Cartulaire
de

L’ABBAYE DE MONTHERON

1.

Gui, évêque de Lausanne, confirme à Jean, abbé de Théla ou de Montheron, la cession du territoire où ce monastère a été fondé par l’évêque Gérold, son prédécesseur, et toutes les donations qui ont été faites au dit couvent, notamment celle d’une partie du Désaley.

Lausanne, 1142, janvier 21.

Vidimus de l’an 1285.
Arch. Comm. de Lausanne, Tit. de Montheron, n^o 2, parch.

Nos scilicet officialis curie Lausannensis et Richardus de Corberiis, balliuus ab Arari superius illustrissimi R(odulphi) regis Romanorum et semper augusti, Notum facimus vniuersis quod nos vidimus litteras virorum religiosorum abbatis et conventus de Thela, cisterciensis ordinis, Lausannensis dyocesis, sanas et integras, non rasas, non abolitas nec in aliqua sui parte viciatas, continentes in hunc modum ¹ . /2/

Guido, Dei gratia sancte ecclesie Lausannensis episcopus, dilecto filio suo Iohanni, gratia Dei abbati omnibusque fratribus ibidem Deo seruientibus in perpetuum. Que religionis studio et sanctitatis amore locisque Deo dicatis conferuntur convenit ut pontificali auctoritate et ecclesiastico munimine uelud ¹ sanctum protegantur. Quamobrem Iohannes, fili karissime, ecclesiam gratia Dei in honore beate Marie semper uirginis constructam, in qua te Deo auctore dignum dispensatorem constituimus, sub nostra nostrorumque successorum protectione imperpetuum assignamus. Quod etiam apostolica (potes)tate cisterciensi ordini sanctitum est auctoritate, et nos tibi tuisque successoribus auctoritatis nostre successorumque nostrorum confirmamus pagina. Decimas videlicet totius laboris ac nutrimenti vestri. Preterea damus et confirmamus vobis terram in qua sita est abbatia, sicut predecessor meus domnus Geroldus episcopus, — laudante toto capitulo, Bernodo et eciam Borchardo fratre eius de Pulie reddentibus in manu ipsius quicquid in eadem terra iuris habebant. — Willelmo sacerdoti donavit pro annuo censu vnius libre cere in purificatione beate Marie reddende. A principio videlicet Iorat usque ad flumen Pariura, et ex alia parte a flumine Mein usque ad Chamberoniam, exceptis pratis hominum de Pullei, que tunc temporis infra terminos prenominatos erant exculta. Testes Nerduinus prior Montisbenedicti, Magister Anselmus Lingonensis, Ardutio prepositus, Emenradus decanus, Vldricus de Campania. /3/ Damus etiam vobis quandam partem Dasilen ad vineam edificandam, sicut Wacherus minister meus de Poydors, coram fratre suo Alberto et Giroldo et Haymone de Poydors, fratri Willelmo monacho divisit. Id est a planta mea usque ad feodum Cononis de Quantium. Damus etiam vobis ipsam plantam laudantibus illis qui eam plantaverunt. Testes Warcherius et Albertus de Poydors. Sed confirmamus vobis donum Cononis de Quantium qui nostro assensu dedit vobis quandam partem in eodem territorio, id est ab ea parte quam dedi usque ad plantam Warcheri de Poydors. Dedit etiam vobis ipsam plantam laudante et donante ipso Walchero qui a predicto Conone eam tenebat. Testes Falco de Quantiun, Lodouicus dapifer, Albertus Carbo. Hoc donum laudauit Wido filius predicti Walcheri. Testes Petrus villicus de Chebre, Vldricus frater Warcheri de Poydors. Confirmamus etiam vobis donum Lodouici dapiferi et uxoris sue, Willelmi videlicet et Dalmasci qui dederunt ecclesie vestre quicquid habebant in supradicta parte Dasilen. Testes Emenradus decanus, Petrus de ponte. Amadeus etiam de Blonay, laudante filio suo Willelmo dedit vobis decimas predicte terre quantum ad ipsum pertinebat. Testes Wido abbas Cariloci, Vldricus de Bren. Rinnith de Rumillei. Damus etiam vobis et confirmamus terram que sita est juxta abbatiam vestram, quam dedit vobis Amadeus Comes gebennensis coram conventu vestro in capitulo. Dedit etiam vobis pasturam peccorum ¹ per totam terram suam. Testes Emenradus decanus. Loduuicus et Willelmus /4/ dapiferi. Willelmus etiam et Albertus frater ejus de Pullei reddiderunt in manu comitis predicti, quicquid in predicta terra iuris habebant, et ipse dedit vobis illud, laudante filio suo Willelmo. Testes Haymo de Fulcinei. Loduwicus et Willelmus dapiferi. Terra autem predicta terminatur sicut via de Montmorin pergit ad petram Agusoriam, et sicut dividitur terra de Awines a terra de Iorat. Ardutio etiam Gebennensis episcopus me presente dedit vobis quicquid in predicta terra habebat. Testes Herbertus Augustensis episcopus, Pontius abbas Bellevallis, Wido abbas Cariloci. Borcardus etiam et Dewinus frater eius de Pullei dederunt vobis quicquid in predicta terra iuris habebant, pro annuo censu duorum solidorum in festivitate beate Marie reddendorum. Testes Rodulfus de Turri, Andreas sacerdos, Vmbertus filius Bovonis. Preterea damus vobis et confirmamus terram de Montanun cum appendiciis suis, ubi Wido Barata dedit ecclesie vestre in manu mea quicquid ibidem habebat, sicut via Visana pergit in Iorat. Testes Vldricus de campania, Rainaldus de Stavael. Idem Wido Barata dedit ecclesie vestre in finibus illis quandam partem de Iorat, sicut uidelicet rivus qui dicitur Longefange pergit in fluvium de Montuis, et sicut mons in fluvium de Montuis dependet, et sicut dividitur parvum nemus a magno usque ad terram de Montenum et sicut aqua de Montuis intrat in fluvium de Thela, et sicut via sancti Ipoliti pergit in Iorat. Insuper et vsus nemorum suorum quotquot vobis fuerit necessarium in edificiis construendis, et pascua peccorum per totam terram suam de Iorat. Testes Emenradus decanus, Symeon sacerdos sancti Laurencii, /5/ Lodouicus dapifer, Girardus li marescalcus, Vmbertus de Botens. Laudauerunt hoc donum uxor eius et filii eius. Testes Ingitius et Ogerius milites. Confirmavimus etiam vobis terram de alodiis quam dedit ecclesie vestre predictus Wido Barata, laudantibus uxore sua et filio Uldrico. Testes Landricus de Vorflens, Philippus de Wilens. Hoc donum laudavit etiam Willelmus, filius eius, in domo vestra, coram fratribus et Philippo de Wilens. Landricus etiam laudavit hoc donum. Testes Humbertus de Botens, Petrus Bunugus. Damus etiam vobis in perpetuum tempus possidendo et confirmamus quecunque ecclesie vestre collata vel conferenda sunt apud Cuzei, ubi Raynaldus de Stavael et filius eius Cono dederunt vobis quandam partem montis ad grangiam faciendam, decimasque eiusdem terre quantum ad ipsos pertinebat, et usamentum et pasturam per totam terram suam, pasturam peccorum insuper et usus nemorum suorum quotquot fuerit vobis necessarium, absque uenditione. Testes Cono de Morens, Engitius de Fraces, Bouo de Bussey, Giroldus villicus de Cuzei. Sub eisdem testibus idem Giroldus dedit vobis quicquid juris in eadem parte montis ... abet donationibus et rebus quibuscunque fecit vobis vel facturus est supradictus Raynaldus. Idem etiam Giroldus, laudante uxore sua et filiis suis, dedit vobis quicquid habebat in Sagis et in terra de Destalum pro annuo censu IIIIor solidorum in nativitate beati Iohannis Baptiste reddendorum, hac tamen conditione ut si ipse vel aliquis filiorum suorum in domo vestra seculo renuntiauerit, prescriptus census exinde minime persolvatur. Testes Everardus Sacerdos de Cuzei, Iohannes decimator de Paterniaco, Rodulfus /6/ de Silva, Nantelmus de Bollo, Pontius de Tornei. Petrus et Wibertus frater ejus et mater eorum Maguntia dederunt vobis octo jugera terre et pratum quod habebant subtus Festignei, et pasturam peccorum des Pontet usque ad Mameres, pro annuo censu duorum solidorum in nativitate beati Iohannis Baptiste reddendorum, tali tamen conditione ut si quis fratrum predictorum in domo vestra seculo renuntiauerit, census prescriptus ulterius non persolvatur. Testes Otto de treis, Philippus de Marnant, Ingitius et Dominicus de Festignei. Confirmamus etiam vobis donum Conradi de Gardun, qui dedit vobis terram de Vallecheneve, laudante uxore sua et filiis uxoris sue Ottone et Willelmo, pro annuo censu duorum solidorum in festivitate beati Iohannis Baptiste reddendorum. Testes Rigaldus de Cormenbo, Petrus de Sedors, Petrus de Pontet, Iohannes decimator de Paterniaco. Alemanus de Fonz, laudante uxore sua et filiis suis, concessit vobis pasturam peccorum per totam terram suam. Testes Sifridus de Mameres, Amaldricus de Euonant, Vldricus faber de Euonant. Vmbertus de Pringiei concessit vobis pasturam peccorum per totam terram suam. Testes Luduwicus dapifer, Willelmus de Suprapetram, Boimundus de Beuais. Hec igitur et quecumque auctore Deo ad presens possidetis, vel in futurum possessuri estis, laudamus et concedimus vobis, presentis decreti pagina confirmamus. Si qua igitur ecclesiastica secularisue persona sciens hanc nostre diffinitionis paginam vestre ecclesie defensatricem contra eam venire presumpserit, eamque in quauis parte perfringere temptauerit, a sacratissimo corpore et sanguine Dei et domini nostri Ihesu /7/ Christi aliena fiat, et in extremo examine districte ultioni subjaceat, nisi satisfactione quod temere peccavit emendauerit et ad penitentiam venire festinauerit. Actum Lausanne in domo episcopali sollempniter XII kalend. febr. anno ab incarnatione Domini M°C° quadragesimo ij. Epacta XXII. Indictione V. Ego Girardus abbas Alterippe interfui. Moyses abbas Boni-montis testis, Abbas Borcardus Balernensis testis. Ego Petrus de Ponte chancellarius subscripsi. Ego Falco de Quantium testis.

AD presentium futurorumque memoriam stili exaratione notificamus quod Petrus de Gumuens qui dicitur de Turre miles, mediam partem decimarum de Montunum et mediam partem decimarum de Sageleys. et in decimis de Villar-Allerant quicquid sui juris erat, et apud Polye cuiusdam marach quod dicitur Rorens tertiam partem, quam jure hereditario possidebat, et omnia que in ceteris domus de Thela possessionibus habebat, vel ab ipso tenebantur, pro remedio anime sue et antecessorum suorum prefate domui omni remotione postposita donavit. Testes Vldricus abbas de Thela, Willelmus prior, Rodulfus, Humbertus et totius congregationis domus prefate conventus. Yblo de Granzon, Petrus, Raymundus, milites de Escublens, Cono, Henricus de Gumuens, milites, Willelmus de Gumuens, filius Bertini, Durannus de Britiney. Idem Petrus etiam de Gumuens eadem donatione sub prefatis testibus quicquid in decimis de Bollens habebat vel ab ipso tenebatur prescripto domui donavit. Hoc totum laudauerunt filii eius Iacobus et Girardus. Testes Vldricus abbas, Rodolfus, Humbertus, monachi de Thela, Willelmus presbyter. Cono, Henricus de Gumuens, milites, /8/ Durannus de Britiney. Notum fieri volumus omnibus legentibus hanc scripturam simulque audientibus presentibus et futuris quod Willelmus de Escublens et Vldricus frater eius dederunt domui de Thela quartam partem decimarum de Sageles et de Montunum, et quicquid in ceteris predicte domus possessionibus habebant, vel calumpniare poterant, postposito omni retentionis obstaculo, in manu Rogerii Lausannensis Episcopi sollempni donatione prefate domui contulerunt. Testes Vldricus abbas. Rodulfus et Humbertus, monachi de Thela, Vldricus de Gumuens, Willelmus de Lausanna miles, Thomas de Roveno, Raymundus de Volflens miles, Clarembaldus de Betens miles, Vldricus et Humbertus frater eius milites de Escublens, Tyemarus de Lausanna. Hoc donum laudavit uxor ipsius Villana et Wido frater eius. Testes Vldricus abbas, Humbertus monachus de Thela, Nantelmus de Albona, Vldricus de Gumuens, Petrus de Escublens, Clarembaldus de Betens, Stephanus de Byerey miles. Alio loco de laudatione predictorum fratrum Willelmi et Ottonis. Testes Willelmus de Chablie, Galcherus de Cossonay, Tyemarus de Lausanna. Qvoniam de cursu temporum et humane fragilitatis defectum plerumque temptamur obliuione, presentis pagine testimonio instantium et futurorum commendamus memorie quod Raynaldus de Bussens quandam terram apud Bussens, quam aliquando jure hereditario possederat, quam etiam Girardus de Granzon et fratres eius scilicet Willelmus et Cono concambio illi dato de terra sua, ab ipso acquisierant, domui de Thela pro remedio animarum suarum; per manum Iohannis prescripto domus abbatis dederant, /9/ remoto omni retentionis diffugio, sepedicte domui perpetuo possidendam concessit. Et sciendum quod si prefati fratres de Granzon terram quam pro ipsius recompensatione memorato Raynaldo contulerunt reabstulerint, Raynaldus nichilominus factam donationem prefate domui se inuiolabili pace seruaturum promisit. Testes Vldricus abbas, Willelmus prior, Rodulfus, Humbertus, Willelmus de Bussens, monachi, et totius prescripte congregationis conuentus, Humbertus de Botens miles, Wido, Petrus filius Vldrici de Gomuens, Bruno de Brunens, Stephanus nepos Benedicti de Cuzie. Data Lausanne in domo episcopali per manum Abicelli vicecancelarii, anno verbi incarnati M°C° octogesimo quarto. Concurrente septimo. Epacta sexta. Indictione secunda.

Sequitur Charta Landrici episcopi Lausann. anni 1184. quam ex originali transcriptam habemus. Ad eius calcem hæc leguntur:

« In cuius visionis testimonium Nos officialis curie Lausannensis et Richardus de Corberiis antedicti presens transcriptum sigillauimus. nos dictus officialis sigillo dicte curie. et ego richardus sigillo meo. Datum anno ab incarnatione domini M°CC° octogesimo quinto. Mense augusti. »
(Sceau de l’official.)
(Le sceau de Richard de Corbière manque.)

/10/

2.

Confirmation par Amédée, évêque de Lausanne, des diverses donations qui ont été faites au monastère de Théla. Ce prélat y ajoute le don d’une vigne.

1147.

Arch. Comm. de Lausanne, Tit. de Montheron, n^o 4, parch.

