus., census, sibi debitos per homines ... in villa et perrochia de Gissineys residentes.
A. C. V. Acte cancellé, mutilé.
/494/265 *
1361 (1362), janvier 7. Datum die veneris post festum Epiphanie Dni, A° eiusdem M° CCC° sexagesimo primo, sumpto in Annunciatione dominica. Ego Iohannes de Grangia nova, parrochie Sti. Simphoriani, vendo dno Iohanni, comiti Grueire et dno de Monsalven, quemdam morsellum vinee situm in territorio de Dasaler ante turrim de Marsens pro pretio decem et septem lb. Laus., quas habui, et eciam pro uno sextario vini census, quod inde dicto dno Iohanni emptori debebatur annuatim. Sub sigillo curie Laus.
M. Chastillyens.
A. C. F. Titres d’Humilimont.
266 *
1362, avril 7. Datum septima die mensis aprilis, A. D. M. CCC. LX. secundo. Nos Petrus, comes et dnus Gruerie, Katherina de Turre, eius consors, Rodulphus, miles, Iohannes, domicellus, filii predictorum comitis et comitisse, per purum et liberum allodium vendimus dno priori et conventui cartusiensi Partis Dei triginta sol. Laus. census perpetui, quos nobis debent Perretus Goudron de Canali et Perretus Ruschat, et hoc pretio viginti lb. bone monete Laus. Sub sigillo curie Laus.
W. Leschieles.
A. C. F.
267 *
1362, juin 28. Aymo de Cossonay, Dei et apostolice sedis gratia episcopus Lausan., dilecto decano nostro de Ogo vel eius vices gerenti salutem et dilectionis augmentum. Tibi tenore presentium precipiendo in virtute sancte obediencie et sub /495/ excommunicacionis pena mandamus, quatenus curiam decanatus de Ogo teneas infra burgum nostrum de Bulo semper, quotiescunque ipsam te tenere continget, nec in alio loco seu villa vel burgo, preterquam in Bulo, dictam curiam aliquo tempore tenere presumas, quoquomodo acceptes. Mandantes insuper sub eadem pena omnibus et singulis curatis, vicariis et ecclesiarum rectoribus in dicto decanatu constitutis, ut ipsi seu alter ipsorum aliquam seu aliquas litteras citatorias seu dierum assignationes continentes, nisi apud Bulum sint facte ipse littere citatorie vel dierum assignationes assignate, non admittant quoquomodo, nec sigillent, nec aliqualiter exequantur. Mandantes et districte precipientes castellano nostro de Bulo, qui nunc est et qui pro tempore fuerit, et eius locumtenenti, ut omnes et singulas personas utriusque sexus, undecunque sint et quecunque sint, apud Bulum ad curiam dicti decanatus quoquomodo venientes et inde redeuntes salvas et securas teneat ab omnibus subdictis nostris et eas ab omni violentia, iniuria et gravamine custodiat efficaciter et defendat; et si eisdem aliquod in contrarium fuerit factum, vel quomodolibet intemptatum, iniuriatis huiusmodi et damnum vel gravamen passis emendam fieri faciat competentem simpliciter et de plano valore. Datum apud Lucens, sub sigillo nostro, die martis post festum B. Iohannis Baptiste, A. D. millesimo CCC sexagesimo secundo.
A. C. F. (Reproduction intégrale.)
268
1362, septembre 24. Die sabbati ante festum B. Michaelis Archangeli, A. D. millesimo CCC sexagesimo secundo. Petrus de Estaviaco, prior prioratus de Broc in Ogo 1 , Savigniacensis ordinis, Lausan. diocesis, confitetur se debere, pro se et successoribus suis, annuatim, nomine dicti prioratus, vener. et religioso viro Iohanni de Dalliens, monacho et camerario prioratus Lustriaci, pro se et successoribus suis in officio suo camerie, nomine dicti officii, centum solidos bon. Lausan., pro vestiariis et nomine vestiariorum monachorum dicti prioratus Lustriaci, quos solvere promittit annuatim in festo Assumptionis B. Marie Virginis. Sub sigillo /496/ curie Lausan. Per Iohannodum Coterel de Granges, clericum dicte curie iuratum. Sigillum curie Laus.
A. C. V.
269
1363, mars 14. Amédée VI, comte de Savoie, reprend à lui le château et mandement de Palézieux et l’inféode à dame Marguerite de Grandson, veuve de Pierre de Billens, depuis comtesse de Gruyère. (Pag. 159.)
270
1363, mars 14. Amédée VI, comte de Savoie, accorde à Aimon de Billens la faculté de racheter la seigneurie de Palézieux dans l’espace de six ans. (Pag. 161.)
271
1363, mars 15. Echange entre Amédée VI, comte de Savoie, et Marguerite d’Oron, femme de Jean de Gruyère, seigneur de Montsalvens. (Pag. 161.)
272 *
1363, avril 22. Datum pridie festum S. Georgii, A. D. M. CCC. sexagesimo tercio. Ego Aviola, filia quondam Nicolay dicti Meystre de Guez, parrochie Sancti Simphoriani, uxor Perroneti Gunr de la Motaz de Espesses, vendo dno Iohanni de Grueria, dno de Monsalveyn, militi, quinque sol. Laus. bon. census, in quibus michi tenetur Iohannes de Grangia nova super duobus morsellis vinee sitis in territorio de Desaley, pro precio centum sol. Laus. bon. Sub sigillo curie Laus.
Franciscus Morgens.
A. C. F. Titres d’Humilimout.
/497/273
1363 (1364), janvier 10. Reconnaissance du prieur de la confrérie du Saint-Esprit, à Villette, en faveur de Rodolphe de Gruyère, chevalier. (Pag. 163.)
274
1364, septembre 16. Testament de Hugues Allamandi, seigneur de Valbonais. (Pag. 164.)
275
1366, avril 7 et 19. Testament de Jean de Gruyère, seigneur de Montsalvens. (Pag. 170.)
276
1365, novembre 5. Codicille de Jean de Montsalvens. (Pag. 172.)
277
1365, avril 24 et 29. Sentence arbitrale prononcée par le comte de Savoie entre le comte de Gruyère et d’autres personnages au sujet de la succession de Hugues Allamandi. (Pag. 172.)
278
1365, mai 13. Le comte de Savoie accorde à Guillaume de Grandson, seigneur de Sainte-Croix, deux cinquièmes des seigneuries d’Aubonne et de Coppet. (Pag. 176.)
279
1365 (1366), mars 3. Vente d’un fonds de terre cédé à la commune de Gruyère par Marguerite de Grandson, femme du comte Rodolphe IV. (Pag. 177.)
280 *
1365 (1366), mars 3. Datum tercia die mensis marcii. A. D. M. CCC. LX. quinto. Nos Rodulphus, comes ac dnus Gruyerie, /498/ notum facimus quod cum homines nostri habitantes in territorio de Monbovom teneantur nobis anno quolibet, tam liberi, ligii, talliabiles, censerii et albergatores, pro quolibet aratro arante in dicto territorio, tempore veris in una corwata cum aratro et animalibus et hominibus dictum aratrum sequentibus, galice corway, et predicti homines nostri usagia debentes et omnes habitantes in dicto territorio in una dieta, galice jorneva, in mense iulii cum falce, nos prefatus comes, considerantes multa grata servicia nobis facta per dictos homines, dictas corwatas et dietas, de laude dne Marguerite de Grandissono, comitisse et dne Gruyerie, consortis nostre, ac Iohannis de Gruyeria, domicelli, fratris nostri, in perpetuum accensamus predictis hominibus nostris videlicet quamlibet corwatam pro tribus sol. Laus. censualibus et quamlibet dietam pro quatuordecim denariis Laus. cens., solvendis apud Gruyeriam anno quolibet, in festo nativitatis B. Iohannis Baptiste, et pro bono intragio quod habuimus. Sub sigillis dictorum comitis et comitisse.
Archives de Montbovon.
281
1366, juillet 18. Datum decimo octavo die mensis iulii, A. D. MCCCLXVI. Nos Petrus, comes et dnus in Arberg, dnusque de Illens et de Arconcie, et Luqueta de Grueria, eius uxor, comitissa et dna in Arberg, dnaque de Illens et de Arconcie, confitemur quoddam pratum, situm in territorio de Tresvaux, datum monasterio Alteripe per dnum Iohannem, condnum de Rupe, militem, non esse de nostro feodo, sed cum suis iuribus in purum, francum et liberum allodium dno Rodulpho de Blonay, abbati, et conventui Alteripe debere perpetuo remanere. Sub sigillo curie Laus. Per Willelmum de Espindes, curatum de Pontevilla.
Soloth. Wochenblatt, 1828, pag. 302.
282
1366, septembre 19. Jean Ier de Montsalvens, lègue à ses neveux les châteaux de Montsalvens, d’Oex, et la maison forte de Broc. (Pag. 178.)
/499/283
1366, novembre 17. Die decima septima mensis novembris, A. D. millesimo CCC sexagesimo sexto. Controversia inter dnum Iohannem, comitem et dnum de Vaulangins (Valengin), ex una parte, et dnum Iohannem, comitem Gruerie et dnum de Montsalvens, ex altera parte, de dote Isabelle de Vaulangins, olim uxoris predicti domini de Montsalvens, per arbitros composita.
A. C. V. et Monuments de l’histoire de Neuchâtel, publiés par M. G. Matile, tom. II, pag. 881. Voir l’analyse de ce document dans H. G. I, 302.
284
1366 (1307), mars 16. Mermette de Gruyère, veuve d’Henri de Strætlingen, fait donation de tous ses biens à son neveu Jean de Gruyère. (Pag. 179.)
285
1367, mai 22. Die vicesima secunda mensis maii, A. D. millesimo CCC sexagesimo septimo. Clausula testamenti quo Catharina de Turre (Castilionis), comitissa Gruerie, relicta Petri, comitis et dni Gruerie, heredes sibi instituit universales Rodulphum, comitem et dnum Gruerie, Iohannem de Grueria, eius fratrem, et virum religiosum dnum Petrum de Grueria, priorem prioratus Rubeimontis, filios suos. Testatrix legat carthusie Partis Dei quadraginta solidos pro anniversario suo et dicti Petri quondam mariti sui quotannis in dicta carthusia faciendo. Sigillum curie Lausan. Per Anthonium Wippens, eiusdem curie clericum iuratum.
A. C. F. Titres de la Part-Dieu. — H. G. I, 291.
286
1367, juin 11. Promesse faite par le comte de Gruyère, sa femme et ses frères, à leur oncle Jean I de Montsalvens. (Pag. 180.)
/500/287
1367, septembre 12. Déclaration du comte de Gruyère et de son frère touchant les paysans de la paroisse de Gessenay et de Rougemont. (Pag. 182.)
288
1367 (1368), janvier 17. Decima septima die mensis ianuario A. D. millesimo CCC. sexagesimo septimo. Rodulphus, comes et dnus Gruyerie, Iohannes de Gruyeria, domicellus, frater dicti comitis, filii condam dni Petri, dni et comitis Gruyerie, de consensu dne Marguerite de Grandissono, consortis dicti Rodulphi comitis, laudant donationem trium capellarum quas dnus Iohannes, comes Gruyerie, dnus de Montservion (Montsalvens), eorum patruus, fundavit, unam in magna ecclesia Lausann., alteram in castro de Oeyz, tertiam in perrochiali ecclesia de Broc. Sigillum curie Laus. Per Willelmum Leschieles, clericum eiusdem curie iuratum.
A. C. V. — H. G. I, 315.
289
1367 (1368), février 4. Confirmation, par le comte de Savoie, de l’acte par lequel Jean Ier de Montsalvens abandonne à ses neveux les châteaux de Montsalvens, d’Oex, et la maison forte de Broc. (Pag. 183.)
290 *
1368, avril 12. Datum duodecima die mensis aprilis, A.D. millesimo CCC° sexsagesimo octavo. Nos Rodulphus, comes et dnus Gruyerie, Iohannes de Gruyeria, domicellus, frater dicti comitis, notum facimus quod cum Vionetus dictus de Chinauz, homo noster, dederit et suum corpus reddiderit dno priori et conventui Partis Dei et omnia eius bona eisdem religiosis concesserit, videlicet morcellum terre et domum in loco dicto Clos Wacelin, continentem circa septem posas terre, item septem posas terre in loco dicto Pra deys Chanos, item septem sectores prati in loco dicto Obecaz, prout in littera data in vigilia festi nativitatis B. Marie Virg., A. D. millesimo trecentesimo quinquagesimo nono, plenius continetur; nos prefati Rodulphus comes et Johannes eius frater dictam /501/ donationem, de laude dne Marguerite de Grandissono, comitisse et dne Gruyerie, consortis nostre dicti comitis, laudamus pro decem lb. bone monete Laus., quas habuimus a dictis religiosis nomine laudumii. Sub sigillis predictorum Rodulphi comitis, Iohannis eius fratris, Marguerite comitisse et curie Laus.
W. Leschieles.
A. C. F. Titres de la Part-Dieu.
291
1368, avril 29. Testament de Jean Ier de Montsalvens. (Pag. 185.)
292
1368, juillet 7. Traité de paix conclu entre Rodolphe IV, comte de Gruyère, Jean de Gruyère, son frère, les frères Jacques et Guillaume de Duens, d’une part, et Guichard Tavelli, évêque de Sion, comte et préfet du Vallais, d’autre part. (Pag. 191.)
293
1368, août 15-23. Le comte de Gruyère emprunte à Bâle la somme de 1200 fl. à des conditions onéreuses. (Pag. 194.)
294 *
1368 (1369), mars 15. Datum die decima quinta mensis marcii, A. D. M°CCC° sexagesimo octavo. Nos Aymo de Orons, dnus de Bossonens, miles, notum facimus quod cum Mermeta, filia Iohannodi Gindro de Sancto Simphoriano, nunc uxor Girardi de Wibroya, vendiderit dno Iohanni, comiti Gruerie, dno de Montsalvens, quemdam morsellum vinee situm in territorio de Dasaleir, in loco dicto ou Mas, que vinea a nobis moveri dignoscitur, hinc est quod nos vendimus prefato dno comiti quicquid iuris et dominii habemus in dicto morsello pro precio decem florenorum boni auri et legitimi ponderis. Sub sigillo curie decanatus Viviaci.
Girardus de Bullo, de Viviaco.
A. C. F. Titres d’Humilimont.
/502/295 *
1368 (1369), mars 18. Datum die decima octava mensis marcii, A. D. millesimo tercentesimo sexagesimo octavo. Nos officialis curie decanatus Viviaci notum facimus quod, sicut nobis constat per relacionem Girardi de Bullo de Viviaco, clerici curie nostre iurati, in eiusdem iurati et testium infrascriptorum presencia personaliter constitutis dno Iohanne, comite Gruerie, dno de Montsalvens, milite, et dno Iohanne, abbate abbacie de Humilimonte, nomine suo et sui conventus, prefatus quidem dnus Iohannes comes donavit donatione post ipsius decessum valitura predicte abbacie res inferius declaratas cum pertinenciis et dominio earumdem: primo domum sitam ante turrim de Dasaleir et de Marsens, cum casali sito iuxta dictam domum; item unum morsellum vinee in territorio de Dasaleir, in loco dicto ou Mas; item alium morsellum vinee ante domum predictam; item alium morsellum vinee in territorio supradicto; item alium morsellum vinee in dicto territorio; item alium morsellum vinee in dicto territorio, in loco dicto en la Chinaul; item alium morsellum vinee in dicto territorio; item alium morsellum vinee supra dictam turrim; item quoddam pratum in loco dicto subtus Publoz; item morsellum prati in loco dicto ou Chanoz; item quinque sol. Laus. census in quibus tenetur annuatim dicto comiti Johannetus de Grangia nova; item quinque sol. Laus. census in quibus tenentur annuatim Nychola Bonczanna et Roletus eius filius; item unum obulum Laus. census in quo annuatim tenetur Agnex de Fonte. Et fuit conventum inter prefatos dnos comitem et abbatem quod de centum lb. Laus. legatis per dnam Margaretam de Orons, quondam uxorem ipsius dni Iohannis comitis, certis personis in civitate Lausan. residentibus, debeat abbacia supradicta onus sexaginta lb. erga ipsas personas supportare. Onus autem residuarum quadraginta lb. ferre ipse dnus Iohannes comes teneatur. Item actum est quod de novem sextariis vini census per ipsum dnum comitem dicte abbacie annuatim debitis pro vineis supradictis, nichil idem dnus comes, ipso vivente, solvere teneatur. Et hec omnia ipsi dnus Iohannes comes et dnus abbas laudaverunt. Sub sigillo curie decanatus Viviaci.
Girardus de Bullo.
