Accueil

Mémoires et documents de la Société d’histoire de la Suisse romande

Edition numérique

Jean Joseph HISELY

Supplément au Cartulaire de l’abbaye de Hautcrêt

Dans MDR, 1853, tome XII, 2e partie, pp. 269-300

© 2021 Société d’histoire de la Suisse romande

/269/

SUPPLÉMENT AU CARTULAIRE DE L’ABBAYE DE HAUTCRÊT.

 


1.

Bulle du pape Adrien IV, par laquelle ce pontife reçoit en sa garde et place sous la protection de Saint-Pierre l’abbaye de Hautcrêt, et confirme les donations qui ont été faites à ce monastère 1 .
Rome, 1155, avril 21.
A. C. Frib. Tit. de Hautcrêt, no 100, parchemin.

Adrianus episcopus seruus seruorum Dei, dilectis filiis Mannoni abbati monasterii de Altocrest eiusque fratribus tam presentibus quam futuris regularem uitam professis in perpetuum. Religiosam uitam eligentibus apostolicum conuenit adesse presidium, ne forte cuius libet temeritatis incursus aut eos a proposito reuocet, aut robur, quod absit, sacre religionis infringat. Eapropter, dilecti in Domino filii, uestris iustis postulationibus clementer annuimus, et prefatum monasterium, in quo diuino mancipati estis obsequio, sub beati Petri et nostra protectione suscipimus, et presentis /270/ scripti priuilegio communimus, statuentes ut quascumque possessiones, quecumque bona idem monasterium inpresentiarum iuste et canonice possidet, aut in futurum concessione pontificum, largitione regum uel principum, oblatione fidelium, seu aliis iustis modis Deo propitio poterit adipisci, firma uobis uestrisque successoribus et illibata permaneant. In quibus hec propriis duximus exprimenda uocabulis: Locum in quo ipsa abbatia sita est, cum terra eidem abbatie contigua, asientias et usamenta per totam terram Lausannensis episcopatus, Grangiam de Altocrest cum appenditiis suis, terram Villarii Gramonis et terram de Caluata, Grangiam de Sale cum possessionibus suis, et quicquid habetis ex dono Amedei de Blonaio et Gualcherii filii eius inter duas aquas Burde scilicet et Corbiron, usamenta per totam terram suam, et quicquid de feudo eorum rationabiliter acquirere potueritis, et tractum de Bai singulis quintis feriis a festo sancti Andree usque ad purificationem sancte Marie, et uineas de Riuoria, Grangiam de Sartis cum possessionibus suis, terram de Dosa, terram Froschais, Pratum leporinum, nemus usque ad fontem montis Chiblin . terram de Castellens, et partem illam nemoris de Orons quam Hugo prior Sti Mauritii dedit, terram quam habetis ex dono Garnerii de Palaziolo et auunculi eius Baldradi, vineas et terram de Desale, quam habetis ex dono venerabilis fratris nostri Amedei Lausannensis episcopi et predecessoris eius Guidonis ad faciendas uineas, grangiam de Pinoi cum appenditiis eius, tres partes terre de Villare Cothonoi, et villare Abonoi, grangiam de Boloch cum appenditiis suis, terram quam habetis ex dono /271/ Durandi de Monticulis et Alberti fratris eius, et terram Alberti de Willerens, decimas preterea quas venerabilis frater Amedeus Lausannensis episcopus et Guido predecessor ipsius uobis et ecclesie uestre dederunt, auctoritate apostolica confirmamus. Decernimus ergo ut nulli omnino hominum liceat supradictum Monasterium temere perturbare aut eius possessiones auferre, uel ablatas retinere, minuere, seu quibus libet uexationibus fatigare. Sed illibata omnia et integra conseruentur eorum pro quorum gubernatione et sustentatione concessa sunt usibus omnimodis profutura. Si qua igitur in futurum ecclesiastica secularisue persona hanc nostram constitutionis paginam sciens contra eam temere uenire temptauerit, secundo tertioue commonita nisi presumptionem suam congrua satisfactione correxerit, potestatis honorisque sui dignitate careat, reamque se diuino iudicio existere de perpetrata iniquitate cognoscat, et a sacratissimo corpore ac sanguine Dei et Domini redemptoris nostri Jhesu Christi aliena fiat, atque in extremo examine districte ultioni subiaceat. Cunctis autem eidem loco sua iura seruantibus sit pax Domini nostri Jhesu Christi, quatenus et hic fructum bone actionis percipiant, et apud districtum iudicem premia eterne pacis inueniant. Amen. Amen. Amen.

Figure à double cercle représentant une bulle, portant dans l’intérieur les noms des deux apôtres gardiens et patrons de Rome chrétienne: Stus Petrus Stus Paulus. au dessous: Adrianus P. P. IIII. et pour légende: ad dominum oculi mei semper
Monogramme dont les caractères forment le mot Benevalete.

Ego Adrianus Cathol. ecclesie episcop. S(ignavi). /272/
† Ego Guido presbyter cardin. titul. Sti Grisogoni S.
† Ego Arbaldus presbyter cardin. titul. Ste Praxedis S.
† Ego Manfredus presbyter cardin. titul. Ste Lucie (?) S.
† Ego Aribertus presbyter cardin. tit. Ste Anastasie S.
† Ego 1
† Ego 2
† Ego Imarius Tuscul. episcopus S.
† Ego Odo diaconus cardinalis Sti Gregorii ad velum aureum S.
† Ego Leucius Portuensis et s. Rufine episcopus S.
† Ego Gregorius Faranesis episcopus S.
† Ego Guido diaconus Cardin. Ste Marie in porticu S.
† Ego Gerardus diaconus Cardin. Ste Marie in via lata S.
Datum Rome apud Stum Petrum per manum Rolandi sancte Romane ecclesie presbyteri cardinalis cancellarii, XI kal. Maii. Indictione III. Incarnationis dominice anno M°C°L°V°. Pontificatus vero domini Adriani P.P. IIII. anno I.

(Cette charte est un monument remarquable de paléographie.)

 

2.

« Donation faite en faveur du couvent de Hautcrêt par Rodolphe comte de Gruyère, de la vigne de Flon votera, mouvante de son fief de Glana, laquelle vigne avait été donnée en aumône au dit couvent par les mayors (villici) de Chêbres, qui la tenoient du dit comte. »
Hautcrêt, 1211.
A. C. Laus. Invent. anal. vert. Paquet Hautcrêt, no 463, parch.