In nomine sancte et individue trinitatis. Ego Amedeus, Dei gratia Lausannensis episcopus. Quia pontificali cathedre Deo patiente licet indigni presidemus, et si omnibus nostre dioceseos fidelibus ex officio cure pastoralis vigilantiam debemus inpendere; circa illos tamen studiosius vigilare debemus qui marcessibili flore labentis calcato felici naufragio ad placidum et optabile contemplationis portum enataverunt, quatinus pia vicissitudine aliquod inperfectioni nostre subsidium comparemus. Notum sit igitur tam posteris quam presentibus quod Guido de Gummens terram quam a domino Guidone episcopo predecessore meo tenebat, annuentibus liberis eius, in manu ipsius episcopi reddidit, eo quidem tenore; quatinus predictam terram usibus pauperum ecclesie genitricis domui de Thela profuturam ipse dominus Guido deputaret. Dedit etiam idem episcopus prefate ecclesie benigno favore capituli sui grangiam de Iurat cum appendiciis suis, pro censu unius libre cere quoque anno in purificatione beate Marie reddende. Dedit etiam vineam de Dasiloi cum circumstantiis suis omnino libere possidendam. Amedeus episcopus vineam /11/ quam clausum Galteri de Runens appellatum, largitus est, laudante Rainmundo eiusdem ville cum uxore sua, testantibus Guillelmo de Scublens, Lodouico dapifero, Guillelmo monaco, Alberto presbitero de Runens, et Guillelmo presbitero de Vuarens. Amedeus de Blenai laudantibus filiis suis Galcerio et Guillelmo, nichilominus uxore Galcerii laudante, misericorditer dicte ecclesie contulit decimam vincarum quas fratres excolere poterunt in Dasiloi, sub testimonio Guidonis abbatis Cari-loci, Radulphi de Rota, Oldrici de Bren, Gebroldi Rachis gebennensis, Constantinus et Balduinus frater eius de Noeruls, asensiente Amedeo comite gebennensi, laudantibus etiam uxoribus filiis et filiabus eorum, contulerunt mediam partem de Vilar-Alerenhc censualiter pro tribus solidis in nativitate beati Iohannis persolvendis. Huius donationis testes sunt Lodovicus et Guillelmus de Lausanna, dapiferi, et Guillelmus minister de Sotens: Alaricus de Vilario-comitis et Cono frater eius dederunt quandam partem de Conestun pro censu trium solidorum quoque anno in nativitate beate Marie reddendorum. Testantibus Guidone de Lucens, Petro de Nuruls, laudante Humberto de Consonai et concedente quicquid in eodem territorio fratres poterunt adipisci, hoc etiam uxore filiis et filiabus ipsius Humberti gratanter faventibus. Doni vero huius testes sunt Guillelmus de Saches, Nantelmus de Superpetra. Guillelmus de Scublens et Cono frater eius similiter totiens dicte ecclesie contulerunt locum contiguum abbatie a terra Sancti Ipoliti usque ad terram de Cusi; et a plana via usque in fluvium Thele. Testes supradicte donationis sunt Iordanus de Sclepens, Humbertus de Morrens, /12/ Martinus de Luseri. Remmundus de Cerbre quod habebat in vineis de Dasiloi libere prefate donavit ecclesie; et quesituram piscationis eius penitus ei remisit. Testantibus Petro de Lustriaco, Galcerio et Alberto de Poidor. Sub eisdem vero nominatis testibus Petrus de Lustriaco dedit pasturam per totam terram suam ad usus pecorum ecclesie. Ut autem hec in perpetuum rata et inconvulsa permaneant, presentem cartam impressione imaginis nostre et testium subscripsione roborari voluimus. Et ne quis aliquid horum infringere presumat, anathematis sententiam interposuimus. S(ignum) Guillelmi de Blena, S. Zacharie, S. Ezmenradi, S. Petri, decanorum, S. Uldrici de Campania, S. Hugonis de Iolens, presbiterum. Actum anno dominice incarnationis M°C° quadragesimo septimo. Indictione decima. Epacta septima decima. Concurrente secundo.
(Grand sceau de l’évêque Amédée, pendant
à une lanière de peau, bien conservé.)

3.

Notification et confirmation par Amédée, évêque de Lausanne, des donations faites à l’abbaye de Théla, par Guillaume Grillard, Gaucher de Blonay, Pierre de Cossonay, et d’autres.

1154.

Arch. Comun. de Lausanne, Tit. de Montheron, n^o 5, parch.

In nomine patris et filii et spiritus sancti, Ego Amadeus Dei gratia Lausannensis ecclesie minister humilis. Antiquorum proinde patrum decrevit industria litteris /13/ manentibus commendari, quod posterorum usibus convenit reservari. Equidem contentionis et calumpnie sopiri debet occasio, cum donationes et beneficia que conferuntur ecclesiis proborum testium firmantur testimonio. Proinde tam futuris quam instantibus notum decrevimus fieri quod Guillelmus Grillardus, uxor eius et liberi laudarunt et confirmarunt, donum deserti iacentis ante portam ecclesie de Thela, quod donum prius fecerat Guillelmus de Escublens. Locus prefati deserti iacet ad partem meridianam ab via Sancti Ipoliti usque in flumine Thela vocato. Huius quidem donationis et assensus sunt garanthia Trumbertus de Rogano, Humbertus Bovo civis Lausanne, Guillelmus de Consonai filius domine Ingle. Hi supranominati testes fuerunt de laudamento Guillelmi. De uxore eius et liberorum testes habentur Aimardus miles de Mais; Guillelmus filius Uldrici de Mais, Theuvinus de Gummens, Petrus de Gummens. — Galcerus quoque de Blonai, sue conjugis atque Guillelmi sui fratris benigno favore, largitus est eidem ecclesie decimam omnium vinearum quas in Dasiloi poterunt excolere, uel alibi ubicunque dominium habeat. Huius doni sunt testes Vuido de Podoir, Petrus Baldinnus, Iohannes de Vivois. Omnium vinearum quas habet uel habitura est ipsa domus in Dasiloi sive alias in dominio Galceri donum laudavit dominus Guillelmus, testantibus Petro de Lustri, Rainmundo de Cerbre, Narduino de Gommens, Philippo fratre Petri de Gommens, Berlholomeo de Vivois, Alberto Cahennum. Guillelmus de Mais vineas et deserta que adversus domum de Thela calumpniabatur, que etiam ab Alberto Lausannensi dicebat se tenere in /14/ feodum, omnem illam calumpniam finivit et guerpivit predicte domui de Thela, coniugis sue atque liberorum eius assensu, laudamento etiam predicti Alberti, coniugis et filiorum eius. Testes de guerpitione Guillelmi nominati sunt Trumbertus de Rogano, Petrus de Vulflens, Humbertus Bovo Lausanne, Arducius episcopus Gebennensis. De assensu filiorum Guillelmi et uxoris pro garanthia fuerunt Petrus sacerdos ville de Vulflens, Petrus eiusdem ville miles, Aimarus de Mais, Berevuardus de Mais. Filia eiusdem Guillelmi hoc idem assensit, presentibus et testantibus Rainmundo de Vilar-Frelon, Petro de Vulflens. De laudamento Alberti Lausanne, coniugis et liberorum eius, testes fuerunt Petrus clericus de Chebli, fratres de Thela Geroldus et Uldricus. Tacere nolumus quod Albertus lausannensis Fiber appellatus, Guillelmus quoque de Mais, hi duo predictam calumpniam et terram in manu nostra reddendo guerpierunt: nos autem eam libere et prorsus absque ulla retentione domui et ecclesie de Thela donavimus et perpetuo possidendam concessimus. Hanc eandem vineam dedit Rodulfus de Bochonni eidem ecclesie, per manum Arducii episcopi gebennensis: Huius doni sunt testes Moises abbas de Bono-monte, Galterus capellanus episcopi gebennensis, Albertus clericus de Polli, Johannes sacerdos de Coloniis. Humbertus de Sotens quicquid ad eum pertinebat de decima in territorio de Vilar-Alerenhc supradicte largitus est ecclesie, per garanthiam et testimonium Gerardi de Monteproverio, Lamberti de Capella. Domnus Petrus de Consonai, uxor quoque eius, frater etiam suus Geraudus, et mater, quicquid iuris et dominii eorum erat in territorio de Vilar-Aleran atque de /15/ Conestun memorate contularunt ecclesie sub presentia et testimonio Petri Grossi de Consonai, Jordani fratris Petri, Galceri de Hellens, Uldrici de Gommens. Hemmonerus de Thyerens quicquid habebat in terra de Conestun dedisse dinoscitur eidem ecclesie, pro censu trium denariorum in festo sancti Iohannis solvendorum. Unde sunt testes nominati sacerdos de Tierens ... filius Sallerii. Hugo et sacerdos Petrus de Sancto Sergio quod iuris erat eorum apud Vilar-Aleran dederunt et perpetuo possidendum annuerunt totiens dicte ecclesie, sub censu decem et octo denariorum annuatim solvendorum in festo sancti Iohannis. Qui si forte per aliquam negligentiam die constituto non redderentur, si infra octavas essent persoluti nullam inde moverent calumpniam. Huius rei testes fuerunt: Boso de Vilar-Rohardi, Lanbertus li Mannes, Uldricus decimarius et frater eius, Thorencherus de Sancto Sergio, Anselmus mareclarius (?) et Uldricus de Sancto Sergio, Uldricus gener predicti Anselmi, alter Uldricus filius Dodonis. Lancio de Tyerens et uxor eius Cecilia dederunt quicquid habebant intra terminos nostros in territorio de Conostun , pro annuo censu quinque denariorum in festivitate sancti Iohannis Baptiste reddendorum. Testes sunt Willelmus decanus de Tyerens, Bertinus sacerdos de Donmores, Albertus frater Lancionis, Uldricus de Tyerens, Heimo conversus (erosum). Willelmus filius Cononis de grancium dedit quicquid juris habebat infra terminos vinearum nostrarum de Daseleio. Testes sunt Willelmus decanus de Sancto Mario; Petrus presbiter de Sancto Sergio. (lacuna) Gommens, Petrus miles de Berchiaco et Rodulfus maior eiusdem /16/ ville. Ne autem predicte donationes, in futurum calumpniis emergentibus ab ecclesia de (lacuna.) ... nari. presens scriptum fieri precepimus, nostrique sigilli volumus imagine roborari. Actum anno dominice incarnationis millesimo centesimo quinquagesimo IIII°. Indictione secunda. Epacta quinta decima. Concurrente IIII°. Ego Geraldus cancellarius Lausannensis relegi.
(Grand sceau de l’évêque, endommagé.)

4.

Confirmation par Amédée, évêque de Lausanne, des donations faites à l’abbaye de Thela par Humbert d’Aubonne, Lambert de Prengins, Thurumbert d’Eclépens et d’autres bienfaiteurs de ce couvent.

1154.

Arch. Comm. de Lausanne, Tit. de Montheron, n^o 6, parch.,
et Vidimus de 1285. ibid, n^o 7 ^* .

In nomine sancte et indiuidue Trinitatis, Ego Amadeus ¹ Dei gratia dictus episcopus Lausannensis. Quia Deo patiente pastoris officium sortiti sumus, ad nostram spectat curam subditis nostris patrocinium omnimodis conferre, presertim eis qui de inter fluctus procellosi seculi respectu iocunde contemplationis ad communem claustralem vitam convolantes, ut Christiani lucifaciant, arentem mundum cum flore suo marcessibili pede mentis conculcant. Ea propter tam posteris quam modernis manifestum esse volumus quod Humbertus de Albona, /17/ pro salute anime sue, dedit domo et ecclesie beate virginis Marie de Thela et servitoribus eius terram que vocatur Nemus Lanberti et quicquid habebat in terra de Archens et in decimis laboris eorum in territorio de Montenum ² , fructus et exactionem que ei competebat. Huius vero doni testes habentur Guillelmus de Escublens et Cono ³ frater eius, Bertinus de Fons, Cono de Astens. Idem Humbertus de Albona predicte contulit ecclesie per manum nostram quandam vineam que vocatur Sadai ⁴ , iacentem secus castrum de Prengiens ⁵ , vineam cum adiacenti terra libere donavit presentibus et testantibus Othone milite de Sancto Martino, Guillelmo filio Guidonis Barathe. Humbertus, itidem Siginandus de Prengiens ^5bis vineam et desertum subter ⁶ castrum de Prengiens memorate dedit ecclesie, laudante et consensiente ⁷ Petro eiusdem castri domino, laudantibus etiam matre eiusdem Petri, uxore quoque et fratre suo Giroldo. Hoc donum factum est sub presentia et testimonio prefati domini, Petri quoque Grossi de Consonay ⁸ , Heremanni de Neuns, Iohannis portarii, fratris Alberti Huchedeu ⁹ . Giroldus de Bergi, nepos prefati Hunberti, supramemoratum donum fieri concessit. Hoc quoque concesserunt mater et pater, fratres et sorores ipsius Giraldi. Unde testes sunt Petrus et Rodulfus maior de Bergi ¹⁰ . Lanbertus de Prengiens ¹¹ eidem largitus est ecclesie vineam contiguam Sadai ^4bis et pratum, testantibus Anselmo de Prometor ¹² , Conone de Dulli ¹³ , /18/ Petro de Divona ¹⁴ , Guillelmo Britone de Prengiens, Salacone presbitero. Humbertus ¹⁵ de Albona, coniugis et liberorum assensu, dedit memorate ecclesie quandam vineam in Sadai ⁴ , et dimidiam partem decime vinearum quas inibi fratres acquisierant. Inde testes fuerunt Ego Amadeus ¹ episcopus, Otto de Sancto Martino, Guillelmus filius Guigonis ¹⁶ Barathe. Omnes supradictas donationes quas predicti homines, Humbertus, Giroldus, Lambertus, dominus quoque Humbertus de Albona fecerunt ipse Petrus de Prengiens laudauit et confirmavit, laudamento et assensu coniugis sue, matris quoque et fratris sui Giroldi ¹⁷ . De assensu domini Petri testes fuerunt Humbertus de Albona, Petrus Grossus de Consonai ⁸ , Galcerus de Arnai ¹⁸ , Nanthelmus de Superpetra, Cono de Dulli, Giroldus monachus de V^is . De laudamento et assensu Giroldi fratris domini Petri testes habentur Uldricus de Gummens ¹⁹ , Petrus Grossus de Consonai, Iordanus frater eius, Galcerus de Goosonai (Arnai). Trumbertus ²⁰ de Esclepens et Iordanus frater eius dederunt sepedicte ecclesie quicquid eis competebat de labore fratrum in territorio de Montenun ²¹ in decimis scilicet que iuris erant eorum. Testes huius doni sunt Geraldus decanus Lausannensis, Guillelmus de Escublens, Trumbertus ^20bis de Rogano, Lodovicus ²² dapifer et Giroldus frater eius. Andreas de Bollens ²³ et Philippus sororius eius dederunt eidem ecclesie quicquid habebant in Conestun, sicut via de Sancto Cereo /19/ ducit ad Meldun ²⁴ , usque ad Vilar-Aleran, preter hoc quicquid habebant in Vilar-Aleran ²⁵ , pro censu decem denariorum in festo sancti Iohannis Babtiste solvendorum. Hoc donum laudaverunt uxor Andree et infantes eius. Unde sunt testes Lanbertus de Capella, Philippus ²⁶ de Sotens, Anselmus de Capella. De predicto censu solvuntur Andree quatuor denarii, Philippo ²⁷ sex. Philippus de Vilar-Rohart dedit totiens dicte ecclesie quicquid extra partem fratruum suorum habebat ²⁸ in Vilar-Aleran , scilicet quod Engelerius ab eo tenebat, ab campo Viscelim ²⁹ usque subter ³⁰ sartum Lamberti. Hoc donum uxor, filii et filie eius laudaverunt. Testes huius doni sunt Eurarctus ³¹ de Capella, Hugo de Sancto Cereo. Harmandus sacerdos et fratres eius fratribus dicte ecclesie condonaverunt decimas laboris eorum de Conestun ³² et ³³ Vilar-Aleran. Unde testes habentur Ascelinus ³⁴ et Girardus ³⁵ de Sancto Cereo. Guillelmus minister de Meldun ³⁶ eidem dedit ecclesie partem decime quam habebat apud Vilar-Aleran. Huius doni testes sunt ³⁷ Boso de Virar-Rohart. Ut autem in perpetuum hec donationes et beneficia rata et inconvulsa permaneant presens scriptum decrevimus fieri et nostre imaginis ³⁸ caractere communiri, testium quoque prescriptorum scriptione firmari. Actum anno dominice incarnationis millesimo centesimo quinquagesimo quarto, Indictione quarta, Epacta quinta decima, Concurrente ³⁹ quarto. /20/

5.

Quelques habitants de Pailly donnent à l’abbaye de Thela leurs personnes et leurs biens; un autre lui donne son alleu. Barthélemi (de Grandson), seigneur de Belmont, leur supérieur féodal, approuve ces donations: il y ajoute, en faveur de l’abbaye, le droit de pâture sur son territoire. Le dit seigneur promet de maintenir au couvent les acquisitions que celui-ci vient de faire. Si l’abbaye de Théla éprouve quelque dommage, Barthélemy de Belmont les réparera, ou se constituera en ôtage jusqu’à ce que réparation soit faite, et s’il viole la foi jurée, il encourra le ban, soit l’excommunication. La teneur du présent acte est confirmée par Amédée, évêque de Lausanne, et munie du sceau épiscopal.

1154.

Arch. Comm. de Lausanne, Tit de Montheron, n^o 8, parch.