A. C. F. Titres d’Humilimont.
/503/296
1369, juin 11. Undecima die mensis iunii, A. D. millesimo CCC. sexagesimo nono. Iohannes, comes Gruerie, dnus de Monsalvens, miles, altari sancte Crucis in monasterio Humilismontis constituto dedit domum suam sitam ante turrim suam de Dessaler 1 cum torculari et pertinentiis eiusdem, sub tali conditione, quod abbas et conventus dicti monasterii tenerentur pro salute anime prefati comitis, parentum ac progenitorum suorum ac uxorum suarum singulis hebdomadis celebrare tres missas. Sigillum curie Laus.
A. C. V. — H. G. I, 306.
Sceau de l’official.
297
Eodem die. Iohannes 2 abbas monasterii Humilismontis, totusque conventus eiusdem monasterii: Cum dnus Iohannes, de Grueria comes, dnus de Montsalvin, miles, etc. (ut supra), nos de laude, consensu et voluntate rever. in Christo patris dni Ludovici 3 , abbatis Lacus iurensis, superioris nostri ordinis et dioc. predictorum, devotioni prefati comitis annuentes, etc. Sigilla abbatis Lacus iurensis et abbatis Humilismontis.
Le premier sceau presque entier, petit fragment du second.
298 *
1369. Iohannes, comes Gruerie, dedit abbatie Humilismontis sex lb. et sex sol. census debitos per Mermetum et Roletum Curratz de villa dou Villar.
A. C. F. Repertorium Balliodi.
299
1370, mai 1. Dnus Rodulphus, comes Gruerie, et Iohannes eius filius vendiderunt dno Amedeo, comiti Sabaudie, die prima /504/ maii, A. D. M. CCC. LXX, quadraginta libras annuales, de quibus superius fit mentio 1 , nec non retentas 2 totius temporis preteriti, pro octies centum flor. auri boni ponderis, quos confessi sunt habuisse per instrumentum propria manu Iohannis Ravais receptum, presentibus dominis Gr ..., Ioh. Lager (?) et Petro de Ponte. — Ita est. Iohannes Ravais. »
Note annexée à la charte du 18 avril 1289.
A. C. V. — H. G. I, 316.
300 *
1370, mai 7. Datum die septima mensis maii, A. D. M° CCC° septuagesimo. Nos Marguereta de Grandissono, dna de Palexuz, uxor dni Rudolphi, comitis Gruerie, adcensamus Uldriodo de Bremoudens filio Iaqueti dicti Crouit, homini nostro libero, possessiones Cononis de Fonte de Morascon, sub censu annuo duodecim sol. Laus. bon., et pro tribus cupis et dimidio quarterono avene, cuius avene dictus Uldriodus nobis solvere teneatur medietatem et aliam medietatem dno Aymoni de Bossonens militi, etc. Item adcensamus prenominato Uldriodo possexiones Ansermi dou Mossallar, sub censu annuo decem sol. et sex den. Laus. bon. et unius componis, cum corvatis et usagiis aliis apud Morascon solvi consuetis. Confitemur nos habuisse a dicto Uldriodo duos florenos auri boni ponderis. Sub sigillo dicte Marguerete de Grandissono.
A. C. F.
301
1370, août 20. Le comte de Gruyère et ses enfants vendent à Guillaume de Grandson, seigneur de Sainte-Croix, tout ce qu’ils possèdent dans les seigneuries d’Aubonne et de Coppet. (Pag. 196.)
302
1370, août 27. Datum Morgie, die vigesima septima mensis augusti, A. D. millesimo trecentesimo septuagesimo. Amedeus, /505/ comes Sabaudie, dnum Guillelmum de Grandisono, dnum Sancte Crucis et Albone, de omnibus que dictus dnus Guillelmus acquisivit a Rodulpho comite Gruerie, et Rodulpho, Mariaque eius liberis, ex successione heredum nobilis dne Agnetis de Villariis, in castris et mandamentis Albone et Coppeti, investivit sub homagiis consuetis.
A. C. V. Copie. — H. G. I, 314.
303 *
1370, octobre 6. A. D. millesimo CCC° septuagesimo, die sexta mensis octobris, inditione octava, dni Urbani pape quinti anno octavo, in aula castri Ochiaci, dnus Rodulphus, comes Gruerie, intravit homagium ligium et fidelitatem dni Aymonis de Cossonay, episcopi Lausan., recipientis ad opus sue ecclesie, quemadmodum dnus Petrus, comes Gruerie, recognovit se tenere a dno Iohanne, episcopo Lausan.; presentibus dnis Ludovico de Cossonay, dno de Berchie, Humberto de Collomberio, ballivo Waudi, militibus, Henrico de Siviriaco, priore Paterniaci, Guidone de Pringino, preposito Lausan., Guillermo et Iacobo, bastardis de Grandissono, militibus.
Rodulphus Palliere.
A. C. F.
Voy. l’hommage du samedi après Noël (29 décembre) 1341, N° 98, page 134.
304
1371, novembre 24. Franchise d’usages, droits et services accordée par le comte de Gruyère et son frère à la communauté de Gessenay. (Pag. 198.)
305
1371 (1372), janvier 28. Die vicesima octava mensis ianuarii, A. D. millesimo CCC. septuagesimo primo. Rodulphus, comes et dnus Gruerie, filius quondam dni Petri, comitis et dni Gruerie, confitetur se debere vener. Stephano Gallopini, canonico ecclesie Lausan., cellerario capituli dicte ecclesie, procuratorique, ducentos florenos ex causa cuiusdam concordie inter se et dictum /506/ capitulum facte de legato centum et quinquaginta flor. eidem capitulo facto per bone memorie dnum Iohannem, comitem Gruerie, dnum de Monsalvens, et etiam de valore quinquaginta florenorum qui dicto capitulo evenire possent ex causa oblationum faciendarum ratione funerum dicti dni Iohannis comitis, tam pro equis quam pro pannis aureis seu sericis offerendis in sepultura ipsius dni Iohannis, dni de Monsalvens. Fideiussores dat dnum Ludovicum de Cossonay, militem, dnum de Berchier, et Aymonem de Stuppa de Orons, domicellum. Sigillum curie Laus. Per G. de Biollens, eiusdem curie clericum iuratum.
A. C. V. - H. G. I, 318.
306
1372, mai. Affranchissement d’usages et de redevances dans la châtellenie de Château-d’Oex. (Pag. 202.)
307 *
1372, novembre 13. Datum tresdecima die mensis novembris, A. D. millesimo CCC° septuagesimo secundo. Nos Marguereta de Grandissono, uxor dni Rodulphi, comitis Gruerie, notum facimus quod cum dnus Rodulphus, dnus de Orons et de Attalens, miles, in suo testamento legaverit monachis domus Partis Dei triginta sol. Laus. annui redditus pro suo anniversario faciendo, quos triginta sol. assignavit percipiendos annuatim super quindecim lb. Laus. annui redditus, per dictum quondam militem acquisitas a dno Humberto de Billens, dno de Palexiouz, et dno Aymone, eius filio, militibus, sub spe reemptionis; nos dicta Marguereta debere confitemur predictis monachis predictos triginta sol. censuales. Sub sigillo Humberti de Columberio, militis, ballivi Waudi.
A. C. F. Titres de la Part-Dieu.
308
1373, avril 7. Datum septima die mensis aprilis, A. D. millesimo CCC° septuagesimo tercio. Nos Rodulphus, dnus et comes Gruerie, notum facimus quod cum dudum bone memorie dnus Iohannes, comes Gruerie, avunculus noster, de laude dni /507/ Iohannis de Grueria, militis, fratris nostri, dederit abbati et conventui monasterii Humilismontis vineam nominatam a la Marreta, in Desalez, sub conditione quod ipsi religiosi solvere tenerentur fratribus predicatoribus Lausan. quinquaginta lb. et clericis chori maioris ecclesie Lausan. decem lb., quas sibi legaverat quondam Marguereta de Blonay, quondam uxor dicti quondam dni Iohannis comitis. Item triginta sol. bon. Laus. census in eius testamento pro suo anniversario annuatim in dicto monasterio commemorando. Item sex lb. et sex sol. Laus. census in dotationem altaris Ste. Crucis, siti infra dictum monasterium, pro eo quod dicti religiosi in eodem altari perpetuo singulis ebdomadis pro remedio anime sue tres missas celebrare teneantur. Que omnia assignaverat percipienda supra certa tenementa in nostro comitatu existentia. Item et eisdem religiosis quitaverit quicquid iuris habebat in pluribus morcellis vinearum existentibus in Dassale, iuxta turrim nostram de Marsens, qui a dictis religiosis sub annuo censu undecem sextariorum vini movere dignoscebantur. Item et quosdam morcellos pratorum et plures particulas censuum pecunie, qui sibi in perrochia de Villeta et Sti. Symphoriani debebantur. Item et quoddam stabulum seu domum, iacentem iuxta dictam turrim. Verum cum super dictis donationibus inter nos et dictos religiosos fuerint exorte questiones, tandem de communi consensu per nobiles viros Aymonetum de Ponte, condnum eiusdem loci, et Aymonodum dou Peluz fuerunt sedate in hunc modum. Et primo quod predicta vinea, dicta a la Marreta, pro eo quod de nostro feodo movebatur, ad nos dictum comitem debet perpetuo remanere, et nos promittimus solvere dictis fratribus predicatoribus dictas quinquaginta lb. Et in casu quo dicta turris nobis remaneret, debet etiam nobis stabulum superius designatum, dicta donatione non obstante, perpetuo remanere. Omnes vero morcelli vinearum qui a dictis religiosis sub annuo censu dictorum undecem sextariorum vini movebantur, debent liberi remanere perpetuo ad conventum predictum, cum omnibus pratis, terris, possessionibus et censibus de quibus iidem religiosi poterunt probare quod ab ipsis moverentur. Cetere vero donationes et legationes dicto conventui per predictum quondam avunculum nostrum /508/ facte debent esse irrite, sub conditione quod nos dictus comes predicto conventui ex causa recompensationis debere confitemur centum et decem lb. bon. Laus., quas solvere promittimus et pro quibus damus fideiussores Aymonetum de Ponte et Aymonodum dou Peluz. Tenebuntur dicti religiosi pro remedio anime dicti avunculi nostri missas qualibet ebdomada perpetuo, secundum quod facultas summe pecunie antedicte requiret, celebrare. Sub sigillo curie Lausan.
Ro. dou Mulin.
A. C. F. Titres d’Humilimont.
309
1373, avril 12. A. D. millesimo tercentesimo septuagesimo tertio, die duodecima mensis aprilis, indict. undecima, pontificatus sanct. in Chr. patris et dni nostri dni Gregorii undecimi anno tertio, Lausanne in lobia 1 domus episcopalis, in presentia notarii publici et testium, constitutis rever. dno Aymone de Cossonay, episcopo Laus., et nobili viro Rodulpho de Grueria, filio dni Rodulphi, comitis et dni Gruerie; idem Rodulphus, de consensu dni Rodulphi comitis, patris sui, intravit homagium et fidelita tempredicti dni episcopi, quemadmodum dnus Iohannes, dnus quondam de Montsalvens, avunculus dicti Rodulphi et sui predecessores 2 , dictum homagium et fidelitatem facere tenebantur. Confessus est dictus Rodulphus se tenere sub homagio predicto a dno episcopo Lausan. domum sive turrim dictam de Marsens, sitam in loco dicto au Desaleys 3 , cum fundo, iuribus, etc., et ultra recepisse a prefato dno episcopo quinquaginta libras Laus. in augmentum feudi supradicti; quibus factis prefatus episcopus dictum Rodulphum de predictis ratione dicti homagii investivit, salvo tamen semper iure sue ecclesie Lausan. ac dni Iohannis de Grueria, militis, et alterius cuiuscunque. Et Rodulphus comes hec omnia laudavit. Testibus nobilibus et discretis viris dno Ludovico de Cossonay, Stephano Guerrichi de Lausanna, Petro de Syvirier, militibus, Guidone de Pringiaco, preposito Lausan., iuris utriusque professore, Anthonio de Billens, preposito Augustensi 4 , Rodulpho de Cullie 5 , Hermanno de Colonnia, Guillelmo de Bogie, Petro /509/ de Castello, canonicis Lausan., etc. Guillelmus Poncie de S. Mauricio Agaun. notar. publ. curieque Lausan. iuratus signavit, una cum sigillo dicte curie.
A. C. V. — H. G. I, 317.
310 *
1374 (1375), janvier 6 et juillet 25. Nos Rodulphus, comes et dnus Gruerie, et Iohannes de Grueria, eius frater, milites, filii quondam dni Petri, comitis et dni Gruerie, militis, et Rodulphus de Grueria, filius dicti dni Rodulphi, vendimus dno abbati et conventui abbacie Humilimontis octo lb., quatuordecim sol. et quinque den. Laus. bon., in quibus nobis tenebantur homines et subditi nostri (subscripti) vallis de Charmeis ac parrochiarum eiusdem loci et de Broch, cum omni pleno, mero, mixtoque imperio et omnimoda iuridicione hominum et subditorum, censuum, tenementorum, albergamentorum ac rerum et possessionum quarumcunque pro quibus debebantur nobis ipsi census, et hoc pro precio octies viginti et quatuordecim lb. Laus. bon. Sub sigillo curie Lausan. Datum quo ad laudem dicti dni comitis, die sexta mensis ianuarii, A. D. millesimo tercentesimo octuagesimo quarto, ab annunciatione dnica sumpto, et quo ad laudem predictorum dni Iohannis et dni Rodulphi de Grueria, testibus dno Conone de Adventica, curato de Charmeis, etc., in festo B. Iacobi apost., A. D. millesimo tercentesimo septuagesimo quinto.
A. C. F. Titres d’Humilimont. — H. G. I, 325.
311 *
1374 (1375 ), janvier 31. Laudatum est ultima die mensis ianuarii, A. (MCCC) LXXIIII. Girardus Divitis confitetur habuisse a villa Friburgi centum florenos de debitis in quibus dnus Rodulphus, comes Gruyerie, sibi tenetur obligatus. Quare dictum dnum comitem et eius heredes quitat super dictis centum florenis.
A. C. F. 1re collection de lois, N° 690, f. 238.
/510/312 *
1376, avril 15. A. D. millesimo CCC° septuagesimo sexto, die decima quinta mensis aprilis, in domo habitationis dni Guidonis episcopi Lausan. apud Lausannam, in camera ipsius episcopi, dnus Rodulphus, comes Gruerie, intravit et fecit homagium ligium prefati dni episcopi, nomine ipsius et sue Lausan. ecclesie, prout predecessores dicti dni intraverunt; confessusque fuit se tenere in feudum quicquid ipse et predecessores sui confessi fuerunt se tenere a predecessoribus prefati episcopi. Presentibus ibidem dno Guillermo de Grandissono, dno Ste. Crucis et Albone, Ludovico de Cossonay, dno de Berchie, militibus, Ludovico dno de Cossonay, Henrico de Siviriaco, priore Romani monasterii, Stephano Gallopini, preposito Lausan., Iohanne de Rupe, cantore Geben., Iohanne de Fiez, canonicis Laus., dno Iohanne de Turre, Francisco dno de Orons, Humberto de Collomberio, dno de Wullierens, ballivo Vuaudi, Stephano Guerrici, ballivo Laus., Petro de Sivrie, Francisco de Orsens, militibus, Aymoneto condno de Ponte, Roleto Maiore Lustriaci, Perrodo Maiore Lausan., Iaqueto de Senarclens, domicellis, Aymone de Foro et Perroneto de Sto. Sulpicio, civibus Laus. Sub sigillo officialis curie Laus.
Arch. de l’évêché de Lausanne, à Fribourg.
313
1376, août 4. Datum apud Grueriam, die quarta mensis augusti, A. D. millesimo tercentesimo septuagesimo sexto. Nos Rodulphus, comes Gruyerie, vendimus dno Nichodo, dno de Blonay, militi, tria modia et septem sextaria vini boni et sani, ad magnam mensuram sancti Simphoriani dominii Glerule, Laus. dioc., annui redditus, que nobis prefato comiti quolibet anno, tempore vindemiarum, solvere tenentur Alexia, relicta Perrini Visy de S. Simphoriano et Thomas eius filius, ratione decime quam habemus in castellania Glerule, a predecessoribus dictorum Alexie et Thome per dnum Petrum, comitem et dnum Gruerie quondam, dominum et genitorem nostrum 1 dicti Rodulphi comitis, accensate et pro uno morsello vinee sito in loco dicto eys Fosses, parrochie /511/ Sti. Simphoriani. Facta est hec venditio pretio septies viginti et quatuor lb. Laus. In cuius rei testimonium nos prefatus Rodulphus comes sigillum nostrum presentibus litteris apposuimus.