Notum sit omnibus tam presentibus quam futuris quod Ego Rodulfus comes de Grueria dedi et concessi /273/ bona fide in perpetuum, pro remedio anime mee et antecessorum meorum, fratribus de Altocrest vniuersisque ibidem Deo seruientibus vineam de Flun wotera que mouet de feodo Glane quod michi contingit iure ereditario. Quam vineam uillici de Chabres qui tenebant eam de me dederunt in elemosinam supradictis fratribus de Altocrest: scilicet Petrus villicus qui iacet in Aucrest, Remondus filius Petri, Burcardus filius Remondi, Anselmus filius Burcardi. Hec donatio mea fuit facta in Aucrest. Vius 1 rei testes sunt dominus Radulfus de Horuns, dominus Albertus de Rocha, et dominus Radulfus conatus 2 eius, Jordanus minister de Blenaj, Jocerandus de Broc, Cono de Villar, milites. de monachis de Altocrest Gerardus prior, Stephanus subprior, totusque conuentus eiusdem. Hoc factura fuit ab incarnatione Domini anno millesimo CCmo XXmo primo.
(Grand sceau pendant.)

 

3.

R. seigneur de Mons, du consentement de sa femme Alice et de ses enfants, donne à l’abbaye de Hautcrêt quatre coupes de froment et la moitié du territoire où le chapitre du Grand-Saint-Bernard a commencé la construction d’une chapelle.
1221, août 13.
A. C. L. Invent. anal. vert. Paq. lett. CC. parch.

Presentibus et futuris notificamus quod R. dominus de Mons Deo et beate Marie de Alcrest fratribusque ibidem seruientibus dedit in elemosinam, pro remedio /274/ anime sue et antecessorum suorum, IIIIor cupas frumenti censuales supra tercia parte tenementi Petri Cœdum de Bossonens reddendas prefatis fratribus in vigilia assumptionis beate Marie. Preterea dedit prefate domui de Alcrest medietatem illius territorii in quo capitulum Montis Jovis cepit edificare capellam. Huius rei testes sunt Jonas prior, Anselmus supprior, et P. sacrista, monachi, Melior capellanus de Uiueis, A(medeus) de Promasens, Torencus de Chastilens, T. de Palasuel, sacerdotes, W(iilelmus) de Palasuel, G. de Gillarens, P. de Brent, milites, et multi alii. Quod ut magis ratum et firmum habeatur presens scriptum prefatus R. sigilli sui munimine fecit insigniri. Actum anno gracie M°CC°XXI°. Idvs Augusti. Hoc autem donum fecit prenominatus R. specialiter pro remedio anime fratris sui Petri in die obitus eiusdem, laudante Aliz uxore eius cum liberis suis.
(Grand sceau pendant.)

 

4.

Albert de Ricasperg , bourgeois de Fribourg, du consentement de ses fils, donne à l’abbaye de Hautcrêt huit coupes de froment pour le salut de son âme et de celles de ses ancêtres, et, de plus, la somme de 120 L. affectée à divers usages.
Fribourg et Hautcrêt. 1230 (1231) 1
A. C. F. Tit. de Hautcrêt, no 7. parch, bis.
Recueil diplomatique, vol. I. p. 83.

Notum sit omnibus tam presentibus quam futuris presentem paginam inspecturis quod Albertus de /275/ Rischaper, burgensis de Friburc, dedit laude et assensu filiorum suorum domui de Alcrest in elemosina, pro remedio anime sue et uxoris et filiorum et parentum suorum, VIIIo cuppas frumenti super terram suam quam habebat supra uiam iuxta pontem de Azje, ex quibus annis singulis parari debet conuentui de Alcrest, in purificatione beate Marie, in memoriam ipsorum, panis. Quas videlicet cuppas annuatim soluere tenetur quicunque supradictam terram tenuerit. Dedit etiam idem A(lbertus) X libras dicte domui de Alcrest, ut ex eis in eadem sollempnitate uinum tribuatur ex nomine ipsius memorato conuentui de Alcrest. Dedit etiam alias decem libras dicte domui ut pro eis ex nomine ipsius lanpas et due candele ardeant in maioribus Domini sollempnitatibus, uidelicet Natiuitatis, Pasche, et Pentecostes, et in IIIIor beate Marie festiuitatibus, ante maius altare in utriusque vesperis et in uigiliis et in missa. Dedit preterea per manus filiorum suorum idem A(lbertus) domui sepefate in elemosina pro se et pro Petro filio suo, monacho de Alcrest, centum libras, pro quibus annis singulis in mense maio uel eciam 1 quum eis oportunius uisum fuerit, fratres dicte domui debent in sale conparando ad usum conuentus sex libras ponere /276/ ex nomine ipsius in perpetuam sui memoriam et recordationem. Hec omnia sicut supra scripta sunt nos G(iroldus) abbas et conuentus de Alcrest bona fide promisimus obseruare. Et ut tam a nobis quam a nostris successoribus firmiter et inuiolabiliter obseruentur, presentem paginam tam nos quam filii sepedicti A(lberti) sigillo nostro et sigillo de Friburc uoluimus in sue donationis et nostre pactionis testimonium roborari. Testes Conuentus de Alcrest, Willermus Bullo 1 , Rodulfus de Walcheswile, milites, Petrus de Grangeta, Borcardus de Auentica, burgenses. Actum anno gracie M°CC°XXX°. apud Friburch, et recognitum et laudatum apud Alcrest in annunciacione dominica. Hec eciam carta debet sigillari sigillo episcopi Lausannensis.
(Des deux expéditions de cet acte, l'une a le sceau de Fribourg, endommagé, l'autre, le sceau de l'évêque de Lausanne.)

 

5.

Rodolphe l’aîné, seigneur de Rue, donne à l’abbaye de Hautcrêt un cens annuel de 3 sols pour le repos de l'âme d’Ulric, donzel d'Ursy, dont l'héritage lui est dévolu.
1234.
A. C. F. Tit. de Hautcrêt, no 75. parch.

Ego R(odulphus) senior, dominus de Rota, notum facio vniuersis presentem paginam inspecturis quod ego pro anima Vldrici domicelli de Ursi, cuius hereditas ad me deuoluitur, dedi domui Autcrest, ubi sepultus est, tres solidos censuales super omni terra quam possidebat /277/ dictus V(ldricus) in uilla que dicitur Chapala. Hanc uero donacionem ego dominus R(odulphus) senior de Rota et heredes mei tenemur domui de Aucrest guerentire inperpetuum bona fide. Et ut res firmior habeatur presens scriptum sigilli mei munimine roboraui. Huius rei testes sunt V. ferbylor (?), P. cior, A. cantor, P(etrus) de Grueria, monachi, Amedeus presbiter, R(odulphus) iunior dominus de Rota, V(illelmus) dominus de Palasuz, milites. Actum anno Domini M°CC°XXX° quarto.