In nomine patris et filii et spiritus sancti, Ego Amadeus Lausannensis ecclesie minister humilis. Ex officio cure pastoralis nobis incumbit circa subditos paterne pietatis affectu vigilare, et ne quis eorum quorumlibet perturbetur incursu modis omnibus providere. Notum igitur volumus fieri tam instantibus quam posteris quod Mainerus de Parli et filii sui pro remedio animarum suarum sese et sua Deo et ecclesie beate Marie de Thela contulerunt. Cuius rei testes fuerunt Humbertus sacerdos de Parli, Landricus miles. Rainmundus eiusdem ville incola se ipsum et terram suam predicte dedit ecclesie. Inde testes fuisse dinoscuntur Uldricus sacerdos de Vilar, Martinus et Ascelinus frater eius. Hamericus eiusdem ville miles et Cono frater eius se et quicquid in eadem villa possidebant predicte dederunt ecclesie. Georgius etiam et mater sua sese et possessiones quas habebant /21/ in eadem villa, prefate nichilominus ecclesie donaverunt. Cuius doni testes fuisse dinoscuntur Guillelmus prior et decanus Lausanne, Landricus miles de Parli. Guillelmus quoque de Fai supradicte dedit ecclesie totum alodium quod in eadem habebat villa, preter illud quod casalibus erat adtributum. Hoc vero factum est assensu et laudamento uxoris eius et filiastre sue. Inde testes habentur, Martinus de Vilar, Haimmo de Hastens, Hugo de Sals et Landricus frater eius. Uxor Alexis et filii eius terram quam in predicta villa libere possidebant simili modo memorate largiti sunt ecclesie, excepto quod in festo sancti Iohannis pro iam dicto dono decem eis denarii persolvuntur. Cuius rei testes fuerunt Petrus maior, frater Bertini, Amaldricus frater eiusdem mulieris, que hoc donum fecisse dinoscitur, Dodo quoque et Ascelinus frater eius, Rainaldus filius Alberti de Gummens, atque Paris armiger Uldrici de Gummens; Bartholomeus prefecto de Bellomonte ad cuius dominium predicta villa spectare dicebatur, uxor quoque eiusdem et filius suus Ebalus laudaverunt, et laudando pacti fuerunt, quod quicquid domus de Thela in presentiarum in totiens dicto territorio et villa de Parli possidebat, vel deinceps quibuscumque iustis modis posset adipisci, eidem domui conservaret, et si quis ipsam domum inquietare vel perturbare presumeret, ipse defensor eius et adiutor existeret. Quod si forte quivis familie sue damnum domui de Parli inferret, hoc audito domnus Bartholomeus damnum ex integro restitueret. Ceterum si ablata nollet vel differret resarcire, ipse Bartholomeus, ex quo domnus abbas de Thela sive nuncius eius eum commoneret, in castro Bonimontis /22/ obses tamdiu remaneret quo usque damnum illatum redintegraret. Preterea pepigit quod adversus suos et quoslibet extraneos ipsam domum vivaciter defendere studeret et manutenere. Ne autem hoc violari liceat ipse Dominus Bartholomeus, Uldricus quoque de Gummens, Soldanus de Chesaus et Cono filius eius, Paganus minister, tactis sacrosanctis reliquiis, juraverunt, quod si predicta pactio violaretur, post ammonitionem factam ab abbate vel nuncio eius, tam ipse quam predicti iuratores, si non emendarent clamorem auditum, absque mora in castro Bellimontis obsidionem tenerent. Preterea concessit fratribus abbatie de Thela per omnem terram suam pasturas et usamenta, eo tamen tenore quod si quid damni cuiquam in eundo vel pascendo facerent, ipsum damnum re comperta repararent. De ista donatione et pacto dictum fuit et confirmatum, quod si quid horum ipse Bartholomeus defraudaret, tota terra sua teneretur in banno quo ad usque de illatis iniuriis satisfaceret abbati et fratribus suis. Testes supradicte pactionis et doni fuerunt Guillelmus prior atque decanus Lausannensis, Uldricus de Fons, Hugo de Sancto-Desiderio, Uldricus sacerdos de Auriniaco, Hugo monacus de Bien-vilar, Nathelmus miles de Rocha, Trumbertus de Rogano, Lambertus atque Rainaldus de Spinles, Rodulphus de Pantheroia, Henricus miles de Gummens qui in villa de Parli dimidiam partem decime iure hereditario possidebat fratribus de Thela pro remedio anime sue penitus concessit et remisit omnem decimam que ipsi Henrico de labore et agricultura fratrum competebat. Concessit etiam eis et dedit quod ubicunque predicti fratres terram excolant, unde ipsi Henrico /23/ decima persolvi debeat, idem fratres decimam sibi retineant. Inde testes fuisse dinoscuntur Cono de Hastens, Albertus frater eius, Haimmo de Heslens, Thomas cognatus Haimonis, Albertus Berterus(?) Rodulfus et Guillelmus de Pantheroia. Ut autem hoc donum ratum et inconvulsum perduret presentem cartam fieri factam imagine nostri sigilli bullari fecimus. Actum anno verbi incarnati millesimo centesimo quinquagesimo quarto, Indictione secunda, Epacta quinta decima, Concurrente quarto.

6.

Confirmation par Landri, évêque de Lausanne, des donations faites à l’abbaye de Théla par Ebal de Belmont et Jordan son frère, Humbert de Bonvillars et ses fils, Aimon de Montagny, Humbert, prêtre d’Yverdon, et son fils, Joceran de Chapelle et son frère, Jordan d’Éclepens et Amédée de Donneloye.

1174.

Vidimus de 1285.
Arch. Comm. de Lausanne, Tit. de Montheron, n^o 3, parch.

Landricus Dei gratia Lausannensis episcopus universis in Christo fidelibus imperpetuum. Cum omnium qui sub nostro regimine degunt ex officio a Deo nobis iniuncto cura pervigili sollicitudinem gerere debeamus quatinus sub protectione alarum nostrarum sopitis perturbationibus pacifice degantur, maxime tamen illorum qui ex huius mundi naufragio, ad portum salutis universa pro Domino relinquentes contra vitia carnis pugnaturi, felici transitu pervenerunt, ut eorum /24/ orationibus adiuti nostrorum veniam delictorum consequi mereamus. Omnibus igitur notum esse volumus quod domnus Yblo de Belmont et Iordanus frater eius, pro remedio animarum suarum dederunt Deo et ecclesie beate virginis Marie de Thela, et fratribus ibidem Deo servientibus quicquid habebant apud Cabrusei; insuper quoque concesserunt pasturas et usamenta per universam terram suam. Huius donationis testes sunt Lambertus sacerdos de Crissie et Petrus clericus eiusdem loci, Ugo vicedominus de Belmont, et Cono frater eius, Cono Niger et Rodulfus frater eius, Albertus et Petrus milites de Espinnes, Otho miles de Villa, Amedeus miles de Donneloia, Richardus minister de Belmont et Petrus frater eius, et Pontius de Crissie. Hoc donum etiam laudavit uxor ipsius Yblonis. Inde sunt testes ipse Yblo et frater eius Iordanus, Ottho miles de Esclepens, et Ugo miles de Parlie. Item omnibus innotescat quod Umbertus de Binvilar et filii eius, videlicet Willelmus et Umbertus, pro animarum salute et matris sue omniumque antecessorum suorum, libere et absque ulla retentione dederunt ecclesie sancte Marie de Thela et fratribus eiusdem loci, quicquid habebant in territorio de Mugnens et in illo de Yverdun, in terra, in pratis, in nemoribus, in hominibus et in mulieribus, promittentes bona fide pacem se inde servaturos, non ullam deinceps exactionem in predictis rebus facturos. Huius rei testes sunt Umbertus sacerdos de Yverdun, Petrus clericus de Crissie, Petrus clericus de Crosnay, Bernardus clericus de Chesaut, Cono miles eiusdem ville, et Rodulfus frater eius, Ugo vicedominus de Belmont, Albertus miles de Crissie, Galcherius de Fonz, Cono /25/ de Pomiers, Uldricus de Mugnens, Albertus decimator eiusdem loci, Lambertus eiusdem loci, et Christinus mansionarius de Yverdun. Item notum sit omnibus quod domnus Aymo de Montagniei laude uxoris sue nec non et laude Willelmi patris sui et fratrum suorum, scilicet Alberti et Raimundi, dedit fratribus de Thela decimas tocius territorii de Mugnens, pro septem modiis frumenti et unum de avena, singulis annis censualiter apud Yverdun reddendis, mensura eiusdem ville, ea scilicet cuppa que die illa qua factum est hoc anno videlicet dominice incarnationis M°C°LXX°IIII°, publice currebat. Predictus vero Aymo in presentia multorum pepigit portare predictis fratribus garantiam ubicunque necesse fuerit. Similiter heres eius qui censum habere voluerit faciet. Huius doni et conventionis testes sunt Ottho prior de Balmes, Domnus Cono de Gransum, Umbertus miles de Binvilar et Petrus filius eius, Uldricus miles de Troiterens, Cono miles de Chesaut, Ugo vicedominus de Belmont, Cono frater eius dapifer, Cono de Pomiers, et Uldricus de Mugnens. Item sciatis quod Umbertus sacerdos de Yverdun et Willelmus filius eius, et Mabriana et petrus filius eius, absque ulla retentione dederunt prefatis fratribus de Thela quicquid tenebant de Ugone Fontana in territorio de Iunieres et extra, et hoc quod tenebant de Iordano milite, et Savarico patre eius in eodem territorio et extra. Dederunt etiam hoc quod Umbertus decimator de Quarnie et Anselmus frater eius tenebant de his, in predicto territorio, et postremo quicquid ipsi habebant in prefato loco donaverunt, preter allodium suum. Testes sunt Bernardus clericus de Chesaut, Cono de Pomiers, Uldricus de Mugnens, /26/ Albertus decimator eiusdem loci, Favees de Yverdun. Quia vero partem huius doni propignoraverant; Mabriana et petrus filius eius alodium suum de Iunieres fratribus prefatis reddiderunt, donec quod de predicto dono propignoratum erat liberatum esset. Hoc etiam Umbertus sacerdos de Yverdun in ordine suo laudavit. Testes sunt Bernardus clericus de Chesaut, Petrus clericus de Crosnai, Uldricus de Mugnens. Item domnus Cono dapifer de Bellomonte uxoris sue et filiorum suorum laude, dedit fratribus de Thela quicquid habebat a monte de Clendiers usque Ursi et usque Crosnai, in pratis et campis et nemoribus. Testes sunt Uldricus miles de Troiterens, Rainaldus frater eius, Pontius clericus de Chesaut, et Turincus de Sub-Montet. Item Iocerannus miles de Capella, et Willelmus frater eius dederunt fratribus de Thela quicquid habebant in territorio de Chabrusei. Testes sunt domnus Nantelmus de Escublens, canonicus, et frater eius Petrus, miles, Dalmacius dapifer de Lausanna, Anselmus maior de Lustriaco, Willelmus miles de Salvium. Item presentium et futurorum universitati innotescere volumus quod Iordanus de Escleppens, et Willelmus nepos eius, in capitulo de Thela venientes totum quod in decimis de Montenon habebant domui et fratribus ibidem Deo servientibus dederunt, insuper et quandam terram ante abbatiam que dicitur Monsbenestel. De ipsis decimis autem de Montenon recognoscebat memoratus Iordanus quod ipse et frater Turenbertus, ipsius pater scilicet prescripti Willermi, tenpore predecessoris nostri, scilicet beate memorie Amedei, prefate ecclesie de Tela sub istis testibus dedissent, scilicet Giroldi decani de /27/ Lausanna, Guillelmi de Escublens, Turenberti de Rovano, Ludovici dapiferi, et Giroldi fratris eius. Item Amedeus de Donnaluyz dedit domui de Thela quidquid habebat in territorio de Felleroles, pro XII nummis, in censualiter festivitate sancti Iohannis sibi reddendis: Hoc donum laudavit uxor ipsius Agata. Testes Willelmus abbas, Iulianus monachus, et Rodulfus conversus Alteripe, Rodulfus presbiter de Donnaluyz, Petrus et Willelmus fratres eius.

7.

Confirmation par Landri, évêque de Lausanne, des donations faites à l’abbaye de Théla, de fonds et de droits dans la vallée d’Yverdon, par Rodolphe, comte de Gruyère, et sa famille, Richard de Saint-Martin, sa femme et son fils, Pierre de Montsalvens, Iocelin de Corbière, etc.

Arch. Comm. de Lausanne, Tit. de Montheron, n^o 10, parch.

In nomine sancte et indiuidue trinitatis. Ego Landricus Dei gratia Lausannensis episcopus. Ex officio cure pastoralis nobis incumbit omnium subditorum nostrorum et maxime religiosorum curam gerere et ne quis eorum quorumlibet perturbetur incursu modis omnibus prouidere. Nouerint igitur universi tam presentes quam posteri quod domnus Rodulfus comes Gruierensis et Agnes uxor eius (et filii eorum) scilicet Willelmus, Petrus, Amedeus, dederunt ecclesie sancte dei genitricis Marie de Thela et fratribus ibidem Deo seruientibus, quicquid ad dominium suum pertinebat /28/ in territorio de Chebrusei et de Mugnens et de Iunieres, et de Filliroles, et in omnibus adquisitionibus quas iam dicti fratres in omni ualle de Yverdun adquisierant vel adquirere poterunt, ita tamen quod casamentum alicuius illorum acquisitione absque consensu comitis et filiorum suorum omnino non deficiatur. Dederunt etiam predictis fratribus in eadem valle pascua et usamentum in terris, in pratis, in nemoribus, in aquis, in petris, omnesque consuetudines scilicet panatarias, gerbarias, auenarias, quas in predictis fratrum acquisitionibus prius habuerant. Preterea decimas quas fratres in predictis locis censualiter acquisierant ab illis qui a comite tenebant predicte domui concesserunt imperpetuum habendas: tali scilicet conditione quod quamdiu illi a quibus acquisitio facta est feodum seruierint predicti fratres in pace possideant. Si uero illi feodum seruire in aliquo tempore neglexerint, et comes querimoniam inde mouerit, sue querimonie causam fratribus conuenienti tempore diligenter denuntiabit. Facta uero denunciatione, si illi quibus census reddebatur garentiam fratribus detulerint, a querimonia sua comes debet cessare, et ipsi solito more censum debent recipere. Quod si portare nequiuerint nec decimas cum ratione defendere, tunc fratres comiti annuum censum debent persoluere; integram ab illo defensionem contra omnes homines consecuturi. Si vero postea comes eis feodum reddiderit habeant se censum sicuti consueuerant. Et hoc tociens fiet, quociens comes uel eius heredes ex inde pro simili causa querimoniam fecerint. Huius donationis et conuentionis testes sunt Mannus abbas de Alcrest et Petrus conuersus eius, Anselmus sacerdos de Bullo, Petrus /29/ miles de Montsaluant, Rodulfus maior de Bullo, Torincus miles de Vilar, Rainaldus miles de Prengie, Vido miles de Grangetes, Uldricus de Bullo, Richardus de Molio. Item significamus uobis quod domnus Richardus de Sancto Martino, uxor eius et filius eius Petrus, libere et absque ulla retentione dederunt supradictis fratribus de Thela quicquid suis iuris acquisierant, uel possent adquirere in ualle de Yuerdun, a rivo uidelicet de Sinmurio usque ad fines territorii de Euonant, et a Grosnay usque ad Thelam. Excepto quod si quisquam de seruis suis in ualle eadem allodium haberet, nec seruos nec allodium predicti fratres sine laude ipsorum adquirere poterunt, preter terram Pontii ministri sui et terram domine Petronille de Nolraia quam iam dictis fratribus adquirere concesserunt. Consuetudines uero, scilicet gerbariam, panatariam, aueneriam in predictorum fratrum adquisitionibus omnino remiserunt, pacemque firmam in his, et in omnibus rebus suis et diligentem custodiam in fide sua coram multis promiserunt. Testes sunt Rodulfus de Donneloia sacerdos, Petrus et Borcardus fratres eius, Petrus miles de Montsaluant, Williermus Barata de Combremont, Iocerannus miles de Sases, Umbertus de Sancto Martino et Cono minister, Vido de Oit, Willelmus de Bruidi. Item uolumus ut sciatis quod idem Richardus et uxor eius et Petrus filius eius tociens dictis fratribus dederunt terram de Lauirun, Et algodun de Mugnens, et terram eius, et receueriam cuiusdam decime quam suus homo de Orsens apud Parlie solebat recipere. His itaque factis donationibus dictis fratribus omnes inuestituras suas quibus inuestiti erant in terris, in nemoribus, in aquis /30/ in pascuis, in hominibus et in quibuslibet rebus, ubicumque essent benigno fauore sollempniter confirmauerunt defensionisque subsidium et custodiam tam de suis quam de alienis hominibus, in presencia multorum bona fide item promiserunt. Huius rei testes sunt Vldricus sacerdos de Crosnay, Willelmus miles de Fonz, Petrus miles de Euonant, Petrus Lupus de Domnaloia et Vgo frater eius, Richardus miles de Crissie, Willelmus miles de Vilar-Frelon et Raimundus frater eius, Vmbertus de sancto Martino, Wido de Oit, et Cono minister. Item domnus Petrus de Montsaluain dedit absque ulla retentione suprascriptis fratribus omnes consuetudines suas scilicet gerbariam, auenariam, panatariam, et quicquid suis iuris possent adquirere in tota ualle de Yuerdon preter Clendier. Testes sunt Rodulfus sacerdos de Domneloia, Nicholaus vicedomnus de Meldon, Rodulfus maior de Bullo, Petrus Lupus de Domneloia, Stephanus miles de Combremont, Willelmus miles eiusdem loci, Philippus de Meldun. Hoc donum laudauit uxor eius et filii eius, Williermus et Falco, et filia eius. Testes sunt, idem Petrus de Montsaluain, Vldricus miles de Escharlens, Petrus miles de Domneloia, Vgo frater eius, Stephanus miles de Combremont, Wido filius Stephani de Aipli, Vldricus de Oiz, Vldricus de Bullo, et Saluain de Montsaluain. Item domnus Iocelinus de Corberes, et Petrus frater eius et mater eorum dederunt fratribus de Thela, quicquid iuris habebant in acquisitionibus quas in ualle de Yuerdun dicti fratres adquisierunt, scilicet terras hominum suorum quas apud Chabrusei calumpniabantur, et decimarum receptionem quas sui homines recipiebant, et /31/ panatariam, gerbariam, auenariam. Testes sunt Vldricus sacerdos de Crosnay, Rodulfus sacerdos de Domneloia, Domnus Richardus de sancto Martino, Iordanus nepos eius, Boamundus miles de Crosnai, Petrus Lupus, Vgo frater eius, Iocerannus miles de Sases, Cono miles de Cotens, Rabodus de Sancto Martino, Vido de Oiz, Willelmus li Bruidi. Vxor domni Iocelini laudauit hoc donum. Testes sunt. Martinus abbas de Marcens, Julianus et Cono cantor de Altaripa, Anselmus sacerdos de Bullo, Vldricus miles de Corberes, Willelmus Rebuz, Cono de Corberettes, Wibertus de Massenens et Lambertus Escariffa. Domnus Cono de Rota, et filius eius Willelmus, et filia eius Benefata, et hoc donum laudauerunt. Testes Mannus abbas de Alcrest, Anselmus dapifer de Rota, Audo miles de Masieres, Iocerannus de Sases. Guigo de Villarruar. Philippus de Willens li Palmiers. Actum anno verbi incarnati. M°C°LXX°VII°, Epacta XVIII, Concurrente V, Indictione decima, Regnante Frederico imperatore.