Arch. du château de Blonay sur Vevey. — H. G. I, 326.
314
1376, décembre 11. Accord passé entre Edouard de Savoie, évêque de Sion, et Rodolphe IV, comte de Gruyère. (Pag. 203.)
315
1377, janvier 19. Datum apud Chillonem, ante capellam B. Panthaleonis, die vicesima nona mensis ianuarii, anno a nativ. Dni millesimo trecentesimo septuagesimo septimo. Syndici communitatis de Chillione et complures burgenses et habitatores de Chillione remittunt dno Rodulpho, dno et comiti Gruerie, et suis heredibus omnia iura que habent in montibus vocatis Bagnonzon (?) et ... , excepto usu in nemoribus ipsorum montium et pasturagio animalium, et hoc pro quadraginta flor. boni auri. In cuius rei testimonium Henricus Eschaqueti, iuris peritus, iudex in Chablaisio et Gebennensi pro magn. principe dno Amedeo, comite Sabaudie, ad preces prenominatorum et dicti dni comitis Gruerie, relatas per Nantermetum Borgesii de Villanova, curie dicti dni comitis iuratum, sigillum eius curie duxit apponendum.
Sceau pendant.
Idem Nantermetus.
A. C. V. — H. G. I, 326.
316
1370 ( 1377), mars 2. Testament de Marguerite de Gruyère, veuve de Pierre, seigneur de Châtillon, dans la vallée d’Aoste (Pag. 205.)
317
1377, avril 3. Datum tercia die mensis aprilis, A. D. millesimo CCC° septuagesimo septimo. Nos Rodulphus, comes Gruerie, miles, et Marguereta de Grandissono, eius uxor, vendimus de puro, franco /512/ et libero allodio dno Iacobo Lupi, presbitero de Melduno, et suis successoribus, tanquam rectori misse de Requiem ordinate in altari B. Petri in capella B. Marie virg. in castro Melduni per Iaquenodum Cerjat, burgensem de Melduno, et Iohannetam eius uxorem, ad opus dicte misse, et dno Girardo Arma iuniori, presbitero de Melduno, ad vitam ipsius tantum, triginta octo sol. Laus. et duas cupas medii frumenti census, quos et quas debet annuatim Johannes Charvet de Servion, arbergator noster; item viginti duos sol. Laus. census, quos debet Perronetus filius Iacobi Corbat dicti loci, arbergator noster; item sexdecim sol. Laus. et duas cupas medii frumenti, quos et quas debet Perrodus Miga, dictus Corbat de Servion, arbergator noster; item decem et novem sol. et novem den. Laus. cens., quos debet Iohannetus Menoudens, arbergator noster de Servion; item quinque sol., novem den. Laus. cens, quos debet Iohannes Rosset dicti loci; item decem sol. quinque den. Laus. et tres cupas avene census, quos et quas debet Iaquetus Galliar de Servion, item novem sol. Laus. cens., percipiendos super pratum nostrum subtus villam de Servion; item calvatas, charreagia, caponeriam, advoeriam, avenariam, exchetas, banna, clamas, obventiones, omnimodam iuridicionem, merum imperium in et super dictos abergatores et res pro quibus debentur dicti census, necnon laudes ibidem nobis pertinentes, pro precio ducentorum florenorum boni auri et ponderis de Florencia. Et est sciendum quod dicti census et omnia premissa debent pertinere perpetue dicto dno Iacobo et suis successoribus, excepto quod quarta pars debet pertinere dicto dno Girardo ad vitam suam tantum. Sub sigillo Humberti de Columberio, militis, ballivi Waudi.
Arch. du chapitre St. Nicolas, à Fribourg, et A. C. V. — H. G. I. 327.
318
1377, avril 22. Testament de Marguerite de Grandson, comtesse de Gruyère. (Pag. 208.)
319
1377, avril 22. Dispositions de Marguerite de Grandson, /513/ comtesse de Gruyère en faveur des frères prêcheurs de Lausanne. (Pag. 212.)
320 *
1377, novembre 6. Littera in favorem dni Guidonis de Prangino, episcopi Lausan., instante Iohanne Raverat eius procuratore, sigillata per dnos Henricum de Syvriaco, priorem Romani monasterii, et Humbertum de Columberio, militem, ballivum Vaudi, deputatos iudices a dno comite Sabaudie, contra dnum comitem Gruerie super limitibus pasturagiorum Albeaque et de Lessot, item et super feudo et homagio Turris Treme et reconpensacione dicti homagii, data sexta novembris, A. D. M° CCC° LXXVII°.
A. C. V. Summaria designacio homagiorum per Deschaux.
321 *
1377, novembre 16. Littera pronunciationis facte super quibusdam questionibus et debatis que erant inter dnum Guidonem episcopum et dnum comitem Gruerie. Die XVI mensis novembris, A. D. millesimo CCC° LXXVII°.
A. C. V. Repert, a. 1394.
Il est probable que cet acte est le même que le précédent, et que l’un des copistes s’est trompé en transcrivant la date.
322 *
1378, octobre 20. Littera per Girardum Arma, curatum de Pallexue, sub sigillo curie Laus. confecta, data XX die octobris, A. D. M° tercentesimo septuagesimo octavo, per quam dna Marguereta de Grandissono, comitissa Gruerie, dna de Pallexue et de Burioz, de laude dni Rodulphi, comitis Gruerie, eius consortis, in perpetuam elemosinam, pro remedio anime sue dedit donatione facta inter vivos confratrie Conceptionis B. Marie Rotundimontis tres seros et tres grossos Caseos assignatos percipere annuatim apud Grueriam, in nundenis dicti loci solitis teneri post festum B. Galli, de fructu montis de Corjon.
Arch. de la ville de Romont, Invent. du XVe siècle.
/514/323
1379, août 22. Sentence arbitrale par laquelle Aimon de Poypon, bailli du Vallais, termine un débat entre le comte de Gruyère et la commune de Savièse. (Pag. 215.)
324
1379, octobre 23. Dimanche avant S. Simon et S. Jude. Traité fait entre Rodolphe, comte de Gruyère, et la ville de Fribourg, touchant un mode de vivre et de procéder en cas de différends entre les ressortissants des parties contractantes.
Girard. Tabl. histor. de la Suisse, pag. 22. — H. G. I, 334.
325 *
1379, octobre 23. Nos li advoyer, le conseil et la communitei de Fribor en levesche de Lausanne faczons savoir a totz que nous avons recheu en nostron borgeois tres noble baron et puissant mess. Rol, conte et seigneur de Gruyere, per que nous promectons par nostre bone foy en luef de seremant que nous li ayderons et consillerons a totte nostre puissance, en bone foy, et a maintenir ses droitz, ses invest(itur)es et ses possessions, comme a nostrou fyaulx et amey borgeois. In tesmognyage de la quoy chose noz li advoye, li conseil et la communitey de Fribor avons mis nostre propre seel en seste presente lettre, qui fust donee la dimoinge devant la feste S. Simonis et Judey appostres, anno Dni millesimo CCC° septuagesimo nono.
Ita est H. Nonans de Nigro castro.
Copie mot à mot d’une ancienne lettre de bourgeoisie faicte avecque Rol, conte de Gruyere.
A. C. F. Copie du XVIe siècle. — H. G. I, pag. 335, note 1.
326 *
1379 (1380), janvier 23. Datum die lune post festum BB. Fabiani et Sebastiani, A. D. M° CCC° septuagesimo nono. Nos Humbertus de Columberio, miles, ballivus Waudi, notum facimus quod /515/ die martis penultima die mensis augusti, A. D. quo infra, Ludovicus, dnus de Cossonay, domicellus, fecit nobis clamam de dno Rodulpho, comite Gruerie, milite, ipso dno presente, super castrum et mandamentum Turris Treyme, item super quater viginti libratas terre, sitas apud Gissiney et ou Vanel, quod castrum, mandamentum et dicta terra erant quondam dni Aymonis de Billens, militis, et dne Elienode, eius uxoris, et dicte quater viginti librate terre dictis coniugibus debebantur usque ad bis mille florenos auri, tam pro principali quam pro dampnis inde sustentis, dicens idem Ludovicus quod dictus quondam dnus Aymo de Billens, dnus Petrus, eius frater, miles, filii quondam dni Humberti de Billens, militis, et predicta dna Elienoda, uxor dicti dni Aymonis, quilibet ipsorum in solidum, vendiderunt in allodium purum et francum advocato, consulibus et communitati ville de Friburgo totum clausum vinee situm in territorio de Ruex, in valle Lustriaci, totumque murum circum circa situm ac domum prope ipsam vineam sitam, una cum torculari infra dictam domum sito et omnia garnimenta dicti torcularis pro sexcies centum et quaterviginti lb. bon. Laus., et predictas res dicti venditores dictis emptoribus guerentire promiserunt et dederunt fideiussores, videlicet quondam dnum Petrum, comitem et dnum Gruerie, prefatumque dnum Rodulphum, comitem Gruerie, eius filium, et quondam dnum Iohannem, dnum de Cossonay, patrem dicti Ludovici, et heredes suos 1 ; dicens eciam idem Ludovicus quod Richardus Peldewel, rector hospitalis B. Marie de Friburgo, nomine dicte ville, cui hospitali dicte res pertinent, dictum Ludovicum in questionem posuerat apud Lustriacum coram maiore Lustriaci de ipso clamam faciendo pro eo quod sibi guerentiam ferret de dictis rebus contra plures querelantes super dictis rebus, pro pluribus debitis in quibus dicti coniuges pluribus personis tenebantur; et dictus dnus Rodulphus, comes Gruerie, de novo intraverat et tenebat predicta castrum, mandamentum Turris Treyme et predictas quater viginti libratas terre debitas dictis coniugibus, que castrum mandamentum et librate terre erant de bonis dictorum coniugum et de ipsis habebant plenam possessionem tempore promissionis fideiussionis supradicte; quare predictus Ludovicus petebat a /516/ dicto dno Rodulpho recognicionem quod dicta castrum, mandamentum et librate terre fuerunt de bonis dictorum coniugum tempore promissionis ante dicte, adeo quod dictus Ludovicus posset se super ipsis bonis reverti pro guerencia dicte vinee ferenda et pro dampnis sibi restituendis, pro quibus petebat usque ad bis mille florenos auri, et exhibuit litteram servacionis indempnitatis in iudicio coram nobis, sigillo curie Lausan. sigillatam; qua littera lecta dictus dnus Rodulphus peciit sibi dyes sex septimanarum per consuetudinem assignari; dictus vero Ludovicus dixit quod debebat incontinenti respondere. Ad dictam discordiam sopiendam assignavimus dictas partes coram nobis Melduni, ad diem lune ante festum nativitatis B. Marie virg.; qua die, habito consilio, reportavimus quod nos debebamus eisdem partibus diem assignare brevem octo dierum ad demonstrandum per dictum dnum Rodulphum titulum suum quem habet super castrum et mandamentum Turris Treyme et dictas libratas terre, et ad respondendum peticionibus ipsius Ludovici. Quam diem dictis partibus assignavimus Melduni, coram nobis, ad diem lune post festum B. Michælis; qua die dicte partes comparuerunt. Dictus dnus Rodulphus exhibuit quasdam litteras in quibus continebatur quod dnus Petrus, comes et dnus Gruerie, dnus Petrus de Grueria, dnus de Vanello, eius nepos, milites, et dnus Iohannes de Grueria, dnus de Monsalven, frater dicti dni de Vanello, contrahendo matrimonium inter dictum dnum Aymonem de Billens et unam de filiabus dicti dni de Vanello, tam pro sexcentum lb. Laus. dotis dicte filie, quam pro mille lb. Laus. in quibus tenebantur dno Humberto de Billens, patri dicti dni Aymonis, dicti dni de Grueria pro dictis mille et sex centum lb. tradiderunt dictis dno Humberto et dno Aymoni castrum, villam et mandamentum Turris Treyme, sub certa reempcione perpetua 2 . Item et unam litteram confessionis dni Humberti de Billens, prepositi Basiliensis, filii dictorum coniugum dni Aymonis et dne Ellienode, in qua continebatur quod dictus dnus prepositus confessus fuit se habuisse a dicto dno Rodulpho predictam pecunie quantitatem pro reempcione castri, mandamenti ville Turris Treyme, quas res eidem dno Rodulpho remiserat; ipsis litteris lectis, dicta dies sub spe pacis /517/ prorogata fuit usque ad diem lune post festum BB. Fabiani et Sebastiani. Quo die dictus Ludovicus coram Willelmo Chartrein, clerico de Melduno, locum nostrum tenente, in iudicio Melduni personaliter comparuit, dicto dno Rodulpho absente. Cognitum et iudicatum fuit per dnum Iohannem de Disy, militem, Girardum de Molleria, Willelmum de Williens, Othononium vicednum de Melduno, domicellos, Roletum de Fernay, Henricum de Glana de Melduno, Aymonem de Foro, Perronetum de St. Sulpicio de Lausanna, Martinum Chillioz de Sarrata et Anselmodum de Sto. Martino de Lustriaco et per plures alios fide dignos cum dicto locum nostrum tenente sedentes et iudicantes quod postquam dictus dnus Rodulphus non venerat et litteras suas et titulum non demonstrabat, quod dictus locum nostrum tenens debebat dicto Ludovico de peticionibus suis dare contra dictum dnum Rodulphum passamentum et adnullare litteras et titulum dicti dni Rodulphi in quantum ipsum Ludovicum tangere potest. Quare dictus locum nostrum tenens dedit dicto Ludovico de peticionibus suis predictis contra dictum dnum Rodulphum et super dicta castrum et mandamentum et super dictas quater viginti libratas terre legitimum passamentum usque ad dictos bis mille florenos auri, et adnullavit litteras et titulum dicti dni Rodulphi super predictis allegatis in quantum dictum Ludovicum tangit, dictumque Ludovicum de predictis investivit per tradicionem unius baculi manualis, ut moris est; et ipsum investimus per presentes de eisdem racionem faciendo. Sub sigillo communi ballivie Waudi.
Joh. Fornerat
A. C. F.
327 *
1379 (1380), février 28. Datum die penultima mensis februarii, A. D. millesimo CCC° septuagesimo nono. Ego Hugonetus carnifex, burgensis de Mureto, recognosco me tenere a dno Rodulpho, /518/ comite et dno Gruerie, et dno Iohanne de Grueria, milite, eius fratre, totum montem dictum Porcheressy, situm in dominio et districtu Gruerie, sub censu viginti et quinque sol. Laus. bon. et sub omni dominio, mero, mixto imperio, iuridicione omnimoda, alta et bassa, quod et quam predicti nobiles fratres pro se retinuerunt. Sub sigillo curie Laus.
Anth. Wippens.
A. C. F.
328
1380, décembre 16. Datum die sabbati post festum beate Lucie virginis, A. D. M. CCC. octuagesimo. Humbertus de Columberio, miles, ballivus Waudi, audito consilio, donat et adiudicat Rodulpho de Langino, militi, passamentum supra castra de Illens et de Arconcie cum suis pertinentiis universis, contra dnam Lucam de Grueria, Comitissam de Arberg, que fuerat uxor quondam Willelmi de Orons. Qui dictus Rodulphus de Langino dicta castra ex hereditate Aymonis de Orons, dni de Bossonens, Willelmi fratris, repetebat, vel ut sibi viginti millia flor. solverentur et fecerat dicto ballivo clamam de nobili viro Anthonio de Turre, milite, qui predicta castra emerat. Qua cognitione facta dicta dna Luca de predictis ad audientiam illust, dni comitis Sabaudie appellavit.
A. C. V.
329
1381, novembre 19. Accord d’un différend qui existait entre Vautier (soit Gautier) de Vienne, seigneur de Mirebel, et Rodolphe, comte de Gruyère, au sujet de la succession de Marguerite de Grandson, feue comtesse de Gruyère, et particulièrement au sujet des châteaux de Palézieux, de Bourjod, et de leurs dépendances. (Pag. 218.)
330
1383, avril 16. Testament de François, seigneur d’Oron, en faveur du comte de Gruyère et de ses fils. (Pag. 221.)
331 *
1383, avril 18. Datum die decima sexta mensis aprilis, A. D. millesimo tercentesimo octuagesimo tercio. Ego Franciscus, dnus /519/ de Orons, miles, filius quondam dni Rodulphi, dni de Orons et de Atthalens, militis, in meo testamento legavi fratribus Cartusiensibus Partis Dei pro anniversario meo et Marie de Grueria, consortis mee, annuatim faciendo centum flor. auri boni et legitimi ponderis, implicandos in reparatione seu fabrica loci dicte cartusie, sive in acquisitione census. Sub sigillo curie Laus. Per Girardum Arma, curatum de Pallexiouz, et Iohannem Marsens de Orons, notarios.