 

6.

Pierre, dit Chevalier, de Rue, du consentement de sa femme et de son fils, donne, pour le salut de ses ancêtres et de ses bienfaiteurs, à l'abbaye de Hautcrêt, trois poses de terrain qu’il possédait dans le territoire de Rue, et reçoit du couvent 10 sols pour la troisième partie de la terre qu’il lui a cédée. Son seigneur, Rodolphe de Rue, dit l'aîné, appose son sceau à cette donation.
1251, août 13.
A C. F. Tit. de Hautcrêt, no 36, parch.

Nouerint uniuersi quod ego Petrus dictus Chaualers de Rota dedi in elemosinam pro remedio anime mee antecessorum et benefactorum meorum, de consensu vxoris mee Liticie et filii mei Willelmi, monasterio in fratribus de Altcrest tres posas terre bonas quas habebam in territorio de Rota en Plane in summitate dou Cauar, de qua terra dictum monasterium corporaliter per manum Johannis monachi eiusdem monasterii uocati de Wurie inuestiui. Et recepi a supradictis fratribus de Alcrest decem solidos lausannenses pro tercia parte /278/ terre iam superius prenominate. Testes uocati et rogati ad hoc sunt dominus Vldricus abbas de Altcrest et Johannes monachus supradictus, Aymo de Prez, miles, dominus Constan(tinus) capellanus de Mollens, Willelmus de Rota, dictus de Porta, Johannes de Vuarmarens et fratres eius, Albertus de Allens, et plures alii. Ad cuius rei testimonium et consensum concessionis nostre nos Rodulphus dictus senior dominus de Rota, ad preces dictorum Petri dicti Chaualer, uxoris eius et filii, presens scriptum fecimus sigilli nostri munimine roborari. Actum anno Domini M°CC°LI° pridie idus augusti.

 

7.

Les frères Berthold et Jaques de Ricasperg, se conformant à la volonté de Pétronille, veuve de Conon de Ricasperg leur père, qui leur a fait cession de son bien propre ainsi que du bien quelle avait hérité de son fils défunt, et s'est placée avec ses filles sous leur tutelle, fondent une rente annuelle de 4 L. lausannoises en faveur de Hautcrêt, de Hauterive et d'autres pieux établissements.
Fribourg, 1252, mai.
Recueil diplomatique, vol. I, p. 85

Universis presentibus et futuris presentem paginam visuris vel audituris Bertoldus et Jacobus de Richasperch fratres salutem et rei geste memoriam in perpetuum. Quoniam nemo est qui semper vivat et qui huius rei fiduciam habeat, providum est fidelis quisque sue disponat domui, dum tempus suppetit, ne mortis hora, que non tardat, ipsum, quod terribile dictu est, fortasse inveniat imparatum. Hac ergo consideratione /279/ penes se habita, Dei dono feliciter cum timore, Petronilla uxor bone memorie Cononis de Richasperch patris nostri sana et incolumis curavit aliquid statuere quod anime sue prosit imposterum sine fine. Cum ergo predicta Petronilla de consilio quorumdam amicorum suorum omnia sua mobilia et immobilia feoda et allodia, que sibi iure filii sui iam defuncti et iure suo proprio contingebant, pleno iure tradidisset et in procuratione et tutela nostra se et suas filias posuisset, hoc retinuit quod nos do bonis suis vel nostris nomine suo elemosinam faceremus pro suorum venia peccatorum, ad valorem quatuor librarum Lausannensium censualium, monasteriis et locis quibus et prout ipsa statueret post eius obitum singulis annis statuto termino persolvendas. Nos igitur eius tam bone voluntati favorabiliter annuentes, damus et presentis scripti testimonio declaramus nos dedisse, de voto et voluntate Petronille iam dicte, laudantibus filiabus suis, uxoribus quoque et liberis nostris, pro remedio anime sue et animarum omnium antecessorum suorum et nostrorum, in puram et perpetuam elemosinam domui de Altaripa et fratribus ibidem Deo et beate Marie Virgini servientibus viginti solidos Lausannenses censuales, domui de Altocrest viginti solidos, hospitali infirmorum de Friburgo viginti solidos omnes Lausannenses censuales super domo nostra lapidea de Friburgo, que sita est in angulo vici in quo habetur forum animalium, et super orto qui iacet retro ipsam domum, et super toto allodio nostro quod habemus apud Granges et apud Balterswile et apud Remiliswile, a nobis et ab heredibus nostris post obitum iam dicte Petronille singulis annis in festo beati Andree apostoli /280/ predictis domibus perpetualiter persolvendos. Alios autem XX solidos assignamus super domo, orto et allodio villarum predictarum a nobis et ab heredibus nostris prenotato termino persolvendos per annos singulos in hunc modum: Ecclesie de Duens unum tricenarium, ecclesie de Basens unum tricenarium, que tricenaria erunt ad luminaria facienda, maiori ecclesie 1 de Fribor duos solidos, capelle iuxta hospitale 2 XII denarios, ecclesie sancte Johannis in Augia XII denarios, ecclesie sancti Petri ante Fribor XII denarios, leprosis de Marches quinque solidos, leprosis de Burgillon quinque solidos. Ut autem hec ordinatio testamenti firmior sit et non possit ab aliquo reclamari, vel aliquatenus impediri, nos ad recognitionem et investituram istius elemosine assignamus super allodiis nostris superius nominatis XII denarios singulis annis in vita prefate P(etronille) in predicto termino persolvendos, qui ab ipsis fratribus illis de Altcrest et hospitali proportionaliter dividentur, sed post ipsius obitum isti XII denarii computabuntur in summa quatuor librarum superius nominatarum. Hunc autem censum nos vel heredes nostri mutare poterimus et super locis aliis assignare 3 quocunque voluerimus tempore, ad arbitrium prudentum virorum qui ab utraque parte arbitri statuentur. Ita quod ipsi quibus facta est elemosina, per huiusmodi permutationem sui census non habeant detrimentum. Huius rei testes sunt Dnus Petrus 4 abbas, fr(ater) Conradus /281/ et fr(ater) Petrus monachi Alteripe, dominus Uldricus de Mittillon miles, Jordanus frater eius, Borchardus de Aventica, Uldricus de Soucens, Rodulphus de Wippens, Cono de Curnillin, Wernerus Nappins, Johannes de Rua et B. filius eius, et multi alii. Et ne rei geste memoria processu temporis evanescat, nec aliqua possit calumpnia 1 suboriri, ad robur etiam et firmitatem huius donationis, presentem kartam sigillo communitatis de Friburgo fecimus communiri. Actum apud Friburgum anno Domini M°CC° quinquagesimo secundo, mense Maii.