8.

Landri, évêque de Lausanne, notifie et confirme un accord fait entre l’abbaye de Théla et Conon d’Estavayé, par lequel ce dernier renonce à certaines réclamations en retour d’une somme de 10 L., à lui payée par le dit monastère.

1177.

Arch. Comm. de Lausanne, Tit. de Montheron, n^o 11, parch.

Ego Landricus Dei gratia Lausannensis episcopus universis in Christo fidelibus in perpetuum. Notificamus /32/ vobis presenti pagina quod domnus Cono de Stavaia quedam a fratribus de Thela iniuste ut credimus exigebat, que patre suo ipsoque donante iam dicti fratres longo tempore in pace possederant. Conquerebatur namque quod conversi de Cuzie capiebant apes in suis nemoribus et de quibusdam terris et pratis, et nominatim de villa in qua vineam plantaverant, necnon de quadam terra que est in territorio de Buiro. Quarum rerum querimonia in curia Lausannensi in nostri presentia canonicis existentibus, et aliis quampluribus hoc modo ad finem deducta est. Remisit siquidem in pace donnus Cono predicte domui supradictas querimonias, omnesque investituras quibus domus investita erat in perpetuo concessit habendas, excepto quod non habeant potestatem vendendi nemus, nec incidendi in illis locis que ob muniendam terram conservantur. Pro his omnibus de rebus monasterii nobis dictantibus X. libras habuit. Quod ut verius credatur et firmius teneatur inpressione nostri sigilli munire curavimus, et testium subscriptione nichilominus confirmavimus. Testes sunt. Willelmus Sedunensis electus, Mannus abbas de Alcrest, Martinus abbas de Marcens, Petrus prior Sancti Marii, Gaumarus prior Lustriaci, Otho decanus de Crissie, Petrus Bovo decanus, Nantelmus decanus de Excublens, et quamplures alii. Factum est hoc anno dominice incarnationis M°C°LXX°VII°, Frederico imperatore regnante. /33/

9.

Donations faites à l’abbaye de Théla par Gaucher de Saint-Martin, Ebal de Belmont, Iocerand de Rue, et d’autres.

1177.

Arch. Comm. de Lausanne, Tit. de Montheron, n^o 12, parch.

Nouerint omnes tam futuri quam presentes quod Waucherius de Sancto Martino per manum domni Iohannis abbatis ecclesie de Thela dedit usamentum de Espiney, et hoc pro remedio animarum antecessorum suorum, pacemque inde seruandam ecclesie prefate laudauit, etiam si illi qui ab eo predictum nemus tenent ipsi non deseruirent. Dedit etiam quicquid sui iuris fratres iam dicte ecclesie in tota ualle de Yuerdun acquisissent uel acquirere possent, excepto feodo Willelmi Barate. Hoc etiam retento quod aliquem de seruis suis sine eius licentia in conuersum non reciperent. Pasturas in omni terra sua similiter largitus est. Huius rei testes sunt Vldricus sacerdos de Crosnay, Rodulphus et Iohannes sacerdotes de Domneloya, Domnus Richardus de Sancto Martino et Petrus filius eius. Stephanus miles de Combremont, Petrus Lupus et Amedeus milites de Domneloya, Willelmus Barata, Wido de Oz, Willelmus Brudia. Domnus Yeblo de Bellomonte dedit Deo et Sancte Marie de Thela in manu Iohannis conuersi quicquid habebat tam in vinea quam in arboribus de Corsales medietatem scilicet. Testes sunt Hvo de /34/ Gransum, Willelmus de Ciccuns, Savaricus de Sancto Christoforo, Vldricus de Troyterens. Ysoreers et Albertus Camosors dederunt domui de Thela quicquid habebant in territorio de Buirum, pro annuo censu trium solidorum, et quicquid habebant in Petro, et Berengario, et in Rodulfo de Pantereya, et quicquid habebant in Alodiis, in nemore de Alto-fine. Postremo laudauerunt, et confirmauerunt omnia de quibuscumque domus de Thela quocunque modo inuestita erat. Testes sunt, Vmbertus monachus de Thela, Petrus de Crissie, et Pontius de Belmont clerici, Hvo de Gransum, Cono Niger, Vldricus de Troyterens, Girardus et Petrus frater eius de Crissie, et Turincus de Submontet. Notum sit omnibus hominibus quod Iocerandus de Rota remisit omnes calumpnias quascumque faciebant domui de Thela in manu domni Iohannis abbatis. Confirmauit eciam omnia quibuscumque domus ipsa quocunque modo inuestita erat. Nec non et pasturam per totam terram suam concessit. Laudauit quoque se neminem amplius recepturum qui domui de Thela aliquod dampnum inferret. Testes sunt Galterius abbas de Lacu, Martinus abbas de Marcens, Rodulfus monachus de Thela, Vmbertus miles de Wistarnens. Cono Niger de Pontet, Petrus minister eiusdem Iocerandi. /35/

10.

Bulle du pape Alexandre III, par laquelle ce pontife reçoit en sa garde et place sous la protection de Saint-Pierre l’abbaye de Théla, et confirme toutes les donations qui ont été faites à ce monastère, notamment les suivantes: Le lieu où il a été fondé, avec toutes ses dépendances, la grange d’Allerens, la grange de Montheron (?), l’église et la grange de Cugy, l’église et la grange de Pailly, — avec leurs dépendances, — le cellier du Désaley, etc. Le pontife ajoute à cette confirmation celle de la règle de l’ordre de Saint-Benoît.

Ferrare, 1177, avril 25.

Arch. Comm. de Lausanne, Tit. de Montheron, n^o 13 A, parch.

Alexander episcopus seruus seruorum Dei dilectis filiis Iohanni abbati monasterii de Tela, eiusque fratribus tam presentibus quam futuris regularem uitam professis in perpetuum. Religiosam uitam eligentibus apostolicum conuenit adesse presidium, ne forte cuiuslibet temeritatis incursus aut eos a proposito reuocet aut robur, quod absit, sacre religionis infringat. Ea propter dilecti in domino filii uestris iustis postulationibus clementer annuimus et prefatum monasterium in quo diuino mancipati estis obsequio, sub beati Petri et nostram protectionem suscipimus, et presentis scripti priuilegio communimus. In primis siquidem statuentes ut ordo monasticus, qui secundum Deum et beati Benedicti regulam atque institutionem Cistertiensium fratrum in eodem loco institutus esse dinoscitur, perpetuis ibidem temporibus inuiolabiliter obseruetur. Preterea quascumque possessiones, quecumque bona idem monasterium /36/ in presentiarum iuste et canonice possidet, aut in futurum concessione pontificum, largitione regum uel principum, oblatione fidelium, seu aliis iustis modis prestante Domino poterit adipisci, firma uobis uestrisque successoribus et illibata permaneant. In quibus hec propriis duximus exprimenda uocabulis. Locum ipsum in quo prefatum monasterium situm est cum omnibus pertinentiis suis, grangiam de Vilar-Alyerant, grangiam de Montunum cum appenditiis suis, ecclesiam et grangiam de Cuzie cum appendiciis suis, ecclesiam et grangiam de Parlye cum appendiciis suis, grangiam de Buirum cum appendiciis suis, grangiam de Boslens cum pertinentiis suis, grangiam de Bussens cum appendiciis suis, cellarium de Pringens, cum appendiciis suis, cellarium de Daseley cum pertinentiis suis, vineas de Manso, grangiam de Ioret, terram de Sugnens, terram de Munens, terram de Junieres, grangiam de Cheuressei cum appendiciis suis, terram Sancti Andree, terram de Lavirum. Paci quoque et tranquillitati vestre paterna diligentia prouidere uolentes, auctoritate apostolica prohibemus ut nullus infra clausuram locorum seu grangiarum uestrarum uiolentiam facere, rapinam seu furtum committere, aut ignem apponere, uel homines capere, seu interficere audeat. Liceat etiam vobis clericos vel laicos liberos et absolutos e seculo fugientes ad conuersionem uestram suscipere, et eos absque ullius contradictione in uestro collegio retinere. Prohibemus insuper ut nulli fratrum uestrorum post factam in loco uestro professionem, sine licentia abbatis sui fas sit de claustro discedere, discedentem uero absque communium litterarum cautione nullus audeat retinere. Sane /37/ laborum uestrorum quos propriis manibus aut sumptibus colitis, siue de nutrimentis uestrorum animalium nullus a nobis decimas presumat exigere. Decernimus ergo ut nulli omnino hominum liceat prefatum monasterium temere perturbare, aut eius possessiones auferre, uel ablatas retinere, minuere, seu quibuslibet vexationibus fatigare, sed et illibata omnia et integra conseruentur, eorum pro quorum gubernatione et sustentatione concessa sunt usibus omnimodis profutura, salua sedis apostolice auctoritate. Si qua igitur in futurum ecclesiastica secularisue persona hanc nostre constitutionis paginam sciens, contra eam temere uenire temptauerit, secundo tertioue commonita, nisi presumpsionem suam digna satisfactione correxerit, potestatis honorisque sui dignitate careat, reamque se diuino iudicio existere de perpetrata iniquitate cognoscat, et a sacratissimo corpore et sanguine Dei et redemptoris nostri Jesu Christi aliena fiat, atque in extremo examine districte ultioni subiaceat, Cunctis autem eidem loco sua jura seruantibus sit pax domini nostri Jesu Christi quatinus, et hic fructum bone actionis percipiant, et apud districtum iudicem, premia eterne pacis inueniant. Amen. Amen. Amen.

† Ego Alexander catholice ecclesie episcopus S(ignavi) .
† Ego Ildebrandus basilice duodecim apostolicorum et presbiter cardinalis S.
† Ego Iohannes presbiter cardinalis titulus Sancte Anastasie S.
† Ego Boso presbiter cardinalis Sancte Pudentiane titulus Pastoris S./38/
† Ego Theodinus presbiter cardinalis Sancti Vitalis, titulus Vestine S.
† Ego Petrus presbiter cardinalis titulus Sancte Susanne S.
† Ego Hubaldus Ostiensis episcopus S.
† Ego Guilterius Alemensis episcopus S.
† Ego Guillelmus Portuensis et Sancte Rufine episcopus S.
† Ego Manfredus Prenestinus episcopus S.
† Ego Iacobus diaconus cardinalis Sancte Marie in Cosmydino S.
† Ego Ardicio diaconus cardinalis Sancti Theodori S.
† Ego Hugo diaconus cardinalis Sancti Eustachii iuxta templum Agrippe S.
† Ego Hugo diaconus cardinalis Sancti Angeli S.
Ego Raynerius diaconus cardinalis Sancti Georgii ad uelum aureum S.

Datum Ferrarii per manum Gratiani sancte romane ecclesie subdiaconi et notarii VII° kalendas maji, Indictione decima, Incarnationis dominice anno M°C°LXX°VII°, pontificatus vero domini Alexandri pape III Anno XVIII°. /39/

11.

Roger, évêque de Lausanne, accueillant favorablement la requête de Bernard, abbé de Bellevaux, confirme à l’abbaye de Théla la donation du lieu où elle a été fondée, ainsi que tous les fonds de terre et les droits qui lui ont été cédés par divers bienfaiteurs, tels que ceux qui sont mentionnés dans la bulle de 1177.

1182, août 18.

Arch. Comm. de Lausanne. Tit. de Montheron, n^o 965, parch.

Rogerius Dei gratia Lausannensis episcopus, dilecto in Christo fratri, V(lrico) abbati de Tela eiusque successoribus canonice substituendis regularem vitam professis imperpetuum. Cum ex officio a Deo nobis iniuncto omnibus Christi fidelibus prouidere auxiliante Domino teneamur, horum potissimum qui maioris religionis opinione et ampliori in Christo deuotione pollere videntur necessitatibus subuenire, sollertiori cura tenemur. Inde si quidem est, quod petitioni tue fili « Vlrice, » dilecte abba de Tela, precibus karissimi fratris nostri Bernardi abbatis Belle Vallis gratanter annuentes, tibi et prefato monasterio tuo omnes possessiones quas inpresentiarum iuste et canonice possides, aut in futurum concessione pontificum, largitione regum uel principum, oblatione fidelium seu aliis iustis modis prestante domino poteris adipisci, confirmamus et sigilli nostri impressione munimus. In quibus hec propriis duximus exprimenda uocabulis: Abbatiam ipsam cum grangia de Montenon et appenditiis suis, grangiam de Sogelez, grangiam de Burum, grangiam de Bussens, /40/ grangiam de Parley, grangiam de Chabrusey, grangiam de Cuzey, grangiam de Wilar-Allirant, grangiam de Bollens, grangiam de Iorath, terram de Sugnens cum appenditiis suis, cellarium de Dasalay, cum uineis et inuestituris suis quarum isti sunt termini. Incipiunt enim a foramine Duilie, et tendunt usque ad cumbam que dicitur Rachis, sicut semita diuidit que tendit Lausannam, et a cumba Rachis usque ad petram Daylley, et a petra Daylley, usque ad petram Oe. Mansum eciam de Dasalay cum appendiciis suis, cellarium de Pringins cum suis inuestituris. Hec omnia suprascripta auctoritate qua possumus et debemus confirmamus. Sanctimus igitur ut nulli omnino hominum iam dictum monasterium liceat perturbare, possessiones eius auferre uel minuere, ablatas retinere. Quod si quis huius tam iuste probibitionis contemptor exstiterit, semel et secundo tertioue commonitus non emendauerit, excommunicatum se esse cognoscat, donec resipiscat et predictis fratribus satisfaciat. Data per manum Abicelli vicecancellarii XV kalandis septembris, anno ab incarnatione Domini millesimo centesimo octogesimo secundo.