A. C. F. Titres de la Part-Dieu.
332 *
1383 (1384), janvier 21. Alemand de St. Germain, donzel, fils de Guillaume de St. Germain, donzel, a acquis de Rodolphe, comte et seigneur de Gruyère, et de Rodolphe de Gruyère, donzel, son fils, les droits de ventes dans toute la châtellenie de Gruyère pour 400 livres Laus. Acte scellé par Guillaume de Challant, évêque de Lausanne.
Msc. de Msgr de Lenzbourg.
333
1384, juin 7. Procuration donnée par Rodolphe de Gruyère, fils du comte Rodolphe IV, pour recouvrer la succession de Guillaume Alamandi, seigneur de Valbonais. (Pag. 223.)
334
1388, août 4. Datum quarta die mensis augusti, A. D. millesimo CCC. octuagesimo octavo. Rodulphus, comes et dnus Gruerie, et Rodulphus de Grueria, eius filius, vendimus Hartmano de Ursens, domicello, totas vendas nostras et pedagium 1 nostrum castellanie nostre de Oyez, que quidem vende et pedagium taxantur et estimantur valere annuatim tredecim lb. Laus. vel circa; item census et redditus nobis annuatim debitos, in festo B. Nicholai yemalis, in perrochia Rubeimontis et apud Jerignyo. (Sequitur enumeratio personarum et censuum quos debent singulis annis, quorum summa est undecim lb. vel circa.) Facta est hec venditio pro iusto pretio quatuor centum et quadraginta flor. boni auri. /520/ Sigillarunt Rodulphus comes, Rodulphus eius filius, et officialis curie Lausan., ad eorum preces relatas per Petrum Frossar de Corberiis, dicte curie clericum iuratum, anno et die quibus supra.
A. C .V. - H. G. I, 359.
335
1388, août 4, décembre 4. Rodulphus, comes et dnus Gruerie, et Rodulphus de Grueria, dnus de Montservens, eius filius, hic videlicet cum auctoritate et mandato dicti dni genitoris sui, litteram de unguello (ohmgeld) nobilibus, probis hominibus, burgensibus et habitatoribus ville Gruerie a quondam dno Petro, comite et dno Gruerie, genitore nostro 1 dicti Rodulphi comitis, concessam, sigillo ipsius dicti Petri comitis sigillatam, datam mense februarii, die mercurii ante festum B. Petri in Kathedra, A. D. millesimo CCC. quadragesimo primo 2 , de laude et consensu Francisci de Grueria, filii dicti dni Rodulphi, comitis et dni Gruerie, laudant et confirmant, prout et in quantum dicta littera concessionis se extendit pro unguello vini, et hoc videlicet pro tercentum et tredecim flor. boni auri; concedentes predicti Rodulphus, pater et filius, quod prefati nobiles, burgenses, etc. Gruerie possint duos homines instituere ad exigendum dictum unguellum et eos revocare; sine quorum duorum licentia nullus qui vinum ad vendendum in villa Grueria adduxerit, ipsum in domo sua ponere vel albergare possit; quod si fecerit, dicto comiti in tribus solidis Laus. teneatur. Franciscus predictus sigillum dni genitoris sui rogavit pro se huic scripto apponi. Dicti Rodulphus, pater et filius, sua propria sigilla apposuerunt. Datum, quo ad dictum comitem et ad Rodulphum de Grueria, quarta die mensis augusti; quo ad dnum Franciscum, quarta die mensis decembris, A. D. millesimo CCC. octuagesimo octavo.
P. Frossar.
Les deux sceaux conservés.
Arch. de la ville de Gruyère. — H. G. I, 360.
336
1388, novembre 2 et décembre 4. Les communes rurales de la châtellenie de Gruyère sont affranchies de la mainmorte au prix de 900 florins d’or. (Pag. 224.)337
1388, novembre 2 et décembre 4. Les paysans de la châtellenie de Montsalvens sont affranchis de la mainmorte au prix de 380 florins d’or. (Pag. 227.)
338 *
1388, novembre 2 et décembre 4. La communauté du Grandvillard est affranchie de la mainmorte au prix de 380 florins d’or, par une charte semblable aux deux précédentes.
Nos Rodulphus, etc., affranchiamus totam communitatem proborum hominum et habitatorum omnium ville de Vilar, parrochie de Capella et de Broch, de serva conditione manus mortue, etc., et hoc pro tercentum et quater viginti florenis boni auri et iusti ponderis Florencie. Sub data et sigillis predictis.
Les trois sceaux intacts.
Arch. du Grandvillard.
339 *
1389, juillet 11. Datum undecima die mensis iulii, A. D. millesimo CCC. octuagesimo nono. Nos Rodulphus, comes et dnus Gruerie, et Rodulphus de Grueria, filius eius, dnus de Montsalvens, vendimus Aymoni de Clerie, moranti Gruerie, domicello, 18 lb., 17 sol. et 4 den. Laus. census, nobis debitos a diversis personis apud Monbovon, et 49 sol., 7 den. et 1 obolum census apud Estavanens, pro 210 lb. bon. Laus. Obligantes titulo iusti pignoris singula tenementa et omnes res pro quibus nobis debebantur census venditi. Sub sigillis dictorum Rodulphi comitis et Rodulphi ipsius filii.
P. Frossar.
A. C. F.
/522/340 *
1389, juillet 11. Datum undecima die mensis iulii, A. D. millesimo tercentesimo octuagesimo nono. Ego Aymo dictus de Clerye, de Grueria, domicellus, notum facio quod, cum dnus Rodulphus, comes et dnus Gruerie, et Rodulphus de Grueria, eius filius, michi vendiderint census infrascriptos annuatim debitos a personis infrascriptis. (Suit l’énumération de ces cens qui s’élèvent à 20 lb., 19 sols, 10 den. et 2 oboles.) Et hoc videlicet pro tercentum florenis boni auri et legitimi ponderis, prout hec in quadam littera super dicta venditione confecta, sigillis propriis dictorum dnorum Rodulphi, comitis, et Rodulphi, eius filii, sigillata, data die undecima mensis iulii, A. D. millesimo tercentesimo octuagesimo nono, lucidius continentur; hinc est quod ego dictus Aymo prefatis dnis Rodulpho, comiti, et Rodulpho, eius filio, concedo quod ipsi et eorum heredes predicta vendita possint reemere pro dicto precio. Sub sigillo curie Laus.
A. C. F.
341
1389, novembre 8. Datum die octava mensis novembris, A. D. M. CCC. octuagesimo nono. Ysabella, relicta Iacobi de Chastonay, domicelli, tanquam tutrix Margarete, Ysabelle et Beatricis, filiarum suarum et quondam prefati Iacobi, quittat dnum Rodulphum, comitem et dnum Gruerie, militem, et Rodulphum de Grueria, eius filium, dnum de Montsalvens, de omnibus debitis mutuis in quibus pater et filius predicti ac Franciscus de Grueria, dicti dni comitis filius, simul vel divisim, prefate dne Ysabelle, nomine tutorio, et dicto Iacobo teneri possunt de tempore preterito, et hoc pro iusta satisfactione a patre et filio predictis recepta, salvis semper et exceptis duobus debitis, quorum unum est de ducentis et quadraginta flor. boni auri, in quibus idem Rodulphus, dnus de Montsalvens, tenetur causa mutui, aliud de mille centum et quadraginta flor. boni auri, in quibus dnus comes et Rodulphus eius filius tenentur. Sigillum castellanie Rotundimontis a dna Ysabella rogatum Girardus de Molleria condnus, domicellus, ballivus Waudi, duxit apponendum.
A. C. V.
/523/342 *
1380 (1390), février 10. Datum decima die februarii, A. D. millesimo CCC° octuagesimo nono. Nos Heremmanus de Lenchibour, morans Gruerie, et Briseta, uxor mea, nutrita Perrodi de Grenilies, notum facimus quod cum Iohannes Chavanes, dictus Clerie, filius quondam Petri Chavanes, burgensis Gruerie, vendiderit nobis unam domum sitam in villa Gruerie, in burgo de la Perreri, et nobis tradiderit unum lectum munitum pulvinario, copertorio et lintiaminibus, in hoc quod omnes religiosi habeant perpetue dictum lectum in una camera dicte domus et eorum usum in dicta camera pro eorum requie in nocte, absque aliqua turbatione domum possidentis religiosis in Grueria avenientibus facienda; nos Heremmanus et Briseta dictum lectum munitum in una camera honesta existenti in dicta domo predictis religiosis perpetuo manutenere et propinare, ut superius, promittimus. Sub sigillo curie Laus.
Arch. de la paroisse de Vaulruz.
343 *
1390, mai 27, juin 8; 1391, juin 23. Ego Katerina de Warquesilles, filia quondam dni Iohannis de Warquesilles, militis, de laude Aymoneti Lioneta de Lustriaco, mariti mei, legavi in testamento meo capellano altaris seu capelle Sti. Georgii erecti in parrochiali ecclesia beati Theodoli Gruerie, inclusis donationibus factis olim eidem altari per quondam Margaretam, matrem meam, et quondam Petrum de Warquesilles, fratrem meum, aliosque predecessores meos, scilicet unam posam terre vocatam Champs ouz Reys, item unum clausum in territorio de Espagnyez; ita quod dnus Nycodus de Arans, rector altaris predicti, debet laudare presentem donationem. Item lego predicto rectori seu capelle viginti quatuor sol. Laus bon. census, distribuendos in anniversario meo. Ego vero Aymonetus Lioneta, maritus dicte Katerine, et ego dictus Nycodus predicta laudamus. Nos officialis curie Lausan., etc. Datum pro dicta Katerina, vicesima septima die mensis maii, et pro dicto dno Nycodo, die octava mensis iunii. /524/ A. D. M° CCC. LXXXX, et pro prenominato Aymoneto, vicesima tercia die mensis iunii, A. D. MCCCLXXXXI°.
344
1392, février 19 et mars 7. Règlement de compte entre Bonne de Bourbon, comtesse de Savoie, et Rodolphe de Gruyère, au sujet des charges que celui-ci avait exercées en Vallais. (Pag. 227.)
345
1392, août 17. A. D. mill. trecentesimo nonagesimo secundo, indictione quarta decima, die decima septima mensis augusti, infra castrum Buli, Lausan. dioc., Rodulphus, comes Gruerie, miles, causam habens in bonis et rebus Francisci dni de Orons, militis quondam, recognovit se tenere in feudum a rever. dno Guidone de Prangino, episcopo Lausan., nomine sue ecclesie Lausan., sub feudo illorum de Blonay qui debent portare onus dicti feudi, res et possessiones quas idem comes tenet et possidet infra perrochias de Corsier et de Sancto Simphoriano, quas res quondam tenebat dnus Girardus de Orons, decanus Valerie, dioc. Sedun., dicti dni Francisci patruus.
A. C. V. Recueil d’hommages. Copies. — H. G. I, 365, 366.
346
1393, novembre 1. Vente des seigneuries d’Aubonne et de Coppet par Amédée VIII, comte de Savoie, à Rodolphe de Gruyère et à Jean de La Baume pour le prix de 14000 flor. (Pag. 232.)
347 *
1394, avril 4. Compromis conditionnel entre Rodolphe de Gruyère et François de Challand, sire de Montjouvet. (Pag. 235.)
348 *
1394, juin 21. Datum vicesima prima dic mensis iunii, A. D. millesimo CCC° nonagesimo quarto. Ego Iohannetus Regis, dictus Ansermet, de Villar retro Grueriam, teneo ad censum ab Aymone /525/ de Clerie, domicello, terras et possessiones varias in territorio de Villar, sub annuo censu viginti unius sol. bon. Laus., unius cupe avene, unius caponis et unius dietatis in mense iulii cum falce. Sub sigillis decani de Ogo et Willermi, curati Roteville.
Guillermus Joly.
A. C. F.
349 *
1394, octobre 5. Antoine, coseigneur d’Aubonne, promet de réparer les injures qu’il a faites à Rodolphe de Gruyère et se met à sa discrétion. (Pag. 237.)
350 *
1395, janvier 2. Datum die secunda mensis ianuarii, A. a nativitate Dni millesimo CCC. nonagesimo quinto. Nos officialis curie Geben. notum facimus quod, sicut nobis constat per relationem Perrodi Suavis, curie nostre iurati, in ipsius iurati presentia constitutus Melfredus Persenda de Ferruciasco, lombardus, confessus fuit se recepisse a dnis Rodulpho, comite et dno de Gruyeria, et Rodulpho, eius filio, milite, dno de Montservens et de Vaulgrenant, novies viginti et decem florenos pp. semel, in deductionem maioris quantitatis debite eidem per prefatos dnos. Actum Albone, presentibus Roleto de Tavel et Iohanne de Blonay, domicellis, sub sigillo dicti officialis.
Perrodus Suavis.
A. C. F.
351 *
1395, décembre 21 et 22. Rodolphe comte et seigneur de Gruyère, et son fils Rodolphe vendent au recteur de l’hôpital de Romont un cens de 34 L. et 10 sous pour le prix de 400 L. (Pag. 240.)
352
1395 (1396), janvier 8 et février 17. Rodolphe IV, comte de Gruyère, et son fils Rodolphe, seigneur de Vaugrenant, cèdent à Richard d’Illens, de Romont, une rente de 64 fl. pour le capital de 640 fl. (Pag. 241.)
/526/353 *
1395 (1396), janvier 6 et mars 10. Datum quo ad patrem et filium venditores, die sexta mensis januarii, et quo ad fideiussores, decima die mensis marcii, A. ab incarn. Dni millesimo CCC° nonagesimo quinto. Nos Rodulphus, comes et dnus Gruerie. ac Rodulphus de Grueria, dnus de Vaulgrenant, miles, filius dicti dni comitis, vendimus Willermo Compatris de Berchier, moranti apud Rotundum montem, clerico, priori confratrie Conceptionis B. Marie de Rotundomonte, ementi ad opus dicte confratrie, undecim lb. et quinque sol. bon. Laus. census pro centum et quinquaginta scutis boni auri et ponderis de cugno regis Francie. Pro quo censu persolvendo constituimus fideiussores et obsides Petrum et Aymonem de Clerie, Alamanum de Sto. Germano, Harthemanum de Ursens, domicellos, Mermetum dictum Leschieles, Roletum dictum Champion, Perretum dictum Gridot, Girardum dictum Bisat, Iohannem dictum Arnaul, Henricum Ponceti, Roletum dictum Docza, Perrissodum Vouteir et Aymonetum filium Iohanneti Morel, burgenses Gruerie, quemlibet in solidum. Sub sigillo curie Lausan.
P. Frossar.
Arch. de la ville de Romont.
354
1396, avril 10. Déclaration d’Humbert de Billens, évêque de Sion, en faveur du comte de Gruyère touchant certaines propriétés et rentes provenant de la maison de Billens. (Pag. 242.)
355
1390, avril 25. A. D. millesimo trecentesimo nonagesimo sexto, indictione quarta, die vigesima quinta mensis aprilis, apud Brent, dioc. Gebenn., in castro dicti loci. Nobilis et potens dna Francesca de Turre, relicta bone memorie Aymoneti de Pontevitreo, dni quondam dicti loci, fecit testamentum suum, in quo instituit suum heredem universalem spectabilem virum dnum Anthonium de Turre, militem, dnum de Illens et de Arconcier suum carum /527/ nepotem germanum et filium bone memorie dni Petri de Turre, militis, fratris quondam dicte testatricis, et etiam eius liberos naturales et legitimos masculos duntaxat; substituit dicto dno Anthonio et suis nobiles viros dnum Rodulphum, comitem Gruerie, suum similiter carum nepotem germanum, et dnum Rodulphum ipsius dni comitis filium, milites, equali portione, et eorum liberos naturales et legitimos masculos, et eisdem substituit nobilem et egregium militem dnum Euballum de Challant, dnum Montis Ioveti, suum similiter carum nepotem germanum, in medietate ad vitam, et nobilem dnam Iohannam de Turre, filiam predicti dni Anthonii de Turre, et uxorem nobilis et egregii militis dni Iohannis de Balma, dni Valluffini et Abbergamentorum, in suorum bonorum alia medietate.
Extrait du testament de Françoise de la Tour, lequel testament est aux archives de l’Etat de Vaud.
Le père de la testatrice était Jean de La Tour-Châtillon, en Vallais, dont les enfants furent:
1° Pierre (teste le 15 octobre 1350) qui eut quatre enfants: a ) Antoine de La Tour, depuis 1377 seigneur d’Illens et d’Arconciel, père de Jeanne de La Tour, qui épousa Jean de La Baume-Montrevel, maréchal de France. (H. G. I, 391.) b) Jean, qui s’établit à Corbières (C. de Fribourg), où il fit son testament le 22 mars 1381. (H. G. I, 343. ) c) Pierre, prieur de Lutry, d) Blanche, épouse de Turing de Brandis.