 

8.

Berthold et Jaques de Ricasperg font connaître qu'ils ont donné à l’abbaye de Hautcrêt un cens annuel de 20 sols lausannois à prendre sur leur héritage jusqu'à ce qu’ils aient assigné cette rente sur quelque autre bien 2 .
1252.
A. C. F. Tit. de Hautcrêt, no 1. parch.
Recueil diplomatique, vol. I, p. 88.

Nouerint uniuersi presentes litteras inspecturi quod nos Bertoldus et Jacobus de Ricasper supra omnem hereditatem nostram XX sol. lausannenses censuales in puram et meram elemosinam domui de Altocrest et fratribus ibidem Deo et beate Marie seruientibus dedimus et assignauimus, donec iam dictos XX. sol. supra aliam rem posuerimus et adsignauerimus. In cuius rei testimonium presens carta sigillo communitatis de Friburgo est roborata. Actum anno Domini M°CC°L°II°./282/

 

9.

Notification des frères Guillaume et Pierre de Ricasperg, portant que, de l’avis du vénérable abbé de Hautcrêt, leur grand-oncle, et du consentement de leurs avoués Pierre Walco et Conrad de Guin, ils confirment le don que feu Berthold leur père et Jaques leur oncle ont fait aux monastères de Hauterive et de Hautcrêt pour leurs parents et pour la mère des deux frères susdits. Cette confirmation a été munie du sceau de la commune de Fribourg.
1256.
A. C. F. Tit. de Hautcrêt, no 4. parch.
Recueil diplomatique, vol. I, p. 89.

Nos Willelmus et Petrus fratres dicti de Ricasperc notum facimus vniuersis quod nos de consilio venerabilis viri abbatis de Altocrest auunculi patris nostri, simul et uoluntate et consensu aduocatorum nostrorum scilicet Petri dicti Walco et Conradi de Duens 1 , confirmamus et approbamus elemosinam quam Bertoldus pater noster et Jacobus auunculus noster felici (sic) memorie in uita et incolumitate sua fecerunt pro donno Quonone 2 eorundem patre et donna Yuchina matre eorum et donna Heluit matre nostra monasteriis de Altaripa et de Altocrest, scilicet totum allodium quod apud Pancier habebant perpetuo ab ipsis monasteriis pacifice et quiete possidendum, pro quo allodio unicuique monasterio supradicto viginti quinque solidi annuatim persolui debent; hoc est simul quinquaginta solidi /283/ lausannensis monete: quorum solidorum quadraginta donnus Quono iam dictus in elemosina dedit, et predicti pater et patruus noster pro matre sua octo solidos dederunt, et duos sol. pro matre nostra supra dicta. De supra dictis XL solidis quos donnus Quono dedit, et de VIIIto sol. pro aua nostra datis, debet fieri pitancia conuentibus predictorum monasteriorum in anniuersariis eorumdem. Huius rei testes sunt donnus Petrus plebanus Friburgensis, Donnus Will(elmus) de Endlisperch, Vlricus de Sucens, Petrus de Grenelles. In huius rei testimonium presens carta sigillo communitatis de Friburgo est sigillata. Actum anno Domini M°CC°L°Vj°.
(Fragment du sceau de Fribourg.)

 

10.

Don de 5 sols de cens annuel fait à l'abbaye de Hautcrêt par Aimon, seigneur de Prez, pour le salut de l'âme de feu son frère Henri.
Hautcrêt, 1256, mai 21.
A. C. F. Tit de Hautcrêt, no 50. parch.

Ego Aymo dominus de Prez notum facio omnibus presentibus et futuris, quod pro remedio anime quondam Henrici fratris mei contuli in puram et perpetuam elemosinam religiosis Vldrico abbati, conuentui et monasterio de Altacrista, cisterciensis ordinis, quinque censuales solidos reddendos annuatim circa pascha. Quos quinque solidos assignaui predictis religiosis super tenementum seu albergamentum Woudra de Woudunens, qui etiam de mandato nostro promisit dictum /284/ censum se et heredes suos pro ipso tenemento dicto monasterio perpetuo reddituros. Et ut rata sit ista donatio eosdem religiosos inuestiri fecimus de eadem, et presentem scripturam sigilli mei munimine roboraui coram pluribus testibus, predicto videlicet abbate, fratre Johanne de Wurie, fratre Johanne de Larrigu, donno Bonifacio de Moudu, Petro de Vilar, et pluribus aliis, in testimonium ueritatis. Datum in Altacrista, XII° kal. Junii anno Domini M°CC°LVI°.

 

11.

Notification de l’avoyé, du conseil et des autres bourgeois de Fribourg, portant qu'ils cèdent à l’abbaye de Hautcrêt une terre près d'Agy, qui avait appartenu à feu Hugues de Ricasperg, et dont la commune de Fribourg avait depuis revendiqué la propriété.
1257
A. C. F. Tit. de Hautcrêt, no 57. parch.
Recueil diplomatique, vol. I. p. 90.

Nos dominus Conradus 1 aduocatus de Friburgo, consiliarii ceterique burgenses eiusdem loci notum facimus vniuersis quod nos terram, quam apud Azie racione pascuorum de terra que quondam Vgonis de Ricasperch bone memorie fuit, et que nunc est de Alcrest, accepimus, ipsam terram si de pascuis non fuerit eidem domui de Altocrest reddimus et reddidimus, et si de pascuis fuerit damus et dedimus, pro dampno quod /285/ eidem domui de Altocrest apud Hesi fecimus. Et hoc in plena iusticia de communi consilio fuit factum. In cuius rei testimonium presens carta sigillo nostro est sigillata. Actum anno Domini M°CC°L°VII°.

 

12.

Girod, sa femme et ses fils, habitants de Mossel, reconnaissent tenir à vie, de l'abbaye de Hautcrêt, une terre de douze poses, pour le cens annuel de 12 sols. Les dits tenanciers ne pourront posséder, dans le territoire de Mossel, aucun fonds sans l’aveu de l’abbaye.
1258.
A. C. F. Tit. de Hautcrêt, no 49. parch.