12.

Notification portant que Pierre de Gumuens, Guillaume et Ulric d’Ecublens, et Renaud de Bussens, ont fait à l’abbaye de Théla diverses donations qui sont désignées dans la présente charte.

Lausanne, 1184.
Vidimus de 1285.

Arch. Comm. de Lausanne, Tit. de Montheron, n^o 2, parch.

(Voyez ci-devant n^o 1, p. 7.)

/41/

13.

Notification de Roger, évêque de Lausanne, portant que Pierre et Guillaume, fils de Gaucher de Blonay, ont cédé à Ulric, abbé de Théla, la dîme du Désaley, qu’ils avaient contestée à ce monastère; qu’ils ont approuvé les dons faits au dit couvent par leur père et par leur aïeul, Amédée de Blonay; de plus, qu’Ypold de Cudrefin a renoncé aux droits qu’il prétendait avoir sur un fonds de terre cédé au même couvent; enfin, qu’Ulric et Humbert, frères de Pierre d’Ecublens, lui ont cédé les dîmes qu’ils avaient à Montheron.

1184.

Arch. Comm. de Lausanne, Tit. de Montheron, n^o 17, parch.

Rogerius Dei gratia sancte ecclesie Lausannensis episcopus dilecto filio suo Vlrico abbati de Thela fratribusque ibidem Deo seruientibus. Quum inter humane fragilitatis defectus plerumque nostri dampnosa labilisque donatorum oblivio prouide cautum est ut litteris manentibus agnotetur, quod curis immergentibus et temporis euolutione cogimur oblivisci. Igitur notum esse uolumus presentibus et futuris quod Petrus et Willelmus filii Galcherii de Blonay calumpniam quam contra domum de Thela pro decimis de Daseley habere uidebantur in manu Vlrici prefate domus abbatis remiserunt. Hii etiam fratres, scilicet Petrus et Willelmus, omnes donationes quas Amedeus auus eorum et Galcherus pater eorum memorate domui fecerant, et omnia in quibus aliquid iuris habebant, siue in terris, siue in aquis, siue in petris, siue in nemoribus, siue in aliis quibuslibet rebus in quibus ipsius domus inuestitura erat, libere et absque ullo retentionis obstaculo, /42/ perpetuo possidenda prefate domui laudauerunt. Testes, Vlricus abbas ipsius domus, Johannes abbas ¹ , Borcardus monachus de Alcrest, Willelmus de Blonay decanus, patruus eorum, Vldricus de Ponte miles, Vldricus de Bullo. Iterum significamus quod Ypoldus de Codrufim querelam quam pro terra de Conestum contra domum de Thela habebat, integre et absque ulla retentione pro duobus solidis, in festa sancti Iohannis reddendis, prefate domui remiserit. Testes, domnus Cono de Estauay, Willelmus filius eius, Galcherus de Fonz, Galcherus de Estauay, Garnerus frater Ypoldi, Petrus et Willelmus fratres de Estauay milites, Aymo de Valeres, Gyroldus de Gumuens, Humbertus minister, Raymundus de Estauay. Et sciendum quod terram illam de Conestum Willelmus de Sereperra, pater uxoris prefati Ypoldi, sub censu istorum duorum solidorum eadem festiuitate reddendorum prius prefate domui contulerat. Testes Johannes abbas, Cono monachus, Rodulfus conuersus de Thela, Hugo Fontana, Stephanus Bertins de Combremont. Item Vldricus et Humbertus fratres Petri de Escublens dederunt fratribus de Thela quicquid (lacuna) habebant in decimis de Montunum et de Lessajales, et in ceteris ipsius domus possessionibus, eo retento quod si aliquis rusticorum suorum aliquid contra domum haberent calumpnie, iudicio terminante iusticiam eis predicti fratres tenerent. Testes Vldricus abbas, Rodulfus monachus de Thela, Nantelmus canonicus frater eorum testis et /43/ fideiussor pacis, Willelmus de Orsenens, Petrus de Eschandens, Henricus de Palmes, Bagninus, canonici, Dalmatius dapifer, Wido de Willens, Henguicius li Bieuvros, Raymundus et Thomas fratres de Roueno, Willelmus Gotrosus. Anno Verbi incarnati millesimo centesimo octogesimo quarto, Epacta sexta, Concurrente septimo, Indictione secunda.

14.

Ulric de Gumoens, du consentement de ses fils Gui et Pierre, accorde à l’abbaye de Théla, outre ce que son père Gui avait donné à ce couvent, un fonds près du Buron, un autre près de Penthéréaz, les dîmes d’Echallens, un cens annuel de 6 1/2 sols pour un luminaire, le droit d’usage dans ses bois du Jorat et de Vernand, etc.

1184.

Arch. Comm. de Lausanne, Tit. de Montheron, n^o 14, parch.

Quum humana labente memoria precedentia subsequentibus posteris quasi non sint disparent et vertuntur in obliuionem, presentis pagine testimonio futurorum commendamus noticie, quod Uldricus de Gumuens, astantibus et laudantibus filiis suis, Widone uidelicet et Petro, dedit Deo et beate Marie ad usus pauperum in loco qui dicitur Thela Deo seruientium, quandam condeminam apud Buyrum, que est super pratum quod dicitur Pra Lypier quod iam ante dederat, et quicquid in appendiciis grangie de Buyrum habebat, uel ab ipso tenebatur. Dedit etiam quandam condeminam apud Pantereya, et carrucam boum post obitum suum, ad /44/ cuius doni recognitionem singulis annis decem gerbas exsoluit. Dedit etiam in Petro et Berengerio de Pantereya, et Petro cognominato Fochie de Warengel, omni retentione postposita, quicquid sui iuris erat, et decimas de Escharlens, quas pro centum solidis de illis de Albona habebat in uadimonium, quas etiam pro filio suo Petro, cum ipsum predicte domui reddidit vel dederat, in manu Vlrici predicte domus abbatis donec predictos centum solidos reciperent possidendas guerpiuit. Idem etiam pro remedio anime sue dedit prefate domui ad lumina eidem ecclesie sex solidos censuales et sex nummos, quatuor apud Romanes, et duo et dimidium apud Parlye, de illis dictum est de Parlye eo quod Willelmus de Groslees ab eo in feodo quondam tenuisset. Quod si aliquem ipse uel filii eius pol ... predicte domus fratribus in portando warantiam deficerent, alias eis ipsos duos solidos et sex nummos recipiendos eis in pace singulis annis assignarent. Dedit etiam usus in nemore de Iorat, quicquid in edificiis construendis necessarium fuit ad abbatiam, et apud Montunum, et apud Bussens, insuper et pascua porcorum non tantum in Vernant, sed etiam in parte sua de Iorat et omnibus nemoribus suis. Concessit etiam, prefatis filiis suis astantibus et laudantibus, terram de Montunum, sicut via Visana pergit in Iorat, et quandam partem de Iorat sicut riuulus qui dicitur Longifangi pergit in fluvium de Montuis, et sicut mons dependet in fluvium de Montuis, et sicut diuiditur paruum nemus a magno usque ad terram de Montunum, et sicut aqua de Montuis intrat in fluvium de Thela, et sicut via Sancti Ypoliti pergit in Iorat, et terram de alodiis, et /45/ omnes donationes et elemosinas quas prefate domui pater ipsius, Wido videlicet Barata, contulerat, et omnes possessiones in quibus sepe dicte domus investitum erat, in quibus uel per se uel per alium qui ab ipso teneret aliquid iuris habebat, omni retentionis obstaculo postposito, libere perpetuo possidendas donauit. Testes sunt, Vlricus abbas, Willelmus prior, Radulfus, Humbertus et totius congregationis conuentus de Thela, Petrus Li Dont de Cossonai, Petrus miles de Parli. Anno ab incarnatione Domini millesimo centesimo octogesimo quarto, Epacta sexta, Concurrente septimo, Indictione secunda.

15.

Bulle du pape Luce III, par laquelle ce pontife confirme à l’abbaye de Théla toutes les donations qui ont été faites à ce couvent. — Comp. la charte n^o 10.

Anagni, 1184, décembre 9.

Arch. Comm. de Lausanne, Tit. de Montheron, n^o 19 B, parch.

Lucius episcopus seruus seruorum Dei dilectis filiis Vlrico abbati de Tela eiusque fratribus tam presentibus quam futuris regularem uitam professis in perpetuum. Religiosam uitam eligentibus apostolicum conuenit adesse presidium, ne forte cuiuslibet temeritatis incursus, aut eos a proposito reuocet aut robur quod absit sacre religionis infringat. Ea propter dilecti in Domino filii uestris iustis postulationibus clementer annuimus, et prefatum monasterium in quo diuino mancipati /46/ estis obsequio, sub beati Petri et nostra protectione suscipimus, et presentis scripti priuilegio communimus. In primis siquidem statuentes, ut ordo monasticus qui secundum Deum et beati Benedicti regulam atque institutionem Cistericiensium fratrum in eodem monasterio institutus esse dinoscitur, perpetuis ibidem temporibus inuiolabiliter obseruetur. Preterea quascumque possessiones, quecumque bona idem monasterium in presentiarum iuste et canonice possidet, aut in futurum concessione pontificum, largitione regum uel principum, oblatione fidelium, seu aliis iustis modis prestante domino poterit adipisci firma uobis uestrisque successoribus et illibata permaneant. In quibus hec propriis duximus exprimenda uocabulis. Locum ipsum in quo prefatum monasterium situm est, cum omnibus pertinentiis suis, grangiam de Vilaralyerant, grangiam de Montunum cum appendiciis suis, ecclesiam et grangiam de Cuzie, cum appendiciis suis, ecclesiam et grangiam de Parlye, cum appendiciis suis, grangiam de Burum cum appenditiis suis, grangiam de Boslens cum pertinentiis suis, grangiam de Bussens cum appendiciis suis, cellarium de Pringins cum appenditiis suis, cellarium de Daseley cum appenditiis suis, vineam de Manso, grangiam de Joret, cum appenditiis suis, terram de Sugnens, terram de Mugnens, terram de Junieres, grangiam de Cabrusey, cum appenditiis suis, terram Sancti Andree, terram de Lauirum, ecclesiam de Botens et decimas eiusdem uille. Sane laborum uestrorum quos propriis manibus aut sumptibus colitis, in terris tam cultis quam incultis, siue de nutrimentis animalium uestrorum, nullus omnino hominum a vobis decimas /47/ exigere uel extorquere presumat. Liceat quoque uobis clericos uel laicos e seculo fugientes liberos et absolutos ad conuersionem recipere, et in uestro monasterio absque contradictione aliqua retinere. Prohibemus insuper ut nulli fratrum uestrorum post faciam in loco uestro professionem fas sit de eodem loco absque licentia abbatis discedere, discedentem uero sine communium litterarum uestrarum cautione, nullus audeat retinere. Quod si quis forte eos retinere presumpserit liceat uobis in ipsos monachos uestros siue conuersos sententiam regularem ex nostra auctoritate proferre. Paci quoque et tranquillitati uestre paterna sollicitudine prouidere uolentes, auctoritate apostolica prohibemus, ut infra clausuras locorum seu grangiarum uestrarum nullus uiolentiam uel rapinam siue furtum committere, aut ignem apponere, seu hominem capere uel interficere, aut temere uobis iniuriam arrogare audeat. Insuper etiam presenti scripto sanccimus, ut quemadmodum a predecessoribus nostris felicis memorie papis Innocentio, Eugenio, et Alexandro statutum est, nullus episcopus neque aliqua persona ad sinodos uel ad conuentus forenses, uos inuitos, ire compellat. Sanccimus etiam ut si episcopus in cuius parrochia domus uestra fundata est, tercio per interualla temporum cum humilitate et deuotione qua conuenit requisitus substitutum abbatem benedicere forte noluerit, licitum sit eidem abbati proprios nouitios benedicere et alia que ad officium ipsum pertinent, exercere, donec idem episcopus duritiam suam recogitat et benedicendum abbatem benedicere, non recuset. Sane si episcopi aliquid ab uobis preter obedientiam debitam, uel principes terre, contra /48/ libertatem ordinis a predecessoribus nostris et a nobis indultam expetierint, liberum sit uobis auctoritate apostolica denegare quod petierint, ne occasione ista, predictus ordo qui hactenus liber extitit, humane seruitutis laqueo uinciatur. Quod si ipsi episcopi aliquam propter hoc in personas uel ecclesias uestras sententiam promulgaverint, eandem sententiam tamen contra apostolice sedis indulta perlatam, irritam fore sanccimus. Decernimus ergo ut nulli omnino hominum fas sit prefatum monasterium temere perturbare aut eius possessiones auferre, uel ablatas retinere, minuere, seu quibuslibet uexationibus perturbare, sed omnia integra conseruentur, eorum pro quorum gubernatione ac sustentatione concessa sunt usibus omnimodis profutura, salva sedis apostolice auctoritate. Si qua igitur in futurum ecclesiastica secularisue persona hanc nostre constitutionis paginam sciens, contra eam temere uenire temptauerit, secundo tercioue commonita, nisi reatum suum congrua satisfactione correxerit, potestatis honorisque sui dignitate careat, reamque se diuino iudicio existere de perpetrata iniquitate, cognoscat, et a sacratissimo corpore ac sanguine dei ac domini Redemptoris nostri Jesu Christi, aliena fiat, atque in extremo examine districte ultioni subjaceat. Cunctis autem eidem loco sua jura seruantibus, sit pax domini nostri Jesu Christi quatinus, et hic fructum bone actionis precipiant, et apud districtum iudicem premia eterne pacis inueniant. Amen. Amen. Amen.

† Ego Lucius catholice ecclesie episcopus.
† Ego Johannes presbiter cardinalis titulus Sancte Susanne S(ignavi). /49/
† Ego Petrus presbiter cardinalis titulus Sancti Marci S.
† Ego Wimanus titulus Sancti Stephani in Celio monte presbiter cardinalis S.
† Ego Laborans presbiter cardinalis Sancte Marie Transtiberini titulus Calixti S.
† Ego Pandolfus presbiter cardinalis titulus basilice duodecim apostolorum S.
† Ego Theodinus Portuensis et Sancte Rufine sedis episcopus S.
† Ego Henricus Albanensis episcopus S. f Ego Paulus Prenestinus episcopus S.
† Ego Iacinctus diaconus cardinalis Sancte Marie in Cosmidin S.
† Ego Ardicio diaconus cardinalis Sancti Theodori S.
† Ego G. Sancti Adriani diaconus cardinalis S.
† Ego Octauianus Sanctorum Sergii et Bachi diaconus cardinalis S.
† Ego Soffredus diaconus cardinalis Sancte Marie in via lata S.
† Ego Albinus Sancte Marie Noue diaconus cardinalis S.

Datum Anagni per manum Alberti sancte romane ecclesie presbiteri cardinalis et cancellarii, v. idus Decembri, Indictione secunda, Incarnationis dominice anno M°C°LXXX°IIII°, pontificatus uero domni Luci, pape III. Anno tertio. /50/

16.

Le pape Luce III confirme à l’abbaye de Théla la possession des vignes du Désaley, ainsi que d’autres donations que l’évêque Roger lui avait confirmées en 1182.

Vérone, 1184. décembre 15.

Arch Comm. de Lausanne, Tit. de Montheron, n^o 48, parch.