2° Catherine, seconde femme de Pierre IV, comte de Gruyère, qui eut de cette union cinq enfants: Rodolphe qui fut comte, Jean, Pierre, Eléonore et Luce ou Luquète. (H. G. I, 290.)
3° Françoise, femme d’Aimon soit Aimonet de Pontverre. Ce mariage paraît avoir été stérile.
4° Isabelle, épouse en premières noces d’Antoine de Blandrate, et en secondes noces de François de Compeis, qui laissa un fils, noble Jean de Lespia, ou Cespia, à qui Françoise légua une rente annuelle de 10 florins d’or pour la vie.
356 *
1396, mai 10. Le dixiesme jour de may, mille trois centz nonante six. Nous Rudolff, comte et seigneur de Gruyere, et Rudolff de Gruyere, seigneur de Montservens et de Vaulgrenant, escuyer, filz dudict seigneur comte, affranchissons les villages et /528/ lieux de Lessot, de Fragniere, du Buouf (al. Buit), du Vuey, de Neytlemond et de la Provinchy et tous autres lieux existantz dempuis les pres de Villard dessus tendants contre Lessot, avec leurs dependences, de la condition de mainmorte. En oultre nous ledict comte et son fils de grace speciale concedons aux predicts hommes queulx et ung chescung deulx puisse tenir a clod perpetuellement toutte lannee la quarte part seulement de touttes leurs terres arribles, soubz les limittes des lieux et villages predictz, a condition que un chescung deulz serat tenu faire une ou plusieurs delaizes 1 es predicte clods. Davantage nous laudons aux hommes des dictz villages tous bons us, libertes, etc. et tous contractz entre eulx mutuellement faictz, et touttes les lettres dressees pour les dictz contractz, garnies de nos seaulx et de nos predecesseurs ou du seau de noble dame Luquette de Gruyere, comtesse d’Arberg, nostre tres chere seur du dict comte, jadis dame des predictz lieux, comme aussy touttes censieres et accensations a eux par ladicte dame Luquette faictes, tout ce pour la somme de trois centz vingt florins d’or bons et de legitime poids. Sous les seaulz des dicte Rudolff comte et Rudolff son filz.
P. Frossar.
Archives de la commune de Lessoc, traduction en français du XVIe siècle.
Cet acte est de la même teneur que celui qui est publié sous le N° 143, page 224, sauf les quelques points ci-dessus; nous avons omis tous les autres détails, pour lesquels nous renvoyons à la charte indiquée.
357
1396, juillet 28. Transaction entre l’évêque de Lausanne et le comte de Gruyère au sujet des fiefs de la Tour de Trême, du bois de Bouleyres, du village de Pringy et du territoire de Contremeis. (Pag. 243.)
358
1396, juillet 28. Lausanne, A. a nativitate Dni millesimo tercentesimo nonagesimo sexto, indict. quarta, die vicesima octava mensis iulii, pontificatus sanct. patris dni Benedicti pape tertii /529/ decimi anno secundo, infra cameram pictam domus episcopalis Lausann., in presentia notarii publici et testium, dnus Rodulphus, comes Gruerie, miles, fecit homagium ligium dno Guillelmo de Menthonay, episcopo Lausan., manus suas inter manus dicti episcopi ponendo et tenendo et orum suorum osculo interveniente, secundum novam et antiquam fidelitatis formam, salva fidelitate illustrissimi principis Amedei, Sabaudie comitis, si et in quantum excipienda est et etiam accipienda; confitens se tenere a dicto episcopo de feudo ecclesie Lausan. assignationem equipolentem, aut res, census et redditus acquirendos per eundem comitem Gruerie infra decem annos proximos, pro recompensatione seu valore totius Turris de Trema, nemoris de Bolery, ville de Pringiez et territorii de Contremeys. Presentibus Rodulpho de Grueria, dno de Montsalvens, Nycholao dno de Blonay, Rodulpho dno de Langino, Iacobo Championis, Petro de Dompnopetro, militibus, Aymone de Thaningio, officiali curie Laus., Iohanne Anglici, licenciato in legibus, iudice Chablaisii, et Aymone de Illens, legum perito. Sigillum curie Lausannensis.
A. C. F. Original. — A. C. V. Copie. - H. G. I, 368.
359 *
1396, septembre 29. Littera per Iohannem Chat, sub sigillo castellanie Rotundimontis confecta, data penultima die septembris, A. D. M° CCC nonagesimo sexto, per quam dnus Rodulphus, comes et dnus Gruerie, et dnus Rodulphus de Grueria, miles,eius genitus, vendiderunt Iohanni Thomasseti ad opus capellanorum altaris Marie Magdalene de Rotundomonte XXX sol. Laus. census precio XX lb.
Anthonius Regis, burgensis Rotundimontis, fideiussor.
Arch. de la ville de Romont, Invent. du XVe siècle.
360
1396, décembre 20. Datum vicesima die mensis decembris, A. D. millesimo CCC. nonagesimo sexto. Rodulphus, comes et dnus Gruerie, et Rodulphus de Grueria, dnus de Vaulgrenant, miles, filius dicti comitis, vendunt Francisco dicto Vassaul de /530/ Oyes quatuor lb., tredecim sol. et tres den. et quosdam redditus bladi, fabarum, etc. videlicet pro centum et quatuor lb. Laus. promittentes predicta vendita annuatim facere valere centum et quatuor sol. Laus. ac sufficientia facere ad dictum valorem. Sigillarunt pater et filius venditores.
A. C. V. — H. G. I, 369.
361
1396, décembre 20. Convention entre le comte de Gruyère et la commune de Montsalvens, Broc et Châtel. (Pag. 246.)
362 *
1396, décembre 20. Convention de même teneur entre le dit comte et « dilectos fideles ac subditos, probos homines ville et loci nostri ac communitatem de Montbovon. » Le prix seul est changé, « Et hoc pro ducentis flor. boni auri et legitimi ponderis. »
Archives de Montbovon.
363 *
1396, décembre 20. Convention de même teneur entre le dit comte et « dilectos fideles subditos nostros, probos homines et communitatem villarum et loci de Estavanens. » Le prix est « novies viginti flor. boni auri et iusti ponderis. »
Cette convention contient en outre à la fin la clause suivante:
Ceterum est loquutum quod nos non possumus aut debemus in futurum concedere vel accensare aut transmutare alicui aliqua pascua communia infra confines de Estavanens existentia, sed ea integre absque ulla divisione communitati dicti loci dimittere ad gaudendum de eis, ut eisdem placuerit, dum tamen ipsa pascua in extentis nostris non contineantur sub aliquo censu recognita extitisse.
Les deux sceaux en bon état.
Arch. d’Estavanens
364
1396 (1397), janvier 9. Le comte de Gruyère permet aux gens de Montsalvens, de Broc et de Châtel de clore leurs propriétés respectives. (Pag. 248.)
/531/365 *
1396 (1397), février 1. Littera per Iohannem Chat notarium confecta, sigillo castellanie Rotundimontis sigillata, data prima die mensis februarii, A. D. M° CCC° nonagesimo sexto, per quam Rodulphus, comes et dnus Gruerie, et Rodulphus de Grueria, dnus de Vaulgrenant, miles, filius dicti dni comitis, debere confessi sunt Iohanni Thomasseti, burgensi Rotundimontis, VIIe et XX flor., quolibet floreno valoris XIIII sol., mutuo habito; pro quibus sunt plures fideiussores.
Arch. de la ville de Romont, Invent. du XVe siècle.
366 *
1396 (1397), février 20. Littera per Petrum Frossar de Corberes, clericum, sub sigillo curie Laus., confecta, data XX die februarii, A. D. M° CCC° nonagesimo sexto, per quam Rodulphus, comes et dnus Gruerie, et Rodulphus de Grueria, dnus de Vaulgrenant, miles, filius dicti dni comitis, vendiderunt Girardo Normaz, priori confratrie Sti. Spiritus (Rotundimontis), ad opus ipsius confratrie, LVII sol. Laus. census precio XXXVIII lb.
Archives de la ville de Romont, Inventaire du XVe siècle.
367
1397, avril 9. Le comte de Gruyère confirme aux nobles, bourgeois et habitants de la ville de Gruyère la jouissance des coutumes et franchises de Moudon. (Pag. 248.)
368 *
1397, mai 28. Datum vicesima octava die mensis maii, A. D. millesimo CCC° nonagesimo septimo. Ego Iohannes de Corberes, curatus de Bellagarda, rector et admodiator prioratus Rubeimontis ex parte dni Iohannis tituli SS. quatuor Coronatorum presbiter cardinalis de Novo castro, priorque dicti prioratus de Rubeomonte, concedo Roleto de Bowuet, parrochie Rubeimontis, totum tenementum seu albergamentum Perrodi Bowuet dou Crest, fratris dicti Roleti, michi excheytum ex causa cuiusdam homicidii per /532/ predictum Perrodum perpetrati in personam Else uxoris dicti Perrodi, pro precio centum et decem floren. boni auri et iusti ponderis et pro censu inde debito, una cum tribus sol. et sex den. Laus. census nomine elemosine pro remedio anime dicte Else persolvendis. In cuius rei testimonium nos Iohannes prefatus presbiter cardinalis, de Novo castro wulgariter nuncupatus, sigillum quo in dicto prioratu utimur, una cum signeto manuali dni Nycolai Joly,curati et iurati dicti prioratus, duximus apponendum.
A. C. F.
369 *
1397, août 31. Datum Gruerie, ultima die mensis augusti, A. D. millesimo CCC° nonagesimo septimo. Nos Rodulphus, comes et dnus Gruerie, notum facimus quod cum Mermetus de Leschieles et Guillermus Joly, notarii, burgenses Gruerie et subditi nostri, vendiderint fratri Willermo Velga, preceptori domus Sti. Iohannis Iherosolimitani in Friburgo, sexdecim lb. bon. Laus. annui census pro ducentis lb., assignaverintque dictum censum percipiendum singulis annis supra domos suas lapideas sitas Friburgi, in burgo, et super omnia alia bona sua, dederintque fideiussores Petrum de Clerye, residentem Gruerie, Iohannem Souteir, residentem apud Corberes, domicellos, Iohannem Clerye, mercatorem et Nicholetum de Par, dictum Quota, sartorem, burgenses Friburgi, et cum absque auctoritate nostra non possint bona in comitatu nostro Gruerie existentia extra nostrum ad aliud dominium deferri de pignore venditura, hinc nos comes predictus, precibus prenominatorum, concedimus quod idem dnus preceptor, dicti census solucione non facta, anno elapso, bona prenominatorum in comitatu Gruerie libere pignorare et ea apud Friburgum ducere possit. Sub sigillo dicti dni Rodulphi comitis.
A. C. F.
370 *
1397, décembre 6. Datum, sub sigillo nostro, die sexta mensis decembris, A. D. millesimo tercentesimo nonagesimo septimo. Nos Rodulphus, comes et dnus Gruerie, notum facimus quod cum nobilis vir Franciscus, condnus Ponticastri in Ogo, filius quondam /533/ nobilis viri Aymoneti de Ponte, domicelli, et Alexie, eiusdem Aymoneti relicte, vendiderit de laude prefate Alexie Anthonio de Flendru, perrochie Rubeimontis, filio quondam Iohannis de Flendruz, quicquid iuris habebat tam ex parte sua quam ex parte Perrodi Gaucherii de Paterniaco, domicelli, quondam primi viri dicte matris sue, in omnibus personis, rebus et tenementis suis existentibus infra villam de la Rassonery, perrochie de Oye; item cum vendiderit quicquid iuris habebat quoquomodo in tota seschallia, gallice seschally de Grueria ac in iuribus, iuantiis eiusdem sescallie prefato Anthonio, et hoc precio ducentarum lb. bon. Laus. per dictum Franciscum a dicto Anthonio receptarum, promiseritque dictus Franciscus perpetue guerentire predicta, salvo in premissis quod si premissa vendita moveri dignoscerentur in toto vel in parte de feudo nostro, quod dictus Anthonius erga nos dictum feudum deservire teneretur, prout hec in quadam littera continentur, sub sigillo curie Laus. data die decima octava mensis septembris, et quo ad dictam Alexiam vicessima eiusdem mensis, anno Dni M° CCC° nonagesimo quinto, hinc est quod nos prefatus comes predictas venditiones laudamus, confitentes a dicto Anthonio laudemium habuisse, maxime quadraginta lb. Laus., unde merito ab ipso contentamur.
A. C. F.
371
1397, décembre 23. Ordonnance du roi Wenceslas concernant le comte de Gruyère et son fils, débiteurs des frères Salomon et Abraham. (Pag. 251.)
372 *
1397, décembre 24. Littera per Iohannem Fabri de Rotundomonte clericum confecta, sigillo castellanie Rotundimontis sigillata, data XXIIII die mensis decembris, A. D. M°CCC° nonagesimo VII°, per quam Rodulphus, comes et dnus Gruerie, et Rodulphus de Grueria, dnus de Vaulgrenant, miles, filius dicti dni comitis, vendiderunt Vuillermo Compatris, priori et ad opus confratrie Conceptionis B. Marie V. de Rotundomonte, sex lb., et quindecim sol. Laus. census precio LXXXX lb. Laus. Petrus et Aymo de /534/ Cleryez, domicelli, Perretus Grido, Roletus Champion et Guillermus Joly de Grueria, fideiussores in solidum.
Arch. de la ville de Romont, Inventaire du XVe siècle.
373
1397, mars 10 et 1398, mars 12. Le comte de Gruyère et son fils affranchissent la commune de Gessenay du droit de mainmorte. ( Pag. 253.)
374
1398, mars 12. Accord d’un différend qui divisait les comtes de Gruyère, père et fils, et la commune de Gessenay. (Pag. 262.)
375
1397 (1398), mars 8, 12, 21. Rodulphus, comes et dnus Gruerie, et Rodulphus de Grueria, miles, eius filius, dnus de Valgrenant, confitentur se debere Anthonio dicto Guygnye et Othonino Guygnye eius filio, burgensibus et residentibus in Mureto Laus. Dioc., quatercentum flor. de Alamania auri boni et ponderis legitimi, ex causa iusti mutui, quos dictis creditoribus solvere debent apud Bernam vel Muretum, ubi eis melius placuerit, in festo B. Michælis Archangeli proxime venturo. Constituunt se fideiussores Willieminodus de Cottens, burgensis et residens in Novo castro, Hugonus carnifex, Michæl Rossel, Petrus Fola, burgenses et residentes in Mureto. Qui omnes, et debitores et fideiussores, promittunt, digito erecto ad celum, iuramentisque suis ad sancta Dei evangelia prestitis, lapso dicto termino, solutione non facta, incontinenti infra octo dies proximos et continuos post primam requisitionem creditorum, ipsis coniunctim vel divisim, videlicet comiti et eius filio in domo sua forti de Grueria, ceteris ad mansionem cuiuslibet, in propriis personis oretenus vel per literam factam, se per se ipsos vel per alios viros ydoneos apud Bernam vel Muretum, ubi creditoribus melius placuerit, presentare, videlicet comitem et eius filium, quemlibet per duos viros /535/ ydoneos, unum famulum cum tribus equis, ceteros obsides quemlibet eorum cum uno equo, et ibidem per se vel per alios obstagia tenere fideliter in domibus hospitum ad res venales extra mansiones suas, sine fraude, nec inde recedere seu a dictis ostagiis desistere, donec creditoribus super debito, dampnis et missionibus satisfecerint, vel de eorum seu alterius eorum processerit voluntate, etc. Sigilla Rodulphi comitis et R. de Grueria eius filii, et officialis curie Lausan. Datum, quo ad dnum comitem, Hugonum Michæl et Petrum predictos, sexta die mensis martii, quo ad Rodulphum de Grueria, duodecima die mensis predicti, et quo ad Willieminodum, vicesima prima die mensis predicti, A. D. millesimo CCC. nonagesimo septimo, secundum stilum curie Lausan. sumpto.
Sceaux du comte et de son fils.
A. C. V. H. G. I, 371.
376
1398, avril 6. Obligation du comte de Gruyère, Rodolphe IV, de son fils et de leurs cautions envers un marchand de Fribourg. (Pag. 263.)