Ego Giroldus, nepos quondam Bouonis, de Mossez, et Hemeta vxor eiusdem G(iroldi), Bertoldus, Nicholaus et Petrus filii eiusdem Giroldi et eiusdem Hemete, notum facimus vniuersis presentes litteras inspecturis quod venerabilis vir Vldricus abbas et Conuentus de Alta Crista concesserunt nobis ad vitam nostram tantum tenementum predicti Bouonis, scilicet duodecim posas terre pro duodecim solidis censualibus annuatim persoluendis dictis abbati et conuentui in festo sancti Martini hyemalis. Verumtamen dicti abbas et conuentus de dicto tenemento retinuerunt sibi unam ochiam sitam in villa de Mossez, et quatuor prata de dicto tenemento, pratum scilicet de Mares, pratum Mothez, aliud paruum pratum Mortez et illud pratum quod tenet Vldricus Minueor de Yllens. Notandum quod post decessum nostrum dictum tenementum ad dictos abbatem et conuentum totaliter reuertetur. Et quod in territorio de /286/ Mossez ab aliquo terram non possidemus nisi a dictis abbate et conuentu, nec tenere possumus nisi de eorumdem licentia speciali, excepto quodam prato de Mouna. Et sciendum est quod si quis nos forsitan tanquam homines suos requireret omnia illa que dicti abbas et conuentus contulerunt nobis debent reuerti ad eosdem integre, sine diminutione et impedimento, pacifice et benigne. In cuius rei testimonium sigillum venerabilium virorum domini Willelmi curati nostri et domini Petri curati de Scto Martino, ad instantiam et preces nostras, presentes litteras sigillari fecimus, quas tradidimus abbati et conuentui prelibatis. Datum anno Domini M°CC°L°VIII°.

 

13.

Guillaume et Pierre, fils de feu Berthold de Ricasperg, du consentement de leur tante Anne, veuve de Jaques de Ricasperg, leur oncle, et d’Alice, fille de ces derniers, ainsi que de l'aveu de leurs propres sœurs, assignent sur l'alleu qu'ils ont près de Remelswyl une rente de 6 sols que leur père et leur oncle ont léguée à l’église de Notre-Dame de Lausanne. Ils ont assigné ou se proposent d’assigner sur le dit alleu d'autres rentes en faveur d’établissements religieux (tels que Hautcrêt, etc.). L’abbé de Hautcrêt et la communauté de Fribourg ont apposé leurs sceaux à cet acte.
1258, mars 1.
Cartul. du chapitre de Notre-Dame de Lausanne, p. 306.

Nouerint universi presentes et futuri quod nos Willermus et Petrus quondam filii Bertoldi dicti de Ricasper felicis memorie, de uoluntate et consensu domine Anne matertere, relicte Jacobi patrui nostri, et filie eorumdem, Alix nomine, et omnium sororum nostrarum, /287/ assignauimus supra alodium nostrum quod habemus apud Remiliswile sex solidos censuales, quos predicti pater 1 noster et patruus ecclesie gloriose Virginis Marie Lausannensis in elemosinam legauerunt annuatim in eorumdem anniuersario canonicis eiusdem ecclesie distribuendos. Supra quod uidelicet allodium et alias nonnullas elemosinas assignauimus et proponimus assignare. In cuius rei testimonium sigilla venerabilis ac religiosi viri V(ldrici) abbatis Altecriste et communitatis de Friburgo nos et predicte mulieres fecimus presentibus apponi. Datum anno Domini M°CC°LVII°, kalendas Marcii.

 

14.

Jean, évêque de Lausanne, ordonne à son pléban ou curé de Fribourg de lire et d'expliquer en son nom, aux intéressés, la charte par laquelle Thomas de Cirquille a cédé une dîme à l'abbaye de Hautcrêt, et il le charge de recevoir leur approbation.
1264, septembre 20.
A. C. F. Tit. de Hautcrêt, no 9. parch.
(Voir dans le Cartulaire de Hautcrêt, p. 95 et suiv., la charte no 63.)

Johannes, Dei gratia Lausannensis episcopus, dilecto suo plebano de Friburgo salutem in Domino. Mandamus vobis quandam cartam confectam super venditione et donatione decime, quam Thomas de Cirquilie fecit religiosis viris abbati et conuentui Altecriste, legatis verbo /288/ ad verbum et diligenter exponatis personis expressis in dicta carta, et vice nostra laudem et consensum ab ipsis recipiatis, sicut in ipsa carta plenius continetur, de venditione et donatione predicta. In cuius rei testimonium presentibus sigillum nostrum duximus apponendum. Datum anno Domini M°CC°LX° quarto in vigilia beati Mathei apostoli. Redd. litteras sigillatas sigillo vestro in signum omnium predictorum.

 

15.

Humbert de Mossel vend, pour 20 L. lausannoises, à l’abbaye de Hautcrêt, dont il est homme lige, tout ce qu’il possédait en prés, champs, bois, terrages, services, usages, etc., dans les villages et territoires de Mossel, de Porsel, de Blessens et d'Illens.
1271, décembre.
A. C. F. Tit. de Hautcrêt, no 15, parch.

Nouerint uniuersi — quod Ego Humbertus, filius quondam Jacobi de Mossez, de consensu sororis mee Nicholete et Jacobete matris mee et Johannis mariti ipsius, vendidi et vendo — pro me et pro heredibus meis, viris religiosis abbati et conuentui Altecriste, cisterciensis ordinis, Lausannensis dyocesis, quorum homo ligius sum - quidquid iuris - habebam in villis et territoriis de Mossez, de Blessens, de Porsez, de Yllens, — in terris pratis campis nemoribus terragiis seruiciis vsamentis, et rebus aliis tam divisis quam indiuisis. De terris inferius memoratis deuestivi me et dictos religiosos inuestiui corporaliter — pro viginti /289/ Libris Lausan., quas mihi iam solutas a dictis religiosis esse confiteor —. Scilicet campus de Argy, vna posa en Charesi, pratum de la Roseri,— ochia sita supra pratum dou Bugnyon, pecia terre de la Werchiery, campus iuxta limitem de Porsez, — pratum dou Mares, — pratum dou Ru dou Parchis, — tres pose en la Fyougieri, les Rapes de Fo. et quidquid habebam in nemoribus Carros, versus Preez — In cuius rei testimonium — sigillum curie Lausann. etc. Testes interfuerunt vocati et rogati frater Girardus et frater Vldricus monachi Altecriste, Nicholaus scriptor, et Johannes Boriun matricularios Lausannensis. Datum anno Domini M°CC° septuagesimo primo, mense decembri.