Lucius episcopus seruus seruorum Dei. Dilectis filiis V(ldrico) abbati et fratribus monasterii de Thela, salutem et apostolicam benedictionem. Iustis petentium desideriis dignum est nos facilem prebere consensum, et vota que arationis tramite non discordant, effectu prosequente complere. Eapropter dilecti in domino filii vestris iustis postulationibus grato concurrentes assensu, vineas de Dasaley, cum decimis suis, quas Wido bone memorie quondam Lausannensis episcopus uobis contulit, quas etiam R(ogerius) nunc Lausannensis episcopus uobis confirmauit, sub istis terminis. Incipiunt enim a foramine Duylle usque ad cumbam Rachis, sicut semita dividit que tendit Lausannam, et a cumba Rachis usque ad petram Daylley, et a petra Daylley usque ad petram Oe, et vineas de manso, cum decimis suis, grangiam de Chebrusse, cum terris et decimis ad eam spectantibus, grangiam de Joret, cum decimis suis, decimas grangie de Sageles, et omnium possessionum suarum, investituras tam in terris quam in decimis, quas vobis prefatus, R. Lausannensis episcopus confirmauit, ecclesiam quoque de Botens, cum decimis et /51/ appendiciis suis, ecclesiam de Parley cum terris et decimis totius agriculture sue in ipsa uilla, ecclesiam de Cuze cum pertinentiis suis, quas W., Amedeus, et Landricus Lausannenses episcopi eidem ecclesie contulerunt, sicut ea omnia iuste ac pacifice possidetis, uobis et ecclesie uestre auctoritate apostolica confirmamus, et presentis scripti patrocinio communimus. Nulli ergo omnino hominum liceat hanc paginam nostre confirmationis infringere, vel ei ausu temerario contraire. Si quis autem hoc attentare presumpserit, indignationem omnipotentis Dei, et beatorum Petri et Pauli apostolorum eius, se nouerit incursurum. Datum, Verone, XVIIJ. kalend. Januarii.

17.

Confirmation par Roger, évêque de Lausanne, des donations faites à l’abbaye par Gui de Gumoens et Guillaume, son frère. — Comp. la charte n^o 10.

Lausanne, 1190, mai 22.

Arch. Comm. de Lausanne, Tit. de Montheron, n^o 23, parch.

Rogerius Dei gratia Lausannensis episcopus, vniuersis fidelibus rei geste noticiam in perpetuum. Sciant quos scire oportuerit quod Wido de Gomuens ueniens in presentiam nostram guerpiuit domui de Thela omnes querelas quas habebat aduersus eam, omnes elemosinas patris sui et antecessorum suorum eidem monasterio concedens, uidelicet quamdam condeminam apud Buyron, que est supra Pra-Lypier, et quicquid pater eius /52/ habebat in appendiciis grangie de Buyron, vel ab ipso tenebatur et quamdam aliam condeminam apud Pantereya, et Petrum et Berengerium de Pantereya, cum heredibus ipsorum, Petrum Fochier de Warens, et Albertum de Pantereya, filius Rodulfi, cum tenementis et heredibus ipsorum, et ad luminaria ecclesie VI. solidos censuales, quatuor apud Romenes, duos et dimidium apud Parley, et usuaria in nemoribus de Vernant, et de Ioreth ad opus edificiorum abbatie, et omnium grangiarum eius, et pascua porcorum et aliorum animalium, cum pasturis totius terre sue, terram quoque de Montenum ¹ , sicut via Iusana pergit in Ioreth, et quamdam partem de Ioreth, sicut riuulus qui dicitur Longifangi pergit in fluvium de Montuis, et sicut parvum nemus dividitur a magno, usque ad terram de Montenum, et sicut aqua de Montuis intrat in fluvium de Thela, et sicut via Sancti Ypoliti pergit in Ioreth, et terram de Alodiis. Insuper et omnes donationes et elemosinas antecessorum suorum, et omnes possessiones, quibus in presentiarum inuestita est domus de Thela, in quibus, uel per se, uel per alios qui ab ipso tenerent prefatus Wido aliquid iuris habere videbatur, sublato omni retentionis obstaculo, libere perpetuo possidendas prescripto monasterio concessit et de his omnibus supra nominatis warantiam ferre promisit, et in pace tenere domui iuravit. Et hoc totum in scripto redactum detulit ad nos, resignans illud in manu nostra, et rogans ut sigillum nostrum apponeremus. Actum sollemniter in curia nostra Lausannensi, anno ab Incarnatione domini M°C°XC°. Testes, /53/ Wido Belleuallis, Willermus Alteripe, Henricus de Altocresto, Nantelmus de Lacu, abbates, Ebrardus monachus Belle-Vallis, Conraddus supprior de Lucela, Nantelmus decanus, Willelmus de Orsenens, Reymundus de Fonz, Lodouicus dapifer, Uldricus clericus de Vilar, Gyroldus villicus de Gomuens, Vldricus de Oiz. Hoc totum laudauit frater prenominati Widonis de Gomuens, Willermus, et in manu abbatis Belle-Vallis et abbatis de Thela fide data super hoc sicut et frater eius warantiam promisit. Huius laudationis testes sunt, Ebrardus Belle-Vallis monachus, et Conraddus supprior de Lucela, Vldricus clericus de Vilar, et Vldricus de Oiz, Gyroldus de Gomuens villicus. Datum per manum Willermi cantoris et cancellarii nostri, mense mayo, XI° kalendarum Junii, anno ab Incarnatione domini M°C°XC°.

18.

Notification de Roger, évêque de Lausanne, portant qu’Humbert d’Oulens, ministre de Richard, comte de Montbéliard, et de Gautier son frère, a solennellement promis de faire renoncer les dits seigneurs, ses maîtres, aux droits qu’ils prétendaient avoir sur diverses propriétés de l’abbaye de Théla; que, en retour, ce couvent leur fait remise de 40 muids d’avoine et de 25 L., qui lui ont été enlevés, les premiers par les dits seigneurs, les dernières par leur ministre Albert de Giez; que plusieurs hommes considérables ont garanti le maintien de l’accord passé entre les deux parties, sous peine d’ôtage à tenir à Lausanne; enfin, que Gui de Gumoens et Guillaume, son frère, ont confirmé à l’abbaye de Théla tout ce que leurs ancêtres avaient donné à ce couvent.

1199, avril.

Arch. Comm. de Lausanne, Tit. de Montheron, n^o 24, parch.

Rogerius Dei gratia Lausannensis episcopus, omnibus quorum interest scire rei geste notitiam. Nouerit /54/ uniuersitas fidelium tam presentium quam futurorum quod Vmbertus de Oulens minister R(ichardi) comitis Montisbelicardi et V(ualterii) fratris sui, in presencia nostra et fratrum nostrorum, super sacrosanctas relliquias iuravit quod prefatos dominos suos faceret quitum clamare ac refutare omnem calumpniam quam prefati domini sui dicebant se habere in rebus que pertinent ad domum de Thela, videlicet decimam de Sougeles, territorium grangie de Buirun, terram Dalmacii de Giez, in loco qui dicitur Mouinens, cum omnibus calumpniis quas dicunt se habere in omnibus pertinentiis domus beate Marie de Thela, sive iuste sive iniuste. Propter hec remittit domus de Tela et fratres Deo ibidem seruientes R(ichardo) et V(ualterio) dominis de Mont-Beliart, hominibus et coadjutoribus eorum XL modios auene, quos sepedicte domui de Tela abstulerunt in finibus de Buissens, et XXV libras quas Albertus de Giez, minister eorum, prenominate domui abstulit. Remittunt itaque memorati fratres domus de Tela sepedictis domnis R(ichardo) et V(ualterio) et suis omnia dampna omnesque iniurias, quas ipsi et sui sibi sueque domui intulerant, preter bouem unum, vaccam, et calderiam que suprafatus Vmbertus minister eis pepigit reddere, et recipiunt eos in communionem omnium bonorum que ibi fient, in hoc quod ipsi et sui res sepememorate domus proposse custodiant et diligant. Sciendum est eciam, quod Bernardus de Oulens sacerdos, Vuido de Gumuens et W(illelmus) frater eius, Raynaldus de Giez, et Poncius de la Rochi, in manu nostra data fide graintaverunt quod iam dictos domnos de Montbeliar omnia predicta quitumclamare facient ac refutare. Idem iuramentum /55/ facit Cono de Gumuens, Gerardus de Gumuens, Albertus de Montannie, Gerodus de Gumuens, et Iohannes de la Lore. In iuramento supradictorum omnium est quod si domini de Montbeliar, R(ichardus) et V(ualterius), prout dictum est facere nollent, ipsi omnes apud Lausannam ostagium tenerent, nec inde se absque licentia nostra uel fratrum de Tela, donec omnia essent completa, remouerent. Si uero ab hoc iuramento resilirent uel in aliquo contrairent, nos in sentencia domni PP sicut prius erant eos et terram poneremus. Huius rei testes, magister Henricus, Thomas de Cossonai, Stephanus de Orba, Vmbertus de Pont, Remundus de Fonz, magister Banderius, Geroldus Galacer, Albertus capellanus de Morrens, Albertus clericus dOulens. Vt autem hoc ratum firmumque permaneat presens scriptum fecimus sigillari. Ad hec per presentem scripturam tam futuris quam presentibus notum fieri volumus quod Vuido de Gumuens et Vuillelmus frater eius dederunt et uuerpiuerunt et refutauerunt in manu nostra, ad opus fratrum de Tela, omnem elemosinam et omnia dona que predecessores sui dederunt domui de Tela, uidelicet IIII solidos censuales in uilla de Pantereia, et Berengier et filios suos, Petrum Foschier de Vuarens et filios suos, territorium de Alodiis. Hec et alia que domus de Tela in tempore patris sui et in suo tempore per elemosinam, seu per donum tenuit, uuerpiuerunt, dederunt ecclesie beate Marie de Tela et fratribus ibidem deo servientibus, et in manu nostra ambo in pace tenere graintauerunt, et prefatus Vuido super sacrosanctas relliquias iurauit. Si vero ab hoc in aliquo resilirent, omnem feudum quem a nobis habent in manu nostra /56/ tamdiu uuerpiuerunt quousque dampna illata domui de Tela in integrum restituerent. Huius rei testes, magister Banderius, Noraderius, Gerodus Galacer, Bernardus capellanus dAstens, Albertus clericus, Albertus capellanus de Morrens, Ludouicus dapifer, Gerodus frater eius, Stephanus de Runens, W. Beuer, Falco dAstens, Vuido de Vuillens, Albicel camerarius. Rogauerunt autem prefati fratres, V(ido) et W(illelmus) ut super hoc carta fieret, que sigilli nostri impressione roboraretur. — Item nouerit uniuersitas tam presentium quam futurorum, quod W. Pinguis et Jacobus filius eius, de consensu Jachete uxoris prefati W. et Petronille filie sue, dederunt ecclesie beate Marie de Tela et fratribus ibidem deo seruientibus tria sexteria vini censualia, supra plantatam suam de Ripa quam habet a domino Sedunense episcopo, que semper persoluet ille qui iam dictam vineam tenebit nuncio domus de Tela, in vigilia omnium sanctorum. Pro quo fratres de Tela recipiunt eum et antecessores suos, in communionem omnium bonorum suorum, et singulis annis in festo omnium sanctorum, se et omnesque affines suos, fratres prefate domus in capitulo suo absoluent. Testes magister Henricus, et magister Richardus, Vualterus monacus de Bella-Valle, magister Banderius, Ludouicus dapifer et Gerodus frater eius. Acta sunt hec supradicta anno dominice incarnationis M°C°XC°IX° mense Aprili. /57/

19.

Berthold, évêque de Lausanne, Ulric comte et Berthold seigneur de Neuchâtel, déclarent qu’ils confirment la donation faite à l’abbaye de Théla, par leur père Ulric, de deux meules à tirer chaque année de leur molière à Illens. Ils accordent, de plus, au même couvent, l’exemption de tout péage ou contribution sur leur territoire.

Neuchâtel, 1214, juillet.

Arch. Comm. de Lausanne, Tit. de Montheron, n^o 26, parch.

B(ertholdus) Dei gratia episcopus Lausannensis. Ulricus comes et B(ertholdus) domnus Novi-Castri, omnibus presentes litteras inspecturis in domine salutem. Notum facimus universis quod nos donum duarum molarum, quas bone memorie Ulricus pater noster domnus Novi-Castri pro remedio anime sue et antecessorum suorum domui de Tela in elemosinam contulit, laudamus, et singulis annis iam dicte domui reddendas promittimus in nativitate beati Iohannis Baptiste perpetuo percipiendas in molaria nostra de Illan. Concedimus etiam ut per totam terram nostram de quibuscunque vendiderint aut emerint pedagium non solvant aut ventas. Quod ut ratum permaneat presentem chartam scribi fecimus et sigillorum nostrorum munimine roborari. Rodulfo domni Comitis filio presente et laudante. Datum Novi-Castri anno Domini M°CC° quarto decimo, mense julio. Huius rei testes sunt Ulricus abbas de Tela, et Nicholaus monachus, et Willelmus thesaurarius Lausannensis, et Rodulfus eiusdem ecclesie canonicus, et magister Willelmus Novi-Castri, et dapifer eiusdem Castri Hermannus. /58/

20.

Notification de Berthold, évêque de Lausanne, portant que Henri de Gumoens a confirmé toutes les donations que ses ancêtres et lui ont faites à l’abbaye de Théla.

1218, juillet 25.

Arch. Comm. de Lausanne, Tit. de Montheron, n^o 27, parch.

Bertoldus Dei gratia Lausanensis episcopus presentibus et futuris rei geste noticiam. Sciant omnes tam presentes quam futuri quod Henricus miles de Gommuans, in presentia nostra constitutus, recognovit se laudasse omnes donationes et helemosinas quas antecessores sui fecerant domui et fratribus de Thela, et insuper omnes querelas quas erga predictam domum habebat bona fide werpiuit et remisit. Loca uerum quibus predicte donationes habeatur ista sunt: Quicquid habebat in territorio de Buyrun uel quod ab ipso tenebatur quod iam acquisitum fuerat, et las Briteneres et locum quod dicitur Montandre. Preterea concessit et dedit prefate domui et fratribus ut ubicumque predicti fratres terram habeant ab ipso, uel ab antecessoribus suis quam ipsi excolant uel alii seculares unde ipsi Henrico decima persolui debeat idem fratres decimam sibi retineant, scilicet in territorio de Vilar-Ayllerant, et de Boslans, et de Parle et de Buyrun et de Montandre, et de Briteneres. Hoc totum laudauit uxor sua Peregrina, Willelmus Girardus et Cono filii, Petronilla, Morata, et Jordana filie. Testes, abbas Sancti Mauricii, /59/ Willelmus cantor eiusdem loci, Cono prepositus, Magister Alanus canonicus, Willelmus li Byeures, Nicholaus dapifer, Dalmatius Bouert, Albertus et Humbertus monachi de Thela. Actum anno dominice incarnationis millesimo ducentesimo XVIII. Data per manum Rodulphi cantoris et cancellarii nostri, octauo kalendas Augusti.

21.

Confirmation par Rodolphe, comte de Gruyère, des donations que ses parents et ses frères ont faites, en 1177, à l’abbaye de Théla. (V. la charte n^o7.)

Gruyère, 1224.

Arch. Comm. de Lausanne, Tit. de Montheron, n^o 29, parch.

Ego Rodulfus comes Gruierensis et Rodulfus filius meus notum facimus omnibus presentem paginam inspecturis, quod nos donationes universas et libertates, quas pater meus Rodulfus et mater mea Agnes et fratres mei, Willelmus, Amedeus et Petrus, sicut continetur in cartis domni Landrici, et domni Rogeri episcoporum Lausannensium, laudamus, et concedimus, et confirmamus monachis et fratribus de Thela, in omnibus acquisitionibus ipsorum in omni valle de Yuerdun. Preterea, si abbatiam transferri contigerit in iam dicta valle, concedimus eis ut possint et liceat ipsis acquirere decimas territorii sui ab illis qui de eisdem decimis feodati sunt a nobis. Concedimus etiam ipsis, si contigerit aliquod edificium aut vineas fieri super pascua vel usamenta iam dicte vallis que nostra sunt, ut in /60/ pace et quiete de dono habeant memorato. Hec omnia bona fide grentauerunt in manu G(iroldi) abbatis de Thela, Columba vxor filii mei Rodulfi, et Petrus filius eorum. Testes sunt Willelmus filius Iacobi de Ponte, Willelmus miles de Tornie, Willelmus Wicherens, Rainaldus de Prengie, Anselmus de Cufinnun, Vido de Ollens, Torincus de Eiz, Haimo monachus de Thela. Actum apud Grujere, anno gratie M°CC°XX°IIII°. Et volumus et mandamus ut presens carta sigillis domni episcopi et capituli Lausannensis ad munimen perpetuum roboretur cum testimonio sigilli nostri.