377
1898, juin 11. Datum undecima die mensis iunii, A. D. millesimo CCC. nonagesimo octavo. Rodulphus, comes Gruerie, supplicationi proborum hominum et habitatorum ville de Broch assensum suum prebens, ad fertilem dicti loci abundantiam et boni augmentum, eis concedit ut de terris quas in confiniis dicte ville colunt et possident, aliquam partem in clauso licite tenere valeant, iuxta taxationem Iaqueti Caris, mistralis sui moderni de Broch, et quorumdam de dictis probis hominibus et habitatoribus ad ipsam fiendam deputatorum. Statuit ut nullus ultra metas seu limitationes declaratas de terris tanquam de clausis uti presumat; quod si fecerit dicto comiti in banno sexaginta solidorum teneatur, ipsaque clausura frangatur. Complures probi homines ad hec presentes fuerunt. Sigillum suum apposuit comes.
Signetum Guill. Joly.
Arch. de Broc. — Copie de M. l’abbé J. Gremaud.
/536/378
1398, décembre 22. Confirmation par le comte de Gruyère et son fils de la charte de franchises accordée par Humbert de Billens aux gens de la seigneurie de Palézieux. Nouvelle concession et promesse. (Pag. 265.)379 *
1389, mai 20. Datum vicesima die mensis maii, A. D. millesimo CCC° octuagesimo nono. Nos frater Iacobus de Charreriis, prior de Broch, nunc rector prioratus Rubeimontis pro dno Iohanne de Novo castro, tituli SS. quatuor Coronatorum presbitero cardinali, priore Rubeimontis, notum facimus quod cum per quoddam homicidium per Yanninum Goncet, parrochie Rubeimontis, in personam Petermanni dicti Brenno de Iurignyo perpetratum atque ipsius homicidii occasione possessiones dicti Yannini dicto prioratui de Rubeomonte sint exchete; hinc est quod nos vendimus et accensamus Peterlino dicto dou Perrex et Iaquete eius filie, parrochianis Rubeimontis, dictas possessiones pro triginta sex florenis boni auri et legitimi ponderis Florencie ob causam iusti intragii et pro censu debito dicto prioratui. Datum sub sigillo dicti prioratus Rubeimontis.
P. Frossar.
A. C. F.
Cette charte ne se trouve pas chronologiquement à sa place, par suite d’une erreur dans le classement des pièces. Elle devrait être après le N° 338.
380
1398 (1399), mai 28 et novembre 26. Vente des seigneuries d’Oron et de Palézieux. (Pag. 268.)
381
1399, juillet 6. Ordre du comte de Savoie touchant son ambassadeur Rodolphe de Gruyère, seigneur de Vaugrenant. (Pag. 270.)
382 *
1399, septembre 25. Promesse d’indemnité en faveur de Richard d’Illens, donzel. (Pag. 271.)
/537/383 *
... décembre 21 et 22. (Datum quo ad dnum Rodolphum, dnum et comitem Gruerie), vicesima prima die mensis decembris, et quo ad laudem dni Rodulphi eius filii et omnium fideiussorum, vicesima secunda die eiusdem mensis A. D. millesimo ... Nos Rodulphus, dnus et comes Gruerie, et Rodulphus de Grueria, dnus de Monsalvens, eius filius, milites, vendimus religiosis et honestis monialibus dne Iohannete de Billens, humili abbatisse, et toto conventui monialium (de Filia Dei), subtus Rotondummontem, sexdecim lb. (et decem sol. bon. Laus.) census pro precio ducentarum et viginti lb. bon. Laus. Ponentes dictum censum habendum super omnia bona nostra et ad maiorem securitatem constituimus fideiussores et obsides, videlicet Alamanum de Sto. Germano, Petrum et Aymonem de Clerie, fratres, de Grueria, domicellos, Hartmandum dUrsens, domicellum, castellanum de Oyez, Petrum de Corberes, domicellum, dnum de Balagarda, Anthonium dou Flendruz, Mermetum Leschieles, de Grueria, notarium, Roletum Champion, Iohannetum Castellaz, Perretum Grido, Iohannem Poncet, Henricum Poncet, Iohannem dou Muglin, Perrussodum Woutheir, etc. Sub sigillo Anthonii, dni de Turre, militis, castellani Rotondimontis.
Ioh. Fabri.
A. C. F.
Parchemin mouillé et illisible sur le côté droit.
384 *
1399 (1400), janvier 19. Rodolphe, comte de Gruyère, et Rodolphe de Gruyère, seigneur de Montsalvens, assignent des cens en hypothèque de la dot d’Antoinette de Salins, épouse de ce dernier. (Pag. 272.)
385
1400, février 8. Disposition testamentaire de Rodolphe de Gruyère, seigneur de Montsalvens (et de Vaugrenant), en faveur de la Part-Dieu, de l’église de Gruyère et du prieuré de Rougemont. (Pag. 273.) /538/
Comme M. Hisely n’a eu à sa disposition qu’une copie incomplète de cet acte, nous croyons utile de le publier d’une manière plus complète sous le N° suivant.
385 bis *
1400, février 8. Datum Albone, die octava mensis februarii, A. a nativitate Dni sumpto millesimo quadringentesimo. Ego Rodulphus de Gruyeria, dnus de Montsalvens, filiusque dni Rodulphi, comitis Gruyerie, sanus sensu, mente, corpore, intellectuque perfecto, conans armorum discrimina seu pericula prevenire que eminent cotidie in guerrarum infestatione, ad quas remediendum Dei auxilio seu propiciandum in partibus ultramontanis rogatus et iussus gressus meos cupio dirigere et me decet militare, cupiens humane sortis eventum prevenire, testamentum nuncupativum condo in hunc modum. In primis animam altissimo creatori, dno nostro Ihesu Christo, etc. recomendo. Corporis seu funeris mei sepulturam eligo in cartusia Partis Dei, seu en la chartrosse de la Par Dieux. Item volo fieri singulis annis anniversarium meum in dicta cartusia, bis in anno perpetue, videlicet qualibet vice dicantur vigilie defunctorum cum novem lectionibus et laudibus et orationibus aliis consequentibus, et eadem die celebrentur ad minus tresdecim misse. Item in ecclesia parrochiali de Gruyeria fiat anniversarium meum singulis annis semel cum dictis vigiliis mortuorum et tresdecim missis, ut supra. Item in prioratu Rubeimontis similiter fiat semel in anno consimile anniversarium. Pro quibus anniversariis fiendis do et lego centum flor. auri redditus perpetui, quolibet floreno valente quatuordecim sol. Laus., donec specialis assignacio per heredem meum subscriptum facta fuerit. Qui centum flor. redditus possint reachetari per heredem meum pro duobus millibus flor. semel. Et inter cetera in dicto meo testamento contenta clausule supradicte, sic ut supra declarantur, primo describuntur. Item instituo in omnibus aliis bonis meis heredem meum universalem Anthonium, filium meum; et si forte mea carissima uxor Anthonia de Salino sit gravida, ut spero, et esset masculus, Anthonius filius meus sit dnus, et ambos dictos mares heredes meos instituo equalibus portionibus, excepta villa Gruyerie que sit cum eius /539/ dominio de avantagio ultra eius portionem, videlicet Anthonio predicto filio meo. Et si sit filia, habeat pro dote sua prout cetere filie mee. Sub sigillo curie Laus.
P. Suavis notarius et iuratus.
A. C. F. Titres de la Part-Dieu.
386 *
1399 (1400), février 15. Datum quindecima die mensis februarii, A. D. millesimo CCC° nonagesimo nono. Nos Rodulphus, comes et dnus Gruerie, damus probis hominibus nostris de Villar, videlicet Francisco Musy, Perrodo Musy, Perreto de la Frassy, Iohanneto Morat, Iohanneto Trenchent, Cristino Alamant, Iohanni Iuglar, Iohanneto Chompoz, Iaqueto Bregnens dicto Pellerin, Nichodo Charo, Iohanneto de la Tyna, recipientibus ad opus tocius communitatis ville de Villar, videlicet totum montem nostrum vocatum Sado, cum toto onciegio dicti montis, pro novem lb. bon. Laus. et uno grosso caseo dicti montis censualibus, et pro quadraginta quatuor florenis boni auri et legitimi ponderis de intragio sub conditione quod prenominati censerii debent manutenere omnia edificia in dicto monte existentia et necessaria suis expensis. Sub sigillo prefati comitis et signo manuali Guillielmi Joly de Grueria notarii.
A. C. F. Copie. — Original communiqué par M. Léon Remy.
387 *
1400, avril 6. Littera per Franciscum Chamos notarium confecta, sigillo castellanie Rotundimontis sigillata, data VI die mensis aprilis, A. D. M° CCCC°, per quam Rodulphus, comes et dnus Gruerie, confessus est debere Iohanni Thomasseti, burgensi Rotundimontis, centum flor. auri, valoris cuiuslibet XIIII sol., mutuo habito, solvendos certo termino iam diu lapso. Petrus Regis, burgensis Rotundimontis, fideiussor.
Arch. de la ville de Romont, Invent. du XVe siècle.
/540/388 *
1400, octobre 23. Datum vicesima tercia die mensis octobris, A. D. millesimo quatercentesimo. Nos Rodulphus, comes et dnus Gruerie, debere confitemur Petro de Corberes, condno de Bellagarda, domicello, centum et decem scutos boni auri et legitimi ponderis, de cude regis Francie, ac ducentas sexaginta et quatuor lb. bon. Laus. ex causa mutui. Quem debitum apud Friburgum infra proximam venturam quintamdecimam diem proximi venturi mensis aprilis solvere promittimus. Pro quibus premissis melius tenendis dedimus fideiussores Rodulphum de Corberes, condnum de Bellagarda, Nicodum de Flendru, parrochie Rubeimontis, Iohannetum Castella de Nigra aqua, Iohannetum Currat, Perretum Chouppo de Villar, Perretum Gredet, Roletum Champion et Guillermum Joly, burgenses Gruerie. Sub sigillo curie Laus., ad preces relatas per Petrum Frossar clericum.
A. C. F.
389
1400 (1401), janvier 31. Transaction entre Rodolphe IV, comte de Gruyère, et Nicod, seigneur de La Sarra. (Pag. 274.)
390 *
1401, avril 11 et 28. Rodolphe, comte de Gruyère, et Antoinette de Salins, dame de Montsalvens, abandonnent les revenus du comté de Gruyère pour l’acquittement de leurs dettes. (Pag. 276.)
391
1401, juillet 30. Traité d’alliance et de combourgeoisie entre le comte de Gruyère, la commune de Gessenay et la ville et communauté de Berne. (Pag. 279.)
392
1402, mars 25. Percival de Royer vend à Gaspard de Montmayeur les seigneuries d’Oron et de Palézieux. (Pag. 283.)
/541/393
1402, septembre 6. Sentence arbitrale, prononcée par Guillaume de Menthonay, évêque de Lausanne, et Pierre de Dompierre, entre Rodolphe IV, comte de Gruyère, et Gaspard de Montmayeur, au sujet des châteaux d’Oron et de Palézieux. (Pag. 284.)
394 *
1402, novembre 5. Datum quinta die mensis novembris, A. D. millesimo quatercentesimo secundo. Nos Rodulphus, comes et dnus Gruerie, notum facimus quod, cum ex causa mutui per nos habiti ab Anthonio, filio Iaqueti de Costel, de Mex, perrochie Vilete, eidem Anthonio debeamus ducentas triginta et quinque lb. Laus., que sibi certis terminis iam diu elapsis solvi a nobis debuissent, pro quo debito solvendo precibus nostris Petrus de Corberes, condnus de Ballagarda, Aymo de Clerie de Grueria, domicelli, Girardus de Melduno de Rotundomonte et Guillermus Joly de Grueria se constituerunt fideiussores, item quum dicto Anthonio aliunde debeamus decem et septem lb. et duodecim sol. bon. Laus., occasione defectus solutionis predicti debiti; hinc est quod nos prefatus comes in solutionem dictorum duorum debitorum vendimus prefato Anthonio census nostros infra scriptos in parrochia Vilete (suit l’énumération des cens avec l’indication des personnes qui les doivent), una cum directo dominio omnium venditorum pro tempore affuturo. Sub sigillis dicti comitis et curie Laus.
Johannes Gaschet.
A. C. F.
395
1402, décembre 1 et 4. Rodolphe IV, comte de Gruyère, vend à Pierre de Dompierre le château de Palézieux, le village de ce nom, celui d’Ecoteaux et la moitié de celui de Maracon; à Richard d’Illens, le village de Billens. (Pag. 288.)
396
1402 (1403), mars 6. Antoinette de Salins, veuve de Rodolphe de Gruyère, seigneur de Montsalvens et d’Aubonne, adhère à la sentence arbitrale du 6 sept. 1402. (Pag. 287.)
/542/397
1403, mai 14, 16 et 28. Déclaration de Pierre de Dompierre et d’autres au sujet des contumaces qu’ils ont obtenues contre le comte de Gruyère. (Pag. 291.)
398
1403, juin 26. Traité de combourgeoisie conclu entre la commune de Gessenay et la ville de Berne. (Pag. 293.)
399
1403, septembre 12. Datum die duodecima mensis septembris, A. D. millesimo quatercentesimo tertio. Ego Petrus de Oges, curatus perrochialis ecclesie de Pallexiouz, notum facio quod cum dna Margareta de Grandissono, consors dni Rodulphi, comitis et dni Gruerie, legaverit religiosis viris Altecriste quadraginta sol. Laus. census pro suo anniversario, ut in quadam littera plenius continetur, in qua quidem littera etiam continentur quedam legata per eandem quondam dnam Margaretam ecclesie mee de Palexiouz facta, ego idem Petrus confiteor me habuisse predictam litteram sanam a prenominatis religiosis viris Altecriste. Sub sigillo curie Laus.
A. C. V.
400
1403, novembre 23. Guillaume de Menthonay, évêque de Lausanne, reconnaît avoir reçu 1440 L. de Percival Ruery, pour amende encourue à raison d’un fief, à Corsier, vendu par le comte de Gruyère. (Pag. 298.)
401 *
1403 (1404), janvier 16. Datum sexdecima die mensis ianuarii, A. D. millesimo quatercentesimo tercio. Nos Anthonia de Salinis, dna de Vaulgrenant et de Montsalvens, accensamus, durante obligatione assignationis dotis nostre per dnum Rodulphum de Grueria, dnum de Montsalvens, quondam virum nostrum, nobis assignate, hominibus nostris de Villar retro Grueriam totum /543/ montem nostrum vocatum Sado, cum toto onciegio dicti montis, pro precio novem lb. bon. Laus. et uno caseo grosso predicti montis censualibus, et pro decem florenis boni auri et legitimi ponderis de intragio, sub tali condicione quod predicti censerii debent manutenere omnia edificia in dicto monte existentia et necessaria, suis propriis expensis. Sub sigillo prefate dne Anthonie.
Guillermus Joly.
Sceau en cire rouge.
1404, février 20. Datum et actum vixesima die mensis februarii, A. D. millesimo quadringentesimo quarto. Nos Iohannes de Vergeyo, dnus de Autreyo, in quantum nos tangit, laudamus contenta in litteris quibus hee presentes sunt annexe. Sub sigillo dicti Iohannis.
Fragment du sceau en cire rouge.
Arch. du Grandvillard.
402
1404, octobre 2. Jeanne Alamandi, veuve d’Othon de Grandson, fait abandon de tous ses droits sur Aubonne et Coppet à Amédée VIII, comte de Savoie. (Pag. 300.)
403 *
1404, novembre 17. Pierre Malliardo reconnaît tenir en fief d’Amédée VIII, comte de Savoie, une vigne située en Galliart. (Pag. 301.)
404
1404, juillet 3 et novembre 19. Hommage prêté à Amédée VIII, comte de Savoie, par Antoine, comte de Gruyère. (Pag. 302.)
405
1405, février 12. Les communes de Gessenay et de Château-d’Oex doivent payer annuellement chacune un marc d’argent à la ville de Berne à raison de la combourgeoisie. (Pag. 305.)
406
1407, avril 19. Dame Compagnie, veuve de Pierre de Dompierre, et son fils Louis s’engagent à payer à l’abbaye de /544/ Hautcrêt une rente annuelle de 4 L., léguée par feu Marguerite de Grandson, femme de Rodolphe, comte de Gruyère. (Pag. 307.)
407 *
1411, février 9. Datum et actum Thononi, die nona mensis februarii, A. D. millesimo quatercentesimo undecimo. Nos Anthonius, comes Gruerie, dnusque Albone, de voluntate expressa dni Amedei, comitis Sabaudie, ibidem presentis, et in presencia eius consilii, videlicet dnorum Terniaci Bonefacii de Challant, Guichardi Marchiandi, cancellarii Sabaudie, Lamberti Oddineti et Hugonardi Chaboudi, dilectos nostros Roletum Muriseti et Petrum Frossardi clericum, quemlibet in solidum, constituimus receptores omnium laudum et vendarum nobis spectantium ab aqua vocata Chamberina usque Viviacum per unum annum proximum et ulterius quamdiu benefecerint, nostreque fuerit voluntatis. Presentibus Iohanne de Pringino, cantore ecclesie B. Marie V. Laus., etc.