 

16.

Guillaume d'Englisberg, chevalier, donne à Ulric son frère, vénérable abbé de Hautcrêt, 20 L. lausannoises, en compensation de la portion qui lui revenait des biens paternels.
1272, janvier.
A. C. F. Tit. de Hautcrêt, no 5. parch.

Ego Willelmus dictus de Endlisperch. miles, notum facio vniuersis presentes litteras inspecturis quod ego do et concedo, donatione facta inter vivos, venerabili in Christo domino Vldrico abbati abbatie Alte Criste, fratri meo, XX libras bonorum Lausann. tam in elemosinam quam et in recompensationem portionis que ipsi contingere poterat uel debebat in bonis meis iure /290/ hereditario, et quas XX libras promisi et promitto soluere bona fide, et etiam iuramento prestito corporali super sancta Dei euangelia, memorato abbati Altecriste, et certo mandato suo, in proximo festo beati Andree apostoli. Obligans vniuersa bona mea, et heredes meos ad faciendam predictam solutionem, si me contingeret viam vniuerse carnis ingredi ipsa solutione necdum facta. In cuius rei testimonium presentem litteram predicto abbati, fratri meo, tradidi sigillatam sigillo meo et sigillo venerabilis in Christo abbatis Alteripe. Datum anno Domini M°CC°LXX° primo, mense januarii.

 

17.

Rodolphe d’Echichens (ou plutôt d'Echiens), donzel, fils de feu Pierre d’Echichens (d’Echiens), donzel, cède à l’abbaye de Hautcrêt diverses pièces de terre, en retour d’un cens annuel de 12 sols lausannois.
1274, janvier.
A. C. F. Tit. de Hautcrêt, no 58. parch.

Nouerint vniuersi presentes litteras inspecturi quod ego Rodulphus de Echichens domicellus, filius quondam Petri de Echichens domicelli, non vi non metu nec dolo inductus, — religiosis viris abbati et conuentui Altecriste, cisterciensis ordinis, Lausannensis dyocesis, dedi, tradidi, — in perpetuum, sub censu duodecim solidorum Lausann. annuatim in festo beati Andree apostoli michi uel mandato meo solvendorum, quicquid habeo, possideo uel quasi possideo in territorio et in appendiciis /291/ de Mossez, in terris nemoribus dominiis habitationibus, — et specialiter — unam posam terre sitam subtus pratum de la Roseri, duas posas terrae sitas supra lo Deuey, vnam ochiam contiguam campo dicto Curt Johannis de Mossez, vnam posam terre contiguam campo dicto de la Rocheta subtus villam, unam posam et dimidiam contiguas ochie Willelmi Chambetot, etc., etc. In cuius rei testimonium ego Rodulphus sigilla domini Willelmi curati de Chatillens, domini Giroldi vicarii de Promasens, domini Willelmi canonici Agaunensis obedienciarii de Orons, sacerdotum, rogavi apponi huic scripto. Et nos dicti sacerdotes ad preces etc. Datum anno M°CC° septuagesimo tertio, mense januarii.

 

18.

Jean dit Donzez, fils de feu Guillaume dit Bover, d'Ecublens, reconnaît qu'il est homme lige et taillable de l’autel de Notre-Dame de Hautcrêt, et que, sauf quelques pièces de terre désignées dans cet acte, il tient de la dite abbaye le tiers de l’abergement de feu son père, lequel est situé dans le territoire d’Ecublens, devant le château de Rue.
1278, avril.
A. C. F. Tit. de Hautcrêt, no 57. parch.

Nouerint vniuersi presentes litteras inspecturi quod ego Johannes dictus Donzez, filius quondam Willelmi dicti Bouer, de Escublens, non vi non dolo inductus nec coactus, sed sciens et priu ... 1 iudicio recognosco nomine meo et heredum meorum, vbicunque ad presens seu in futurum habitent, me esse hominem ligium et /292/ talliabilem altaris beate Marie monasterii Altecriste fratrum ibidem seruientium in presens et in futurum, et confiteor et recognosco me tenere a dictis fratribus terciam partem albergamenti seu tenementi predicti Willelmi de Escublens quondam patris mei, quod albergamentum seu tenementum situm est in territorio de Escublens ante castellum de Rota, exceptis pratis ita declaratis, videlicet in campo de la Contamina de subtus Escublens li grand (?) Affrontet sus lo Cors de Calli sunt tres pose, ou Melerai due pose, en Verner vna posa, in campo Drimat vna posa, ou Bruel vna posa et dimidia, de subtus villam de Escublens vna posa, in campo de Comches vna posa et dimidia, in campo de Bens vna posa. Item in campo predicti monasterii eligo sepulturam meam. In cuius rei testimonium pro me et pro heredibus meis feci presentes litteras sigillo domini Rodulphi curati de Promasens et domini Girodi coadiutoris ecclesie de Mollens sigillari. Datum anno Domini M°CC°LXX°VIII°, mense aprilis.

 

19.

Rodolphe et Guillaume, frères de feu Jean, de Mossel, du consentement de leur mère Perrette, vendent à l’abbaye de Hautcrêt, pour la somme de 4 L. lausannoises, deux demi-fiefs et un fief, qu'ils reconnaissent tenir de la dite abbaye, etc.
1284, juillet.
A. C. F. Tit. de Hautcrêt, no 55. parch.

Notum sit omnibus presentibus et futuris quod nos Rodulphus et Willelmus fratres, filii quondam Johannis /293/ de Mossez, de consensu Perrete matris nostre, vendidimus et tradidimus libere et quiete domino N. abbati et monasterio Altecriste dimidium feudum drm (dominorum?) de la Chinaul, et quidquid iuris habebamus in alia medietate dicti feudi, et eciam feudum quod tenebat Margareta de Cimisterio de Porcez, pro quatuor libris lausann. iam solutis nobis et numeratis. Que feuda confitemur et recognoscimus nos tenere ab eisdem abbate et monasterio pro certo canone, quem canonem et placitum in mutatione domini et vassalli et hominum, et omnia vsagia et iura que habebamus in predictis et que debebant nobis heredes quondam Othonis de Blessens, de medietate dicti feudi, cessimus vendidimus tradidimus et quo ad feudatorum pertinet bona fide promisimus garentire. Duas eciam picias quas habebamus in predicto territorio de Blessens, quarum vna sita est inter ochiam Jacobi de Bottens ex vna parte et pratum Rodulphi domicelli ex altera, et alia sita est iuxta terram que fuit quondam Ogier de Vrsy supra villam de Blessens 1 . Huius rei testes sunt frater Io. de Viuize, frater Rodulphus de Arconcie, monachi de Altacrista, Aubertus de Vrsy et Ro. de Fontebenedicto, laici, et plures alii fide digni. In cuius rei testimonium nos predicti fratres Ro(dulphus) et W(illelmus) huic presenti littere supplicavimus apponi sigillum venerabilis viri domini 2 Officialis curie Lausan. Et nos predictus Officialis, etc. Datum anno Domini M°CC° octogesimo quarto, mense julii.
(Sceau de l'official de Lausanne.) /294/

 

20.