22.

L’abbaye de Théla vend à celle de Hauterive la Grange de Cugy, l’église et les chapelles de ce lieu, et lui cède le droit de pâture sur le territoire entre la Broie et la Mantua.

Grange de Cugy (1230, octobre 18).

Collect. diplom. de Haller, ms., t. XXXVIII, p. 606, Bibl. de Berne.

Frater Iohannes abbas, Willelmus prior et Humbertus celerarius, monachi de Thela, cum voluntate capituli vendunt domui Altæripæ grangiam de Cugie, pretio 5000 solidorum Lausann. Concedunt etiam eidem juridictionem in pasturis inter aquas Broyæ et Mentuye, a villa de Thierrens versus Donnaluy, et pro annuo censu XV. solidorum ecclesiam suam de Cugie cum capellis eius. Hæc omnia facta sunt de consilio patrum suorum abbatum et conventuum Bellæ-Vallis, Morimundi, et abbatis Cisterciensis, et de voluntate dominorum de /61/ Stavaiel, scilicet Cononis prepositi Lausannensis, Willelmi et Raynaldi fratrum, et Willelmæ uxoris domini Willelmi et Pontiæ uxoris domini Cononis defuncti et filiorum suorum Raynaldi et Willelmi, Sibillæ uxoris domini Raynaldi et filiorum eius Willelmi, Petri, Henrici, Iacobi et filiarum Andæ, Clementiæ, Petronillæ, qui omnes promiserunt in manu Hugonis abbatis Altæripæ omnia supramemorata manutenere et defendere contra omnes; sicut etiam servaverunt omni tempore. Propter quod accipimus ab illis de Altaripa triginta libras Lausannenses. Actum apud grangiam de Cugie. Testes Geroldus abbas de Altocresto, conventus de Thela et de Altaripa, Raymundus de Roveno canonicus Lausannensis, Petrus de Donnaluy, clericus, Amedeus prior de Selva, Richardus sacerdos de Arconcie, Girardus sacerdos de Cugie, Cono et Giroldus milites et fratres de Domno-Petro, Rodulfus miles de Combremont, Albertus, Humbertus et Matheus mistrales Dominorum de Stavaiel, Petrus de Selva, et Narduinus villicus de Cugie.

23.

Richard de Saint-Martin et Pierre, seigneur de Grandson, terminent un débat existant entre les frères Jordan et Berthold, donzels, seigneurs de Belmont, au sujet d’un fonds situé dans le territoire de Belmont.

1235, novembre.

Arch. Comm. de Lausanne, Tit. de Montheron, n^o 30.

Iordanus et Bertholdus fratres, domicelli, domni Belli-montis, et Petronilla mater eorum, omnibus tam /62/ futuris quam presentibus rei geste notitiam scire volentibus im perpetuum. Nouerint vniuersi quod cum nos movissemus calumpniam contra domum de Thela de quadam terra que est sita in villa et in finibus de Chesaux, quam dicta domus noscitur tenere a sancto Petro de Valle-Transuersa, mediantibus viris nobilibus Rychardo de Sancto Martino, tutore nostro et Petro domno de Granzon cognato nostro, dicta calumpnia sopita est in hunc modum. Predicta si quidem domus de Thela dedit nobis unum dolium plenum vino, et nos remisimus eidem domui, dedimus et quitum clamavimus omne ius et omnem calumpniam quam dicebamus nos habere in supradicta terra de Chesauz. Et si quis de eadem terra moueret calumpniam contra dictum donum promisimus bona fide quod erimus guerentes eidem domui de terra memorata. Preterea omnes investituras quas sepedicta domus tenebat in die huius compositionis a nobis et a patre nostro concessimus et dedimus sepedicte domui imperpetuum pacifice possidendas. Helemosinam vero Iordani patris nostri que facta est ab eo dicte domui de Thela de una cupa olei annuatim reddenda in villa de Chamblon ratam habuimus, et presenti munimine domui de Tela confirmauimus, huius rei testes sunt Humbertus quondam Abbas, Willelmus et Cono monachi de Tela, Eustacius capellanus de Yuerdon, Willelmus conuersus, Vldricus de Chavornay, Iordanus, Drogo, Willelmus de Esclepens milites, Cono minister, Robertus de Belmont, Anselmus de Pomer. Quod ut ratum permaneat et perhenniter inconcussum presentem cartam sigillo nostro et sigillis supradictorum nobilium virorum Richardi domini de /63/ Sancto Martino et Petri domni de Granzon fecimus roborari. Actum anno domni M°CC°XXX°V°, mense Nouembri. Bonefacio dei gratia presidente ecclesie Lausannensi, et Frederico Romanis imperante.

24.

Accord passé entre les frères Richard et Berthold, seigneurs de Belmont, et l’abbaye de Théla, dite de Montenon, soit de Montheron, pour terminer un débat au sujet d’un fonds de terre situé dans les limites de Cheseaux et de Noreaz.

1245, novembre.

Arch. Comm. de Lausanne, Tit. de Montheron, n^o 31, parch.

Ricardus et Bertoldus fratres et domini Bellimontis, filii domni Iordani, vniversis presentes litteras inspecturis noticiam rei geste. Nouerint uniuersi quod cum inter nos ex una parte et abbatem et fratres de Montenon ex altera querela verteretur super quadam terra (corrosum) in villa et in territorio de Chesaux et de Noerei tandem sopita est in hunc modum. — Videlicet quod predicti abbas et fratres dederunt nobis centum solidos lausannenses et unum modium (vini). Et nos remisimus dedimus et omnino quitavimus omnem calumpniam omnem actionem justiciam omnem querelam quas habebamus vel habere poteramus iuste vel iniuste contra predictos abbatem et fratres de Montenon in predicta terra, omnes investituras omnes possessiones omnes elemosinas quas prenominati abbas et fratres de Montenon possidebant vel possidere debebant eisdem /64/ resignantes et concedentes pariter et confirmantes, promittentes bona fide hec omnia prefati domui in perpetuum guerentire. Heredes nostros si quos forsitan processu temporis habuerimus pariter obligantes nobiscum ad hec omnia fideliter observanda. In cuius rei testimonium nos Ricardus domnus Bellimontis sigillum nostrum hic apposuimus. Testes sunt hii, W(illelmus) abbas de Montenon, W. de Cuzie monacus de Montenon, Albertus capellanus de Grizie, Petrus de Rubea aqua, Hugo li Ogues, milites, Cono de Bello-monte et multi alii. Nos autem Henricus domnus de Chanvent, Petrus domnus Grandissoni, Ricardus domnus de Sancto Martino, ad preces utriusque partis presentem paginam sigilli nostri munimine fecimus roborari. Actum anno Domini M°CC°XIV°, mense Novembri.

25.

Jean (de Châlons), comte de Bourgogne et Sire de Salins, ayant donné une certaine quantité de sel, à prendre dans ses salines de Salins, en aumône à l’abbaye de Théla, affranchit cette abbaye de tout péage sur ses terres, tant pour le sel provenant de cette aumône que pour celui qu’ils tirent du puits qui appartient à son fils.

1249, septembre.

Arch. Cant. Laus., n^o 8, copie de Ruchat, ms.

Sachent tuit cil qui veront cestes presentes lettres, que nos Iehans Cons ¹ de Bourgoine et Sires de Salins /65/ avons aquité ¹ la masion ² de Tele de l’ordre des Cistiaus de l’Aveschie de Losenne dou peage que ele devoit de la Sal ³ que nos li avons doné en aumone ⁴ , et lors avons a l’abé et au covent de cele masion otreié, que il cele Sal, et cele que il ant ⁵ en l’autre puîs qui est ou borg ⁶ a nostre fils, puissent par Salins et par nostre terre porter et faire porter à lor masion sen ⁷ peage et commanduns à toz nos Serjantz ⁸ que quitement les lassoir ⁹ passer. — Et en tesmoinage de ceste chose nos lor avons done nos lettres scelées de notre Scel, qui furent faites en l’an de l’Encarnation nostre Segniour qui corroit par Mil et cc. et 49, et mois de septembre.
(Le sceau et contrescel.)

/66/

26.

Notification de Jean, évêque de Lausanne, portant que Guillaume de Gomoens, dit le Roux, du consentement de sa femme, de son fils et de sa belle-fille, a cédé aux religieux de l’abbaye de Théla le droit d’usage dans sa forêt du Jorat, pour y faire paître leurs porcs et couper du bois. Le même seigneur accorde à la dite abbaye deux rentes annuelles, l’une de 8 sols, l’autre de 22 deniers.

1254.

Arch. Comm. de Lausanne, Tit. n^o 32.

Johannes Dei gratia Lausannensis episcopus universis presentes litteras inspecturis salutem in Domino. Noverit universitas vestra, quod Vuillermus de Gomoens, miles, dictus Ruffus, et Vuillerma uxor sua, Johanne filio suo et Ysabella uxore dicti Johannis et aliis heredibus laudantibus et consentientibus, dederunt in perpetuum et concesserunt pro remedio animarum suarum et antecessorum suorum abbati et conventui de Thela ordinis cisterciensis, Lausannensis diocesis, et hominibus eorumdem morantibus in territorio de Montheron sive alibi tam presentibus quam futuris plenum usum in nemore suo deiz Jorat. Ita quod quilibet secularius qui dicto nemore uti voluerit unam cupam avene ad mensuram Lausanne dicto Vuillermo vel suis heredibus in festo beati Martini yemalis quolibet anno, quem diem uti voluerit solvere teneatur, qua data sine aliqua exactione forestarii vel banni vel alicuius alterius rei vel pecunie possint libere uti dicto nemore comburendo, vendendo, dando, venando, vel alio modo /67/ utendo utili et necessario, pascendo etiam porcos, animalia, armenta et greges pecorum et porcorum. Et hec omnia promiserunt abbati et conventui predictis tam pro se quam heredibus suis perpetuo et inviolabiliter observare et contra omnes guerentire se et suos heredes. Ad hec omnia servanda obligantes dedit etiam in puram et perpetuam elemosinam predictus Vuillermus, uxore sua et filio suo et uxore filii sui prenominatis laudantibus et consentientibus, domui de Thela octo solidos monete super tenementis Nycolay de Cugiez suorumque participum, et viginti duos denarios quos habebat apud Morrens, in nativitate Domini supradicte domui perpetue reddendos. Quictavit etiam et remisit jamdicte domui totum tenementum Uldrici conversi quondam de Thela, quod situm est apud Crissiez. Abbas vero et conventus supradicti ob supradictam donationem de Jorat dicto milliti et uxori sue, Johanni filio suo et uxori ejus in quadam sua vinea aliarum rerum sumerent quam confessi sunt se recepisse, renuntiantes omni juri vel auxilio legum vel canonum per quam ipsi vel aliquis heredum suorum possent predictam donationem turbare vel contra venire, et ut rata et firma dicta donatio sive quictatio omnium supradictarum rerum permanens predictus miles memoratum nemus qui de feudo nostro esse dignoscitur, quantum ad predictam donationem in manus nostras guerpivit et reliquit, nos autem dictam donationem laudamus et ratam habemus, jure nostro super venationem salvum. Datum per manum Willermi cancellarii nostri, anno Domini M°CC° quinquagesimo quarto. /68/

27.

Jean de Gumoens, donzel, reconnaît tenir de l’évêque de Lausanne plusieurs hommes avec les fonds qu’ils cultivent, diverses rentes annuelles et la forêt du Jorat.

1275, novembre 12.

Arch. Comm. de Lausanne, Répert. H, n^o 4, cop. de 1537.

Ego Johannes de Gumuens domicellus, notum facio universis quod ego teneo et confiteor me tenere in feudum ad homagium ligium a venerabili patre Vuillermo Dei gratia Lausannensi episcopo suisque successoribus res inferius scriptas, videlicet apud Gumuens-la-Villaz, Johannem Boveri, Petrum filium Jacobi, Petrum dictum Batyer dou Buignum, Christinum dou Buignum, Jacobum Tissot, Petrum filium Girardi, Jacobum Patet, Petrum dou Chastel lo Drochat, filium Aniete dou Buignum, Johannem lo Saignyere cum tenementis omnium predictorum et generaliter quicquid habeo vel habere debeo teneo vel possideo in dicta villa de Gumuens vel alius a me, exceptis feudis Hugonis de Cicuns et Jacobi de Corsales domicellorum, item Johannem de Crissie dictum de Muro, Columbam uxorem quondam Petri de Muro, Adelinam uxorem quondam Uldrici de Muro, cum tenementis et heredibus eorumdem, item unam cupam olei censualem quam debent pro se et tenemento suo in carnisprivio, item unam quartam olei quam debent censualem in carnisprivio Stephanus et Martinus dicti Vondra de Crissye, pro /69/ quadam terra sita in territorio de Vignye juxta vineam Martini Vondra; Item duodecim denarios quos debet michi Petrus bubulcus de Crissie censuales in resurrectione Domini; Item Martinum dictum de Sauges et fratrem suum Petrum filium Bonifilii, Iohannem de Sauges de Poulye loz-grand, homines meos de quodam feudo quod tenet a me, pro quo debent michi quinque cupas frumenti ad mensuram Lausanne et quinque solidos in resurrectione domini; Item duodecim posas terre quas Martinus et frater suus Petrus filius Bonifilii, Johannes de Sauges de Poulye predicti tenent ad censum a me Johanne pro sex cupis frumenti, que terra sita est en Roulens et pratum ad carratam feni juxta rivum de Macherel; item tertiam partem unius ressat quod debet Vuillermus filius Martini de Messyrie et li Chuchars; Item sex denarios qui debentur michi apud Crissie; Item Nicolaum forestarium de Chesaulx et Stephanum fratrem suum, Johannem, Andream et alios suos partionarios, homines meos liberos qui michi debent pro se et tenementis suis novem solidos censuales; Item foresteriam et quicquid juris vel dominii habeo, vel alter a me in nemore de Iorat. Huius autem rei sunt testes vocati et rogati dominus Vuillermus de Cullye officialis Lausannensis, dominus Cono civis de Viveys, dominus Johannes civis de Chanvent, Vuillermus de Monteferrando clericus, Johannes de Sancto-Martino cive Lausanne, Michaele foresterio de Chesaulx. In cuius rei testimonium ego rogavi venerabiles viros dominum Hugonem, priorem Sancti Marii Lausanne, et Petrum decanum Lausanne ut sigilla sua presentibus apponant. Et nos prior et decanus predicti, ad preces /70/ et requisitionem predicti Johannis, sigilla nostra presentibus duximus apponenda. Datum in crastino octave beati Martini hyemalis, anno domini millesimo ducentesimo septuagesimo quinto, mense Novembris.

28.

Bulle du pape Nicolas III, par laquelle ce pontife confirme les droits et les immunités accordées à ce monastère, soit par ses prédécesseurs, soit par des princes séculiers.

Rieti, (1277), juin 22.

Arch. Comm. de Lausanne, Tit. de Montheron, n^o 13 B, parch.

Nicolaus episcopus seruus seruorum Dei. Dilectis filiis, abbati et conuentui monasterii de Thela, Cisterciensis ordinis, Lausannensis diocesis, salutem et apostolicam benedictionem. Quum a nobis petitur quod iustum est et honestum tam vigor equitatis quam ordo exigit rationis ut id per sollicitudinem officii nostri ad debitum perducatur effectum. Eapropter dilecti in Domino filii uestris iustis postulationibus grato concurrentes assensu omnes libertates et immunitates a predecessoribus nostris Romanis pontificibus per privilegia seu per alias indulgentias vobis et monasterio uestro concessas necnon libertates et exemptiones secularium exactionum a regibus et principibus aliisque Christi fidelibus rationabiliter uobis seu monasterio predicto indultas sicut eas iuste ac pacifice obtinetis uobis et per uos eidem monasterio auctoritate apostolica confirmamus et presentis scripti patrocinio communimus. Nulli ergo /71/ omnino hominum. liceat hanc paginam nostre confirmationis infringere uel ei ausu temerario contraire. Si quis autem hec attemptare presumpserit, indignationem omnipotentis Dei et beatorum Petri et Pauli apostolorum eius, se nouerit incursurum. Datum Reate, X. kalendas Julii, pontificatus nostri anno primo.