Petrus Suavis.
A. C. F.
408 *
1411, juin 7. Datum die septima mensis iunii, A. D. millesimo quatercentesimo undecimo. Nos Cuanetus dictus Chablex, morans eis Arses, de laude Iohannis generis mei, Cuanetus dou Mostier, de laude Petri filii mei, Iohannes Curtaz, Uldrieta dicta Curtaz, Perrodus Batalliar, Iaquetus Ramel, Thomas et Iohannes Ramel fratres, Mermetus Torchon, de laude Mermeti nepotis mei ac Iaqueti filii mei, Mermetus Soudans, Iohannetus Soudans eius filius, Iaquetus Moraz, Perrodus dou Czut et Cristinus dou Torrent, considerata utilitate nostra, imperpetuum pro nobis et nostris heredibus adcoppamus monti de Mostellon omnia prata que habemus circum circa dictum montem, et nominatim a loco dicto pra de Letymael, tendente loco dicto eis Reyret usque de longitudine pratorum deis Plat, tendente usque ad grossam petram et etiam usque en la ray de la Chawiery. Sub sigillo decanatus de Ogo.
G. Ponceti.
Arch. d’Estavanens.
/545/409
1411, juin 20. Accord entre Antoine, comte de Gruyère, et Odon Asinier, donzel, de Morat, au sujet des revenus d’Aubonne et de Coppet. (Pag. 308.)
410
1412, juillet 2. Le comte Antoine permet aux nobles, bourgeois et habitants de Gruyère de lever un droit sur la vente du vin et de l’affecter à l’entretien des fortifications de la ville. A leur tour, ils accordent au comte une subvention d’un florin par feu pendant six ans. (Pag. 309.)
411 *
1412, septembre 22. Datam die vicesima secunda mensis septembris, A. D. millesimo quatercentesimo duodecimo. Anthonius, comes Gruerie, dilecto Iohanni Chalvini, castellano nostro Gruerie et Turris Treme, salutem. Cum teneamur ad causam obligacionis ... quondam avi et genitoris nostrorum Henrico dicto Bidaul de Corberiis, heredis nomine Hugonis Bidaul, patris quondam ipsius, in octies centum quinquaginta septem lb. Laus., et de quibus hodie eidem Henrico fecimus satisfactionem de tercentum quinquaginta septem lb., et sic restant finaliter quingente lb.; propterea constituti die presenti in presentia dni nostri Amedei, Sabaudie comitis, tibi mandamus quatenus dicto Henrico de ipsis quingentis lb. satisfacionem facias super emolumentis officiorum predictorum, videlicet in festo B. Andree proxime venturo de quater viginti lb., et sic quolibet anno de aliis quater viginti lb. spacio quinque annorum, et ultimo termino et anno de centum lb. (Item cum teneamur) aliunde Iohanni Villaris de Corberiis in centum decem septem lb. Laus. causa consimili, idcirco simili modo tibi mandamus quatenus ipsi Iohanni de ipsis centum decem septem lb. satisfacias, quolibet anno de viginti lb., et ultimo termino de decem septem lb. Sub sigillo cancellarie dni comitis Sabaudie.
Per dnum nostrum Sabaudie comitem, presentibus dnis G. de /546/ Challant, marescallo, H. bastardo de Sabaudia, Asperimontis et Guilleto de Challes, magistro hospicii.
Sigillate fuerunt huiusmodi littere de mandato dni Amedei, ducis Sabaudie, die vicesima prima ianuarii, A. D. millesimo quatercentesimo quarto, per dnum Iohannem de Belloforti, militem, legumque doctorem, cancellarium Sabaudie.
A. C. F.
412
1413, janvier 26. Contrat de mariage entre noble Humbert de Grolée et Jeanne de Gruyère. (Pag. 311.)
413 *
1413, avril 7. Datum Morgie, die septima mensis aprilis, A. D. millesimo quatercentesimo terciodecimo. Nos Anthonius, dnus et comes Gruerie, notum fieri volumus quod cum homines et subditi nostri villagii et loci dEstavanens in subvencione onerum, debitorum ac etiam causa dotalitiorum Caterine et Ianne, sororum nostrarum, nobis dederint de gracia speciali sexaginta florenos auri, persolvendos in festo B. Andree proxime venturo, necnon etiam dederint aliunde pro nostro accessu Allamagnie quatuordecim lb. Laus., persolvendas in proximo; hinc est quod nos comes memoratus nolumus per concessionem huiusmodi doni privilegiis et libertatibus dictis hominibus per nostros predecessores concessis in aliquo derogare. Sub sigillo dicti comitis.
Ego Iohannes Chalvini, castellanus Gruerie, recepi ab hominibus predictis quatuordecim lb. Laus., superius memoratas. Datum die XIII mensis aprilis, anno quo supra.
Item magis recepi a dictis hominibus dictos sexaginta flor. doni predicti. Datum die XI mensis ianuarii, A. D. M°CCCC°XIII° (1414).
Arch. d’Estavanens.
414 *
1413, avril 7. Datum Morgie, die septima mensis aprilis, A. D. millesimo quatercentesimo terciodecimo. Nos Anthonius, dnus et comes Gruerie, notum facimus quod cum homines et subditi nostri villagii et loci de Monbovon in subvencione onerum, /547/ debitorum ac causa dotaliciorum Caterine et Ianne, sororum nostrarum, nobis dederint de speciali gracia octies viginti florenos auri, solvendos octo annis et terminis incohatis in festo B. Galli proxime lapso, scilicet anno quolibet viginti florenos, hinc est quod nos comes memoratus nolumus per concessionem huiusmodi privilegiis et libertatibus dictis hominibus per nostros predecessores concessis in aliquo derogare. Sub sigillo ipsius comitis.
Suivent les quittances pour chaque année. En 1413 et 1414 les florins sont comptés à 14 sols et depuis lors à 12 sols.
Arch. de Montbovon.
415
1413, avril 13. Antoine, comte de Gruyère, s’engage à payer à divers particuliers de Fribourg, ses créanciers, la somme de 10220 L. assignée sur ses revenus des châtellenies du Vanel et de Château d’Oex. (Pag. 814.)
416
1414, avril 1, 11, 20 et 22. Contrat de mariage entre Pierre de Vergy, seigneur de Champvent, et Catherine de Gruyère. (Pag. 318.)
417
1416, mai 13. Accensement de la montagne de Hautaudon par Antoine, comte de Gruyère. (Pag. 322.)
418
1418, février 11. La dot de Guillermette de Gruyère, fiancée à Louis II de Poitiers, comte de Valentinois et de Diois, ayant été fixée à 7000 fl., la dite Guillermette renonce à tous les autres biens patrimoniaux. (Pag. 323.)
419
1418, octobre 15. Accord entre Antoine, comte de Gruyère, et les frères Amédée et Girard Champion au sujet de dettes. (Pag. 324.)
/548/420
1410, avril 29. Sentence arbitrale entre Antoine, comte de Gruyère, et les héritiers de Pierre et Louis de Dompierre au sujet du château de Palézieux. (Pag. 332.)
421 *
1410, septembre 25 et novembre 6. Datum quo ad dnum Anthonium comitem, eius fideiussores et aliquos censerios die vicesima quinta mensis septembris, et quo ad alios censerios die sexta mensis novembris, A. D. millesimo quatercentesimo decimo nono. Nos Anthonius, comes et dnus Gruerie, vendimus Iohanni Nantermi, priori cartusie Partis Dei, totique conventui eiusdem loci novem lb., undecim sol., unum den. et unum obolum Laus. censuales, debitos a diversis personis, dominio et iuridicione in premissis venditis nobis salvis, et hoc pro precio ducentarum lb. bon. Laus. Pro quibus censibus manutenendis fideiussores damus Iacobum de Cleriez, domicellum, Roletum Champion, Mermetum Curt, Perrodum Velliar, Petrum des Sertardens et Henricum Poncet. Sub sigillo decanatus de Ogo.
P. Curti.
A. C. F.
422
1419 (1420), mars 1. Prononciation arbitrale entre les prieurs de Lutry et de Broc. (Pag. 326.)
423
1419 (1420),mars 1. Reconnaissance de Richard de Corbières, prieur de Broc, en faveur du prieuré de Lutry. (Pag. 331.)
424 *
1420, avril 10. Datum decima die mensis aprilis, A. D. millesimo quatercentesimo vicesimo. Ego Girardus, filius quondam Petri Regis, burgensis Rotundimontis, notum facio quod, cum dnus Anthonius, dnus et comes Gruerie, michi vendiderit quadraginta tres lb. et decem sol. monete cursibilis in patria Waudi annui et perpetui census precio octies centum sexaginta et decem lb., et dictus comes constituerit fideiussores Amedeum /549/ Championis, dnum de Vuauru, Iohannem de Blonay, Aymonem de Sto. Germano, Franciscum de Ursens, Iacobum de Cleriez, domicellos, etc., prout hec in littera sub data die et anno quibus infra videntur contineri; hinc est quod ego iam dictus Girardus Regis concedo quod prenominatus dnus comes possit perpetuo redimere a me predictas quadraginta tres lb. et decem sol. census pro predictis octo centum sexaginta et decem lb. Sub sigillo Henrici dni Menthonis, militis, ballivi Vuaudi.
Vuillermus de Gradibus de Staviaco.
A. C. F.
425
1420, octobre 11. Plaid tenu à Villarvolard au sujet d’un homicide. (Pag. 336.)
426 *
1420, octobre 27. Datum vicesima septima die mensis octobris, A. D. millesimo quatercentesimo vicesimo. Nos Anthonius, comes et dnus Gruerie, notum facimus quod, cum questio verteretur inter communitatem de Villar, ex una parte, et communitatem mistralie de Lessoc, ex altera, super lo devens dicto deis Pras ab aqua dicta Tonnaz usque ad fontem dou Currat a parte de Lessoc, quod devens illi de Lessoc asserebant per illos de Villar fregisse et pasturasse, quod facere non debebant quousque ad terminum festi B. Michælis arch.; item super lo devens des Siestardens, mistralie de Lessoc, in quo dicti de Villar asserebant quod ipsi dicti de Villar seu ipsorum missilliarii soliti sunt ibidem quoscunque pasturantes durante dicto devens vadiare et vadia reducere in villa de Villar; illis de Lessoc contrarium dicentibus. Item aliunde nos prefatus comes petebamus a dictis de Villar nobis solvi debere novem lb. bon. Laus. pro tribus bannis per certos de Villar commissis in dicto devens des Sestardens, pro eo quod ipsi dicti de Villar certos mistralie de Lessoc vadiaverant et eorum animalia reduxerant apud Villar, transportando iuridicionem mistralie de Lessoc in aliam mistraliam, videlicet de Villar, quod facere minime poterant, dictis de Villar contrarium dicentibus. Post autem multas altercationes tandem ipse partes super premissis se compromiserunt in nos prefatum comitem, tanquam in /550/ mediam personam. Igitur nos pronunciamus primo quod ambe communitates de Villar et de Lessoc ad invicem teneant dictum devens des Pras a dicta aqua de la Tonnaz usque ad dictum fontem dou Currat post florem, fructu levato, usque ad festum B. Michælis arch., et tunc venturo dicto festo annuatim dicte communitates dictum devens communiter inter ipsas pasturare debeant; item quod offendentes in dicto devens, maxime in possessionibus illorum de Villar, quod missilliarius dicte communitatis de Villar valeat vadiare, et offendentes in possessionibus illorum mistralie de Lessoc missilliarius dicte mistralie de Lessoc valeat vadiare. Item super loz devens des Sestardens pronunciamus quod dicti de Villar et eorum missilliarii habeant cum dictis de Lessoc custodiam dicti devens, durante ipso, et offendentes ibidem eodem tempore dicti de Villar possint vadiare, prout soliti sunt, et animalia dampnificancia reducere apud Villar, et quod devens des Sestardens debeat custodiri per dictas partes usque ad dictum festum B. Michælis arch., et tunc per dictas partes possit fregi communiter. Que omnia dicte partes laudant. In cuius rei testimonium nos prefatus comes contrasigillum nostrum comitatus Gruerie, una cum signetis manualibus Petri Curti de Bulo, clerici, consiliarii nostri, necnon Petri Hugonier de Grueria, clerici, duximus apponendum.
Arch. du Grandvillar et de Lessoc.
427 *
1420 (1421), mars 11. Donnee le uncieme jour dou mois de mar, l’an mil quatrecent et ving. Je Jaque de Clerie, donzel, fait savoir que comant desbat ait esteir antre Rolet dou Pont, Jaquet et Girard ses filz, demorant a Vilar, dune partie, et les prodomes dou dit Villar, de lautre partie, pour le fait de la montagnie de Sador, pour lequeil desbat lesdit Rolet et ses filz et auxi les ditz prodomes de Vilar se mirent et obligarent en ung compromet, et mirent une chascone partie dus amis, sus tel condicion que ou cas que les dit amis ne porroyent estre en acor que ilz avoyent puissance de esliere ung meant, auz quel meant les dites parties auxi donarent toutez puissance de prononcie sus lo dit desbat; lo quel meant ly dit quatre amis par acor /551/ de la volunte deis dites parties hont eslie et donne toute puissance, si est a savoir moy dit Jaque de Clerie, la queil moyenete a la requeste deis quatre amis et deis dites parties je ait prise et auxi lour ait promet par ma bone fait de leur pronuncie touz ce que je pouroye troveir par les customier de Moudon sus lo dit fait. Estre premierement par moy mises par devant les custumiers les desmandes et les deffenses et auxi informacions deis dites parties, et estre visitees les demandes, deffenses et informacions deis dites parties par les custumiers, y me fust cogneuz par acor sain nyon descor par Loy de Dalliens, Williemo de Viveis, Piere Arma, Anthene Ceriat, Anthene Chartreir, Antheno de Servion, Rod Ceriat, donczel, Jaquet Wallacrest, Johan Wallacrest, Johan Landry, Johan Jolivet, Uldri Ysabel, Antheno de Lestan, Nicod bastar dIllens, France Champagniod, Johan Pappet, Piere de Serandens, Antheno Mossu, Piere Genevois et pluisours aultres digne et de fey, en la presance de Ayme de Saingermain donczel, Guillelme Joly notaire et Johan Clerie, par la magniere qui sensoit: Premieremant que non obstant toutes les chouses allegees par les parties et continuez auz premier compromet, que ycelle sunt et doevent estre casses et nulles pour la cause dou secund compromet et de la puissance a moy dit Jaque par les parties derrierement donnee. Item hont cogneuz que vehue la lettre de la accensacion faite par mon segneur de Gruere au dit Rolet dou Pont, limitee en quatre limites, et antre les dites parties dy la dapte de la accensacion en saz soit heuz desbat, pour loqueil desbat de la volunte deis parties Richard dlllens, donczel, pour le temps chastellain de Montservens, acompagnie de pluysours nobles feu et dignes eslie par la volunte dou segneur et deis parties, furent misses boynes et limites ou dit debat, les queilx boynes et limites y hont estez par lespacie de queance an et pluis outre, ainsy cum yl appert par la relacion deis tesmogniages par les ditz prodomes de Vilar produy. Pour quoy mon cogneuz ly dit custumiers par acor que ly dit Rolet et ly sien se doit tenir, dix oravant par les limites que les dit tesmogniages hont tesmognie par lour seremant, non obstain ce que ly dit Rolet dou Pont die que y ne met puent son heretage en inquestes ne en tesmogniage et toutes ses aultres allegacion. Item mon cognyuz les dit custumiers que comant ly dit Rolet die que ly amis deis /552/ prodomes de Vilar hont deffallir ou compromet et que il ne puont plus tesmognie que sanz sa grace, et que ilz ne hont de riant fallir et metont toutes ses allegacion de nulle valour ly dessus dit custumiers et diunt que par vertuz de ce que Ayme de Clerie, donzel, Johannet Petar et Johannet Chenevas hont jure sus les sains ewangille que en lour presence Richard dlllens, pour lo temps chastellain de Montservens, Perret Corbo, Vionet de la Provenchy et Perrier dArbewy et auxi Mermet Tuerel par acor jurarent de destribuy la dite montagnye de Sador, et que par lour fust fait que ly riaul deis Fontannes dy la bonna de labreviour en avaux estoit boynes pour les parties antre Rolet dou Pont et les prodomes de Vilar, dy la dapte deis lettres dou dit Role en saz, et que ly dit Rolet et ly sien se doit tenir dy ore en avant par seaulz limites, et que ly ditz prodomes hont prouz tesmognie. Pour quoy je ly dit Jaquez de Clerie, par vertu de la puissance a moy donnee, tam comant meant dou dit desbat, toutes les choses dessus dites par les ditz custumiers a moy cogneuez eis dites parties, je pronunce par cestez presentes per les dites parties perpetuamant devoir atenir sains nulle aultre turbacion. En tesmoigniage des chouses dessus escriptes nos Anthoyne, conte et segneur de Gruere, nostre contresel de nostre conte a ces presentes avons my.