Guillaume dit Granges, voulant observer une continence perpétuelle, donne sa personne et ses biens au monastère de Hautcrêt.
1291, avril 23.
A- C. F. Tit. de Hautcrêt, no 45. parch.

Notum sit omnibus presentibus et futuris quod ego Willelmus dictus Granges, sciens prudens et spontaneus ac proprio motu motus, consenciens in presenti in continenciam perpetuam obseruandam, trado me in obseruanciam, in manu venerabilis in Christo patris domini N. abbatis Altecriste, tanquam in manu publice persone, transferens in eum loco Christi quo ad hoc potestatem et ius corporis et animi, dicto domino abbate tanquam publica persona approbante et recipiente, huius modi traditionem faciens ego dictus W(illelmus) per ultimam voluntatem qua valere volo traductionem et confirmationem, vouendo pariter et tradendo, donatione irreuocabili facta inter viuos, monasterio Altecriste, vniuersa et singula bona mea vbicunque sint mobilia et immobilia presentia et futura, et omnes actiones reales et personales vtiles mixtas et directas ciuiles et priuatas, quas habeo, habere possum et debeo, contra quascunque personas vtriusque sexus. Deuestiens me de vniuersis et singulis supradictis, et dictos religiosos inuestiens de eisdem corporaliter, et transferens in eosdem loco Christi actionem, possessionem et /295/ dominium omnium predictorum, pro anime mee remedio et meorum, protestans nullatenus ad aliam me fecisse uel facturum adiudicationem, donationem, votum seu etiam testamentum. Quam ordinationem presentem si quis turbare aut infringere attentaret, ipsius pueros destituo iure suo, si quid habet, et iterum firmo et ratifico ordinationem predictam. Testes interfuerunt frater Guido prior, Conr(adus) et frater Girardus, monachi Altecriste, et plures alii. In quorum omnium testimonium ego dictus W(illelmus) Granges rogaui apponi presentibus sigilla domini G. de Orons decani de Uiuiaco et domini Co ... curati dicti loci. Et nos dicti decanus et curatus ad preces dicti Willelmi sigilla nostra presentibus apposuimus in testimonium premissorum. Actum in crastino Pasche anno Domini M°CC° nonagesimo primo.

 

21.

Rodolphe, fils d’Anselme de Servion chevalier, du consentement de son père et de son frère Aimon, cède à Ochet, fils de Jordan de Gillarens, pour un cens annuel de 6 deniers et 25 sols lausannois d’entrage, deux poses de terre sises à Maracon, qu'il possède en propre, et qui sont libres de toute espèce de droit.
1293, janvier.
A. C. F. Tit. de Hautcrêt, no 77. parch.

Nouerint vniuersi quod ego Rodulphus filius domini Anselmi de Saluion militis, non vi non dolo non metu inductus nec aliqua fraude deceptus, sed spontanea /296/ voluntate, et pro vrgente necessitate mea, de laude voluntate et consensu expresso dicti domini Anselmi patris mei, et Aymonis fratris mei, dedi et concessi pro me et heredibus meis Ocheto filio Jordani de Gillarens et heredibus suis, ad censum perpetuum sex denariorum soluendorum mihi et heredibus meis in perpetuum in festo beati Martini a dicto Ocheto et heredibus suis annuatim, et pro viginti quinque solidis lausann. mihi iam traditis et solutis in pecunia numerata, ratione intragii, duas posas terre sitas en Montracot, — quas duas posas ego confiteor — esse de allodio meo et liberas ab omni decima et terragio: — de dicta terra me devestiens et dictum Ochetum investiens. In cuius rei testimonium nos Johannes curatus de Mayseriis et Giroldus curatus de Chatillens, ad preces domini Anselmi et Rodulphi filii sui principalis et Aymonis dicti fratris, sigillum nostrum presenti scripto duximus apponendum. Datum anno Domini M°CC°XC°secundo, mense januarii.

 

22.

Pierre de Gumoens, domicilié à Blessens, et sa femme Perrette, fille de feu Rodolphe de Blessens, donzel, s'engagent à payer à l’abbaye de Hautcrêt un cens annuel de 6 sols pour intérêts de la dette que leur a laissée le dit Rodolphe, dont ils sont les héritiers.
1295, janvier.
A. C. F. Tit. de Hautcrêt, no 44. parch.

Nos Petrus de Gumuens, morans apud Blessens, et Perreta vxor eiusdem Petri, filia quondam Rodulphi /297/ de Blessens domicelli, notum facimus vniuersis quod cum predictus Rodulphus de Blessens pater meus, videlicet dicte Perrete, deberet annuatim imperpetuum domui Altecriste, cisterciensis ordinis, Laus. dyocesis, duos solidos laus. censuales pro domino Amedeo quondam curato de Sto Martino; Item cum idem Rodulphus pro remedio animarum predecessorum suorum deberet dicte domui Altecriste alios duos sol. laus. censuales; Item cum idem Rod. de Blessens de centum et octo sol. Laus., quos dictus Rodulphus debebat dicte domui ratione mutui, — deberet adhuc in obitu suo quatuor libras domui supradicte —, Nos assignavimus —, tanquam heredes, religiosis viris, scilicet abbati et conuentui dicte domus Altecriste, 6 solidos censuales, solvendos annuatim in festo beati Martini hyemalis — super nostram medietatem prati siti in loco qui dicitur Combes, subtus pratum ecclesie de Promasens, prope Arge, et super nostrum pratum de Sentos subtus Blessens, situm inter pratum Stephani de Prez domicelli 1 et viam de Pales — In cuius rei testimonium nos Petrus et Perreta predicti rogavimus sigillum discreti uiri Rodulphi curati de Promasens vna cum sigillo nobilis viri et discreti Stephani de Prez domicelli. Et nos, etc., etc. Datum anno Domini M°CC° nonagesimo quarto, mense januarii.
(Sceau pendant du curé de Promasens.) /298/

 

23.