29.

Richard de Corbières, bailli de Rodolphe, roi des Romains, assure à l’abbaye de Théla, dite de Montenon, soit de Montheron, l’usage dans la forêt du Jorat, et lui promet de s’employer auprès du roi, dès l’arrivée de S. M. dans cette contrée, pour obtenir le maintien des droits et libertés du dit couvent.

1285, septembre 26.

Arch. Comm. de Lausanne, Tit. de Montheron, n^o 39.

Nouerint vniuersi presentes litteras inspecturi quod nos Richardus de Corberiis ballivus ab Arari superius ... iussu Domini R(odolphi) regis Romanorum et semper Augusti, volumus et concedimus viris religiosis de Montenons, ordinis Cisterciensis, quod ipsi religiosi et homines eorumdem ubicunque sint habitent uel morentur, teneant libere et absolute absque ullius conditione possessiones et libertates suas in terris pratis nemoribus et rebus aliis infra terminos et limitationes contentas in cartis, litteris et priuilegiis eorumdem religiosorum, quas et que vidimus et audivimus, usque ad aduentum predicti serenissimi regis in partes istas, volentes et concedentes quod ipsi religiosi et homines eorumdem habitantes in Frigida-villa et alibi citra /72/ nemus quod dicitur Iorat utantur libere et absoluto ipso nemore dicto Iorat, et terris seu pratis et aliis pertinentibus ad dictum Iorat seu adiacentibus circa Iorat prout in dictorum religiosorum litteris et privilegiis quas et quæ vidimus sicut superius dictum est continetur, pro illa cupa auene quam soliti erant soluere pro usu dicti Iorat et terrarum pertinentium ad Iorat ... in Lausanna constitutis a nobis, anno quolibet circa festum beati Michaelis. Promittentes dictis religiosis bona fide, quod nos in aduentu predicti serenissimi regis in partes istas procurabimus quod predicte littere et carte predictorum religiosorum confirmentur et plenum robur habeant ab ipso serenissimo rege Romanorum. Inde est quod nos mandamus et percipimus, in quantum firmius possumus, tam ex parte regia quam nostra, singulis nuntijs nostris in Lausanna uel alibi constitutis, quod ipsi dictos religiosos et homines eorumdem cum omnibus rebus suis vbicunque sint, quos et quas in regiam et nostram custodiam recepimus et recipimus non molestent uel grauent, nec ab aliis quibuscunque molestari parcantur in aliquo uel gravari. Immo potius ipsos cum omnibus rebus ad eos pertinentibus custodiant, manuteneant contra omnes et defendant. Quod ut sit firmius, sigillum nostrum presentibus litteris dignum duximus apponendum. Datum Lausanne feria quarta ante festum Sancti Michaelis, anno Domini M°CC°octog(esimo) quinto. /73/

30.

Perrod, donzel, fils de feu Jaquet de Gumoens, reconnaît tenir en fief lige de l’évêque et de l’Eglise de Lausanne tout ce qu’il possède dans la forêt du Jorat, en cens, droits, etc., ainsi que l’avouerie de l’abbaye de Théla, soit de Montheron. Il promet de défendre la dite Eglise.

Lausanne, 1314, juin 14.

Arch. Comm. de Lausanne, Tit. de Montheron, Copie vidimée.

In nomine Domini amen. Anno incarnationis eiusdem millesimo trecentesimo quarto decimo, inditione duodecima, die quattuordecima mensis Iunii, Lausanne in curia seculari reverendi patris domini episcopi Lausanne, in presentia notarii et testium subscriptorum, personaliter constitutus Perrodus filius quondam Jaqueti de Gumuens domicellus, intravit pro se suisque participibus seu coheredibus, homagium ligium reverendi in Christo patris ac domini domini Petri Dei gratia episcopi Lausanne presentis et recipientis nomine suo et ecclesie Lausanne dignovitque et publice recognovit se tenere in feudum ligium a dicto domino episcopo et ecclesia Lausannensi et esse de feudo ipsorum res, possessiones et jura que sequuntur. Primo quicquid ipse Perrodus et sui coheredes seu participes habent et tenent in loco et nemore de Jorat, ab hospitali de Jorat inferius versus Dompnum-Martinum, videlicet banna sexaginta solidorum et unius oboli a fore-facientibus ibidem; Item foresteriam, advenariam, et panateriam super utentes, in illa parte predicta nemoris supradicti; Item prata /74/ planchias et terras que jacent in dominio dou Jorat in parte superius nominata; Item aliqua alia tributa que sibi debentur ratione partis predicte nemoris predicti; Item advoeriam de Tela seu de Montyron. Volens et concedens dictus Perrodus, quod si plus reperiretur esse de dicto feudo quod plus sit et pro declarato habeatur et tantum valeat ac si ipse illud specialiter nominasset promisitque prefato domino episcopo solemniter stipulantem ipsumque et successores suos ac ecclesiam Lausanne juvare et defendere contra omnes, et dictum feudum deservire, ac cetera facere, ad que homo ligius tenetur suo ligio domino et facere consuevit ac etiam declarare, ad requisitionem ipsius domini episcopi, quicquid esse sciret de feudo supradicto. Presentibus viris venerabili domino Johanne de Sancto Laurentio, Aymone de Blonay, Petro de Valardens, canonicis Lausanne, Rodulpho, Giroldo, Uldrico de Merceriis, Petro de Ponte clericis, Francisco senescallo Lausannensi, Vuillermo Veneris et Nycolao de Conches domicellis, ac pluribus aliis fide dignis ad premissa vocatis testibus et rogatis. In quorum testimonium nos Vuillermus decanus Lausannensis, ad preces et requestam predicti Perrodi de Gumuens sigillum nostrum his presentibus duximus apponendum. Datum et actum ut supra. Et ego Johannes Cononis de Orba, Lausannensis dyocesis clericus publicus, imperiali auctoritate notarius, premissis omnibus presens fui, unacum testibus supradictis, et inde hoc publicum instrumentum conferi scripsi publicavi signoque meo consueto signavi rogatus. Datum anno, Inditione, die, mensi et loco quibus supra. /75/

31.

Gui de Prangins, évêque de lausanne, reçoit en cette qualité l’hommage de son vassal Humbert de Gumoens, donzel.

Lausanne, 1394, janvier 31.

Arch. Comm. de Lausanne, Répert. du Corps de Ville, H, n^o 4, § 131. Copie de l’an 1537.

In nomine Domini Amen. Per hoc publicum instrumentum cunctis pateat evidenter quod anno a nativitate domini millesimo trecentesimo nonagesimo quarto, Inditione secunda, die vero ultima mensis Ianuarii infra cameram veterem domus episcopalis Lausanne, in mei notarii publici et testium subscriptorum presentia pro homagio infra scripto faciendo et recipiendo, personaliter constitutus reverendus in Christo pater et dominus dominus Guydo de Pringino Dei et apostolice sedis gratia episcopus Lausanne suo ecclesie Lausannensis et successorum suorum in eadem nomine vite et ad opus ex una parte. Et Humbertus de Gumens, domicellus, filius Anthonii de Gumens domicelli, parte ex altera. Idem vero Humbertus de mandato licentia voluntate auctoritate et consensu dicti Anthonii, patris sui, prudens et spontaneus et de jure suo ut ... super hoc certifficatus intravit et fecit hommagium ligium et fidelitatem ligiam prefati domini Guidonis episcopi recipientis vice et nomine quo supra manus suas inter manibus dicti domini, extensa ponendo et tenendo ac orum suorum osculo interveniente, prout in talibus fieri extitit consuetum, /76/ videlicet secundum antiquam et novam fidelitatis formam, prout et quemadmodum predecessores dictorum Anthonii et Humberti homagium et fidelitatem ligiam fecerunt domino episcopo Lausanne et prestare debuerunt. Promisit et juravit dictus Humbertus de licentia et auctoritate predictis, in manu notarii publici subscripti, tanquam in manu publice persone stipulantis recipientis nomine et ad opus omnium quorum interest, fidelis esse domno episcopo et ecclesie Lausannensi, et eos defendere ac erga ipsos facere et prestare totum id et quidquid hoc ligius et fidelis domino suo de jure et consuetus facere debet et tenetur prout sui predecessores promiserunt et prestare juraverunt. Quiquid domnus Guydo episcopus, nomine quo supra, ad homagium et fidelitatem ligiam predictas admisit et acceptavit dictum Humbertum et de rebus juribus et pertinentiis feudi huiusmodi homagii sub dicto feudo et homagio movent. Recipientem eumdem Humbertum corporaliter per tactum manuum suarum corporalem investivit et induxit et recognovit dictus Humbertus de auctoritate et consensu quibus supra se tenere in feudum ligium et sub homagio ligio predicto moveri de eodem domino episcopo et successoribus suis homines resque infrascriptas contentas et declaratas, in litteris ejusdem domini episcopi quibus se retulerunt dicte partes tenorem quarum in subscriptis inseri voluerunt et expresse concesserunt pro declaratione huiusmodi feudi prout Johannes de Gumens, domicellus, abavus dicti Anthonii et Perrodus filius quondam Jaqueti de Gumuens domicellus patruus dicti Anthonii homagio prestiterunt et recognitiones fecerunt. Nihilominus /77/ promisit et juravit dictus Humbertus de auctoritate et licentia paterna obediens esse et fidelis domino episcopo et ecclesie Lausannensi et declarare ac spe afficare bone et legitime domino episcopo Lausannensi infra quadraginta dies proximos nunc incipientes et continuos res de dicto feudo existentes et totum id quod ultra contenta in tenore litterarum infrascriptarum reperietur et sciet moveri et esse de feudo supradicto. Et si dictus Humbertus res dicti feudi non declararet ut profertur, teneatur et debeat totum id et quicquid plus de quo dominus episcopus Lausannensis prefatus et ejus successores dictum Humbertum et ejus heredes informabunt tenere ab eodem domino et ecclesia Lausanne, et recognoscere sub feudo et homagio ligio predicto omni exceptione remota. Que quidem omnia et singula predicta facta per dictum Humbertum, Anthonius de Gumuens confitens de auctoritate licentia mandato ejusdem et consensu acta et prestita extitisse acceptavit, expresse auctorizavit, approbavit et sponte sua confirmavit et promisit corporali juramento in manu ... notarii publici infrascripti stipulantis ut dictum est contra premissa non facere vel venire. De quibus omnibus et singulis premissis dicti dominus episcopus et Humbertus petierunt a me notario publico infrascripto sibi fieri publica instrumenta sigillo curie officialatus Lausannensis roboranda. Presentibus discretis viris domino Johanne curato Villete, Johanne de Illens, ballivo Lausannensi, Jaqueto de Gumuens et Jaqueto de Crissie domicellis, cum pluralibus aliis vocatis et rogatis. Et nos officialis curie Lausannensis ad mandatis reverendi domini episcopi prefati necnon ad preces et requisitiones /78/ dictorum Anthonii et Humberti nobis fideliter oblatis et relatis per Vionetus Roncignyot de Gies, notarium curie predicte juratum cui super his commisimus vices nostras et committimus eidem fidem plenariam adhibentis sigillum dicte curie huic presenti publico instrumento unacum signo et subscriptione notarii predicti duximus apponendum, in robur et testimonium omnium premissorum. Tenor vero litterarum prefactarum de verbo ad verbum sequitur et est talis.

(Vide supra n^os 27 et 30.)

Ego vero Vyonetus Roncignyot de Gies, Lausannensis dyocesis notarius imperiali auctoritate publicus, universis et singulis premissis, inter reverendum patrem et dominum Guidonem Lausannensem episcopum et Humbertum superius nominatos factis dominum sic ut premittentur, agerentur et fierent unacum testibus primo superius descriptis presens fui, ea sic per eosdem dominum Guidonem episcopum et Humbertum fieri vidi et audivi, presens instrumentum recepi, quod in hanc formam publicam redegi signo meo solito huic me subscribendo fideliter signavi et ipsum aliis negotiis occupatus per alium scribi feci, unacum appensione sigilli curie officialatus Lausannensis, in testimonium omnium premissorum. Duplicis est presens instrumentum ad opus domini episcopi Lausannensis.
pro copia Gigniliati (cum parapho).

/79/

32.

George de Saluces, évêque et comte de Lausanne, reçoit en cette qualité l’hommage de son vassal Humbert de Gumoens, donzel, et lui remet une épée nue en signe d’investiture.

Lausanne, 1448, février 15.

Arch. de Lausanne (Voy. n^o 31).

In nomine Domini amen. Per hoc publicum instrumentum fiat manifestum quod anno a nativitate ejusdem domini sumpto currente millesimo quatercentesimo quadragesimo octavo, Inditione decima, quarta die vero quindecima mensis Februarii, in imperiali auctoritate notarii publici et testium subscriptorum presentia, in aula domus episcopalis Lausannensis coram reverendo in Christo patre et domino nostro domino Georgio de Saluciis divina miseratione Lausannensi episcopo et comite personaliter constituto nobili viro Humberto de Gumens domino loci de Gumuens-le-Juz et foresterii nemoris Joreti. Ipse enim nobilis Humbertus nomine feresterie dicti Joreti fecit et prestitit prefato reverendo domino Georgio de Saluciis episcopo et comiti Lausannensi homagium ligium et fidelitatem ligiam nobilem, ratione dicte foresterie Joreti, manus ipsius Humberti, inter manus domini prefati et genubus flexis appositis et osculo oris interveniente, ut moris est in talibus. Quo homagio sic per prefatum Humbertum prestito, et per prefatum dominum recepto, dominus prefatus ipsum Humbertum de Gumens tanquam vassallum et /80/ hominem ligium prefati domini ipsum Humbertum de ipso homagio investivit, per traditionem manualem unius ensis nudi. Deinde vero dictus Humbertus de Gumens veluti sciens et spontaneus confessus fuit et recognovit se tenere perpetue pro se et suis heredibus a dicto domino episcopo Lausannensi et suis successoribus in eadem ecclesia Lausannensi foresteriam dicti Joreti cum suis pertinentiis et emolumentis universis sub dicto homagio ligio et fidelitate ligia. Quod quidem homagium dictus Humbertus de Gumens confitens tanquam vassallus et homo ligius promisit juramento suo super sancta Dei evangelia corporaliter prestito et sub expressa obligatione dicti feudi predictum homagium fideliter deservire tanquam homo ligius et fidelis dicto domino et successoribus suis in dicta ecclesia esse verus probus et legalis, dictum homagium et fidelitatem prefato domino et suis quibus supra perpetue deservire et observare secundum novam et antiquam fidelitatis formam. Qui quidem Humbertus confitens (lacuna) protestatus est episcopus, ipsum Humbertum nec suos non astringere nec obligare nisi ad ea que dicta fidelitas requirit. Cui protestationi dominus prefatus non consentiit nisi in quantum jus et consuetudo postulat et requirit. De quibus premissis omnibus et singulis prefatus dominus nomine et ad opus sue predicte Lausannensis ecclesie et prefatus Humbertus confitens nomine et ad opus sui et suorum heredum petierunt a me notario publico subscripto fieri, dari et concedi cuilibet ipsorum publicum instrumentum ejusdem tenoris que ex debito mei officii sibi dedi et concessi, presentibus nobilibus viris Girardo de Bruello, Anthonio de Illens, Anthonio de /81/ Gumens, Voucherio li Cion et Vuillelmo macherel de Crissie, cum pluribus aliis testibus ad premissa vocatis et requisitis. Acta fuerunt hec anno, die, mense, inditione, loco, et presentibus quibus supra.

Ego autem Humbertus de Mediavilla notarius et burgensis Lausanne imperiali auctoritate notarius publicus et curie officialatus Lausanne juratus quum in premissis dum sit ut preferuntur agerentur et fierent prius sui et sic fieri vidi et audivi de his que in presentia testium prementionatorum hoc prius publicum instrumentum recepi et redegi in hanc publicam formam per alium notarium scribi feci, me aliis occupato negotiis, signoque michi in talibus solito signavi cum approbatione sigilli curie officialatus Lausannensis hic me subscribendo, in vim et robur ac testimonium premissorum requisitus. Acta fuerunt die, anno, mense, loco, inditione et presentibus quibus supra, Humbertus de Mediavilla.

pro copia Gigniliati.

FIN.