Guillelme Poncet.
Sceau bien conservé.
Arch. du Grandvillard.
428 *
1421, juillet 8. Datum die octava mensis iullii, A. D. millesimo quatercentesimo vicesimo primo. Nos Anthonius, comes Gruerie, vendimus dno Iacobo Callini, priori carthusie Partis Dei, pro se et suis successoribus, quatuor lb. bon. Laus. census pro precio quater viginti lb. bon. Laus. Quas quatuor lb. census assignamus percipiendas in festo B. Andree super census nobis debitos per homines nostros censerios ville et castellanie nostre Turris Treme. (Suit l’énumeration de ces hommes et des cens dus par chacun.) Sub sigillo decani de Ogo.
Petrus Curti.
A. C. F.
/553/429 *
1421, septembre 18. Datum die decima octava mensis septembris, A. D. millesimo CCCC° vicesimo primo. Nos Anthonius, comes et dnus Gruerie, notum facimus quod cum homines et subditi nostri de Monbovon, moti affectione onerum et expensarum Burgundie atque adventus consortis nostre et onerum eciam nuciarum nostrarum, dederint quadraginta lb. Laus., hinc est quod nos confitemur quod nos per predictam donacionem nolumus privilegiis et libertatibus eisdem hominibus per antecessores nostros datis, vel aliis bonis iuribus et usibus in aliquo derogari. Sub sigillo dicti comitis.
Ay. Bevays.
Arch. de Montbovon.
Cette charte nous fait connaître l’époque très approximative du mariage du comte Antoine et prouve que son épouse venait de la Bourgogne; nous savons d’ailleurs qu’elle s’appelait Jeanne de Noyer; nous pouvons donc admettre qu’elle appartenait à la famille bourguignone de ce nom, et il faut modifier dans ce sens ce que M. Hisely dit dans l’Histoire de Gruyère, I, 474-475.
430 *
1422, juillet 13. Datum die terciadecima mensis iulii, A. D. millesimo quatercentesimo vicesimo secundo. Ego Petrus Bergerii, prior et gubernator chartusie Vallis sancte, notum facio quod cum dnus Anthonius, comes et dnus Gruerie, michi dicto priori ad opus dicte carthusie vendiderit viginti duos sol. et unum den. bon. Laus. census, quos eidem dno comiti annuatim tenetur Roletus Miewaugnierez, commorans apud Espagnie, pro precio viginti duarum lb. Laus. bon., prout hec in littera data die et anno quibus infra dicuntur contineri; hinc est quod ego prenominatus prior concedo quod prenominatus dnus comes possit predictum censum perpetuo redimere pro precio viginti duarum lb. bon. Laus. Sub sigillo decani de Ogo.
Willermus de Sales.
A. C. F.
431 *
1422 (1423), janvier 23. Datum Gruerie, die vicesima tercia mensis januarii, A. D. millesimo quatercentesimo vicesimo secundo. Nos Anthonius, comes et dnus Gruerie, domum Partis /554/ Dei per nostros antecessores fondatam et dotatam, ordinis carthusiensis, cum fratribus, famulis, servitoribus, rebus et bonis ipsius domus recipimus et esse volumus in nostra nostrorumque successorum perpetua salva garda, protectione et conductu, mandantes omnibus iudicibus, castellanis, mistralibus, ceterisque nostris fidelibus et subiectis, quatenus domum ipsam cum servitoribus, etc. per totam terram et districtum nostrum salvos teneant et securos et tanquam proprios garderios ab omni violentia et iniuria protegant.
A. C. F. Titres de la Part-Dieu.
432 *
1423, juin 4. Datum quarta die mensis iunii, A. D. millesimo quatercentesimo vicesimo tercio. Ego Humbertus Fabri de Essertines, curatus ecclesie perrochialis Sti Stephani de Melduno, notum facio quod cum dnus Anthonius, comes et dnus Gruerie, michi ad opus eiusdem ecclesie vendiderit septem lb. bon. Laus. censuales pro sepcies viginti lb. bon. Laus., prefate ecclesie legatis per dnum Anthonium Arma, presbiterum, et Petrum Arma, burgenses de Melduno, fratres, filios quondam Petri Arma, clerici de Melduno, et in quibus dnus Rodulphus, dnus de Monsarven, et dnus Rodulphus, comes et dnus Gruerie quondam, prefato quondam Petro Arma, clerico, tenebantur obligati, et easdem septem lb. cens. prefatus dnus Anthonius promiserit iuramento suo et sub obligacione bonorum suorum michi singulis annis solvere et easdem assignaverit super certis censibus, prout hec in quadam littera, sub data subscripta, dicuntur contineri; hinc est quod ego dictus curatus concedo quod prefatus comes possit rehemere dictas septem lb. cens. pro sepcies viginti lb. Sub sigillo Henrici, dni de Menthon, militis, ballivi Vuaudi.
Ioh. Ioliveti.
A. C. F.
433 *
1423, octobre 5. Accord entre Richard de Corbières, prieur de Broc, et Pierre d’Avenche, curé du même lieu. ( Pag. 340. )
/555/434 *
1424, juin 2. Datum die secunda mensis iunii, A. D. millesimo quatercentesimo vicesimo quarto. Nos Anthonius, comes Gruerie, accensamus Mermeto et Nychodo dictis Pictet fratribus de Sales, prope Mustruacum, pro quarta parte, Mermeto de Pallens dicti loci pro quarta parte, Petro et Iohanni dictis de Sales fratribus et Mermeto Forneir filio Iohanneti de Pallens pro quarta parte, et Amedeo dou Boschet nomine suo et Iohannis eius fratris pro alia quarta parte, quamdam planchiam terre nostram in qua habemus merum, mistum imperium et iuridicionem omnimodam, altam et bassam, quod et quam nobis retinemus. Que planchia sita est in perrochia Mustriaci in loco vulgariter appellato Trayt de Bayz, iuxta vineam nostram a parte orientis, aquam dictam Bay ab occidente, planchiam dictorum Souteir a parte superiori et ripam lacus ex altera, sub censu sex sol. Laus. bon. et pro octies viginti scutis auri boni et ponderis legitimi nobis solutis nomine intragii. Sub sigillo dicti comitis.
Humbertus Faucaz.
Au revers:
A. D. millesimo quatercentesimo (vic)esimo octavo, die XXIIII mensis februarii, fuit presens littera tradita et expedita dno Gruerie retroscripto per censerios retronominatos vigore cuiusdam abbergamenti facti per dnum nostrum Sabaudie de consensu dicti dni Gruerie.
Io. Pictet.
A. C. F.
435
1425, mars 17. Transaction entre Amédée VIII, duc de Savoie, et Antoine, comte de Gruyère, au sujet d’Aubonne et de Coppet. (Pag. 341.)
436
1425, août 29 et septembre 3. Partage fait entre Antoine, comte de Gruyère, et Jean de la Baume, seigneur de Valuffin et de l’Abergement, de fonds et de cens rière Ormont et Aigle. (Pag. 349.)
/556/437
1426, juin 3. Accensement fait à Jordan de la Cresta par Antoine, comte de Gruyère. (Pag. 360.)
438 *
1426, juin 9. Accensement fait à Jean Moret, de Montbovon, par Antoine, comte de Gruyère. (Pag. 362.)
439 *
1427, novembre 11. Littera per Aymonem Bevays de Rotundomonte notarium, sub sigillo castellanie Rotundimontis, confecta, data XI die mensis novembris, A. D. M°CCCC°XX°VII°, per quam dnus Anthonius, comes et dnus Gruerie, dnusque Albone, per certam compositionem debet confratrie Sti Spiritus Rotundimontis centum et XVIII lb. et confratrie Conceptionis B. Marie novies viginti et quindecim lb. solvendas certis terminis iam elapsis.
Arch. de la ville de Romont, Invent, du XVe S.
440
1429, juin 24. Sentence arbitrale prononcée par les villes de Berne et de Fribourg entre Antoine, comte de Gruyère, et la communauté de Gessenay, au sujet de divers droits et usages. (Pag. 364.)
441
1429, novembre 12. Mermet des Mosses reconnaît être homme taillable d’Antoine, comte de Gruyère. (Pag. 378.)
442 *
1429 (1430), janvier 20. Datum vicesima die mensis januarii, A. D. millesimo quatercentesimo vicesimo nono. Nos Anthonius, comes et dnus Gruerie, notum facimus quod cum per arestum diu inter nos prefatum comitem et Franciscum de Seneveis, domicellum, factum, causa computorum suorum Turris Treme et castellanie eiusdem, ac eciam causa certorum debitorum per /557/ predecessores nostros confessatorum certis personis quarum successio spectabat dicto Francisco, debere confessi fuerimus predicto Francisco et solvere promiserimus certis terminis iam elapsis centum et viginti novem lb. bon. Laus., inclusa certa responsione per nos facta Iacobo de Clerie, domicello, pro dicto Francisco, prout de dicto aresto videbatur contineri in quadam littera, quam idem Franciscus nobis tradidit cancellatam; hinc est quod nos memoratus comes de voluntate dicti Francisci ipsam pecunie quantitatem respondimus Iaqueto de Forel, condno de Fon; ea propter nos debere confitemur predicto Iaqueto de Forel predictam pecunie quantitatem ex causa responsionis predicte et in solutionem dotis Marguarete uxoris dicti Iaqueti de Forel, filie dicti Francisci de Seneveis. Pro quo quidem debito firmius persolvendo nos prefatus comes damus fideiussorem nobilem virum Iacobum de Clerie de Grueria, domicellum. Sub sigillo officialis curie Laus.
Av. Bevays.
A. C. F.
443
1430, avril 26. Le comte Antoine accense à Mermet Fédy, de Corbières, deux moulins, un moulin à foulon et un battoir, situés dans la paroisse de Broc. (Pag. 379.)
444
1430, mai 15. Sentence arbitrale entre Antoine, comte de Gruyère, et Jean-François de Russins, coseigneur d’Allaman. (Pag. 380.)
445 *
1431, juin 10. Datum decima die mensis iunii, A. D. millesimo quatercentesimo trigesimo primo. Nos Anthonia de Salinis, dna de Montsalvens, et Anthonius, comes Gruerie, eius filius, notum facimus quod cum questio verteretur inter communitatem de Estavanens, ex una parte, et communitatem de Villard, ex altera, ob causam pasturagiorum animalium dictarum partium super possessionibus existentibus ultra Fossard usque ad Combam dou Waciouz, dicte partes in nos dnam de Montsalvens et Anthonium, comitem Gruerie, compromiserunt. Idcirco pronunciamus quod cum illi de Estavanens asserebant habere pasturagium pro eorum /558/ animalibus in territorio de ultra Fossard usque ad Combam Waciouz una cum probis hominibus communitatis de Villard, dictis vero de Villard in oppositum dicentibus nullum pasturagium habere debere usque ad dictum locum de la Comba Waciouz, excepto ad certum alium locum existentem in medio confinii territorii dou ultra Fossard, unde nos prefati pronunciamus quod communitas de Estavanens habere debeat pasturagium usque ad metas per nos positas in territorio de ultra Fossard, quas illi de Estavanens non debent transire cum eorum animalibus a parte de Villard; dicimusque quod animalia communitatis de Villard habeant eorum pasturagium, ut est usus, usque ad rivum dou Fossard a parte de Villar. Item pronunciamus quod omnes de Estavanens terram habentes ultra rivum dou Fossard debeant uti de secunda flore appellata recort super eorum possessionibus. Item dicimus quod cum illi de Villard de novo fecerint clausos pretextu cuiusdam littere per inclite recordacionis dnum Rodulphum, comitem Gruerie, et Iohannem de Montsalvens eisdem concesse, volumus, casu quo aliquid perdere valeat ad opus ipsorum de Estavanens terram habentium, quod similiter clausos facere valeant secundum tenorem ipsius littere. Item ordinamus quod quicunque dictorum de Estavanens animalia supra eius possessione reperient in territorio de ultra Fossard, ibidem dampnificando, possit et debeat ipsa animalia accipere et levare et ipsa reducere apud Estavanens, aut infra grangias ibidem existentes, ita tamen quod ipsa animalia fuerint de animalibus de Estavanens et si alterius loci fuerint ipsa animalia debeant redire apud Villard. Que omnia dicte partes confirmant. Sub contrasigillo comitatus Gruerie et signeto manuali Petri Hugonier de Grueria, clerici.
Arch. du Grandvillard.
446 *
1432, juillet 5, (circa). Accensement fait par Antoinette de Salins, dame d’Autrey, de Vaulgrenant et de Montsalvens, à Rolète Morel. (Pag. 399.)
447 *
1432 (1433), janvier 24. Datum vicesima quarta die mensis ianuarii, A. D. millesimo quatercentesimo tricesimo secundo. Nos /559/ Perretus de Heis, Johannetus et Petrus filii quondam Mermeti Deis Roletus et Aymo filii quondam Uldrici Deis et Perretus filius quondam Vioneti Fraschibo, perrochie Gruerie, notum facimus quod cum dnus Anthonius, comes et dnus Gruerie, dictis michi Perreto Deis, Mermeto Deis et Vioneto Fraschibo vendiderit montem suum de Croset pro triginta lb. bon. Laus. receptis et pro duodecim sol. bon. Laus. census; hinc est quod nos concedimus quod idem dnus comes et eius heredes possint dictum montem reemere pro precio predicto. Sub sigillo decani de Ogo.
Petrus Hugonier.
A. C. F.
448
1433, avril 16. Sentence arbitrale entre Antoine, comte de Gruyère, et les frères Amédée et Michel de Vallèse, au sujet de possessions et cens rière Aigle et le val d’Ormont. (Pag. 400.)
449
1433, avril 17. Le comte Antoine charge Aymon de Saint-Germain, donzel, et Pierre Léonis d’Aigle de pourvoir au paiement des 7 L. de cens annuel qu’il doit payer à Amédée et Michel de Vallèse, en vertu de l’accord fait entre eux. (Pag. 403.)
450
1433, juillet 6. Datum sexta die mensis iulii, A. D. millesimo quatercentesimo trigesimo tertio. Nos Anthonius, comes et dnus Gruerie, notum facimus quod in nostra presentia constituti nobiles, burgenses et habitatores ville nostre de Grueria supplicarunt ut ad boni augmentum, villeque nostre reparationem et murorum manutentiam et constructionem fortificando, aut aliarum dicte ville nostre necessitatum, quatenus obolo in dicta villa nostra percipere solite de nostro et nostrorum predecessorum speciali gratia, largiri benigniter dignaremur, nos autem multis veris edocti, etc. (Comme dans l’acte du 9 avril 1397, pag. 249, ligne 2, jusqu’au milieu de la page suivante.) Vendidimus dictis nobilibus, burgensibus et habitatoribus quoddam tributum obolorum nuncupatum vulgariter les melies, quod percipitur cum unguello vini in villa Gruerie supra tabernarios et alias quascunque personas vinum /560/ vendentes in villa Gruerie ad pintam, videlicet pro quolibet poto vel qualibet pinta vini unum obolum; quod quidem tributum volumus ut nobiles, burgenses et habitatores ville Gruerie percipiant in Grueria et in Epagny et Pringy per preceptorem et gubernatorem dicte ville, aut per alium seu alios per ipsos constitutos, et hoc videlicet in solutionem cuiusdam debiti mutuo et graciose facti per predecessores predictorum nobilium et burgensium dnis Rodulpho, comiti Gruerie, avo nostro, et Rodulpho, eius filio, patri nostro quondam, ducentorum flor. Florencie boni auri et ponderis legitimi, et etiam mediantibus triginta lb. bon. Laus., quas recepimus. Sub sigillo dicti Anthonii, comitis, et signeto manuali Petri Hugonier de Grueria, clerici. In presentia Stephani Marchandi de Albona, domicelli, et Iohannis Raynaudi de Rotundomonte.
Arch. de la ville de Gruyère.
451
1433, août 8. L’empereur Sigismond confirme à Antoine, comte de Gruyère, tous les droits et priviléges dont il jouissait. (Pag. 404.)
452
1433, août 9. Légitimation de François et Jean, fils naturels d’Antoine, comte de Gruyère. (Pag. 406.)
453
1433, septembre 27. Testament d’Antoine, comte de Gruyère. (Pag. 408.)
454
1434, janvier 9. Déclaration de l’empereur Sigismond au sujet de la légitimation de François et de Jean de Gruyère. (Pag. 414.)