Rodolphe de « Fontaine bénite », domicilié à Mossel, reconnaît tenir de l'abbaye de Hautcrêt plusieurs fonds de terre à titre de cens annuel, fonds qu’il ne pourra ni engager ni aliéner sans la permission du dit monastère.
1297, novembre.
A. C. F. Tit. de Hautcrêt, no 59 parch.

Ego Rodulphus de Fonte benedicto, morans apud Mossez, notum facio vniuersis quod ego accepi et teneo a religiosis viris dominis meis, videlicet a domino abbate et conuentu Altecriste, ad vitam meam et Johannis, Willelmi, Petri, filiorum meorum, et non ultra, pro septem solidis et duobus denariis census, pratum du Mareschau cum suis appendiciis, situm inter charreriam de la Bocere et terram dominorum de Yllens et inter semitam de Pales et terram quam Giroldus de Mossez tenet ibidem a dictis religiosis; Item tres posas terre cum prato du Bugnon sito iuxta domum meam superius, et vnam posam terre subtus villam de Mossez, iuxta campum de la Rocheta, pro quinque solidis census; Item ochiam in qua domus mea sita est, pro decem denariis census, que ochia est de primo abergamento meo antiquo. Preterea ego dictus Rodulphus teneo cum heredibus meis, scilicet filiis meis et filiis Ocheti quondam fratris mei, a dictis religiosis, pro decem solidis lausan. census, meum antiquum abergamentum, quod est tale: videlicet ochia in qua domus /299/ nepotum meorum sita est nunc, item campus Werchie continens quinque posas, item campus trium posarum et dimidie situs in condeminis conuersorum, item subtus la Rocheta vna posa et dimidia, item pratum de la Leschere subtus stannum 1 ; item pratum situm retro domum meam. Dictus census debet solui simul annuatim in festo beati Andree apostoli. Preterea ego dictus Rodulphus non possum nec debeo predicta vendere obligare distrahere alienare in manu alterius ponere, nec honus 2 aliquid in dictis rebus ponere, sine dictorum religiosorum licentia et consensu. In cuius rei testimonium ego dictus Rodulphus rogaui et feci apponi huic scripto sigillum domini Rodulphi curati de Promasens vna cum sigillo domini Giroldi curati de Chatillens. Datum anno Domini M°CC°XC° septimo mense nouembre.
(Des deux sceaux qui pendaient à cette charte, l’un a disparu, l'autre est endommagé.)

 

24.

Nicolas, fils de feu Jean de Mons, donzel, donne à l'abbaye de Hautcrêt 5 sols pour le repos de l'âme de son père.
1298, janvier.
A. C. F. Tit. de Hautcrêt, no 20. parch.

Ego Nicholaus, filius quondam Johannis de Monz domicelli, notum facio vniuersis quod cum dictus /300/ Johannes pater meus dedisset in perpetuam elemosinam domui Altecriste, pro remedio anime sue, quinque solidos lausan. annui et perpetui redditus censuales, assignatos super abergamentum siue tenementum quod tenet de me Rodulphus de Bolos, dictus Bergiers — Ego — dedi — dicte domui Altecriste, donatione pura, — quinque solidos. — Sigillum venerabilis G. de Orons decani Viviaci. Datum anno Domini M°CC°XC° septimo, mense ianuario.
(Sceau du doyen de Vevey.)

 


Notes:

 

Note 1, page 269: Comp. la bulle du pape Alexandre III, du 4 novembre 1179, ci-dessus, p. 38. Comme elle n'est pas une simple reproduction de celle du pape Adrien IV, nous avons cru devoir aussi publier celle-ci. [retour]

Note 1, page 272: Le reste est effacé. [retour]

Note 2, page 272: Le reste est effacé. [retour]

Note 1, page 273: Huius. [retour]

Note 2, page 273: cognatus. [retour]

Note 1, page 274: Cet acte, qui fut passé à Fribourg, reconnu et ratifié à Hautcrêt le jour de l'annonciation, est réellement de l'an 1231, ou, — suivant l'ancien comput qui, dans l'évêché de Lausanne, commençait l'année au 25 mars, — de l’an 1230, ainsi que l'indique le Recueil diplomatique du canton de Fribourg, vol. I, p. 83 et 84, avec la note 5, et non pas de l'an 1250, comme il est dit dans l'errata du même Recueil, p. 179. [retour]

Note 1, page 275: circa, dans le Rec. diplomatique. La leçon du texte n’est pas bien distincte. [retour]

Note 1, page 276: de Bollo, dans le bis. [retour]

Note 1, page 280: L’église de Saint-Nicolas. [retour]

Note 2, page 280: Cette chapelle est l’église actuelle de Notre-Dame. [retour]

Note 3, page 280: Voir l’acte suivant. [retour]

Note 4, page 280: Pierre de Gruyère. [retour]

Note 1, page 281: Action au civil, contestation. [retour]

Note 2, page 281: Voir la charte précédente. [retour]

Note 1, page 282: Pierre Walco et deux frères de Guin (Dudingen) paraissent comme membres du Conseil de Fribourg, dans une charte du 24 mars 1259. Rec. diplomatique, vol. I, p. 94. [retour]

Note 2, page 282: Conone. [retour]

Note 1, page 284: Conrad de Wediswile. [retour]

Note 1, page 287: Non frater, comme on lit dans le Cartulaire. Cette faute a du reste été corrigée, ibid., p. 700. a. [retour]

Note 1, page 291: Lacune de quelques mots illisibles. [retour]

Note 1, page 293: Suivent les formalités d'usage, que nous supprimons. [retour]

Note 2, page 293: Ici une place en blanc était destinée au nom de l'official. [retour]

Note 1, page 297: « Stephanus de Prez, domicellus », cosignataire d’un acte d'arbitrage entre l’abbaye de Hautcrêt et les gens de Mossez (Mossel), au sujet des limites qui devaient séparer les possessions des deux parties; question qui fut décidée per probos homines, au mois d’août de l’an 1306. [retour]

Note 1, page 299: stagnum [retour]

Note 2, page 299: onus. [retour]

 

 

 

 

 

 

 

 

Accès direct par numéro de page: indiquez ici le numéro de page (entre 269 et 300) puis touche [Enter]